NSOB-14-11-Geslaagde-strategie_web_DEF-hyperlinks

2.3 Verschillende perspectieven op sturing en evaluatie
Overheidssturing kan op verschillende manieren invulling krijgen. De
kern van de in de paragrafen hiervoor beschreven ontwikkeling is niet
dat sturing zich richting netwerksturing “verplaatst”, maar dat er sprake is
van gemengde vormen van sturing; sturingsvormen volgen elkaar niet op,
maar stapelen zich op. Het is als met sedimentatie, waarbij verschillende
aardlagen samen de structuur van de bodem vormen. De ontwikkeling die
wij beschrijven is dat netwerksturing voor een aantal dossiers een steeds
“dikkere” laag vormt, terwijl de rechtsstatelijkheid en de inkadering in
prestatiesturing onverminderd aan de orde is. Sturen in netwerken vindt
plaats in de context van principes van rechtmatigheid, goed bestuur,
rechtsgelijkheid en publieke verantwoording. En daarnaast ook vanuit een
organisatiecontext die veel waarde hecht aan het realiseren van meetbare
prestaties, waarin producten en outputs belangrijke “tellers” zijn voor de
in convenanten en beleidsnota’s benoemde prestaties.
Sturen in netwerken gaat dus over het sturen volgens de principes van het
rechterdeel van figuur 1, maar dat gebeurt vanuit de context van het linkerdeel.
Die delen liggen over elkaar in concrete sturingspraktijken, waarbij
de zoektocht in de praktijk is om daarin de balans te vinden; er zijn veel
voorbeelden van pogingen tot het werken in netwerken die uiteindelijk
vastlopen in interne protocollen en beleidsregels die de dynamiek van het
netwerk niet goed kunnen faciliteren. Bijvoorbeeld omdat de prestaties die
het netwerk moet “leveren” te strak worden geformuleerd en vervolgens
dwingend worden, terwijl de innovatie in het netwerk nog niet uitgekristalliseerd
is en wat er precies geleverd gaat worden nog niet helder is.
Of denk aan voorbeelden waarin de overheid marktpartijen wil ondersteunen,
vanuit de idee dat dat de ontwikkeling in het netwerk echt
verder brengt, maar de ondersteuning alleen plaats kan vinden vanuit een
formele aanbestedingsprocedure. Begrijpelijk, want anders dreigt willekeur,
oneerlijke concurrentie en procedures vanwege staatssteun; maar ook
improductief, want het verlengt de procedure en het gaat vaak om innovaties
die niet goed in een aanbesteding zijn te vangen. Of waarbij de open
aanbesteding zelfs het bedrijfsbelang van de ondernemer kan schaden,
omdat het een deel van zijn bijna-uitontwikkelde innovatie prijs geeft. Het
zijn voorbeelden van een overheid die mee wil bewegen in de dynamiek
van het netwerk, maar daarin gebonden is aan de principes van “linksonder”
(rechtszekerheid, rechtsgelijkheid) en “linksboven” (prestatiesturing,
procedurele logica). Het pleidooi is niet om de waarden van die twee
kwadranten overboord te gooien, maar juist om ze opnieuw te verbinden
16 Vorm geven aan inhoud