Verslag van Compaen VMBO Zaandam (pdf) - Stichting Platforms ...

Compaen VMBO Zaandam
Met taal digitaal aan de haal
Algemene opmerkingen. Zie bijlage
Bijlage 1
Projectnummer:
SPV/LIO/08-126
Looptijd project: 2008-2009
Projectnaam:
Met taal digitaal aan de haal
School:
Compaen VMBO Zaandam
Hogeschool:
Inholland
VERSLAG
Inleiding
“Met taal digitaal aan de haal” is een project dat bestemd is voor de basis- en
kaderberoepsgerichte leerweg. In dit project zijn de AVO-vakken Nederlands en
Engels geïntegreerd bij zorg en welzijn. In dit project is beoogd de communicatie
en taalvaardigheid van leerlingen te verbeteren.
Beschrijving van het verloop van het project
In december 2008 kregen wij voor het eerst over dit project te horen via
Hogeschool Inholland. Ik ben als docente Nederlands bij het project betrokken,
omdat ik op bij de afdeling Zorg en Welzijn de lessen Nederlands verzorg. Ik was
direct enthousiast. Een vorm van integratie van Nederlands bij het
beroepsgerichte vak zorg en welzijn paste goed bij ontwikkelingen die al ingezet
zijn op Compaen VMBO.
Na goedkeuring van het projectplan wees Hogeschool Inholland twee stagiaires
toe. Eén voor het integreren van Nederlands en één voor het integreren van
Engels. Helaas zag de stagiaire Engels al snel van het project af, omdat zij liever
een reguliere stage wilde lopen. Nikita, de stagiaire Nederlands, ging aan de
gang met ‘de gereedschapskist’. Dit is een hulpmiddel, aangeleverd door de
Hogeschool voor het opzetten en volgen van een project.
Na de aanloopfase ging zij kijken welke mogelijkheden er waren bij zorg en
welzijn voor het integreren met behulp van ICT. We schaften drie camera’s aan
om spreekvaardigheid te kunnen monitoren bij het beroepsgerichte vak en zij
ontwikkelde taaltaken en maakte een ondersteunende website
(www.mettaaldigitaalaandehaal.webs.com).
In april werd Pepijn, een stagiair Engels, geplaatst op Compaen. Het was voor
hem behoorlijk verwarrend. De week erop waren namelijk de introductielessen al
gepland. Nikita heeft hem snel wegwijs gemaakt en hij heeft de taaltaken Engels
ontwikkeld. Samen hebben ze de week erop twee introductielessen verzorgd aan
drie derde klassen die met het project aan de slag zijn gegaan. In deze lessen
maakten de leerlingen kennis met de taaltaken en konden zij oefenen.
Leraren in opleiding in het VMBO 1-40

De uitvoering van het project vond plaats tijdens de uren zorg en welzijn.
Leerlingen die op dat moment bij de balie, de kapsalon of de seniorenkamer
werkten, voerden de taaltaken uit en filmden deze. Twee leerlingen waren in
gesprek met elkaar, één leerling filmde en één leerling gaf feedback op het
gevoerde gesprek. Daarna wisselden de leerlingen van rol, zodat iedere leerling
op film een gesprek voerde.
Deze filmpjes hebben de leerlingen bekeken tijdens de lessen Nederlands. Met
behulp van het feedbackformulier werd de uitvoering besproken. Daarna hebben
de leerlingen zijn of haar prestatie op het Smartboard gepresenteerd en
leerdoelen geformuleerd. Op deze leerdoelen wordt de volgende keer dat
spreekvaardigheid wordt getoetst gelet. Het hebben van een Smartboard is niet
noodzakelijk voor dit project, maar er moet bij het aanschaffen van de camera’s
wel op gelet worden. De kwaliteit van de film moet wel voldoende zijn om zo
groot af te spelen.
Beschrijving van de projectresultaten
Bij dit project horen een aantal documenten. Deze documenten zij te downloaden
van www.mettaaldigitaalaandehaal.webs.com. Voor de lessen voorbereidend aan
de uitvoering, zijn lesformulieren gemaakt. De taaltaken zijn de taken die de
leerlingen oefenen tijdens de voorbereiding en uiteindelijk uitvoeren op de
werkplekken. Met de feedbackformulieren blikken leerlingen terug op de
uitvoering van de taaltaken en met het evaluatieformulier op het gehele project.
Om leerlingen te ondersteunen bij het gebruik van de camera’s, is er een simpele
gebruiksaanwijzing gemaakt. Tevens vindt u op deze site een
docentenhandleiding.
Aanbevelingen
Zorg voor een tijdige start van het project. Ik denk hierbij aan september. Zo
kunnen de studenten tot en met december gebruiken om zich in te lezen en voor
te bereiden. Als de eerste uitvoering dan in januari plaats vindt, is er daarna
voldoende tijd om nog het een en ander aan te passen. Ook is er dan meer tijd
om aan de kwaliteit van bijvoorbeeld de website te werken. Vanaf mei kan er
dan naar het volgende schooljaar gekeken worden en kan er eventueel al meer
ontwikkeld worden.
Een aantal ict-hulpmiddelen zijn vereist voor dit project. Denk hierbij aan de
camera’s en computers met daarop een programma voor bijvoorbeeld het
bewerken van filmpjes. Bij onze camera’s was de kwaliteit van het geluid nog
niet voldoende en hebben we extra microfoons aangeschaft. Dit gaf wel het
juiste resultaat. Een Smartboard is niet per se nodig, maar wel een mooie
aanvulling.
Daarnaast gaat er veel tijd zitten in het voorbereiden van het project, het
begeleiden van de studenten en de organisatie. De begeleidende docent heeft
daarom voldoende tijd nodig om dit project te kunnen realiseren.
Contact
Als u meer informatie wil of vragen hebt, kunt u altijd contact met mij opnemen.
Leraren in opleiding in het VMBO 2-40

Tineke Keuning
Compaen VMBO
Nieuwendamstraat 6
1507 JE Zaandam
0756126303
t.keuning@compaenvmbo.nl
Bijlage 2
RAPPORTAGE
Tineke Keuning (docent Nederlands/projectcoördinator)
Procesbeschrijving
In december 2008 kregen wij voor het eerst over dit project te horen via
Hogeschool Inholland. Ik ben als docente Nederlands bij het project betrokken,
omdat ik op bij de afdeling Zorg en Welzijn de lessen Nederlands verzorg. Ik was
direct enthousiast. Een vorm van integratie van Nederlands bij het
beroepsgerichte vak zorg en welzijn paste goed bij ontwikkelingen die al ingezet
zijn op Compaen VMBO.
Na goedkeuring van het projectplan wees Hogeschool Inholland twee stagiaires
toe. Eén voor het integreren van Nederlands en één voor het integreren van
Engels. Helaas zag de stagiaire Engels al snel van het project af, omdat zij liever
een reguliere stage wilde lopen. Nikita, de stagiaire Nederlands, ging aan de
gang met ‘de gereedschapskist’. Dit is een hulpmiddel, aangeleverd door de
Hogeschool voor het opzetten en volgen van een project.
Na de aanloopfase ging zij kijken welke mogelijkheden er waren bij zorg en
welzijn voor het integreren met behulp van ICT. We schaften drie camera’s aan
om spreekvaardigheid te kunnen monitoren bij het beroepsgerichte vak en zij
ontwikkelde taaltaken en maakte een ondersteunende website
(www.mettaaldigitaalaandehaal.webs.com).
In april werd Pepijn, een stagiair Engels, geplaatst op Compaen. Het was voor
hem behoorlijk verwarrend. De week erop waren namelijk de introductielessen al
gepland. Nikita heeft hem snel wegwijs gemaakt en hij heeft de taaltaken Engels
ontwikkeld. Samen hebben ze de week erop twee introductielessen verzorgd aan
drie derde klassen die met het project aan de slag zijn gegaan. In deze lessen
maakten de leerlingen kennis met de taaltaken en konden zij oefenen.
De uitvoering van het project vond plaats tijdens de uren zorg en welzijn.
Leerlingen die op dat moment bij de balie, de kapsalon of de seniorenkamer
werkten, voerden de taaltaken uit en filmden deze. Twee leerlingen waren in
gesprek met elkaar, één leerling filmde en één leerling gaf feedback op het
gevoerde gesprek. Daarna wisselden de leerlingen van rol, zodat iedere leerling
op film een gesprek voerde.
Deze filmpjes hebben de leerlingen bekeken tijdens de lessen Nederlands. Met
behulp van het feedbackformulier werd de uitvoering besproken. Daarna hebben
de leerlingen zijn of haar prestatie op het Smartboard gepresenteerd en
leerdoelen geformuleerd. Op deze leerdoelen wordt de volgende keer dat
Leraren in opleiding in het VMBO 3-40

spreekvaardigheid wordt getoetst gelet. Het hebben van een Smartboard is niet
noodzakelijk voor dit project, maar er moet bij het aanschaffen van de camera’s
wel op gelet worden. De kwaliteit van de film moet wel voldoende zijn om zo
groot af te spelen.
Successen
Dit project kent veel successen. Leerlingen hebben veel met ict gewerkt en
hebben daar nieuwe vaardigheden in ontwikkeld. Het ict-gebruik was zeer
vernieuwend voor Compaen. Leerlingen hebben o.a. leren reflecteren m.b.v.
filmpjes. Deze wijze pakte goed uit bij de basisberoepsgerichte leerweg en
kaderberoepsgerichte leerweg. Beter dan ik oorspronkelijk had verwacht.
Doordat leerlingen zichzelf zien en horen, worden ze gedwongen tot objectiviteit.
Daarnaast werden leerlingen gedwongen samenwerkend te leren. Voor deze
taaltaken hebben ze elkaar nodig om tot een resultaat te komen.
Voor het eerst is er op Compaen een samenwerking ontstaan tussen AVO vakken
en een beroepsgericht vak. Door alle vakken is dit positief ervaren en is besloten
komend schooljaar verder te gaan met integratie.
Opgedane kennis en ervaringen
De start van het project verliep moeizaam. Het kost even voordat we over allerlei
organisatorische drempels waren gestapt. Bij Nederlands hebben de drie klassen
apart les, maar bij zorg en welzijn zitten alle klassen door elkaar in kleine
groepjes op de werkplekken te werken. Voor het organiseren van de lessen en
het programma was dit lastig.
Het gebruiken van de camera’s was in het begin even lastig. Daarom hebben de
studenten een gemakkelijke gebruiksaanwijzing gemaakt. Dit hielp de leerlingen
om zelfstandig met de camera’s om te kunnen gaan.
Het grootste struikelblok was dat de student Engels zich pas zo laat kon
aansluiten. Dit heeft het project grote vertraging opgeleverd.
Aanbevelingen
Zorg voor een tijdige start van het project. Ik denk hierbij aan september. Zo
kunnen de studenten tot en met december gebruiken om zich in te lezen en voor
te bereiden. Als de eerste uitvoering dan in januari plaats vindt, is er daarna
voldoende tijd om nog het een en ander aan te passen. Ook is er dan meer tijd
om aan de kwaliteit van bijvoorbeeld de website te werken. Vanaf mei kan er
dan naar het volgende schooljaar gekeken worden en kan er eventueel al meer
ontwikkeld worden.
Een aantal ict-hulpmiddelen zijn vereist voor dit project. Denk hierbij aan de
camera’s en computers met daarop een programma voor bijvoorbeeld het
bewerken van filmpjes. Bij onze camera’s was de kwaliteit van het geluid nog
niet voldoende en hebben we extra microfoons aangeschaft. Dit gaf wel het
juiste resultaat. Een Smartboard is niet per se nodig, maar wel een mooie
aanvulling.
Leraren in opleiding in het VMBO 4-40

Daarnaast gaat er veel tijd zitten in het voorbereiden van het project, het
begeleiden van de studenten en de organisatie. De begeleidende docent heeft
daarom voldoende tijd nodig om dit project te kunnen realiseren.
Bijlage 3
Verslag:
Nikita Willems,Student Nederland,Hogeschool Inholland
Project:
SPV/LIO/08-126
Projectnaam: Met taal digitaal aan de haal
School: Compaen VMBO, 2008/2009
Hogeschool: Inholland
Met taal digitaal aan de haal
Inleiding
Vanaf september ben ik, Nikita Willems student aan Hogeschool Inholland
docentenopleiding Nederlands, bezig geweest met het opzetten van het project
met taal digitaal aan de haal. Bij dit project waren Kennisnet en Hogeschool
Inholland betrokken. Het doel van het project was om de Nederlandse en de
Engelse taal te integreren in de praktijkvakken bij de sector zorg en welzijn.
Activiteiten
In eerste instantie zou ik dit project samen met een student Engels opzetten,
maar dit ging niet door. Ik ben toen begonnen met het maken van een
projectplan zodat ik een duidelijk beeld had hoe ik het zou gaan aanpakken en
wat er precies gedaan moest worden. Het duurde een poos voordat ik het
projectplan helemaal in elkaar had maar uiteindelijk was het toch wel handig dat
ik precies wist wie ik nodig had, wat ik nodig had en wanneer.
Toen ben ik begonnen met het bouwen van een website. Op
www.mettaaldigitaalaandehaal.webs.com is deze website te vinden.
Omdat we rustig aan wilde beginnen hebben we er voor gekozen om eerst 3
werplekken op het zorg en welzijn plein een taaltaak te geven. Één van deze
taaltaken moest in het Engels en toen is er in April een student Engels bij
gekomen. Hij heeft het Engelse deel van dit project voor een groot deel verzorgt.
Het Nederlands gedeelte kwam op mij aan. Ik heb drie taaltaken verzonnen die
relevant waren voor de leerlingen.
Vervolgens heb ik samen met de student Engels lessen gegeven ter
voorbereiding op de uitvoering van de taaltaken op de werkplek. Deze lessen
waren erg leuk om te geven omdat ze je zelf ontwikkeld hebt. Uiteindelijk
moesten een aantal leerlingen de taaltaken uitvoeren op de werkplek zelf.
Hiervan werden opnames gemaakt door andere leerlingen. De opnames hebben
we later in de klas bekeken en deze met de hele klas geëvalueerd.
Reflectie
Ik vond het een leuk project om te maken. Omdat ik er vanaf het begin bij was
voelde ik me verantwoordelijk voor de eindproducten van de leerlingen. Het was
erg lastig dat er op zo’n late fase van het project een nieuwe student bij kwam
omdat hij nog van niks wist over het project. Ik heb hem dus alles moeten
uitleggen en vertellen over het project. Het was echter soms wel fijn om iemand
te hebben die wat taken van me overnam.
Leraren in opleiding in het VMBO 5-40

Het project is naar mijn mening erg leuk geworden. Er zijn veel producten
uitgekomen van de studenten, waaronder ik, en met deze producent wordt ook
veel gedaan. Zo heb ik al verschillende keren gepresenteerd wat we hebben
gedaan en wat we hebben gemaakt.
De eindproducten van de leerlingen zijn ook erg leuk geworden. Het was heel
zinvol om de filmpjes in de klas terug te kijken omdat we zo met de hele klas
konden kijken wat er goed ging of wat er beter kon.
De lessen ter voorbereiding op de uitvoering op de werkplekken waren erg leuk
om te geven. Ik probeerde mijn leerpunten bij deze lessen te betrekken en dit
werkte goed. De leerlingen waren erg ‘talig’ bezig en dat was precies de
bedoeling van dit project. De leerlingen zien nu in dat wat je leert bij de
Nederlandse en Engelse les niet alleen voor in het lokaal is, maar dat je dat ook
heel goed kunt toepassen in de praktijk. Dat was het doel van dit project.
Leerervaringen
Ik heb heel veel geleerd. Zo heb ik bijvoorbeeld geleerd hoe een project in zijn
werk gaat en wat er aan vooraf gaat. Verder heb ik nauw samengewerkt met
mijn stagebegeleidster wat ik erg fijn vond. Ook heb ik veel geleerd van de
lessen die ik gegeven heb. Op de gegeven lessen kreeg ik van mijn
stagebegeleidster feedback en deze feedback nam ik telkens mee in de volgende
les die ik moest geven. Wat natuurlijk ook erg leerzaam was, was het uitvoeren
van de taaltaken. Je weet namelijk in het begin nog niet hoe het resultaat zal
zijn. Je bent een half jaar bezig met een project en dan ben je uiteindelijk bij het
eind beland. Dan hoop je maar dat het zich goed uitpakt. Dit was gelukkig het
geval en de resultaten zijn erg goed geworden.
Veranderende rol als aankomend docent
Als aankomend docent ben ik erg veranderd. In dit project had ik een
begeleidende rol en een rol als ‘projectmanager’. Dat is heel anders dan voor de
klas staan en een les geven. Een project opzetten is tamelijk lastig. In ieder
geval een stuk lastiger dan de ‘projectjes’ die je moet maken voor je studie. Ze
zeggen natuurlijk ook niet voor niets:,,In de praktijk leer je het meest’’.
Advies voor lerarenopleiding
Ik denk dat het voor de lerarenopleiding erg belangrijk is dat de studenten meer
met ICT gaan werken. ICT is tegenwoordig een erg belangrijk deel van het
onderwijs. Tijdens dit project heb ik, samen met de leerlingen, veel met ICT
gewerkt. Voor de lerarenopleiding zou het bijvoorbeeld goed zijn om Smartboard
lessen te geven. Tegenwoordig werken docenten steeds meer met Smartboarden
terwijl ze helemaal niet weten hoe ze hier mee om moeten gaan. Het is
belangrijk dat aankomende docenten wel met het Smartboard kunnen gaan
werken. Wat ik ook heel belangrijk vind is dat studenten in aanraking komen met
een projectplan opzetten aan de hand van een format. Ik heb ervaren dat dit
heel ingewikkeld is. Nu ik het eenmaal een keer gedaan heb snap ik de bedoeling
hiervan en zou ik het de volgende keer een stuk minder ingewikkeld vinden.
Volgend jaar
De bedoeling is dat het project doorgaat. We hebben tot nu toe drie werkplekken
zo’ n taaltaak gegeven. De bedoeling is dat elke werkplek op het zorg en welzijn
plein een taaltaak Nederlands of/en een taaltak Engels krijgt. Uiteindelijk willen
we dit gaan uitbreiden naar alle sectoren van Compaen VMBO.
Leraren in opleiding in het VMBO 6-40

Volgend jaar hoop ik verder te mogen werken aan dit project. Het lijkt mij voor
een buitenstaander namelijk erg moeilijk om aan dit project verder ga gaan
werken. De opzet is nogal gecompliceerde en aangezien ik er vanaf het begin bij
ben geweest lijkt mij het erg leuk om het project nog verder te ontwikkelen.
Leerpunten
Een belangrijk leerpunt voor volgend jaar is het goed kunnen omgaan met het
Smartboard. Verder wil ik dit project verder gaan ontwikkelen en daarbij nog
meer ICT-hulpmiddelen gaan gebruiken.
We gaan dus het aankomend jaar wederom ‘met taal digitaal aan de haal!’.
Nikita Willems
Student aan Hogeschool Inholland
Docentenopleiding Nederlands,
Stagiaire Compaen VMBO te Zaandam
Leraren in opleiding in het VMBO 7-40

Bijlage 4
Projectnummer: SPV/LIO/08-126
Looptijd project: 2008-2009
Projectnaam:
Met taal digitaal aan de haal
School:
Compaen VMBO Zaandam
Hogeschool:
Inholland
Pepijn van Broekhuijsen, aankomend docent Engels
Dit is het verslag over met taal digitaal aan de haal van Pepijn van Broekhuijsen
Om te beginnen moest ik een stageplek hebben bij een stageschool. Toen dit, na
mismanagement van mijn opleiding, niet lukte werd mij erg laat een stage
toegekend op de Compaen in Zaandam. Deze school is een project gestart in
samenwerking met kennisnet waarvoor zij nog een Engelse docent in opleiding
nodig hadden.
Dit project was bedoeld om de AVO-vakken toepasbaar te maken in het praktijk
deel van het Zorg en Welzijn plein. Dit houdt in dat de vakken conform
Nederlands en Engels ook daadwerkelijk toepasbaar kunnen zijn in bijvoorbeeld,
een kapsalon, een bejaardentehuis of een receptie in een hotel. Hiermee zijn
Nikita Willems en ik mee aan de slag gegaan.
Helaas voor mij kwam ik, zoals ik al zei, vrij laat dit project ingestroomd.
Daarom was alles zeer verwarrend voor mij. Ik had weinig voorkennis over de
gang van zaken en ik wist eerlijk niet waar te beginnen. Aangezien Niktia al met
het project begonnen was, moest ik erg inspelen op de zaken waar zij al bekend
mee was. Gelukkig werd op de eerste dag die ik begon, de casussen uitgewerkt.
Hierdoor kon ik wat betreft deze opdrachten vrij gemakkelijk meekomen. Om te
beginnen hebben Nikita en ik drie casussen ontworpen die betrekking hadden om
een aantal afdelingen van het Zorg en Welzijn plein. Namelijk de Seniorenkamer,
de Balie en de schoonheid/kapsalon. Wij hebben hiervoor eerst drie casussen
bedacht. Daarna hebben wij een van deze casussen namelijk de kapsalon
uitgewerkt in het Engels. Eerst was het ons idee om alle casussen zowel in het
Nederlands en in het Engels uit te brengen. Dit was uiteindelijk niet erg praktisch
voor de uitvoering van het project dus hebben wij, zoals ik al zei, alleen de casus
van de kapsalon/schoonheidssalon in het Engels uit gewerkt. Dit hebben wij na al
het lesklaar maken van deze casussen op video opgenomen en dit zal vertoond
gaan worden aan de leerlingen van Zorg en Welzijn van het Compaen VMBO in
Zaandam. Eveneens was dit de uitprobeerversie van het project wat overigens
gelukt is.
Procesbeschrijving
Om te beginnen word er van de leraar van een andere school geacht de
aanwezige materialen van de internetsite “met taal digitaal aan de haal” af te
halen. Dit zijn de casussen zoals hierboven beschreven. Hiermee dient de leraar
Leraren in opleiding in het VMBO 8-40

de leerlingen bekent te maken. Als hij hierover eenmaal één of meerdere lessen
heeft besteedt , kan hij beginnen met het gebruiken van deze casussen op
locatie. Hierbij kan hij gebruik maken van de docentenhandleiding die door Nikita
en mij rechtenvrij tot beschikking is gesteld. Op deze manier kan ook deze leraar
beginnen met het integreren van de AVO-vakken in een bepaalde sector.
In hoeverre is het project succesvol geweest
Ikzelf kan dit project als zeer succesvol bestempelen. Ondanks een aantal
producten die nog opgeleverd moeten worden, denk ik dat dit project als zeer
nuttig gebruikt beschouwd kan worden door docenten van andere VMBO-scholen.
Het hoofddoel van dit project, namelijk het integreren van de AVO-vakkken in
het VMBO, is erg goed gelukt. Ik persoonlijk hoop ook dat dit project meer
uitgebreid kan worden naar ook andere sectoren zoals, Techniek, Agrarisch en
Economie.
Lessons learned
De lessen die ik heb geleerd zijn, dat je de klas goed moet voorbereiden op een
project als dit. Aangezien ik niet alle lessen dat het project behandelt werd
aanwezig kon zijn, heb ik wel gemerkt dat het vooral voor het Engelse deel goed
is om les te geven in het houden van dialogen. Dit merkte ik doordat de
leerlingen voornamelijk een script hanteerde met een aantal voorafgesproken
woorden. Dit leidde ertoe dat de dialogen die gehouden werden veelal hetzelfde
waren.
Aanbevelingen opgesteld
De aanbevelingen die ik kan geven zijn, dat je je als taaldocent je eerst moet
verdiepen in het project alvorens les te gaan geven hierover. Het is erg zwaar
materiaal omdat je toepasbare woorden moet gebruiken in toepasbare situaties.
Ik denk dat je als taaldocent eerst even alle mogelijke verschillende situaties met
verschillende realistische uitkomsten op een rijtje moet zetten alvorens hiermee
te beginnen.
Nota bene
Het is erg lastig als je halverwege een soortgelijk project komt binnengestroomd.
Daarom is het voor mij niet mogelijk om nog meer te kunnen vertellen over dit
project. Ik kan alleen zeggen dat voor zover ik het heb meegemaakt, het project
wel als succesvol bestempeld kan worden. Dit is mede dankzij mijn collega Nikita
die mij alles van de hoed en de rand heeft kunnen vertellen.
Ik ben volgend jaar door Maaike Jöbsis weer uitgenodigd om stage te lopen op
het Compaen VMBO. Misschien als ik dan vanaf het begin met een project kan
beginnen, zal het voor mij veel makkelijker zijn dan in bovenstaande situatie.
Leraren in opleiding in het VMBO 9-40

Bijlage 5
Docentenhandleiding
Voor het project
Met taal digitaal
aan de haal
2008/2009
Compaen VMBO
Tineke Keuning
Leraren in opleiding in het VMBO 10-40

Hogeschool Inholland
Nikita Willems
Pepijn van Broekhuijsen
Leraren in opleiding in het VMBO 11-40

Inhoudsopgave
1. Voorwoord 3
2. Inleiding 3
3. Doelstellingen 3
4. Eindtermen 3
5. Docenten 4
6. Beginvereisten 5
7. Studiemateriaal 5
8. Toetsing 5
9. Taken docent 5
10. Bijlagen 5
Bijlage 1. Lesvoorbereidingsformulier 6
Bijlage 2. Taaltaken 10
Bijlage 3. Begeleiding van leerlingen 15
tijdens het uitvoeren van de taaltaken
Bijlage 4. Brief voor de ouders 16
Bijlage 5. Handleiding camera 17
Bijlage 6. Feedbackformulier leerlingen 20
Bijlage 7. Toelichting website 23
.
Leraren in opleiding in het VMBO 12-40

1. Voorwoord
Voor je ligt de docentenhandleiding van het project; Met taal digitaal
aan de haal. Deze docentenhandleiding is erop gericht om docenten te
begeleiden bij het project.
2. Inleiding
Het afzonderlijk aanbieden van de AVO-vakken en praktijkvakken,
maakt dat de basis- en kaderleerlingen niet snel een verband zien.
Door in dit project Nederlands en Engels te koppelen aan het leerwerkplekleren
van leerlingen geven we de talen meer betekenis te
geven voor de leerlingen. Immers voor de toegang tot een stage of een
beroepsplek, zal het kunnen lezen, spreken en luisteren zeker zo
belangrijk zijn. Evenals het begrip van geschreven opdrachten.
3. Doelstellingen
De leerlingen maken kennis met het gebruik van talen die ze kunnen
toepassen in hun eigen sector. Op deze manier kunnen ze zich in
bepaalde situaties uitdrukken in de desbetreffende taal die de andere
persoon spreekt.
4. Eindtermen
1. Werken aan vakoverstijgende thema’s. De leerling leert, in het
kader van een brede en evenwichtige oriëntatie op mens en
samenleving, enig zicht te krijgen op relaties met de persoonlijke
en maatschappelijke omgeving.
1.1 Het op een voor henzelf en anderen veilige manier functioneren
in de beroepspraktijk en in eigen omgeving.
1.2 De maatschappelijke betekenis van technologische ontwikkeling,
waaronder met name moderne informatie- en
communicatietechnologie
2. Leren uitvoeren. De leerling leert in zoveel mogelijk herkenbare
situaties, mede met gebruikmaking van ICT, een aantal schoolse
vaardigheden verder te ontwikkelen.
2.1 Nederlandse en Engelse teksten lezen en beluisteren.
2.2 Schriftelijke en mondelinge teksten produceren in correct
Nederlands.
2.6 Doelmatig en veilig omgaan met materialen, gereedschappen en
apparatuur.
2.7 Computervaardigheden
3. Leren leren. De leerling leert, mede met gebruikmaking van ICT,
zoveel mogelijk eigen kennis en vaardigheden op te bouwen.
Daartoe leert hij onder andere een aantal strategieën die het leeren
werkproces kunnen verbeteren.
Leraren in opleiding in het VMBO 13-40

3.1 Informatie beoordelen op betrouwbaarheid, representativiteit en
bruikbaarheid, informatie verwerken en benutten.
3.2 Strategieën gebruiken voor het aanleren van nieuwe kennis en
vaardigheden zoals memoriseren, aantekeningen maken,
schematiseren, verbanden liggen met aanwezige kennis.
3.3 Strategieën gebruiken voor het begrijpen van mondelinge en
schriftelijke informatie.
3.4 Op een doordachte wijze keuzeproblemen oplossen.
3.6 Persoonlijke ervaringen en opdrachten van anderen verwerken in
woord, klank, beeld en beweging.
3.7 Op basis van argumenten tot een eigen standpunt komen.
4. Leren communiceren. De leerling leert, mede via proces van
interactief leren, een aantal sociale en communicatieve
vaardigheden te ontwikkelen.
4.2 Overleggen en samenwerken in teamverband.
4.3 Passende gesprekstechnieken hanteren.
4.4 Verschillen in meningen en opvattingen benoemen en hanteren.
4.6 Omgaan met formele en informele afspraken, regels en
procedures.
4.7 Zichzelf en eigen werk presenteren.
5. Leren reflecteren op het leer- en werkproces. De leerling leert, door
te reflecteren op het eigen cognitief en emotioneel functioneren,
zicht te krijgen op en sturing te geven aan het eigen leer- en
werkproces.
5.1 Een leer- en/of werkplanning maken..
5.2 Het leer- en/of werkproces bewaken.
5.3 Een eenvoudige product- en procesevaluatie maken en hieruit
conclusies trekken.
5. Docenten
De volgende docenten zijn bij dit project betrokken:
Docent Nederlands
Docent Engels
Docent zorg en welzijn
6. Beginvereisten
Docenten staan open voor samenwerking en er zijn ICT-hulpmiddelen
beschikbaar.
7. Studiemateriaal
Leraren in opleiding in het VMBO 14-40

Leerlingen krijgen les in het werken met taaltaken. Camera’s zijn nodig
om de bewijslasten te maken.
8. Toetsing
• De leerling voert de opdracht uit die in de casus beschreven wordt.
• De leerling weet zich tijdens het uitvoeren van de casus correct en
professioneel uit te drukken.
• De leerling geeft of ontvangt feedback en dient dit mee te nemen in
zijn/haar dossier.
• De leerling gebruikt de filmopname om te reflecteren op sterke en
zwakke punten.
9. Taken van de docent
• De docent verzorgt lessen ter voorbereiding op de uitvoering van de
taaltaken op de werkplek
• De docent zorgt voor goede begeleiding op de werkplek
• De docent zorgt voor beschikbare ICT-hulpmiddelen. (camera’s)
• De docent zorgt voor feedbackformulieren
• De docent reflecteert met de klas op de uitgevoerde taaltaken
• De docent houdt zicht op de verwerking in de dossiers van de
leerlingen.
10. Bijlagen
Bijlage 1. Lesvoorbereidingsformulier
Bijlage 2. Taaltaken
Bijlage 3. Begeleiding van leerlingen tijdens het uitvoeren van de taaltaken
Bijlage 4. Brief voor de ouders
Bijlage 5. Handleiding camera
Bijlage 6. Feedbackformulier leerlingen
Bijlage 7. Toelichting website
Leraren in opleiding in het VMBO 15-40

Bijlage 1. Lesvoorbereidingsformulieren
Lesvoorbereidingsformulier les 1.
Onderwerp
Beginsituatie
Met taal digitaal aan de haal
Alle leerlingen zitten in de klas. Ik geef les met behulp van het smartboard.
Doelen:
- De leerlingen leren samenwerken
- De leerlingen voeren met hun groepje minimaal 2 van de 3 casussen uit
Persoonlijke aandachtspunten vanuit je POP:
Waar let ik bij mezelf op?
- Dat ik de leerlingen zelf met ideeën laat
komen
Waar let ik bij de kinderen op?
- Dat ze de opdracht begrijpen
- Dat ze serieus aan het werk gaan
- Dat ze goed overleggen in hun groepje
Organisatie en planning
Uit welke methode komt het
lesontwerp?
Welke materialen, leer- en
hulpmiddelen gebruik je?
Wat regel je in de dagen
voor de les?
Wat leg je voor aanvang van
de les klaar?
Welke werk- en groeperingsvormen
gebruik je?
Waar en hoe worden
gebruikte materialen
opgeborgen?
Zelf verzonnen.
Pen, papier, Smartboard en mapjes.
Dat ik genoeg mapjes heb.
De mapjes en het papier.
De leerlingen zitten in groepjes.
In hun mapjes.
Lesbeschrijving
Aanbod *
Interactie
Wat doe ik?
Wat doen de leerlingen?
Leraren in opleiding in het VMBO 16-40

Inleiding
Introductie van de les;
pakkende lesopening
Tijd: 10 min
Deze les is de eerste les van het
project; met taal digitaal aan de haal.
Ik vertel in het begin eerst iets over
het project. Ook laat ik de site zien
van het project. Daarop staat veel
informatie die ze thuis terug kunnen
vinden.
De leerlingen luisteren en stellen
eventueel vragen.
Kern
Instructie
Tijd: 10 min
Als er geen vragen zijn verdeel ik de
klas in 3 groepen. Elke groep krijgt
een andere casus. In het groepje
moeten ze overleggen hoe ze de
casus zouden uitvoeren. Ik loop
langs de groepjes om aanwijzingen
en tips te geven. Als de leerlingen
een beetje door hebben hoe het in
zijn werk gaat ga ik door met de
verwerking.
De leerlingen overleggen in hun
groepje hoe ze de casus zouden
uitvoeren. Ze schrijven chunks en
zinnen op die ze kunnen
gebruiken.
Verwerking
Tijd: 25 min
Na ongeveer 10 minuten krijgt elk
groepje een andere casus. Ook bij
deze casus gaan ze een uitvoering
bedenken in het groepje. Vervolgens
krijgt elke groepje weer een casus en
moeten ze weer bedenken in het
groepje hoe ze deze gaan uitvoeren.
Ik loop telkens langs om te kijken of
het goed gaat en of er
onduidelijkheden zijn.
De leerlingen overleggen in hun
groepje hoe ze de casus zouden
uitvoeren. Ze schrijven chunks en
zinnen op die ze kunnen
gebruiken.
Afsluiting en
lesovergang
Tijd: 5 min.
De uitvoeringen die ze hebben
bedacht moeten ze in een mapje
bewaren. Deze moeten ze namelijk
volgende les weer meenemen.
De leerlingen stoppen hun
uitvoeringen in een mapje.
Lesvoorbereidingsformulier les 2.
Onderwerp
Beginsituatie
Met taal digitaal aan de haal
Alle leerlingen zitten verspreid door de klas.
Doelen:
- De leerlingen leren samenwerken
- De leerlingen moeten in tweetallen de casus goed hebben nagespeeld zodat ze weten wat ze
te wachten staat tijdens de uitvoeringen op de werkplekken.
Persoonlijke aandachtspunten vanuit je POP:
Waar let ik bij mezelf op?
- Dat ik de leerlingen zelf met ideeën laat
komen
- Dat ik mijn aandacht goed verspreid over de
tweetallen
Waar let ik bij de kinderen op?
- Dat ze de opdracht begrijpen
- Dat ze serieus aan het werk gaan
- Dat ze goed overleggen in hun groepje
- Dat ze elke rol per casus vervullen
Organisatie en planning
Leraren in opleiding in het VMBO 17-40

Uit welke methode komt het
lesontwerp?
Welke materialen, leer- en
hulpmiddelen gebruik je?
Wat regel je in de dagen
voor de les?
Wat leg je voor aanvang van
de les klaar?
Welke werk- en groeperingsvormen
gebruik je?
Waar en hoe worden
gebruikte materialen
opgeborgen?
Zelf verzonnen.
Pen, papier, smartboard en mapjes.
Dat ik genoeg mapjes heb.
De mapjes en het papier.
De leerlingen zitten tweetallen.
In hun mapjes.
Lesbeschrijving
Aanbod *
Inleiding
Introductie van de les;
pakkende lesopening
Tijd: 5 min
Interactie
Wat doe ik?
Dit is de tweede les van het project;
met taal digitaal aan de haal. Ik
vraag of de leerlingen nog vragen
hebben of dat ze dingen niet
begrijpen na het bekijken en lezen
van de site.
Wat doen de leerlingen?
De leerlingen luisteren en stellen
eventueel vragen.
Kern
Instructie
Tijd: 10 min
Verwerking
Tijd: 30 min
Als er geen vragen zijn verdeel ik de
klas in tweetallen. Elk tweetal krijgt
weer een casus welke ze moeten
gaan uitvoeren. Per casus zijn er
twee rollen te vervullen. Het is de
bedoeling dat een leerling elke rol
heeft vervuld aan het einde van de
les. Per rol per casus krijgen
leerlingen +/- 8 minuten.
De leerlingen voeren de casus in
tweetallen uit. Elke leerling vervult
elke rol.
Leraren in opleiding in het VMBO 18-40

Na ongeveer 10 minuten krijgt elk
groepje een andere casus. Ook bij
deze casus gaan ze een uitvoering
bedenken in het groepje. Vervolgens
krijgt elke groepje weer een casus en
moeten ze weer bedenken in het
groepje hoe ze deze gaan uitvoeren.
Ik loop telkens langs om te kijken of
het goed gaat en of er
onduidelijkheden zijn.
De leerlingen overleggen in hun
groepje hoe ze de casus zouden
uitvoeren. Ze schrijven chunks en
zinnen op die ze kunnen
gebruiken.
Afsluiting en
lesovergang
Tijd: 5 min.
Ze moeten de ideeën voor de rollen
die ze hebben gespeeld opschrijven
en in hun mapje stoppen.
De leerlingen stoppen hun ideeën
in een mapje.
Bijlage 2. Taaltaken
In deze taaltaken wordt gewerkt aan spreekvaardigheid. Voor drie werkplekken
zijn taaltaken geschreven: de seniorenkamer, de balie en de kapsalon. De
taaltaak kapsalon is in het Engels. Op de volgende pagina staan de taaltaken.
Balie
De baliemedewerkster werkt achter de balie in een hotel. Er komt een vrouw aan de balie met een
klacht. Ze heeft een kamer te dicht bij de lift. De lift maakt veel lawaai en de vrouw heeft hier last van.
Ze wilt een andere kamer maar het hotel zit helemaal vol. De baliemedewerkster moet een brief
schrijven aan de manager waarin ze de klacht van de vrouw vermeldt.
Vrouw
Jij hebt een kamer te dicht bij de lift welke veel overlast bezorgt. Jij wilt een andere kamer maar het
hotel zit vol. Je klaagt hierover bij de baliemedewerkster en zegt dat zij dit op moet lossen.
Baliemedewerkster
Jij hoort de klacht aan van de vrouw. Je legt uit dat het echt niet mogelijk is om een andere kamer te
geven aangezien het hotel vol is. Je vertelt de vrouw dat je schriftelijk contact opneemt met de
manager en dat hij het verder afhandelt met de vrouw. Je schrijft uiteindelijk ook echt de brief.
Leraren in opleiding in het VMBO 19-40

Ouderenkamer
Mevrouw Arendsen zit al dagenlang op haar eigen kamer. Ze zondert zich af van de rest van de
ouderen. Zelf tijdens het ontbijt, de lunch en het diner komt ze haar kamer niet af en eet ze haar eten
op in haar eigen kamer. Er is binnenkort een bingo avond en de verpleegster denkt dat het heel goed is
voor mevrouw Arendsen om daar aan mee te doen om zo weer onder de ouderen te komen.
Mevrouw Arendsen
Jij wilt absoluut niet naar de bingo en laat je dan ook niet zo snel overhalen. Je geeft verschillende
argumenten waarom jij niet wilt en waarom jij je afzondert van de andere ouderen.
Verpleegster
Jij moet er voor zorgen dat mevrouw Arendsen wel naar de bingo gaat. Jij moet met goede argumenten
komen om mevrouw Arendsen over te halen.
Leraren in opleiding in het VMBO 20-40

Hairdresser’s Saloon
A lady walks into the hairdresser’s saloon “Compaen”. She wants to dye (=paint) her hair blonde,
because she is getting to married tomorrow. The hairdresser starts painting her hair. When the
hairdresser is ready, she sees that she used orange hair paint. The hairdresser made a mistake. And
there is nothing she can do about it.
Customer
Your hair is orange in stead of blonde. You are very angry because you are going to marry tomorrow.
You want the hairdresser to make it blonde in stead of orange. You also don’t want to pay money
because the hairdresser made a mistake.
Hairdresser
You painted the hair orange in stead of blonde. You can’t fix this anymore. You have to convince the
lady that orange looks very good, and that it is the new fashion. But the lady has to pay the money.
Voor engels is het de bedoeling dat je het gesprek van de kapster en de klant in het engels uitvoert.
Probeer hierbij persuasive (=overtuigend) te zijn. Houdt hierbij rekening met de engelse
beleefdheidsregels (veel “excuse me” en “sorry” zeggen). Hieronder zijn wat woorden en tips gegeven
om je hierbij te helpen.
Kapsalon
=Hairdresser’s saloon
Kapster
=Hairdresser
Blond
=Blonde
Blonderen
=Bleaching
Korting
=Discount
Haarverf
=Hair paint
Verven
=To dye
Overtuigen
=Convinced
Volledige bedrag
=Full refund
Leraren in opleiding in het VMBO 21-40

In plaats van
=In stead of
Als je al je geld terug wil, kun je zeggen “I want my money back!”. Netter is het om te zeggen, “I want a
full refund”.
De verf waarmee je het haar verft = “hairpaint”. Haar verven is “to dye hair.
Bijlage 3. Begeleiding van leerlingen tijdens het uitvoeren van
de taaltaken
Er zijn in totaal 4 rollen te vervullen. Je hebt twee rollen als sprekers, één rol als
filmer en één leerling vult de feedbackformulieren in. De docent bepaald wie
welke rol vervult.
Als de leerlingen de taaltaken uitvoeren op de werkplekken heeft de docent een
begeleidende rol. De docent helpt bij het opnemen met de camera’s, probeert de
leerlingen in hun rollen te houden en helpt bij het invullen van de
feedbackformulieren.
4. Brief voor de ouders
Geachte (naam),
Plaats, datum
Binnenkort maakt (naam school) video opnamen van (naam leerling). Daarvoor is uw toestemming
nodig.
De video wordt gebruikt voor het project; met taal digitaal aan de haal. Dit is een project waarbij de
Nederlandse en Engelse taal wordt geïntegreerd in de praktijk bij zorg en welzijn. Dit project is ter
bevordering van de spreekvaardigheid van onze leerlingen.
(naam school) wenst de video te gebruiken voor demonstratie en werving, bijvoorbeeld op
bijeenkomsten en plaatsing op haar website op het internet. Indien u daar geen toestemming voor wilt
geven, kunt u dat onderaan deze brief aangeven door het hokje aan te kruisen. Uiteraard kunt u de
video zelf vóóraf inzien.
Het gebruik van de video-opnamen is belangrijk voor een goed resultaat van het project. Wij verzoeken
u daarom vriendelijk door ondertekening van deze brief akkoord te gaan met de video-opnamen en het
gebruik daarvan.
Met vriendelijke groet,
(naam medewerkers project)
Leraren in opleiding in het VMBO 22-40



Ondergetekende verklaart akkoord te gaan met de video opnamen door (naam school) en dat deze
opnamen worden gebruikt zoals hiervoor beschreven.
Ik ga akkoord met de video opnamen
Ik ga niet akkoord met de video opnamen
Naam leerling:
Naam:
Datum:
Handtekening:
Leraren in opleiding in het VMBO 23-40

Bijlage 5. Handleiding voor camera
Gebruiksaanwijzing Everio-camera
1. Om te beginnen
klap je het scherm
aan de zijkant open.
2. Als de camera dan nog niet
aan is, druk je op de power-knop
3. Met de blauwe knop kun je kiezen
of je een foto of film maakt. Voor een
filmopname moet je ervoor zorgen dat
de blauwe knop naar links staat. Voor
een foto-opname moet je ervoor zorgen
dat de blauwe knop naar rechts staat.
Leraren in opleiding in het VMBO 24-40

4. Als je er voor hebt gekozen
om een filmopname te maken
druk je op de knop met de rode
streep om op te nemen.
Om het filmen te stoppen, druk je
nogmaals op de knop met de
rode streep
5. Als je er voor hebt gekozen
om een foto-opname te maken,
druk je op de knop bovenop de
camera om een foto te maken.
11. Als je wil in- of uitzoomen,
duw je deze knop naar links
of rechts.
Leraren in opleiding in het VMBO 25-40

7. Als je de foto of
het filmpje
wil terugzien, druk
je op
“play/rec”.
8. Om je foto/filmpje te vinden,
kun je de lange knop aan de linkerkant
van het beeldscherm naar boven of
beneden bewegen om te scrollen.
9. Als je de foto of het
filmpje
dat je wil zien gevonden
hebt,
druk je op ok/play.
Alvast veel plezier met het gebruiken van de camera!
Leraren in opleiding in het VMBO 26-40

Bijlage 6. Feedbackformulier leerlingen
Feedbackformulier
Werkplek: Balie
Naam feedback gevende
_______________________________
Naam feedback ontvanger
______________________________
Rol feedback ontvanger
_________________________________
Spreekvaardigheid + +/- -
Verstaanbaarheid
Spreektempo
Duidelijkheid
Spreekvaardig sterk
Volume
Houding + +/- -
Actieve houding
Kijkt gesprekspartner aan
Non-verbale communicatie
Opdracht + +/- -
De opdracht wordt goed uitgevoerd
De opdracht wordt serieus uitgevoerd
De klacht is duidelijk
Geef 3 dingen die goed gingen
1.
2.
3.
Geef 3 dingen die minder goed gingen
1.
2.
3.
Feedbackformulier
Werkplek: Hairdresser’s saloon
Naam feedback gevende
_______________________________
Naam feedback ontvanger
______________________________
Rol feedback ontvanger
_________________________________
Spreekvaardigheid + +/- -
Leraren in opleiding in het VMBO 27-40

Verstaanbaarheid
Spreektempo
Duidelijkheid
Spreekvaardig sterk
Volume
Houding + +/- -
Actieve houding
Kijkt gesprekspartner aan
Non-verbale communicatie
Opdracht + +/- -
De opdracht wordt goed uitgevoerd
De opdracht wordt serieus uitgevoerd
Er worden veel verschillende Engelse
woorden gebruikt
Het gesprek wordt begrepen door de
ander
Geef 3 dingen die goed gingen
1.
2.
3.
Geef 3 dingen die minder goed gingen
1.
2.
3.
Feedbackformulier
Werkplek: Ouderenkamer
Naam feedback gevende
_______________________________
Naam feedback ontvanger
______________________________
Rol feedback ontvanger
_________________________________
Spreekvaardigheid + +/- -
Verstaanbaarheid
Spreektempo
Duidelijkheid
Spreekvaardig sterk
Volume
Houding + +/- -
Actieve houding
Kijkt gesprekspartner aan
Non-verbale communicatie
Opdracht + +/- -
De opdracht wordt goed uitgevoerd
De opdracht wordt serieus uitgevoerd
Leraren in opleiding in het VMBO 28-40

Er worden goede argumenten gebruikt
Geef 3 dingen die goed gingen
1.
2.
3.
Geef 3 dingen die minder goed gingen
1.
2.
3.
Bijlage 7. Website
Voor het project is er een website gebouwd.
www.mettaaldigitaalaandehaal.webs.com
Deze website is gericht op Compaen VMBO. Echter kunt u wel allerlei informatie
van deze site halen om te gebruiken tijdens de uitvoering van dit project op uw
school.
Leraren in opleiding in het VMBO 29-40

Bijlage 6
Projectnummer: SPV/LIO/08-126
Looptijd project: 2008-2009
Projectnaam:
Met taal digitaal aan de haal
School:
Compaen VMBOZaandam
Hogeschool:
Inholland
Projectplan
Met taal (digitaal) aan de haal
Communicatie in theorie en praktijk
1. Inleiding
Het afzonderlijk aanbieden van de AVO-vakken en praktijkvakken, maakt dat de
basis- en kaderleerlingen niet snel een verband zien. Door in dit project
Nederlands te koppelen aan het leer- werkplekleren van leerlingen hopen we
Nederlands meer betekenis te geven voor de leerlingen. Immers voor de toegang
tot een stage of een beroepsplek, zal het kunnen lezen, spreken, luisteren, de
onderdelen van een taal, zeker zo belangrijk zijn. Evenals het begrip van
geschreven opdrachten.
2. Inhoud van het project
Wie doen er mee in het project?
AVO docenten
Tineke Keuning
Beroepsgerichte docenten
Els van de Lugt
Andrea de Groot
Chantal van der Knaap
Desire Huijsman
Student voor gehele project
Nikita Willems
Inhoudelijk adviseur op zorg en welzijn gebied
Ingrid Imming
Student voor Engelse lessen
Pepijn van Broekhuijsen
Leerlingen
Leerlingen uit het 3 e leerjaar basis en kaderberoeps die de richting zorg en
welzijn breed volgen.
Leraren in opleiding in het VMBO 30-40

Overige betrokkenen
Naam van de docentenopleiding Hogeschool Inholland
School of education Amsterdam
Naam van de contactpersoon
Hans Pronk
Email adres
Hans.pronk@inholland.nl
Telefoonnummer 06-54980147
De vakken
De vakken die betrokken zijn bij dit project zijn Nederlands, Engels, ICT en het
sectoraal programma Zorg en Welzijn.
Relevantie voor de school
Het project “met taal digitaal aan de haal’’ sluit goed aan bij de
vernieuwingsplannen namelijk integreren van theorie en praktijk waar Compaen,
school voor VMBO, mee bezig is. Het gaat om het vak Nederlands en ‘zorg en
welzijn breed’.
Curriculum
Visie van Compaen
De visie van Compaen op het onderwijs is verdeeld in 4 groepen namelijk
Onderwijskundig, pedagogisch, maatschappelijk en levensbeschouwelijk. Het
project sluit aan bij de onderwijskundige, pedagogische en maatschappelijke
visie van het onderwijs van Compaen.
Onderwijskundig
Leren is ook het ontwikkelen van competenties
Vanaf de eerste klas worden leerlingen begeleid en beoordeeld op een vaste set
competenties. De competenties worden op drie gebieden benoemd: pedagogisch,
loopbaan en vakmatig. Onderwijs en keuzes zijn gericht op het ontdekken en
verder ontwikkelen van aanwezige talenten. Daarmee zien onze leerlingen hun
talenten als positief ‘asset’ en hebben ze plezier in hun eigen ontwikkeling.
Onderwijs op maat
Leren kan je op veel verschillende manieren doen. Binnen Compaen VMBO
worden verschillende werkvormen ingezet: examentrainingen, opdrachtgestuurd
onderwijs, projectonderwijs, excursies, huiswerkhulp, bijlessen, etc. Daarnaast is
er veel aandacht voor toepassing van het geleerde en reflectie daarop. Het
tempo
van leren kan individueel, naar behoefte, gevarieerd worden.
We willen dat leerlingen kiezen op basis van eerlijke argumenten en praktische
ervaringen. De leerlingen worden daarom bij ons intersectoraal of zo breed
mogelijk in de sector opgeleid, maar kunnen daarbinnen hun eigen keuzes
maken.
Nederlands, Engels en Wiskunde zijn examenvakken die in het MBO in elke
richting en niveau vereist zijn voor succes. Het is wenselijk om gedurende de 4
VMBO leerjaren een continue werkwijze neer te zetten die er op gericht is de
leerlingen (individueel op-maat) op een maximaal niveau te brengen en de
aansluiting met het MBO te optimaliseren.
Leraren in opleiding in het VMBO 31-40

Pedagogisch
Leren met elkaar en leren van elkaar
Leerlingen moeten leren te leren, ook als ze klaar zijn met hun opleiding. Daarin
staat centraal dat je met elkaar en van elkaar leert.
Op die manier is ook het leren binnen Compaen VMBO vormgegeven. Elke
leerling
krijgt onderwijs binnen een kernteam van een herkenbare groep docenten met
een herkenbare groep medeleerlingen. In deze leergemeenschappen is de band
tussen leerlingen onderling, en tussen docenten en leerlingen hechter en op leren
gericht.
Een groep leerlingen kan op hetzelfde moment van meerdere docenten leren. De
cultuur is erop gericht dat leerlingen ook van elkaar leren.
De mentor is de spil in de begeleiding van de leerling. In de begeleiding staat de
ontwikkeling van competenties centraal. Daar waar de problematiek dit
leerproces ernstig dreigt te verstoren, kan de mentor een zorgcoördinator
inzetten.
De competenties die van belang zijn om samen met anderen te leren, staan
opgenomen in het competentieprofiel van Compaen VMBO.
Kiezen als proces
Vanaf de eerste dag zijn leerlingen bezig met hun loopbaan. Dat doen ze door
zich te oriënteren op de mogelijkheden. Samen met het competentieprofiel (wat
kan ik en wat wil ik) van de leerling kan de leerling, ondersteund door ouders en
mentor, een keuze maken voor een vervolgopleiding.
Leerlingen werken altijd toe naar een concreet eindresultaat, dat verhoogt de
relevantie en motiveert daardoor. Op weg naar het resultaat wordt geleerd.
Zowel
het leerproces als het resultaat worden geëvalueerd met de leerlingen.
Maatschappelijk
Contextrijk leren
We bereiden de leerlingen voor op een volwaardige deelname aan de
maatschappij. Dat kan uiteindelijk alleen door ook het onderwijs bewust binnen
die maatschappij te plaatsen. De motivatie om te leren neemt toe als dat leren
relevant is. Dat betekent dat de leerling zich beter ontwikkelt in een levensechte
omgeving met relevante opdrachten, of dat hij of zij het geleerde daar kan
toepassen.
Het onderwijs treedt naar buiten en betrekt de omgeving bij de school. Vandaar
dat buitenschools leren en/of gastdocenten binnenhalen in het programma wordt
opgenomen.
Eindtermen
1. werken aan vakoverstijgende thema’s. De leerling leert, in het kader van
een brede en evenwichtige oriëntatie op mens en samenleving, enig zicht
te krijgen op relaties met de persoonlijke en maatschappelijke omgeving.
Het op een voor henzelf en anderen veilige manier functioneren in de
beroepspraktijk en in eigen omgeving.
De maatschappelijke betekenis van technologische ontwikkeling,
waaronder met name moderne informatie- en communicatietechnologie
Leraren in opleiding in het VMBO 32-40

2. Leren uitvoeren. De leerling leert in zoveel mogelijk herkenbare situaties,
mede met gebruikmaking van ICT, een aantal schoolse vaardigheden
verder te ontwikkelen.
2.1 Nederlandse en Engelse teksten lezen en beluisteren.
2.2 Schriftelijke en mondelinge teksten produceren in correct Nederlands.
2.6 Doelmatig en veilig omgaan met materialen, gereedschappen en
apparatuur.
2.7 Computervaardigheden
3. Leren leren. De leerling leert, mede met gebruikmaking van ICT, zoveel
mogelijk eigen kennis en vaardigheden op te bouwen. Daartoe leert hij
onder andere een aantal strategieën die het leer- en werkproces kunnen
verbeteren..
3.1 Informatie beoordelen op betrouwbaarheid, representativiteit en
bruikbaarheid, informatie verwerken en benutten.
3.2 Strategieën gebruiken voor het aanleren van nieuwe kennis en
vaardigheden zoals memoriseren, aantekeningen maken, schematiseren,
verbanden liggen met aanwezige kennis.
3.3 Strategieën gebruiken voor het begrijpen van mondelinge en schriftelijke
informatie.
3.4 Op een doordachte wijze keuzeproblemen oplossen.
3.6 Persoonlijke ervaringen en opdrachten van anderen verwerken in woord,
klank, beeld en beweging.
3.7 Op basis van argumenten tot een eigen standpunt komen.
4. Leren communiceren. De leerling leert, mede via proces van interactief
leren, een aantal sociale en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen.
4.2 Overleggen en samenwerken in teamverband.
4.3 Passende gesprekstechnieken hanteren.
4.4 Verschillen in meningen en opvattingen benoemen en hanteren.
4.6 Omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures.
4.7 Zichzelf en eigen werk presenteren.
5. Leren reflecteren op het leer- en werkproces. De leerling leert, door te
reflecteren op het eigen cognitief en emotioneel functioneren, zicht te
krijgen op en sturing te geven aan het eigen leer- en werkproces.
5.1 Een leer- en/of werkplanning maken..
5.2 Het leer- en/of werkproces bewaken.
5.3 Een eenvoudige product- en procesevaluatie maken en hieruit conclusies
trekken.
Vernieuwend onderwijs
- Zorgen voor onderwijs op maat. Bij het maken van de opdrachten wordt
rekening gehouden met het niveau van de leerlingen. De opdrachten
moeten N+1 worden. N+1 houdt in dat de opdrachten telkens een stapje
moeilijker worden. Hierdoor vindt er een ontwikkeling van de leerlingen
plaats.
- De leerlingen leren met ICT te werken.
- Ontwikkelingsonderwijs. Door de opdrachten telkens een stapje moeilijker
te maken vindt er een ontwikkeling plaats.
Leraren in opleiding in het VMBO 33-40

- Ervaringsgericht onderwijs. Doordat de leerlingen telkens oefenen met de
opdrachten krijgen ze ervaring. Het is de bedoeling dat ze de ervaringen
toepassen bij elke nieuwe opdracht.
Lesmaterialen
- Taaltaken die de studenten hebben ontwikkeld
- Digitale (video) camera’s
- Laptop
Leerkrachten
Er zijn vijf leerkrachten betrokken bij het project. Els van der Lugt, Andrea de
Groot, Chantal van der Knaap, Desiré Huijsman en Tineke Keuning.
Tineke Keuning is docent Nederlands. Zij draagt zorg voor de integratie vanuit
het AVO vak Nederlands.
Els van der Lugt en Andrea de Groot zijn ervaren praktijkdocenten die
vakinhoudelijk goed kunnen bepalen waar Nederlands geïntegreerd kan worden.
Chantal van der Knaap en Desire Huijsman zijn docenten die wel ervaring
hebben met competentiegericht, maar vakinhoudelijk geschoold worden.
De docenten helpen de studenten bij het maken van nieuwe taaltaken. Deze
taaltaken worden vervolgens uitgevoerd door de leerlingen en daarna kijken de
leerkrachten en studenten wat er nog verbeterd aan moet worden. Hierdoor
reflecteren de leerkrachten en studenten op hun eigen werk en krijgen ze
feedback van hun collega’s.
De rol van de studenten in opleiding is dat de studenten enerzijdsd educatief ICT
gebruiken, de waarde daarvan toevoegen aan de eigen professionalisering door
middel van de werkwijze ‘leren door te doen’. Dit is een van de uitgangspunten
van de opleiding. Anderzijds bieden de studenten als partners in het project een
meerwaarde voor de school omdat er een inhoudelijke en fysieke bijdrage wordt
geleverd.
De studenten:
- Nemen deel aan het overleg en evaluatie van het project;
- Gebruiken het daarvoor bestemde “gereedschapkist” om het project mede
goed op de rails te zetten en te houden;
- Dragen bij aan het ontwikkelen en/of arrangeren van de opdrachten die
door de leerlingen worden uitgevoerd;
- Zijn tijdens de praktijksituatie bezig als leerkracht en/of begeleider van
leerlingen;
- Nemen deel aan de evaluatie en verzorgen een deel van de verslaglegging
daarvan;
- Zullen hun bijdrage leveren aan het digitaal presenteren van de
eindresultaten van het project.
Leraren in opleiding in het VMBO 34-40

Leerlingen
De leerlingen leren werken met ICT. Zo leren ze bijvoorbeeld hoe ze een videoen
geluidsopname maken, ze leren hoe ze het opgenomen bestand kunnen
overzetten op de computer. Ook leren ze reflecteren op hun eigen handelingen,
spreekvaardigheid en gedrag. Verder leren ze ook feedback te geven aan hun
medeleerlingen en leren ze met feedback om te gaan die ze krijgen van hun
medeleerlingen. Voor de leerlingen is het belangrijk om te reflecteren op hun
eigen handelen, spreekvaardigheid en gedrag zodat ze zien wat ze nog kunnen
verbeteren en hier dan aan kunnen gaan werken.
De leerlingen krijgen een aantal ICT lessen om om te leren gaan met ICT.
Vernieuwend ICT gebruik
- Het gebruik van digitale videocamera’s
- Het bewerken van foto- en videomaterialen
- Presenteren van resultaten aan de eigen klas met behulp van de beamer
- Het bij elkaar voegen van bestanden
- Het door leerlingen zelf vastleggen van het leerproces op video of op
geluidsopname
- Teksten maken voor verslaglegging volgens richtlijnen
- Het maken van een powerpoint presentatie volgens richtlijnen en
sjablonen
- Voor reflectie op eigen en elkaars handelen gebruiken de leerlingen een
digitalie camera en een podcast apparatuur
3. verwachte opbrengsten en eindproducten
Leerervaringen van de leerlingen
- De leerlingen leren bewust met de Nederlandse taal om te gaan in de
praktijk
- De leerlingen leren werken met een videocamera
- De leerlingen leren beeldmateriaal op een computer te zetten
- De leerlingen leren met powerpoint een presentatie te geven
- De leerlingen leren reflecteren op hun eigen handelen
- De leerlingen leren feedback geven aan medeleerlingen
- De leerlingen leren feedback te ontvangen en deze toe te passen
Producten van leerlingen
- Powerpointpresentatie
- Beeld- en geluidmaterialen
- Reflectieverslagen
- Beschrijving gegeven feedback
- Beschrijving ontvangen feedback
- Eventueel een map met de antwoorden van de taaltaken
Producten van de studenten
- Verslag van evaluatiegesprek
- Het projectplan
- De taaltaken/ casussen
- Lesvoorbereidingsformulieren
Leraren in opleiding in het VMBO 35-40

- Bijdrage leveren aan het digitaal presenteren van de eindresultaten van
het project
- Lessen geven die betrekking hebben op het project
- Interview docenten
4. Organisatie
Fasering en planning van projectactiviteiten
Datum Activiteit Benodigdheden/Personen
Woensdag Projectplan maken Tineke Keuning
14-01-’09
t/m
Woensdag
28-01-‘09
Woensdag Tussenrapport invullen Tineke Keuning
04-02-‘09
Woensdag Interviewen • Els van de Lugt
04-02-’09
• Andrea de Groot
t/m Vrijdag
• Chantal van der Knaap
06-02-‘09
• Desiree Huijsman
• Nikita Willems
Vrijdag
06-03-‘09
Maart
Voortgangsgesprek
Taaltaken verbeteren
Taaltaken ontwerpen
Tineke Keuning
Nikita Willems
Evt. Dhr den Bezemer
Nikita Willems
De bestaande taaltaken
Maart ICT aanschaffen Nikita Willems
Tineke Keuning
Budget
Maart ICT lessen geven Camera, computer en programma voor op de
computer.
1 april Komst nieuwe student
Pepijn van Broekhuijsen
Tineke Keuning
Nikita Willems
6 April Taallessen geven De nieuw ontworpen of verbeterde taaltaken
Eind April
Mei
Uitvoeren van taaltaken
op werkplek
Digitale presentatie van
eindresultaten door
leerlingen
Nikita Willems
Filmcamera
Leerlingen
Tineke Keuning
Nikita Willems
Evt. Ouders
Camera
Computer
Eind mei Evaluatiegesprek • Tineke Keuning
• Nikita Willems
• Els van de Lugt
• Andrea de Groot
Leraren in opleiding in het VMBO 36-40

1 Juni Einde project; Met taal
‘digitaal’ aan de haal
• Chantal van der Knaap
• Desiree Huijsman
• Pepijn van Broekhuijsen
• Leerlingen
1 juni 2009
Verdeling van taken en verantwoording
De hoofdverantwoordelijke voor dit project is Hans den Bezemer.
Verder zijn de studenten en de docenten van de praktijkvakken ook
verantwoordelijk voor dit project.
Tineke Keuning begeleidt de studenten en zij draagt zorg voor dit project. Zij
neemt deel aan het voortgangsgesprek en het evaluatiegesprek. Verder helpt zij
de studenten bij de lessen die ze gaan geven. Ook zal zij helpen bij het digitaal
presenteren van de eindresultaten door de leerlingen.
Els van der Lugt, Andrea de groot, Chantal van der Knaap en Desiree Huijsman
hebben verschillende taken. Zij leiden de studenten rond op het zorg en welzijn
plein zodat de studenten een goed beeld hebben van het plein. Verder
beantwoorden zij de vragen van het interview die door Nikita Willems zijn
gesteld. Ook stellen zij de bestaande taaltaken beschikbaar en nemen zij deel
aan het evaluatiegesprek.
Implementatie in de school
Er worden ICT middelen aangeschaft. In de bovenbouw is er bij de docenten
behoefte aan ICT vaardigheden. Zo zal training in de vorm scholing op de
werkplek worden ingezet. Verder zal er ook ondersteuning zijn voor de
coachingsvaardigheden van de docenten.
Nu: Zorg en Welzijn: Dit jaar wordt het project uitgevoerd en wordt er op
gereflecteerd. Na het reflecteren worden dingen verbeterd.
Volgend jaar wordt het project in het 3 e leerjaar uitgevoerd en wordt het project
in het 4 e leerjaar ontwikkeld.
Budget
€10.000,00. Voor Compaen blijft er €8.000,00 over.
Voortgangsoverleg en -evaluatie
Tussenresultaten
- Een programmabeschrijving en overzicht van stand van zaken (incl.
praktijkresultaten) in december 2008.
- De projectorganisatie in handen van de student in opleiding: het
draaiboekformat is geheel gevuld en iedere activiteit is gepland en een
Leraren in opleiding in het VMBO 37-40

iedere betrokkene is op de hoogte van wat en wanneer. Dit door middel
van het presenteren van het draaiboek in de teamvergadering.
- De integratie van de genoemde curriculumonderdelen is beschreven in de
vorm van afstemmen, aansluiten en er zijn geïntegreerde opdrachten en
werkmaterialen gerealiseerd.
Eindresultaten
Rechtenvrije oplevering van (producten van) ict-toepassingen (bijvoorbeeld
geïntegreerde ict-oplossingen, lesprogramma’s, concrete producten ondersteund
door ICT) ten behoeve van andere scholen en/of samenwerking door avo- en
beroepsgerichte (startende) docenten per 1 juli 2009, te weten :
- Het project is uitgevoerd en geëvalueerd. De presentatie van het project
wordt door de leerlingen worden verzorgd. De studenten zullen de
verslaglegging en onderzoeksresultaten digitaal presenteren. De
ontwikkelde (digitale) opdrachten en slablonen en/of worksheets zullen te
downloaden zijn.
Oplevering van de volgende beschrijvingen per 1 juli 2009, waar andere scholen
weer gebruik van kunnen maken:
- Het opleveren van een beknopte rapportage (max. 2 A4):
procesbeschrijving, in hoeverre is het project succesvol geweest, lessons
learned en aanbevelingen van de contactpersoon op de VMBO-school;
- Het opleveren van beknopte rapportages van de twee betrokken
lerarenopleidingen;
- Het opleveren van individuele rapportages van alle betrokken startende
docenten (per stuk 3 à 4 A4): procesbeschrijving, in hoeverre is het
project succesvol geweest, lessons learned en aanbevelingen opgesteld
door de startende docenten
- Zoals aangegeven zullen alle materialen ook via de website van het
project te raadplegen en/of te downloaden zijn
Leraren in opleiding in het VMBO 38-40

Bijlage 7
Projectnummer:
SPV/LIO/08-126
Looptijd project: 2008-2009
Projectnaam:
Met taal digitaal aan de haal
Schoo:
Compaen VMBO, Zaandam
Hogeschool:
Inholland
Verslag:
Erik de Boer,teamleider/projectleider
vmbo school
Tijdens het lopende schooljaar 2008-2009 kwam het verzoek van InHolland om
te participeren in een project. Het is altijd lastig om direct te overzien wat dat
voor consequenties heeft voor de school en welke werkzaamheden er moeten
worden verricht.
Wij waren direct enthousiast, omdat het aansluit bij verschillende ontwikkelingen
op onze school. Als eerste is Compaen een opleidingschool (OPLIS) voor
studenten en zijn onze docenten getraind/geschoold om deze studenten te
begeleiden in hun opleiding. Daarnaast zijn wij flink aan het investeren op gebied
van ICT. Tevens wordt dit geïmplementeerd in het onderwijs.
Onderwijskundig staat de integratie van AVO met praktijk hoog op het
verlanglijstje. Deze elementen deden ons beslissen om mee te doen aan het
project. Al snel werd duidelijk dat er wel geproduceerd moest worden en dat de
subsidiepot niet even snel werd overgemaakt op een rekening.
Het is aan de docent Tineke Keuning en student Nikita Willems (later ook Pepijn
van Broekhuijsen) te danken dat het project succesvol is geweest. Zij hebben het
project stelselmatig doorlopen en (ICT) producten afgeleverd die zeer bruikbaar
zijn in het onderwijs. Hun enthousiasme en gedrevenheid hebben een positief
effect gehad op het leerproces van de leerlingen.
Dit is zeker een start om verder uit te breiden bij Z&W en later ook bij andere
afdelingen. De betrokkenheid van InHolland was matig. Er was bijna geen
contact door communicatiefouten onderling bij InHolland. Pas op het laatste
moment was het duidelijk wie aanspreekpunt was. Laten we het houden op
opstartproblemen.
Leraren in opleiding in het VMBO 39-40

Projectnummer:
SPV/LIO/08-126
Looptijd project: 2008-2009
Projectnaam:
Met taal digitaal aan de haal
School:
Compaen VMBO Zaandam
Verslag:
Hans Pronk, hogeschoolbegeleider InHolland
Evaluatieverslag project “Met taal digital aan de haal”
Toen bij de sluiting van de inschrijving voor deze projecten bleek dat er nog enkele projecten te
vergeven waren heb ik pas contact kunnen zoeken met de Compean. Kenmerkend voor de
onderzoekende en creatieve houding van de school is dat men graag rond tafel wilde zitten en te
kijken of meedoen paste in de eigen schoolontwikkeling.
Dat werd direct na de zomervakantie opgepakt en de aansluiting was snel gemaakt een project dat:
• paste binnen het eigen thema “integratie theorie en praktijk”en de nieuwe rol van ICT
daarbij.
• Studenten juist een van de topics in de samenwerking tussen de Compean en INHolland.
• Een derde goede randvoorwaarde was het zorgplein, het net nieuwe onderdeel van de
school. Het zorgplein geeft de integratie als het ware bestaansrecht omdat praktijkruimte
en theorielokaal fysiek bij elkaar gebracht zijn.
• En nu ook nog verdere uitbouw van ICT gebruik.
Kortom de school toonde een goede innovatiekracht.
Voor wat betreft de studenten vanuit INHolland is al geschreven in de andere evaluatieverslagen.
Daarop aanvullend het volgende:
De School of Education INHolland is een jonge opleiding en de invoering van ICT & didactiek als
gereedschap voor onze studenten wordt pas komend jaar structureel opgezet. Daarom is het juist nu
van belang dat de studenten hun resultaten inbrengen in het curriculum van de opleiding. Het geen
ook plaats zal vinden maar niet eerder dan het nieuwe schooljaar. Studenten zullen dan samen met
interne deskundigen hier vorm aangeven. Zo heeft het fenomeen Video Interactie al een belangrijke
plaats in onze opleiding gekregen zowel voor docenten als voor eerste jaarstudenten in hun eigen
stage (dit project werkte met tweede / derde jaarstudenten). Het gebruik van video door leerlingen op
de school is dan een volgende goede inhoudelijke ontwikkeling.
Binnen het project is op een haalbare en vertaalbare manier gebruik gemaakt van ICT:
• De site die op eenvoudige manier laat zien (juist aan de leerlingen) wat de bedoeling is. Een
ontwikkeling waarmee goed verder gewerkt en ontwikkeld kan worden.
• Het videogebruik dat de opzet biedt voor studenten en leerlingen te reflecteren en dus te
leren van het eigen handelen.
Dat het project zich goed leent tot overdracht en/of verspreiding werd duidelijk toen een student en
begeleider het project in een 7-tal minuten moest presenteren in een MasterClass onderwijs en ICT.
De reacties waren “helder”, “afgebakend”,” vernieuwend” (videogebruik door leerlingen) en voor de
sector manager PO & VO van Kennisnet de bevestiging dat de integratie van theorie en praktijk goed
hand in hand gaat met inzet van ICT.
De doelstelling van het project is bereikt omdat deze pilot nu als regulier onderdeel van de opleiding
verder gaat en er uitbreidingen en overdacht in het eigen curriculum .
Hans Pronk Amstelveen 23 juni 2009
Leraren in opleiding in het VMBO 40-40