Value added of primary schools with high proportions of minority ...

Value added of primary schools
with high proportions of minority
students: A longitudinal study
J.P. Verhaeghe, J. Van Damme & H. Knipprath

T Value added of primary schools with
high proportions of minority
students: A longitudinal study
A
J.P. Verhaeghe, J. Van Damme & H. Knipprath
Promotoren coördinatieteam: J. Van Damme, B. De Fraine, I. Nicaise, K. Verschueren & P. Van Petegem
Overige promotoren: P. Ghesquière, P. Onghena , R. Janssen, F. Laevers, M. Valcke & L. Verschaffel
Onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, in het kader van
het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’
2011
SSL-rapport SSL/OD1/2011.35
Datum oplevering eerste versie: 28 januari 2011
Datum publicatie: 24 februari 2011

Voor meer informatie over deze publicatie:
Steunpunt SSL, onderzoeksdomein “Studie- en schoolloopbanen van leerlingen en studenten”
Auteurs: J.P. Verhaeghe, J. Van Damme & H. Knipprath
Adres: Dekenstraat 2, 3000 Leuven
Tel.: +32 16 32 57 58
Fax: +32 16 32 58 59
E-mail: Jan.VanDamme@ped.kuleuven.be
Website: http://www.steunpuntloopbanen.be
Copyright (2011)
Steunpunt SSL
p/a Parkstraat 47, 3000 Leuven
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder
uitdrukkelijk te verwijzen naar de bron.
No part of this material may be made public without an explicit reference to the source.
De verantwoordelijkheid voor dit rapport berust volledig bij de auteurs en vertolkt niet
noodzakelijk de officiële visie van de Vlaamse Overheid.

Nederlandstalige samenvatting
[De toegevoegde waarde van lagere scholen met hoge proporties leerlingen uit
minderheidsgroepen: een longitudinaal onderzoek]
Doel
In dit onderzoek werd nagegaan in hoeverre de groepscompositie van de klas ‐ in
termen van sociale en etnische achtergrond van de leerlingen – van invloed is op de
leerwinst die geboekt wordt in de loop van het lager onderwijs.
Dataset en methode
Voor de analyses werd gebruik gemaakt van gegevens verzameld binnen het SiBOonderzoek
(schoolloopbanen in het basisonderwijs), met name de gegevens met
betrekking tot de leerprestaties wiskunde tussen begin eerste leerjaar en einde zesde
leerjaar (2003 – 2009). De wiskundetoetsen werden zowel verticaal als horizontaal IRTgecalibreerd
wat toelaat de resultaten over de leerjaren heen en binnen elk leerjaar op
toetsen van verschillende moeilijkheidsgraad op één en dezelfde schaal uit te drukken.
Dat laat toe de evolutie van leerlingen in kaart te brengen.
Multiniveau‐analyses voor herhaalde metingen werden uitgevoerd op de gegevens van
144 scholen die aan elk van de zeven toetsafnames wiskunde met minstens vijf
leerlingen deelnamen. Die scholen werden geselecteerd uit de ruimere groep van 120
scholen uit de representatieve steekproef uitgebreid met 54 scholen uit een
oversampling van scholen met veel (vooral niet‐Nederlandstalige) GOK‐leerlingen. Op
die manier werd een ruime verscheidenheid naar sociale en etnische groepscompositie
gewaarborgd.
Op basis van criteria analoog aan wat de Vlaamse overheid in het kader van het GOKbeleid
gebruikt, werden leerlingen gecategoriseerd als kanarm of niet‐kansarm. Een
verder onderscheid werd gemaakt naar de taalgroep: Nederlands, Turks of Koerdisch,
Arabisch of Berbers, een andere taal. Groepscompositievariabelen werden bepaald als
het percentage Nederlandstalige GOK‐leerlingen, het pct.Turks‐ of Koerdisch
sprekende GOK‐leerlingen, het pct. Arabisch of Berber sprekende GOK‐leerlingen, enz.
Na gecorrigeerd te hebben voor relevante kenmerken op leerlingniveau (sekse,
geboortemaand, aanvankelijke taalvaardigheid begin eerste leerjaar, thuistaal en
kansarmoede‐indicator) werden significante groepscompositie‐effecten gevonden
geassocieerd met het beginniveau.
Resultaten
Leerlingen in concentratiescholen hebben gemiddeld genomen een zwakker
beginniveau voor wiskunde begin eerste leerjaar dan leerlingen met een gelijkaardige
sociale en etnische achtergrond in meer gemengde scholen. Met betrekking tot de
leerwinst werden – op één enkele uitzondering na – géén significante
groepscompositie‐effecten gevonden. De ene uitzondering betrof het eerste leerjaar
waarin een gemiddeld grotere leerwinst vastgesteld werd naarmate het aandeel
kinderen van Turkse origine groter was. Meer nog: analyse van de schoolresiduen
1

toonde wél grote verschillen in toegevoegde waarden op de leerwinst aan tussen
scholen binnen elke categorie (witte scholen, concentratiescholen, …), maar niet
tussen witte en zwarte scholen. De vaststelling is dus dat concentratiescholen en
scholen met veel Vlaamse kansarme leerlingen wel vertrekken met een negatieve
erfenis, maar – in het algemeen gesproken – zelf niet verder bijdragen tot de kloof
tussen kansrijk en kansarm.
Discussie
Methodologisch dient een scherp onderscheid gemaakt te worden tussen
groepscompositie‐effecten geassocieerd met de beginsituatie en groepscompositieeffecten
op de leerwinst. De eerste kunnen wel aangetoond worden; de laatste niet.
Dat roept vragen op over (1) de relevantie van onderzoek dat zich beperkt tot één
meting (zoals PISA) voor de studie van groepscompositie‐effecten, (2) de verklaringen
die meestal geopperd worden met betrekking tot groepscompositie‐effecten en (3) de
mogelijke oorzaken van de groepscompositie‐effecten die geassocieerd zijn met het
aanvangsniveau van leerlingen bij het begin van hun schoolloopbaan.
Het integrale is te verkrijgen via:
Jean Pierre Verhaeghe (jphcv@yahoo.com)
2