krant 44 - Universiteit Utrecht

Wetenschap &
Onderzoek
Galilei grootste fysicus?
volkskrant.nl, oktober 2009
Galileo Galilei (1564-1642) is
waarschijnlijk de enige klassieke fysicus
van wie een vingerkootje wordt
bewaard, in het museum in Florence.
Achterovergedrukt bij zijn
herbegrafenis.
Galilei kent vele gezichten. Er is de sociale
klimmer Galilei, die zich inlikt bij bij
broodheren en die zelfs de manen van Jupiter,
die hij ontdekt, voorstelt als een hemelse
weerspiegeling van de vier zonen van zijn
baas.
Paljas Galilei, die zijn beschermheren
vermaakt met schimpscheuten naar de
Jezuïeten en de paus, die hem ten slotte de
kop zullen kosten. Galilei de eerste
natuurkundige instrumentmaker, van de
telescoop allereerst. Ontdekker van de bergen
op de Maan, van de schijngestalten van Venus.
En zijn belangrijkste bijdrage als hoogleraar in
Padua: de ontdekking van de valwet. Niet met
kogels die hij volgens een fantasierijke
biograaf vanaf de toren van Pisa liet vallen.
Die gaan veel te snel om te kunnen meten.
Maar wel met een hellend vlak. „Hij verdunt zo
de zwaartekracht. Geniaal‟, zegt Van Lunteren
bewonderend.
Einstein grootste fysicus?
volkskrant.nl, oktober 2009
De Duitse Fysicus Albert Einstein (1879-
1955) is voor het grote publiek zo
ongeveer het archetype van de moderne
geleerde, met een dik accent en warrig
haar.
Geboren in Ulm, ontwikkelde hij in 1905 als
onbekende patentklerk in Bern de
relativiteitstheorie en de deeltjestheorie van
licht. In 1915 formuleerde hij in Berlijn een
nieuwe zwaartekrachttheorie, die de oerknal
voorspelt en zwarte gaten. In 1933 vluchtte hij
voor Hitler naar de VS, waar in 1939 zijn brief
aan president Roosevelt de aanzet is van de
ontwikkeling van de atoombom. Tot zijn dood
legde hij zich toe op wereldvrede.
Bais: „Het intrigerende is dat Einstein
goeddeels zijn eigen weg gaat. Eerst heb je nog
Lorentz en Poincaré, die bij hem in de buurt
zijn. Maar de zwaartekrachttheorie van 1915 is
geheel en al zíjn werk. Aanvankelijk zag haast
niemand iets in zijn abstracte voorstellen over
zwaartekracht, energie, ruimte en tijd.‟
Newton grootste fysicus?
volkskrant.nl, oktober 2009
Je hebt de theoretische natuurkunde,
de experimentele fysica en de
mathematische fysica. Het is al
bijzonder als iemand op één punt tot de
top behoort. Newton eindigt bij alle drie
op het erepodium. Zonder twijfel.
Hoogtepunt van Newtons genie, zegt
Landsman, is het revolutionaire idee van
kracht: invloed op afstand. Dat is een breuk
met het oude denken. Met name de
volgelingen van Descartes meenden dat alleen
botsingen beweging konden overdragen.
Landsman: „Descartes riep eigenlijk maar wat.
Newton toetst zijn eigen ideeën. Hij bedrijft
als eerste echte theoretische fysica, waarin
hooguit Einstein hem evenaart.‟
Daarbij komt dat Newton niet alleen ideeën
introduceert, maar er ook een precieze
wiskundige vorm aan geeft. Briljant, zegt
Landsman. „Maar groots wordt het als Newton
waar nodig heel nieuwe wiskunde creëert: de
differentiaalrekening.‟
Strandloper breekt
snelheidsrecord
volkskrant.nl, oktober 2009
Ook vogeltjes van amper 100 gram
komen ver. Biologen hebben een
drieteenstrandloper getraceerd die in
vijf dagen van Zuid-Noorwegen naar
Ghana is gevlogen, om te overwinteren.
Het snipachtige beestje moet 6.000 kilometer
non-stop hebben gevlogen. „Dat is heel
opmerkelijk voor een typische kustvogel‟, zegt
bioloog Jeroen Reneerkens van de
Rijksuniversiteit Groningen.
„Hij heeft zo snel gevlogen dat hij onmogelijk
om Afrika heen kan zijn gereisd. Hij moet over
de Sahara zijn gevlogen‟, zegt Reneerkens.
Drieteenstrandlopers zijn van de herfst tot de
lente op vrijwel elk zandstrand ter wereld te
zien. Ook in Nederland kunnen wandelaars de
kleine witte vogels heen en weer zien
dribbelen. Drieteenstrandlopers zijn niet
schuw. Soms rennen ze zelfs een tijdje met
strandwandelaars mee. Kennis over het
vogeltje is nodig voor hun bescherming en van
de gebieden waarvan ze afhankelijk zijn.
Een drieteenstrandloper op een strand in
Panama
Pallas zet de deur naar
kernenergie op kier
volkskrant.nl, oktober 2009
Een kleine kwart eeuw na „Tsjernobyl‟
lijkt de Nederlandse kernenergiesector
eindelijk onder de schaduw uit te
kruipen van de grootste kernramp uit
de geschiedenis.
Het kabinet heeft vrijdag besloten tot de
vervanging van de Hoge Flux Reactor in
Petten. Er moet nog heel wat water naar de zee
stromen, maar het taboe op nieuwe
kernreactoren in Nederland lijkt daarmee te
zijn geslecht.
De reactor van Petten werd in 1960 gebouwd
voor de wetenschap. Hier zou Nederland
nieuwe materialen en brandstoffen voor
toekomstige kerncentrales gaan beproeven.
Daar kwam in 1986 door Tsjernobyl het klad
in.
De Hoge Flux Reactor in aanbouw rond 1960.
Tien jaar later vond „Petten‟ een nieuwe doel.
De Hoge Flux Reactor bleek uitermate
geschikt voor de productie van radioactief
materiaal dat wordt bedoeld om tumoren in
het menselijk lichaam op te sporen en te
behandelen. Deze methoden zijn snel populair
geworden. Elk jaar worden wereldwijd zes
miljoen diagnoses gesteld en behandelingen
uitgevoerd met isotopen uit Petten.
Met wat sjorren is plat
koolstof opeens net silicium
volkskrant.nl, oktober 2009
Een groep van Nijmeegse en
Amerikaanse fysici heeft aangetoond
dat het tweedimensionaal koolstof,
beter bekend als grafeen, een prima
halfleider wordt als het fysiek wordt
opgerekt.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 44
8
St. Bonifatiuscollege, Utrecht