krant 44 - Universiteit Utrecht

Klimaat &
Evolutie
Elfstedenzon
volkskrant.nl, oktober 2009
Roger Samson durft er 2.000 euro om
te verwedden – te schenken aan een
goed doel naar keuze – dat er komende
winter een Elfstedentocht wordt
verreden. Zo zeker is de directeur van
REAP van zijn zaak.
Sinds 1991 volgt hij het debat over
klimaatverandering. We mogen hem tot de
klimaatsceptici rekenen. Zij geloven dat de
huidige snelle verandering van het klimaat
grotendeels te wijten is aan de zon. Kort
samengevat luidt hun these dat er bij een
actieve zon minder wolken zijn en dat het
daardoor warmer is.
Dat idee bracht Samson ook tot zijn
voorspelling. De race is volgens hem in de
vorige eeuw in veertien van de vijftien gevallen
verreden op een laagtepunt van
zonneactiviteit. De zon, zegt Samson, verkeert
in zijn kalmste periode sinds 1916. Tussen
1909 en 1917 werd de tocht maar liefst drie
keer verreden. De kans op een Elfstedentocht
is volgens de Canadees 78 procent in een fase
van minieme zonneactiviteit. 2009 lijkt qua
zonneactiviteit erg op 1916. Ergo: de fans doen
er goed aan hun schaatsen te slijpen.
De temperatuur is ook maar een factor voor de
Tocht der Tochten. Acht van de vijftien
werden gehouden in winters die op basis van
het Vorstgetal (decennia geleden ontwikkeld
door een Fries) in de categorie „streng tot zeer
streng‟ vallen. De rest werd afgelegd in koude,
normale en zelfs zachte winters.
Als deze winter „it giet oan‟ mocht klinken, is
dat niet per se alleen te danken aan een luie
zon.
‘Noordpool binnen tien jaar
bevaarbaar’
volkskrant.nl, oktober 2009
Het ijs op de Noordpool zal in de
komende tien jaar zo snel smelten, dat
de zee die er ontstaat in de zomer
bevaarbaar zal zijn.
Het duurt nog twintig jaar voor al het ijs in de
zomermaanden verdwenen zal zijn. Dat heeft
een prominente Britse onderzoeker donderdag
tegen de BBC gezegd.
De hoeveelheid ijs op de Noordpool op 1 juli
2009. (Reuters)
Professor Peter Wadhams van de Universiteit
van Cambridge baseert zijn uitspraken op
recent onderzoek van een expeditie. Die
boorde 1.500 gaten in de ijslaag op de
Noordpool tijdens een 435 kilometer lange
trektocht. Daaruit bleek dat het merendeel van
de ijsschotsen bestaat uit ijs dat gemiddeld
slechts1,8 meter dik is. Dat ijs is in één winter
gevormd en daarom kwetsbaar. De kans is
groot dat het gedurende de zomer weer smelt.
Het is al langer bekend dat de ijskappen
smelten, onder meer door opwarming van de
aarde. De voorspelling dat de Noordpool al
binnen enkele jaren in de zomer bevaarbaar is,
is echter nieuw. Veel landen hebben al
aanspraak gemaakt op de toekomstige
wateren, waar vermoedelijk veel olie te vinden
is. Ook kunnen sommige handelsroutes
aanzienlijk verkort worden door via de
Noordpool te varen.
Verhuizing thermometer
KNMI leidt tot verhitte
gemoederen
volkskrant.nl, oktober 2009
Meteo Consult beschuldigt het KNMI
ervan jarenlang foute metingen van de
temperatuur te hebben verzwegen. De
kwestie heeft zelfs tot vragen in de
Tweede Kamer geleid.
Inzet van het conflict is de verplaatsing van
een meetmast op het terrein van het KNMI –
over een afstand van 200 meter. De
concurrentie zegt dat deze verhuizing is
verzwegen omdat het KNMI anders had
moeten toegeven dat het jarenlang de
verkeerde temperatuur heeft gemeten. Dat zou
ook consequenties hebben voor de
weerrecords en klimaatmodellen die het
KNMI maakt en waarop de overheid zijn
beleid afstemt.
Een wolkensimulator die met steun van het KNMI
werd ontwikkeld op de TU Delft. (Foto KNMI)
Meteo Consult zegt al jaren terug te hebben
geconstateerd dat de temperaturen die in De
Bilt werden gemeten op zonnige dagen veel
hoger uitvielen dan op basis van metingen van
weerstations in de buurt viel te verwachten.
Het verschil liep soms op tot een halve graad
Celsius. Bij de meteorologen in Wageningen
rees het vermoeden dat de metingen bij hun
rivaal werden verstoord door de oprukkende
bebouwing van het nabijgelegen Utrecht.
Deze zomer bleken de afwijkingen van De Bilt
als sneeuw voor de zon verdwenen. Navraag
leerde Meteo Consult dat het KNMI zijn
meetmast inderdaad had verplaatst, vanwege
een rij bomen die „een remmende invloed‟ had
op de wind op de oorspronkelijke locatie.
Wagingen noemt het vreemd dat de
verplaatsing niet is gemeld. „Het is toch niet
niks dat de thermometer van het nationale
weerinstituut een nieuwe plaats krijgt omdat
de oude niet meer voldoet‟.
Opwinding over oudst
lopende primaat
NRC, oktober 2009
Na vijftien jaar puzzelen op 381 grote en
vooral kleine stukjes bot, weten we nu
meer over „Ardi‟, Ardipithecus ramidus,
die 4,4 miljoen jaar geleden leefde in
wat nu Ethiopië is, ver voor het
mensengeslacht Homo. Het was de
eerste primaat die rechtop kon lopen.
Ardipithecus ramidus.
Deze week verschijnen er inScience elf
artikelen over deze oermens. Het is het
levenswerk van paleontoloog Tim White, die
met zijn team al veel andere ontdekkingen
deed, maar hieraan het langste werkte. En het
gaat over een lang geheim gehouden half
compleet skelet en veel andere botresten,
waaronder tanden van tenminste 21
verschillende individuen, van deze voorouder
van de mens.
Ardipithecus was 120 cm lang en woog 50 kilo.
Best zwaar en groot voor zo‟n nog altijd
aapachtige mensachtige. Opvallend is dat deze
verre voorouder niet op de chimpansee leek.
Hij slingerde niet aan zijn armen en liep niet
op zijn knokkels.
Ardipithecus leefde in bosachtig gebied, waar
hij een breed dieet verorberde: noten,
vruchten, insecten, kleine zoogdieren. En al
liep hij rechtop, hij kon ook prima klimmen,
mede dankzij een opvallend duimachtige grote
teen waarmee hij zich aan takken klemde.
De fysieke verschillen tussen mannelijke en
vrouwelijke Ardipitheci zijn niet groot
geweest. Uit die „gelijkheid‟ tussen man en
vrouw leiden de onderzoekers in een nogal
wilde speculatie af dat deze vroege
mensachtige al een vorm van paarbinding
tussen man en vrouw hadden. De
onderzoekers zeggen zelfs dat ze een soort
gezinnetje vormden. Over dat idee zal de
komende tijd een grote wetenschappelijke
discussie losbranden.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 44
14
St. Bonifatiuscollege, Utrecht