Rode pluche niet meer als einddoel - Theater Instituut Nederland

Ma-thesis - Jenneke den Bol, 0164720
1. Inleiding
Op 31 augustus 2006 sprak Ivo van Hove, directeur van Toneelgroep Amsterdam, de rede ‘de Staat
van het Theater’ uit. Hierin klaagt hij de versloffing aan die in het theater heerst en door middel van
negen punten doet hij aanbevelingen voor een nieuw begin in het Nederlands theater. In punt drie van
de rede zei Van Hove: “Er zijn te weinig nieuwe toonaangevende regisseurs voor de grote zaal. [...] er
zijn bij de nieuwe generatie regisseurs weinig leiders. Ik denk dat een goede, kwaliteitsvolle
doorstroming nieuwe kanalen vereist, nieuwe samenwerkingsverbanden tussen de productiehuizen en
de bestaande gezelschappen.” 1 De Staat van het Theater van Ivo van Hove werkte als een knuppel in
het hoenderhok en hierdoor kwam een hernieuwde stroom van discussie op gang over de toekomst
van de sector theater. Onder meer over de problemen van de doorstroming van een nieuwe generatie
leidende en invloedrijke regisseurs naar de grote zaal. Vanuit verschillende organisaties en in de
media worden sindsdien uitspraken gedaan over de problematiek. Zo stelde de Raad voor Cultuur in
het beleidsstuk Innoveren en Participeren! dat de grote gezelschappen nog steeds te weinig
verantwoordelijkheid nemen voor een nieuwe generatie artistiek leiders en regisseurs van groot
gemonteerde theaterproducties. 2 Eind juni 2007 organiseerden een aantal studenten van de
Toneelacademie Maastricht zich in Actie Heinz, met als doel het zich willen mengen in de landelijke
discussie over het toneelbestel. 3 In het debat volgend op de rede van Van Hove is het opvallend dat
de stem van een nieuwe generatie afgestudeerde theatermakers weinig hoorbaar lijkt. De vraag is
waarom zij zich niet duidelijk uitspreken over een kwestie die op het eerste gezicht voor henzelf van
grote invloed lijkt. Maar is deze kwestie wel van grote invloed op de nieuwe regisseurs? Het
vaktijdschrift TM publiceerde in juni 2006 een artikel waarin jonge regisseurs bij grote gezelschappen
aan het woord werden gelaten. Theatermaker Olivier Provily zegt daarin: “Er komen altijd nieuwe
mensen tevoorschijn die heel graag theater willen maken. Die komen vanzelf ook in de grote zaal
terecht.” Verder wordt in het artikel duidelijk dat het verlangen van de jonge theatermakers naar de
grote zaal helemaal niet dringend is en dat het probleem van doorstroming volgens de nieuwe
theatermakers door de gevestigde orde zelf wordt gecreëerd. 4
Is de nieuwe generatie makers een positie voor zichzelf aan het creëren buiten de bestaande
structuren om? Willen jonge regisseurs zich nog wel ontwikkelen volgens het groeimodel:
vakopleiding, productiehuis, gezelschap, groot gezelschap? De huidige gevestigde organisaties
hoeven niet het soort organisaties te zijn van waaruit de nieuwe makers in de toekomst willen werken.
Mogelijk willen zij zich namelijk niet inpassen in de hiërarchie van de grotere gezelschappen. Ook
moeten nieuwe theatermakers zich dan namelijk begeven in de wereld van de structurele subsidiëring
en alle afhankelijkheidsrelaties die dit met zich meebrengt. Willen ze niet liever onafhankelijk en adhoc
produceren? Mogelijk willen zij een nieuwe structuur van het toneelbestel met andere relaties met
de verschillende actoren. Willen jonge regisseurs überhaupt wel werken in de grote zaal of liever op
locatie, in een vlakke vloer theater of ergens volledig anders? Is het rode pluche van de grote zaal nog
wel het einddoel? Daarbij is het ook de vraag hoe de nieuwe generatie theatermakers zich wil
verhouden tot het publiek. Wat voor voorstellingen van de jonge theatermakers wekken de interesse
van het publiek? En waar wil het publiek deze voorstellingen zien? Is het mogelijk om via nieuwe
media zoals ‘web2.0’ theatervormen te ontwikkelen die de relatie tot het publiek definitief verandert?
1 http://www.toneelgroepamsterdam.nl/ - gezien op 15 mei 2007.
2 Raad voor Cultuur Innoveren en participeren! p. 165-172.
3 http://www.actieheinz.uxl.nl/ - gezien op 30 juli 2007.
4 Heuven, R. “Wij komen vanzelf in de grote zaal” in: TM juni 2006 pp. 12-14.
5