Logopedie in het cluster 2 onderwijs - Logopedie.nl

Taaldenkontwikkeling
Kinderen en volwassenen denken met behulp van taal. Met taaldenkontwikkeling wordt bedoeld dat het kind
leert taal te gebruiken in situaties die uitstijgen boven het hier en nu. Al op heel jonge leeftijd gaan kinderen nadenken
over taal en spelen met taal (metalinguïstische taal). Bij leerlingen met problemen in de spraaktaalontwikkeling
verloopt de ontwikkeling deze vaardigheid vaak vertraagd of afwijkend.
4.4.2 Beschrijving interventies bij problemen in de lexicaal-semantische ontwikkeling
Conceptvorming, woordenschat en woordvinding
Veel cluster 2-leerlingen kunnen moeilijk woorden oproepen, waardoor zij zinnen vaak herformuleren of erin
vast lopen. Het kennen van weinig werkwoorden kan bijvoorbeeld leiden tot problemen met grammatica,
omdat zinnen zijn opgebouwd rondom werkwoorden. Veel van de cluster 2 leerlingen hebben een beperkte
woordenschat in vergelijking met leerlingen met een gewone spraaktaalontwikkeling, waardoor ze hun verhaal
niet kunnen verwoorden. Leerlingen met een beperkte woordenschat pikken nieuwe woorden moeilijker
op dan zich normaal ontwikkelende kinderen (Verhallen, 2009) en hebben meer herhaling nodig om zich
nieuwe woorden eigen te maken. Door gericht intentioneel woordenschatonderwijs bijvoorbeeld met behulp
van ‘Viertakt’ en een rijk taalaanbod kunnen de achterstanden worden verkleind (Verhallen, 2009). Uit onderzoek
blijkt dat leerlingen door woordenschatonderwijs middels ‘Viertakt’ zeer betrokken zijn en gevoelens
beter kunnen verwoorden. Daarnaast verbetert de interactie tussen leerlingen en wordt de beginnende geletterdheid
gestimuleerd (Hartingsveldt & Verhallen, 2006). Bulters en Vermeer (2007) concludeerden dat zowel
leerkrachtvaardigheden als de woordenschat van de leerlingen significant vooruit gingen na de aangeboden
training.
De logopedist helpt leerlingen om nieuwe woorden te leren, op te slaan en op te roepen. Hij biedt de leerling
oefeningen om concepten van woorden op te bouwen en strategieën voor het leren en ophalen van woorden.
Indien nodig, wordt hierbij gebruik gemaakt van gebaren en/of een communicatiehulpmiddel. Zo kan de leerling
nieuwe woorden leren kennen en opslaan: een proces wat een leven lang duurt (Constable, et al 1997;
Easton, et al 1997; Hyde-Wright, et al 1993). In onderzoek is bevestigd dat de woordenschat bij kinderen met
expressieve problemen na behandeling groeit (Slofstra-Bremer & Weerdenburg, 2010). Ook Girolametto et al.
(1996a) toont aan dat woordenschatuitbreiding effect heeft. Ebbels et al. (N.D.) tonen in hun onderzoek aan
dat semantische behandeling door logopedisten bij middelbare scholieren met woordvindingsproblemen
leidt tot een significante verbetering van de scores op een gestandaardiseerde test voor woordvinding. James,
Jeffries & Worley (2008) concluderen in hun review voorzichtig dat logopedische interventie, direct of indirect
(in samenwerking met) een positief effect heeft op de semantiek.
Ontwikkelen en trainen van het begrip van gesproken taal
Taalbegrip is overal bij nodig. Wanneer een leerling onvoldoende taalbegrip heeft, loopt hij in alle talige vakken
vast (Mollink, Berndsen & Kiewik, 20112). Het trainen van het begrip en de productie heeft een belangrijke
link met gespreksvaardigheden (RCSLT, 2005). Vergroten van het taalbegrip heeft een positief effect op
kennisverwerving in andere schoolse vakken. Uit onderzoek is geregeld gebleken dat kinderen met ernstige
receptieve taalproblemen weinig effect laten zien van taalbehandeling.
26