Beroepsethiek als kompas in de jeugdzorg - NIP

psychologen niet hebben. Dit klopt niet.
In juridische zin gaat het bij de ‘bevoegdheid’
van gezondheidszorgpsychologen alleen om
het recht de wettelijk beschermde titel
Gezondheidszorgpsycholoog te voeren en
werkzaam te zijn op het deskundigheidsterrein
van de gezondheidszorgpsycholoog. De Wet
BIG houdt dus niet in dat BIG-geregistreerden
de exclusieve bevoegdheid hebben om in de
(individuele) gezondheidszorg te werken of
bepaalde handelingen te verrichten.
Voorbehouden handelingen
Voorbehouden handelingen zijn handelingen
die volgens de Wet BIG alleen door een
bepaalde, daartoe bevoegde beroepsgroep
mogen worden uitgevoerd. Voor gezondheidszorgpsychologen
gelden echter geen
voorbehouden handelingen. Zo is het stellen
van een diagnose - anders dan soms wordt
gedacht - geen voorbehouden handeling,
maar een kwestie van vakbekwaamheid en
deskundigheid, afgemeten aan de ervaring en
vaardigheden van de professional. Die moet
zich altijd zelf kunnen verantwoorden voor zijn
vakbekwaamheid en deskundigheid.
Onbekwaam maakt onbevoegd.
In sommige specifieke wetgeving (bijvoorbeeld
rond het afgeven van instemmingsverklaringen
voor gesloten jeugdzorg) wordt
wel verwezen naar gekwalificeerde gedragsweten
schappers; het gaat dan om BIG- of
NIP/NVO registreerde psychologen en
orthopedagogen.
Verantwoordelijkheid,eindverantwoordelijk
heid en aansprakelijkheid
In de beroepsuitoefening van gedrags wetenschappers,
met name binnen instellingen,
worden de termen ‘verantwoordelijkheid’ en
‘eindverantwoordelijkheid’ soms door elkaar
gebruikt.
Het begrip ‘eindverantwoordelijkheid’ heeft
echter geen juridische betekenis. Met
eindverantwoordelijkheid wordt de
verantwoordelijkheid voor het proces en de
organisatie bedoeld, niet de inhoudelijke
verantwoordelijkheid. De professional die is
belast met een bepaalde eind- of
managementverantwoordelijkheid is
bijvoorbeeld (eind)verantwoordelijk voor de
algemene gang van zaken op een afdeling, het
behandelbeleid of de kwaliteit van de instelling
als geheel (dat het gebeurt). Zo draagt de
werkgever ook de arbeids- en civielrechtelijke
aansprakelijkheid voor de werkzaamheden
van werknemers, mits er sprake is van een
gezagsverhouding.
De professional die werkt met cliënten draagt
zelf altijd de inhoudelijke verantwoordelijkheid
(wat er gebeurt). Een situatie waarin sprake
kan zijn van (mede)verantwoordelijkheid is de
opleidingssituatie. De opleider of werkbegeleider
is verantwoordelijk voor het goed
verlopen van de opleiding, maar ook voor wat
de opleideling doet. De opleider of
werkbegeleider moet echter wel voldoende
zicht en invloed op de werkzaamheden van
zijn opleideling hebben om hier, ook in
tuchtrechtelijke zin, (mede)
verantwoordelijkheid voor te kunnen nemen.
In de praktijk vragen leidinggevenden nogal
eens aan geregistreerde psychologen om de
rapportages van andere psychologen te
ondertekenen - ook buiten een formele
opleidingssituatie om. Dit wordt ook wel
‘verlengde arm-constructie’ genoemd. Vaak
berust zo’n verzoek op de veronderstelling dat
de geregistreerde gedrags weten schapper
‘eindverantwoordelijk’ zou zijn.
Deze praktijk kan tot misverstanden leiden,
want ondertekening suggereert dat de
(geregistreerde) gedrags weten schapper
(mede)verantwoordelijk is, en dus ook
tuchtrechtelijk aangesproken kan worden.
En dat is dus zeker niet altijd het geval. <
ZICHT HEBBEN OP WERKZAAMHEDEN
Een belangrijk criterium bij het al
dan niet kunnen nemen van (mede)
verantwoordelijkheid is het hebben van
voldoende zicht op de werkzaamheden van
een collega en het kunnen hebben van
invloed daarop.
13