krant 44 - Universiteit Utrecht

Halberstadt. Het mitochondriale DNA dat uit de
tanden en botten werd geëxtraheerd, bevatte de
zeer zeldzame variant N1a.
Binnen enkele eeuwen verschenen van oost tot
west rechthoekige huizen met weilanden en
graanvelden eromheen. Namen de oude
Europeanen enthousiast de nieuwe
landbouwcultuur over, of moesten ze het veld
ruimen omdat de boeren uit het zuidoosten
veel succesvoller waren? Geleerden ruziën
daar al ruim een eeuw over.
Modern DNA-onderzoek zou het antwoord
moeten geven. En inderdaad: in 2005
claimden onderzoekers onder leiding van
Joachim Burger de overwinning voor het
„culturele‟ kamp. Uit mitochondriaal DNA van
de eerste boeren bleek dat die, in ieder geval
van moederskant, nauwelijks verwant waren
aan de huidige Europeanen.
In Science beschrijft de groep wat DNAonderzoek
aan de 4300 tot 15.000 jaar oude
botten van jagers-verzamelaars heeft
opgeleverd. Een verrassing: zij zijn nog
minder verwant aan de nu levende
Europeanen dan de vroegste boeren. En de
twee groepen hadden genetisch gezien ook
weinig overeenkomsten met elkaar.
De bastaardwolf is een
winnaar
Noorderlicht.vpro.nl, oktober 2009
Toen de wolf bijna overal in de
Verenigde Staten was uitgeroeid, rook
zijn kleinere verwant zijn kans. De
coyote neemt de rol van toppredator
over. Maar dat lukt pas echt goed met
een beetje wolvenbloed in z‟n aderen.
Weinig dieren zijn zo fanatiek bejaagd als de
wolf. Aan het begin van de twintigste eeuw
was de soort in de hele Verenigde Staten
uitgeroeid (behalve in Alaska). Sindsdien zijn
wel hier en daar wolven opnieuw
geïntroduceerd, en hoewel het succes daarvan
mager is, werd de wolvenjacht deze
maand weer wettelijk toegestaan.
Een paar wolven in natuurgebieden wordt
getolereerd, maar verder moet het niet gaan,
vindt het gezag. De wolf blijft op deze manier
de grote afwezige in de ecosystemen van de
VS.
De coyote werd niet gezien als vleesgeworden
kwaad en mocht dus blijven in de VS.
En daarvan profiteert een ander roofdier. De
prairiewolf heet hij, al is de naam coyote
misschien bekender. Het zijn beduidend
kleinere dieren dan wolven, zoals in dit korte
filmfragment goed te zien is. In de afgelopen
negentig jaar is de soort opgerukt tot ver
buiten de Amerikaanse grasvlaktes waar hij
van oudsher op kleine dieren jaagde.
Coyotes leven nu ook in de oostelijke bossen
en zelfs in het zuiden van Canada. Ze weten
regelmatig herten te verschalken, en zijn vaak
groter dan hun familieleden die op de prairie
zijn gebleven. Ze hebben zich dus razendsnel
aan de nieuwe omstandigheden aangepast. Op
eigen kracht, of spelen ze vals?
Dat laatste, blijkt uit een nieuw onderzoek.
Daaruit maakten ze op dat de coyotes in de
staat Ohio (waar ligt die ook al weer?)
regelrecht afstammen van de echte
prairiewolven, zoals die in Texas en Nebraska
voorkomen. Alleen is de genetische diversiteit
minder: er komen 11 typen m-DNA voor, in
plaats van 22. De logische verklaring daarvoor
is, dat de beesten in Ohio afstammen van een
kleine groep migranten. Dit zijn dus wél echte
coyotes.
T. rex gedood door parasiet?
Noorderlicht.vpro.nl, oktober 2009
Hoe komt een machtige tyrannosaurus
aan zijn einde? Doodgebloed na een
zwaar gevecht met een andere
tyrannosaurus? Opgevreten door een
soortgenoot? Voeg daar een mogelijke
nieuwe doodsoorzaak aan toe: geveld
door een nietige parasiet.
"Brrr, dat ziet er inderdaad smerig uit", zegt
Anne Schulp. De kaak ziet er behoorlijk
gehavend uit. Die putten zijn bijt- of
vechtsporen, denk je waarschijnlijk. Want zo
kennen we T. rex, althans uit films als Jurassic
Parc: een echte killing machine.
Maar bijt- en vechtsporen zien er veel rafeliger
uit. En waar het bot weer geheeld is, ontstaan
verdikkingen in het bot. Paleontoloog Ewan
Wolff denkt nu dat de gaten het werk zijn van
de parasiet Trichomonosas, die overigens ook
vogels en mensen infecteert.
'Sue'. Klik op de foto voor een vergroting en je
ziet grote ronde kraters in het kaakbot.
Deze eencellige protozoa is geen lieverdje. Bij
vogels bijvoorbeeld ontstaat er eerst een dikke
slijmlaag achter in de keel van een besmet
beest. Later raakt ook de onderkaak
geïnfecteerd, ontstaan er gele zweren en zwelt
de keel enorm op. Uiteindelijk sterft het dier
door verhongering of verstikking. De etterende
wonden hebben dan al de karakteristieke en
egaal ronde gaten in het bot geslagen.
De ziekte komt vooral voor bij moderne
roofvogels. Maar op dit moment hebben ook
veel zangvogels de ziekte die beter bekend is
als "het geel". De vogeltjes vallen bij bosjes
neer. En nu zouden de tyranosaurussen dus
ook besmet zijn geweest. Wolff ontdekte dat
de littekens op het kaakbot van moderne
vogels en dino's identiek zijn.
Beagles vinden 15 miljoen
jaar oud ei
Noorderlicht.vpro.nl, oktober 2009
Op het onbewoonde Portugese eiland
Selvagem Grande tussen Madeira en
Tenerife hebben de wetenschappers
Bert Boekschoten en Hanneke Meijer
tijdens opnames voor de televisieserie
Beagle - in het kielzog van Darwin een
zeldzaam mooi bewaard fossiel ei van 15
miljoen jaar oud gevonden.
Boekschoten (76) en Meijer (28) deden op het
onbewoonde eiland midden op de Atlantische
Oceaan voor het Beagle-project van de VPRO
onderzoek naar uitgestorven vogelsoorten. Ze
hebben van de Portugese autoriteiten
toestemming gekregen om het ei één jaar in
Nederland te bestuderen. Daarna moet het
terug naar Portugal.
Naast het ei vonden zij ook een aantal fossiele
vogelbeenderen. Niet duidelijk is of deze
fossielen en het ei iets met elkaar te maken
hebben. Vooral de vondst van het ei is uniek
volgens de wetenschappers. Eieren worden
zeer zelden gevonden omdat ze uiterst
kwetsbaar zijn. Meijer: “Dit ei is waarschijnlijk
bewaard gebleven omdat het, nadat het kuiken
eruit is gekropen, direct gevuld is met zand.”
Bert Boekschoten en Hanneke Meijer met het 15
miljoen jaar oude ei.
Brand in Yellowstone
kennislink.nl, oktober 2009
Yellowstone staat in brand. Niet door
vulkanische activiteiten, maar door een
gewone blikseminslag. De brand startte op 13
september en is nog steeds actief. De
supervulkaan Yellowstone was begin dit jaar in
het nieuws door vele kleine aardbevingen in de
ondergrond.
Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 44
16
St. Bonifatiuscollege, Utrecht