Participatie aan leeractiviteiten na het initieel onderwijs met een ...

Participatie aan leeractiviteiten nahet initieel onderwijs met een focusop jongvolwassenen met beperktekwalificatiesKim SaliënKatleen De Rick

Participatie aan leeractiviteiten na hetinitieel onderwijs met een focus opjongvolwassenen met beperktekwalificatiesKim SaliënKatleen De RickTOnderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, in het kader van hetprogramma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’rapport nr. SSL/OD2/2008.11datum oplevering versie 2: 21 april 2009

Voor meer informatie over deze publicatie:Steunpunt SSL, onderzoeksdomein 2 ‘Overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt’Auteurs:Kim Saliën, Katleen De Rickadres: Parkstraat 47 – bus 5300tel.: 016/32 33 33 – 016/32 33 71fax: 016/32 33 44e-mail: kim.salien@hiva.kuleuven.bewebsite: http://www.steunpuntloopbanen.beCopyright (2007)Steunpunt SSLp/a Parkstraat 47, 3000 LeuvenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijkte verwijzen naar de bron.No part of this material may be made public without an explicit reference to the source.De verantwoordelijkheid voor dit rapport berust volledig bij de auteurs en vertolkt nietnoodzakelijk de officiële visie van de Vlaamse Overheid.

iiiINHOUDInleiding 1Hoofdstuk 1 / Situering van het onderwerp 51. Een veranderende samenleving: nood aan nieuwe competenties envaardigheden 52. Het antwoord vanuit Vlaanderen en Europa op de nieuwe ontwikkelingeninzake competentieontwikkeling 72.1 Vlaanderen 72.2 Europa 8Hoofdstuk 2 / Theoretisch en conceptueel kader 111. Participatie aan bijkomende opleidingen: een oplossing? 111.1 Economische theorieën 111.2 Sociologische theorie 132. Conceptueel kader 142.1 Definitie van levenslang leren 142.2 Types van levenslang leren 15Hoofdstuk 3 / Onderzoeksopzet 171. Onderzoeksvragen 172. Onderzoekshypothesen 183. Methode 19

InhoudivHoofdstuk 4 / Resultaten - Opleidingen in het kader van de job 211. Inleiding 212. Mate van participatie aan opleidingen in het kader van de job 232.1 Deelname tot op de leeftijd van 29 jaar 242.1.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingen 242.1.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op dewerkvloer 252.1.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de job 262.2 Deelname tot op de leeftijd van 26 jaar 282.2.1 Georganiseerde opleidingen 292.2.1.1 Mate van participatie aan georganiseerde opleidingen 292.2.1.2 Aantal georganiseerde opleidingen 302.2.1.3 Gemiddelde globale duur van georganiseerde opleidingen 312.2.1.4 Op wiens vraag werden georganiseerde opleidingen gevolgden wie betaalde deze? 322.2.1.5 Wat is de inhoud van de gevolgde georganiseerdeopleidingen? 342.2.2 Opleidingen op de werkvloer 352.2.3 Opleidingen met een belangrijke invloed op de arbeidsloopbaan 362.2.4 Opleidingen willen volgen, maar toch niet gedaan 382.3 Deelname tussen 26 jaar en 29 jaar 392.3.1 Formele opleidingen: binnen of buiten het bedrijf 402.3.1.1 Mate van participatie aan formele opleidingen 402.3.1.2 Aantal formele opleidingen 412.3.1.3 Gemiddelde globale duur van formele opleidingen engemiddelde duur per formele opleiding 432.3.1.4 Op wiens vraag werden formele opleidingen gevolgd en wiebetaalde deze? 452.3.1.5 Wie organiseerde de formele opleiding? 472.3.1.6 Wat is de inhoud van de gevolgde formele opleidingen? 482.3.1.7 Een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs van eenformele opleiding 502.3.1.8 Overdraagbaarheid van de vaardigheden geleerd in formeleopleidingen 502.3.2 Informele opleidingen: door een collega of overste of door hetbestuderen van werk van collega’s 512.3.3 Vergelijking tussen loopbaan tot op 26 jaar en loopbaan tussen 26 en29 jaar 533. Wie participeert aan opleidingen in het kader van de job? 533.1 Geslacht: mannen vs. vrouwen 543.1.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingen 54

Inhoudv3.1.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op dewerkvloer 543.1.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de job 553.2 Etnische afkomst: autochtonen vs. allochtonen 563.2.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingen 563.2.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op dewerkvloer 583.2.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de job 603.3 Thuistaal: Nederlands vs. andere taal 623.3.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingen 623.3.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op dewerkvloer 633.3.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de job 643.4 Socio-economische afkomst 653.4.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingen 663.4.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op dewerkvloer 673.4.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de job 684. Besluit 69Hoofdstuk 5 / Resultaten - Opleidingen buiten het kader van de job 731. Inleiding 732. Mate van participatie aan opleidingen buiten het kader van de job 752.1 Mate van participatie aan opleidingen buiten het kader van de job 752.2 Aantal opleidingen buiten het kader van de job 782.3 Gemiddelde globale duur van opleidingen buiten het kader van de job engemiddelde duur per opleiding buiten het kader van de job 782.4 Wat is de inhoud van de gevolgde opleidingen buiten het kader van dejob? 812.5 Een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs van een opleiding buitenhet kader van de job 832.6 Overdraagbaarheid van de vaardigheden geleerd in opleidingen buiten hetkader van de job 843. Wie participeert aan opleidingen buiten het kader van de job? 853.1 Geslacht: mannen vs. vrouwen 863.2 Etnische afkomst: autochtonen vs. allochtonen 863.3 Thuistaal: Nederlands vs. andere taal 883.4 Socio-economische afkomst 894. Besluit 91

InhoudviAlgemeen besluit 95Referenties 99Bijlagen 105Bijlage I: Vragen betreffende opleidingen in het kader van de job 107Bijlage II: Vragen betreffende opleidingen buiten het kader van de job 109

1INLEIDINGParticipatie aan leeractiviteiten na het beëindigen van het initieel onderwijs (dit ishet secundair onderwijs met eventueel hoger onderwijs) is in Vlaanderen enEuropa een hot topic binnen de beleidsdomeinen onderwijs en werkgelegenheid.De belangstelling voor de mogelijke voordelen van het volgen van bijkomendeopleidingen die Vlaanderen en Europa tonen in allerlei beleidsdocumenten, geeftdit aan. Met de doelstellingen van de ‘Lissabon strategie’ (maart 2000) en het‘Education and Training 2010’ werkprogramma (2002) tracht de Europese Unie demeest competitieve en dynamische kenniseconomie in de wereld te worden, instaat om blijvende groei te bewerkstelligen met meer en betere jobs. Dit betekentop het individuele niveau dat de vaardigheden van alle mensen steeds hernieuwdmoeten worden opdat ze in staat zijn om de uitdagingen van voortdurend evoluerendetechnologieën, toenemende internationalisering en demografische wijzigingenaan te gaan. Kortom, participatie in levenslang leren speelt een belangrijkerol op het individuele niveau in het vinden van (betere) jobs en in het verbeterenvan de kansen om volledig te kunnen participeren in de samenleving. Op hetniveau van de gehele economie kan participatie in levenslang leren een belangrijkefactor zijn in het realiseren van toenemende groei.De hernieuwde aandacht voor levenslang leren past in het universele kader vande verschuiving van een op industrie gebaseerde naar een op kennis gebaseerdeinformatiemaatschappij (Plug & du Bois-Reymond, 2005). In de eerste plaatsbepaalt onderwijs in deze kennismaatschappij in belangrijke mate de kansen vanindividuen om hun sociale positie te verwerven. Het regulier onderwijs (d.i. hetinitieel onderwijs m.i.v. het hoger onderwijs) heeft bijgevolg een belangrijkefunctie op het vlak van het voorbereiden van individuen zodat ze inzetbaar zijn opde arbeidsmarkt en integreerbaar zijn in de samenleving (van Hoof, 2001).Niettemin heeft niet iedereen gelijke kansen in het onderwijs en bijgevolg ook nietop de arbeidsmarkt en in de samenleving. Met name de kansen vanlaaggeschoolde en ongekwalificeerde jongeren om zich voldoende te integreren inde samenleving en op de arbeidsmarkt zijn laag. Bijkomende (formele eninformele) opleidingen worden vaak beschouwd als een mogelijke oplossing omtoch nog een goede positie te verwerven op de arbeidsmarkt.

Analysing complex spatial association patterns 3Finally, we used a null model that tests selectively for positivelarge-scale association patterns (50–250 m; analysis 3). Speciesbelonging to the same successional stage should occupy thesame larger-scale patches.Materials and methodsSTUDY AREAThe study area is located in the Changbai Nature Reserve, whichextends along the border of China and North Korea from 127°42¢ to128°17¢ E and 41°43¢ to 42°26¢ N (Fig. 1). It is one of the largest biospherereserves in China and has been spared from logging and othersevere human disturbances since it was established in 1960. TheChangbai Nature Reserve joined the World Biosphere Reserve Networkunder the UNESCO Man and the Biosphere Programme in1980. The CBS plot is located in the core zone of the Changbai NatureReserve and is representative of broad-leaved Korean pine mixedforest, the most common vegetation type in species composition andecosystem structure for the region.The 500 · 500 m CBS plot was established in summer 2004 and isthe northernmost plot of the China Forest Biodiversity MonitoringNetwork (http://www.cfbiodiv.org) initiated by the Chinese Academyof Sciences (CAS) in collaboration with the Center for TropicalForest Science (CTFS). Mean elevation in the plot is 801.5 m; the elevationranges from 791.8 to 809.5 m. The soil is classified as darkbrown forest soil. Mean annual precipitation is approximately700 mm; most of this occurs from June to September (480–500 mm).Mean annual temperature is 2.8 °C, with a January mean of)13.7 °C, and a July mean of 19.6 °C (Yang & Li 1985). All trees atleast 1 cm in diameter at breast height (d.b.h.) were mapped and identifiedto species; their geographic coordinates were recorded followinga standard field protocol (Condit 1998). The total number of livingindividuals in the first census of 2004 was 38 902, consisting of 52species, 32 genera and 18 families (Hao et al. 2008).FOREST CHARACTERISTICSThe main tree species at CBS include Pinus koraiensis, Tilia amurensis,Quercus mongolica, Fraxinus mandshurica, Ulmus japonica andAcer mono. Unlike tropical rain forests without obvious dominantspecies, there were eight species with more than 1000 individuals,which accounted for 83.4% of the total individuals in the plot. Meanstand density was 1556 living trees per ha. Mean basal area was43.2 m 2 ha )1 (Hao et al. 2008; Wang et al. 2009). In this study, thespatial pattern of 10 527 non-juvenile trees with d.b.h. ‡ 10 cm wasanalysed. To obtain a sufficiently large sample size for the pointpattern analyses, we included 15 species each with more than 50 suchtrees (Table 1), making up 97.7% (10 313 trees) of the total. Theecological characteristics of these species are also shown in Table 1.Most species in the studied forest were clustered at some spatial scale(Hao et al. 2007; Wang et al. 2008b) and about 60% of 35species studied showed significant habitat association (J. Ye, unpubl.data).Forest vegetation at the CBS plot is largely the result of naturalsuccession (Zhao 1981), which is now at the late-succession stage. Themean age of the canopy trees is about 300 years. One common coexistencehypothesis is niche differentiation in temperate forests (Daiet al. 2004), resulting from heterogeneous environmental conditions(e.g. differences in topographical and soil factors). However, Wanget al. (2008a) showed that pure topographical factors were not sufficientto explain the species diversity pattern at the CBS plot. Anothercoexistence hypothesis is that natural disturbance (e.g. wind) createscanopy openings and consequently initiates regeneration, maintainingearly successional species by local secondary succession, thusenabling the coexistence of tree species (Zang et al. 1998). In addition,species competition may be important for the maintenance of speciesdiversity at small scales (Wang et al. 2008a).Statistical analysesPOINT PATTERN ANALYSIS: SUMMARY STATISTICSTo quantify the spatial patterns found at the CBS forest ‘from theplant’s eye view’, we used recent techniques of spatial point patternanalysis (Ripley 1981; Stoyan & Stoyan 1994; Diggle 2003; Illianet al. 2008) and summary statistics such as the pair-correlation function(Stoyan & Stoyan 1994), Ripley’s (1981) K-function and the distributionfunction of nearest neighbour distances (Diggle 2003). Thebivariate pair-correlation function g 12 (r) can be estimated using thequantity k 2 g 12 (r), which is the mean density of trees of species 2 at distancer away from trees of the focal species 1, whereby k 2 is the meandensity of trees of species 2 in the whole study area. Ripley’s (1981)K-function K (r) is the cumulative version of the pair-correlationfunction, i.e. the quantity k 2 K 12 (r) is the average number of trees ofspecies 2 within distance r from trees of the focal species 1. The univariateK- and pair-correlation functions follow intuitively (Wiegand &Moloney 2004), but the focal point is not counted. To describe additionalcharacteristics of the spatial patterns, we used the bivariate distributionfunction D 12 (y) which gives the fraction of trees of the focalspecies 1 that have their nearest species 2 neighbour within distancey (Diggle 2003; Illian et al. 2008). Note that D(y) is often referred toas G(y) in the literature (e.g. Diggle 2003), but we have adopted thenotation of the recent textbook by Illian et al. (2008).ChinaY-coordinates (m)NFig. 1. The location and contour map of the25-ha (500 · 500 m) Changbai temperateplot.X-coordinates (m)Ó 2010 The Authors. Journal compilation Ó 2010 British Ecological Society, Journal of Ecology

Inleiding 3In het volgende hoofdstuk wordt het onderwerp, namelijk de participatie aanlevenslang leren en de mogelijke implicaties hiervan op de beroepsloopbaan,geplaatst in het licht van de veranderingen en ontwikkelingen die de samenlevingde afgelopen decennia heeft doorstaan, in het bijzonder inzakecompetentieontwikkeling. Ook het antwoord van Vlaanderen en Europa daarop inde vorm van allerlei beleidsdoelstellingen en –maatregelen wordt belicht. Daarnagaan we op zoek naar een aantal theoretische denkkaders die verklaren waaromhet beleid en de onderzoekswereld een compensatie zien in de deelname aanlevenslang leren voor de afwezigheid van de juiste vaardigheden en competentiesop de arbeidsmarkt. Bijkomend wordt het concept levenslang leren en de typesvan levenslang leren voorgesteld. Vervolgens worden de onderzoeksvragen diehier centraal staan uitvoerig besproken en de bijbehorende onderzoekshypothesenvoorgesteld. Ook het methodologische kader, met name welke gegevens wordengebruikt en van waar komen ze, wordt behandeld. Het belangrijkste deel van ditonderzoek zijn de resultaten. Deze worden uitgesplitst in twee types van levenslangleren, en voorgesteld in de volgende twee hoofdstukken. Ten slotte sluitenwe het rapport af met een algemeen besluit, waarin een aantal conclusies, beleidsaanbevelingenen enkele aanzetten voor verder onderzoek aan bod komen.

5HOOFDSTUK 1SITUERING VAN HET ONDERWERP1. Een veranderende samenleving: nood aan nieuwecompetenties en vaardighedenTransformatieprocessen zoals de toename van informatie- en communicatietechnologie,globalisering, individualisatie, de vrijmaking van wereldmarkten,enzovoort, die de moderne maatschappij kenmerken, hebben een verschuivingvan een op industrie gebaseerde naar een op kennis gebaseerdeinformatiemaatschappij teweeggebracht. Deze moderniseringsprocessen hebbennieuwe kansen, maar ook grote onzekerheden gecreëerd, zowel voor het individuals voor de samenleving. Beck verwoordt dit met het concept ‘Risk society’ (Beck,1998).Parallel met deze ontwikkelingen veranderde de werking van de arbeidsmarktfundamenteel: nieuwe functies en beroepen werden gecreëerd en de bestaandewerden grondig veranderd of zijn verdwenen. Bovendien bleken organisaties behoeftete hebben aan nieuwe attitudes van hun werknemers ten aanzien van hun(beroeps)loopbaan: de ‘job for life’ lijkt te verdwijnen en employability wordt hetsleutelwoord (Plug & du Bois-Reymond, 2005). De verschillende ontwikkelingenin het arbeidsmarktsysteem wijzigden met andere woorden zowel de inhoud vande verworven vaardigheden, kwalificaties en competenties als de aard van deindustriële relaties. Ten slotte blijkt dat het huidige onderwijssysteem onder drukstaat om aan de nieuwe eisen van de postindustriële maatschappij en dearbeidsmarkt te beantwoorden (Hövels, 1999).Jongeren krijgen op een uitgesproken wijze te maken met deze diepgaande veranderingenen onzekerheden zowel op de arbeidsmarkt als in het onderwijssysteem(Hövels, 1999). Het transitieproces van het onderwijs naar de arbeidsmarkt verlooptimmers steeds langer, onzekerder, meer complex en risicovoller, vooral voorde zwakste groepen in de maatschappij (Hövels, 1999; van Hoof & Bradley, 2005;Plug & du Bois-Reymond, 2005; OECD, 2000). De ‘job voor het leven’ is niet meervanzelfsprekend. Werknemers moeten zich vandaag de dag meer en meer engagerenin levenslang en levensbreed leren, zich flexibel opstellen en kennis accumulerenom hun niveau van ‘employability’ bij te houden (Plug & du Bois-

Situering van het onderwerp 6Reymond, 2005). De transities tussen onderwijs en arbeidsmarkt verschuiven vanéénmalige ervaringen naar regelmatig weerkerende ‘yo-yo’-bewegingen tussensituaties van tewerkstelling, werkloosheid, onderwijs en bij- of omscholing en zorgvoor het gezin. Een vlotte en succesvolle transitie van onderwijs naar werk iszeker niet meer evident vandaag de dag (Plug & du Bois-Reymond, 2005).De flexibilisering van de arbeidsloopbaan, in termen van deeltijds werk, tijdelijkebanen, veelvoudige jobs en zelfstandig werk, maken dus permanent deel uitvan de levensloop of levenscyclus van jongeren. Dit heeft gevolgen voor de socialeintegratie van de verschillende groepen jongeren. Jongeren die reeds achterblijven,worden het hardst getroffen, dit zijn de ‘verliezers’ van de modernisatie. De‘winnaars’ zijn daarentegen de jongeren die het secundair of hoger onderwijs metsucces verlaten (Plug & du Bois-Reymond, 2005). Deze ideologie van de winnaarsen de verliezers is nauw verbonden met het concept meritocratie (Bradley, 2005).Het meritocratisch ideaal kreeg in de eerste helft van de twintigste eeuw eenandere invulling door een aantal nieuwe ontwikkelingen op het vlak van onderwijsen arbeidsmarkt. Zo nam de participatie aan het onderwijs sterk toe na deTweede Wereldoorlog. Verder stelden werkgevers steeds hogere eisen aan dekennis en de bekwaamheden van hun werknemers. Hierdoor ontstond er eennauwere band tussen de genoten opleiding van de werknemers en het beroep datze verrichtten. Daarnaast werden verworven kwalificaties het belangrijkstecriterium bij de allocatie van functies op de arbeidsmarkt. Als gevolg van dezeontwikkelingen werd onderwijs een instrument om de maatschappelijke positie ende sociale status te verbeteren door middel van de eigen onderwijsprestaties enleercapaciteiten. De verworven kwalificaties en de vooropleiding van een individubepalen immers in belangrijke mate zijn of haar positie op de arbeidsmarkt. Dezearbeidsmarktpositie heeft opnieuw een weerslag op zijn of haar positie ofintegratie in de maatschappij (van Hoof, 2001).Dit meritocratisch ideaal staat echter in schril contrast met de sociale ongelijkheiddie geproduceerd wordt in de maatschappij, ondanks de democratisering vanhet onderwijs na de Tweede Wereldoorlog (van Hoof, 2001). Een tweede visie oponderwijs, de reproductiethese, beweert dat onderwijs bijdraagt tot het in standhouden van die sociale ongelijkheid. Het onderwijs zou de verschillen tussen deklassen in de maatschappij weerspiegelen en het zou deze verschillen doorgevenin de vorm van ongelijke kansen in het verwerven van de hoogst gewaardeerdekwalificaties (van Hoof, 2001).Onderwijs bepaalt dus in belangrijke mate de kansen van individuen om hunsociale positie te verwerven. Het regulier onderwijs (d.i. het initieel onderwijsm.i.v. het hoger onderwijs) heeft bijgevolg een belangrijke functie op het vlak vanhet voorbereiden van individuen zodat ze inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt enintegreerbaar zijn in de samenleving. Niettemin heeft niet iedereen gelijke kansenin het onderwijs en bijgevolg ook niet op de arbeidsmarkt en in de samenleving.

Situering van het onderwerp 7Met name de kansen van laaggeschoolde en ongekwalificeerde jongeren om zichvoldoende te integreren in de samenleving en op de arbeidsmarkt zijn laag.Bijkomende (formele en informele) opleidingen worden vaak beschouwd als eenmogelijke oplossing om toch nog een goede positie te verwerven op dearbeidsmarkt.2. Het antwoord vanuit Vlaanderen en Europa op de nieuweontwikkelingen inzake competentieontwikkeling2.1 VlaanderenDe Vlaamse overheid heeft zich tot doel gesteld om de ongelijke kansen in hetonderwijs en op de arbeidsmarkt te elimineren en om derhalve de inzetbaarheiden de sociale integratie van de bevolking te verhogen door te werken aan dekennis en ontwikkeling van individuen. Een van de doelstellingen die terug tevinden zijn in overheidsdocumenten en beleidsteksten van de voorbije jaren is hetverhogen van de participatie aan levenslang en levensbreed leren en het verhogenvan het niveau van geletterdheid (Pact van Vilvoorde, 2001; Beleidsnota’s van deMinister van Onderwijs, Vorming en Werk 2000-2004 & 2004-2009;Competentieagenda 2007).De beleidsnota van 2000-2004 bijvoorbeeld, die de keuzes en opties van hetregeerakkoord weergaven van toenmalig Vlaams minister van Onderwijs en VormingMarleen Vanderpoorten, gaf aan dat levenslang leren steeds belangrijkerwordt in Vlaanderen. Op verschillende momenten werd het concept van levenslangen levensbreed leren geïntroduceerd. Levenslang leren wordt in dit beleidsdocumentbeschouwd als één van de grote uitdagingen van de kennismaatschappij:‘De aanhoudende groei en de voortdurende vernieuwing van kennis, dediverser en complexer wordende omgeving nopen de mensen ertoe zich voortdurendbij te scholen en hun kennis op peil te houden.’ Daarnaast is het noodzakelijkom ook bijzondere aandacht te besteden aan levenslang en levensbreedleren om gelijke kansen te realiseren. Kortom: men moet ‘leren uitbouwen tot eenproces dat de hele levensloop omspant’ (Vanderpoorten, 2000).Daarnaast werd in 2001, in het kader van de Lissabondoelstellingen, het Pact vanVilvoorde ondertekend door de Vlaamse regering en de sociale partners. Zij verbondenzich tot het realiseren van 21 doelstellingen voor Vlaanderen tegen 2010.Vijf doelstellingen hebben betrekking op levenslang leren (Ministerie van deVlaamse gemeenschap, Administratie Planning en Statistiek, Project KleurrijkVlaanderen, 2003). Deze zijn:1a. Vlaanderen is in 2010 verder geëvolueerd naar een lerende samenleving. Hetlevenslang en levensbreed leren zijn ingebed in de samenleving. Minstens tien

Situering van het onderwerp 8procent van de Vlaamse inwoners tussen 25 en 65 neemt dan deel aan permanentevorming.1b. Een lerende samenleving erkent ook dat competenties, waar en hoe men zeook verwerft, als evenwaardig worden erkend.2a. In 2010 is het aantal functioneel geletterden en het aantal personen met ICTvaardighedengestegen tot meer dan driekwart van de bevolking.2b. Het aantal jongeren dat de school verlaat zonder voldoende startkwalificatiesvoor de arbeidsmarkt en de samenleving is tegen dan minstens gehalveerd.2c. Tegen 2010 is het onderwijs meer gedemocratiseerd. De dualisering van desamenleving wordt bestreden door de toegang tot leerinitiatieven aan iedereente garanderen en door doorheen het gehele leerproces effectief en efficiëntongelijke kansen aan te pakken.Het Pact van Vilvoorde werd in 2005 herzien waarbij de oorspronkelijke doelstellinggeformuleerd in 1a (10% van de bevolking tussen 25 en 64 jaar moet tegen2010 deelnemen aan permanente vorming), werd gewijzigd in 12,5%.Recent werd ten slotte de Competentieagenda 2010 opgesteld door de Vlaamseoverheid en de sociale partners voor een totaalaanpak van talentontwikkeling.Deze visietekst is een onderdeel van het Meerbanenplan van de Vlaamse regeringen de sociale partners waarin ze op zoek gaan naar wegen om de doelstellingenvan Lissabon en het Pact van Vilvoorde te realiseren.De Competentieagenda is een tienpuntenprogramma met prioriteiten over degrenzen van onderwijs, werkgevers- of werknemersorganisaties heen en heeft hetvoornemen om de competenties en vaardigheden die ontwikkeld werden in hetinitieel onderwijs, in organisaties en bedrijven en op de arbeidsmarkt en die noodzakelijkzijn voor de hoge werkzaamheid en de brede inzetbaarheid, verder teontwikkelen en te onderkennen. Op die manier beoogt de competentieagenda bijte dragen aan meer welzijn en duurzame, innovatieve economische groei inVlaanderen. Deze tekst beschrijft met andere woorden welke competentiesbelangrijk zijn om een leven lang breed inzetbaar te zijn en hij bevat tevens intentiesdie de Vlaamse overheid en de sociale partners inzake competentieontwikkelingmoeten realiseren (Vandenbroucke, 2007).2.2 EuropaDe Vlaamse initiatieven komen er voornamelijk dankzij de doelstellingen die deEuropese Unie geformuleerd heeft om de ongelijkheid in het onderwijs en op dearbeidsmarkt terug te dringen (Europese richtsnoeren van het werkgelegenheidsbeleid1997, Europese Raad van Lissabon 2000, Memorandum inzakelevenslang leren van de Europese Commissie 2000).Een belangrijke actie die de Europese Unie heeft opgevat, is het opstellen vanhet Memorandum over levenslang leren (2000a). Dit Memorandum werd door de

Situering van het onderwerp 9Europese Commissie opgesteld na de Europese Top in Lissabon in 2000, waar eenaantal doelstellingen werden geformuleerd m.b.t. de kenniseconomie, met o.a. hetplan dat levenslang leren de hoeksteen moet worden van het Europese sociaalmodel. Levenslang leren is volgens de Europese Commissie essentieel, aangezienhet de inzetbaarheid van individuen ontwikkelt en in stand houdt, daarnaastbevordert het tevens het actief burgerschap zodat mensen aan alle domeinen vanhet sociale en economische leven kunnen deelnemen. Het Memorandum wasbelangrijk omdat het de lidstaten aanspoorde om meer inspanningen te leverenvoor een coherent beleid wat levenslang leren betreft. Het had immers tot doel omin heel Europa een debat of consultatieproces te lanceren over het ontwikkelenvan een geïntegreerde strategie inzake levenslang leren (DIVA, 2003; Wouters,2002).

11HOOFDSTUK 2THEORETISCH EN CONCEPTUEEL KADER1. Participatie aan bijkomende opleidingen: een oplossing?Het is duidelijk dat zowel de onderzoekswereld als het beleid een oplossing zienin de deelname aan levenslang leren voor de afwezigheid van de juiste vaardighedenen competenties van vooral ongekwalificeerde en laaggeschoolde jongeren.Bijkomende opleidingen worden beschouwd als een opstap naar een beterecarrière. Is er nu een gegronde theoretische basis of argumentatie om te kiezenvoor deze oplossing?1.1 Economische theorieënVolgens de human capital theorie (Becker, 1975; Rosenbaum e.a., 1990) vormenonderwijs en opleiding een onderdeel in de opbouw van het menselijk kapitaal.Dit kapitaal, onder de vorm van vaardigheden, is van essentieel belang voorindividuen om hun productiviteit te behouden of te verhogen. Door te investerenin onderwijs kunnen jongeren met andere woorden hun productiviteit verhogen.Deelname aan additionele opleiding en training kan op deze manier verhinderendat individuen hun vaardigheden verliezen. Door hun vaardigheden encompetenties te versterken en te verhogen kunnen vooral ongekwalificeerde enlaaggeschoolde werknemers meer flexibel worden, meer gespecialiseerde enspecifieke kennis en competenties accumuleren, meer complexe taken uitvoerenen bijgevolg hun niveau van employability verhogen.Een tweede theorie, de signaaltheorie, legt vooral de nadruk op de kosten voorwerkgevers om informatie over potentiële kandidaten te verzamelen en op debeperkingen van de beschikbaarheid en het nut van deze informatie. De theoriestelt dat werknemers, door de deelname aan verdere leeractiviteiten en dedaaropvolgende verworven vaardigheden, aan (potentiële) werkgevers signalerendat ze een aantal unieke kenmerken hebben die cruciaal zijn voor de aangebodenjob: ze zijn meer bekwaam om zich flexibel te gedragen en om zich aan te passenaan nieuwe activiteiten en situaties in het bedrijf en met betrekking tot het werkdat zij moeten verrichten, ze zijn meer gedreven en bereid om bij te leren,enzovoort. Opleiding en onderwijs geven immers informatie over dit soort

Theoretisch en conceptueel kader 12noodzakelijke kenmerken. Aangezien informatie verzamelen over zulkecapaciteiten van sollicitanten zeer duur is en dergelijke informatie niet altijdbeschikbaar is, zullen werkgevers kandidaten screenen en aanwerven op basis vande beschikbare signalen die zij van de kandidaten verkrijgen. In plaats van hetgehele menselijke kapitaal van een mogelijke werknemer te screenen, zullenwerkgevers daarom informatie doorlichten die ze gemakkelijk kunnenbemachtigen zoals leeftijd, geslacht, etnische afkomst, maar ook hetonderwijsniveau en het -diploma, de kwalificaties en de vaardigheden en deverschillende bijkomende opleidingen (Spence, 1973; Rosenbaum e.a., 1990).Daarnaast kan de deelname aan bijkomende opleidingen, volgens een derdedenkkader, namelijk de wachtrijtheorie, verhinderen dat laaggeschoolde werknemersworden vervangen door hoger geschoolde werknemers in een job. Additioneletraining kan er zelfs voor zorgen dat werklozen of werknemers bevoordeeldworden in de rij van potentiële kandidaten. Dat een potentiële werknemer zijnvaardigheden en competenties verbetert en dat hij/zij investeert in een ofmeerdere opleidingen is immers een signaal aan de werkgever van zijn of haar‘trainability’ 2 . Een werkgever zal een individu aannemen als hij of zij verwacht datde investering in bijkomende opleiding en training laag zal zijn in vergelijking metandere potentiële kandidaten. In dit proces gebruiken werkgevers de kwalificaties,vaardigheden en competenties die de kandidaten eerder verworven hebben omhet niveau van trainability te schatten en vervolgens rangschikken werkgevershen, op basis van deze schatting, in een denkbeeldige rij met vooraan dekandidaten met de minst verwachte opleidingskosten (Thurow, 1975;Hövels, 1999).Een mogelijke kritiek op de bovenstaande economische theorieën is dat ze de rolvan sociale afkomst negeren. Vanuit deze theorieën en dan vooral vanuit dehuman capital benadering wordt er geargumenteerd dat als een jongere deperceptie heeft dat participatie aan levenslang leren rendeert, er een grotere kansis dat hij/zij deelneemt aan bijkomende leeractiviteiten. Meer nog, leren kan eenzelfversterkend effect veroorzaken: reeds hooggeschoolde jongeren vindenmakkelijker de weg naar activiteiten van levenslang leren, zij vinden het leren opzich ook gemakkelijker. Dit verklaart mede het Matteuseffect: ‘laaggeschooldencompenseren hun gedurende de initiële loopbaan opgelopen scolarisatieachterstandniet door participatie op latere leeftijd maar zij lopen nog verderachterstand op door hun niet-deelname’ (Wouters, 2002).2Trainability betekent dat een persoon met veel onderwijs- en opleidingsbagage makkelijker kanopgeleid worden dan een persoon met weinig onderwijs- of opleidingservaring. Dit heeft totgevolg dat de trainingskosten voor een werkgever hoog zijn wanneer het niveau van trainabilityvan een persoon laag is.

Theoretisch en conceptueel kader 131.2 Sociologische theorieDe sociologische theorie van reproductie (Bourdieu & Passeron, 1970; Bowles,1972) probeert, in tegenstelling tot de human capital theorie, sociale afkomst meete betrekken in het verklaren van de deelname aan verdere leeractiviteiten. Erwordt namelijk gesteld dat er aan leeractiviteiten wordt geparticipeerd als menvan thuis uit voldoende economisch, sociaal en cultureel kapitaal heeftmeegekregen.Een veelheid van cijfermateriaal (Hirtt, Nicaise & De Zutter, 2007; Groenez, Vanden Brande & Nicaise, 2003) toont aan dat de sociale ongelijkheid in het onderwijsin de voorbije decennia niet is afgenomen. Ondanks de groeiende onderwijsparticipatiein alle sociale categorieën (dus ook de lagere) omwille van de democratiseringvan het onderwijs in de voorbije eeuw blijven de relatieve verschillen tussenkinderen van verschillende sociale afkomst ongeveer even hoog. Hoewel onderwijsen de deelname aan levenslang leren dus een belangrijke rol kan spelen omde participatie van leerlingen uit zwakkere sociale milieus te bevorderen, blijkt datonderwijs en opleiding zelf deze sociale verschillen in de samenleving reproduceert.De sociologische theorie van reproductie verklaart deze toestand niet enkelvanuit economische kenmerken (bijvoorbeeld de financiële situatie van het gezin),maar voornamelijk vanuit sociaal-culturele kenmerken. Het sociaal kapitaalbeïnvloedt het schoolsucces van kinderen en het rendement van het beslissingsprocesinzake levenslang leren langs verschillende wegen (schoolprestaties, oordeelvan leerkrachten over leerlingen, beslissingen (van ouders) om opleidingenniet vroegtijdig te beëindigen). Dit betekent dat in een samenleving waarin financiëledraagkracht niet meer zo’n grote rol speelt als vroeger, de rol van ‘sociaalkapitaal’ en de daaraan verbonden verschillen tussen sociale milieus nog steedsverbonden zijn met ongelijkheid van kansen in het onderwijs. Onderwijs is dus deinstelling bij uitstek die bijdraagt tot de reproductie van sociale ongelijkheden(Hirtt, Nicaise & De Zutter, 2007; Van Hoof, 2001).Het werk van Bourdieu & Passeron (1970), van Coleman (1988) en van Putnam(1993) is belangrijk in deze context aangezien deze auteurs het begrip sociaalkapitaal theoretisch uitwerkten. Bourdieu & Passeron beschrijven socialeongelijkheid als een ongelijke verdeling over de bevolking van drie soortenkapitaal, namelijk economisch, sociaal en cultureel kapitaal. Cultureel kapitaalbestaat uit taalvaardigheid, het aanleren van gedragscodes (zoals gezagsdiscipline),waarden en normen. Met andere woorden de culturele bagage dieouders via de gezinssocialisatie aan hun kinderen meegeven, speelt ook eenbelangrijke rol in de manier waarop het ouderlijke milieu de schoolbaan kanbeïnvloeden. Economisch kapitaal verwijst naar inkomen en andere financiëlebronnen en middelen. Sociaal kapitaal wordt gedefinieerd als een geheel vanduurzame hulpbronnen in de vorm van sociale relaties, netwerken en contacten

Theoretisch en conceptueel kader 14dat dient als mechanisme om andere vormen van kapitaal uit te wisselen. Eenindividu is, via deze persoonlijke hulpbronnen, in staat om nieuwe expertise,bronnen en ondersteuning aan te boren (Nicaise, 2008; O’ Brien & Fathaigh, 2005).Coleman (1988) definieert sociaal kapitaal op het mesoniveau. Hij meent datsociaal kapitaal ontstaat uit de structuur van relaties tussen individuen en dat hetbepaalde handelingen van individuen binnen het sociale systeem bevordert. Doormiddel van sociaal kapitaal kunnen bepaalde doelen bereikt worden die nietzouden bereikt zijn indien sociaal kapitaal afwezig was. In die zin is sociaalkapitaal productief. Uit zijn eigen onderzoek naar schoolprestaties bleekbijvoorbeeld dat hoe meer kinderen via het netwerk van hun ouders toeganghadden tot kennis en vaardigheden, hoe succesvoller de onderwijsloopbaan was.Putnam (1993, 2000) gebruikt het begrip sociaal kapitaal dan weer op eenmacroniveau. Voor hem behoort sociaal kapitaal niet alleen toe aan individuen ofindividuele relaties, maar wordt het beschouwd als een eigenschap van groepen ofvan de samenleving in haar geheel. Putnam benadrukt dat sociaal kapitaal bestaatuit drie componenten: morele verplichtingen en normen, sociale waarden(voornamelijk vertrouwen) en ten slotte sociale en informele netwerken (in hetbijzonder bijvoorbeeld lid zijn van een vereniging, netwerken van familie, burenen vrienden). Voor hem is de verbondenheid binnen een gezin of familie essentieelom het maatschappelijke vertrouwen en de relaties binnen samenlevingen instand te houden. Sociaal kapitaal bevordert coördinatie en samenwerking voorwederzijdse voordelen (Hooghe, 2003; O’ Brian & Fathaigh, 2005).Met betrekking tot onderwijs en levenslang leren kan sociaal kapitaal bestaan uitgezinsrelaties, nabije sociale netwerken, maar ook bijvoorbeeld meer geïnstitutionaliseerdevormen van sociaal kapitaal, zoals bijvoorbeeld kinderopvang (Nicaise,2008). Al deze vormen van sociaal kapitaal zijn essentieel voor de onderwijsloopbaanvan individuen of, in functie van de deelname aan levenslang leren, voor hetbeslissingsproces en het rendement van deelname.2. Conceptueel kader2.1 Definitie van levenslang lerenLevenslang leren kan op verschillende manieren gedefinieerd worden. Baert(2002) stelt volgende definitie voor: ‘Levenslang leren is een proces, waarbij zowelpersonen als organisaties, in alle contexten van hun functioneren de nodige kennisen competenties verwerven om hun professionele, economische, sociale en cultureletaken in een snel veranderende samenleving beter aan te kunnen en zichdaarbij kritisch, zingevend en verantwoordelijk kunnen opstellen’.

Theoretisch en conceptueel kader 15Daarnaast is levenslang leren volgens Baert (2002) niet enkel een proces dat personenen organisaties kunnen doorlopen, maar het is ook een beleidsconcept metdrie componenten:– er is de tijdscomponent die wijst naar leren tijdens het ganse leven, continuof periodiek;– de inhoudscomponent wijst naar leren dat betrekking heeft op alle facettenen terreinen van het sociale, economische, politieke, culturele, … leven;– de derde component, de actor- en procescomponent, stelt dat de lerendecentraal komt te staan in het denken en het educatieve aanbod moet aangepastworden aan de lerende in een veelvoud van vormen en met eengrote flexibiliteit om de lerende kansen te geven om te leren wat voor henen ook de samenleving zinvol is.De term levenslang leren wordt vaak aangevuld met levensbreed leren. Levenslangen levensbreed leren duidt erop dat alle levenssferen van een persoon hetvoorwerp kunnen uitmaken van levenslang leren (Wouters, 2002). In die zinwordt ook de term levensbreed leren gebruikt om de inhoudscomponent vanlevenslang leren te benadrukken: leren kan betrekking hebben op álle facetten enterreinen van zowel het sociale, als het economische, politieke, culturele, … levenen beperkt zich dus niet alleen tot de vermeerdering van kennis en de verbeteringvan de bekwaamheden in functie van de loopbaan. In dit onderzoek wordtlevensbreed leren niet in beschouwing genomen.2.2 Types van levenslang lerenLevenslang leren is een zeer brede, algemene term en wordt daarom vaakonderverdeeld in verschillende types. Er zijn verschillende typologieën diegehanteerd kunnen worden. Er kan bijvoorbeeld een onderscheid gemaaktworden tussen twee types leren: formele educatie en niet-formele educatie.Formele educatie wordt georganiseerd en aangeboden door onderwijsinstellingenen opleidingsinstituten en neemt plaats in een georganiseerde en gestructureerdeleercontext (in de zin van leerdoelen, leertijden of ondersteuning bij het leren). Hetwordt gekenmerkt door een vastgesteld en erkend programma en wordt bestempeldals een leeractiviteit dat leidt tot een civiel effect in de vorm van een erkenddiploma. Formele educatie vindt vanuit het oogpunt van de lerende plaats meteen bepaalde intentie. Voorbeelden zijn reguliere onderwijsinstellingen, maar ookleren via publieke, intermediaire en private opleidingssystemen (Colardyn &Bjørnåvold, 2005; Colley, Hodkinson & Malcolm, 2003; Europese Commissie,2001).Niet-formele educatie verwijst naar alle activiteiten die niet expliciet omschrevenzijn als leeractiviteiten, maar die wel een belangrijke leercomponent bevatten.Niet-formele educatie leidt niet tot een erkend diploma of getuigschrift. Het wordtveelal niet georganiseerd en aangeboden door het reguliere onderwijssysteem of

Theoretisch en conceptueel kader 16opleidingsinstituties en kan plaatsvinden binnen de werkplek of er buiten. Wanneerleren plaatsvindt op de werkplek, wordt dit doorgaans werkpleklerengenoemd.Twee types van niet-formele educatie kunnen onderscheiden worden. Een eerstetype, semi-gestructureerde educatie, houdt leeractiviteiten in die ingebed zijnin een omgeving waarin elementen met een leercomponent worden ingebracht.Het tweede type is informele educatie en wordt omschreven als meestal implicieteof onbewuste leerresultaten gedurende dagdagelijkse activiteiten gerelateerd aanwerk, gezin, vrije tijd, enzovoort die niet plaatsvinden via een formele structuur.(Colardyn & Bjørnåvold, 2005; Colley, Hodkinson & Malcolm, 2003). Meestalgebeurt informele educatie spontaan, is er geen enkele intentie tot leren aanwezigen gebeurt het leren ‘tijdens’ de dagdagelijkse bezigheden (Borghans, Golsteyn, &de Grip, 2006; Van Bree, 2007).In de SONAR-dataset wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee types vanlevenslang leren of opleidingen die gevolgd worden na het beëindigen van deschoolloopbaan, dit zijn opleidingen in het kader van de job en opleidingen buitenhet kader van de job. Zowel de definiëring als de benaming verschilt dus duidelijkvan bovenstaande types. Het is ook niet eenvoudig om deze twee soorten inbovenstaande indeling in te passen. Als we deze twee soorten toch willen classificerenonder een van de theoretische types van levenslang leren, dan behoren deopleidingen in het kader van de job tot de niet-formele educatie. Het gaat om opleidingendie worden verricht om de vaardigheden en competenties op de werkplekte verbeteren. Het kan plaats vinden op de werkvloer (door bijvoorbeeld hetbestuderen van het werk van collega’s), maar het kan ook gaan om georganiseerdeopleidingen, zowel binnen als buiten het bedrijf. Opleidingen buiten het kader vande job behoren vervolgens tot de categorie formele educatie en worden georganiseerddoor de VDAB, het onderwijs voor Sociale Promotie of andere opleidingsverstrekkers.De twee soorten opleidingen worden in dit rapport apart behandeld, aangeziende definitie en de implicatie van de deelname aan deze opleidingen verschilt.

17HOOFDSTUK 3ONDERZOEKSOPZET1. OnderzoeksvragenVoor zowel de onderzoekswereld als het beleid kan de deelname aan levenslangleren een mogelijke compenserende factor zijn voor de afwezigheid van degeschikte vaardigheden en competenties om goed te kunnen functioneren op dearbeidsmarkt. Bijkomende opleidingen kunnen bijgevolg dienen als een opstapnaar een betere loopbaan. Vooral voor jongeren die hun onderwijsloopbaan afsluitenmet onvoldoende competenties en vaardigheden is deelname aan bijkomendeopleidingen tijdens hun loopbaan een mogelijke springplank naar een(betere) job.Vooraleer de vraag kan beantwoord worden of participatie een al dan niet positieveinvloed heeft op de carrière van jongvolwassenen, rijzen er eerst twee anderevragen die beantwoord moeten worden. Vooreerst willen we onderzoekenhoeveel jongeren die onvoldoende competenties en vaardigheden hebben verworvenin hun schoolloopbaan, juist participeren en wat de omvang van deze participatieis. Als slechts een klein percentage van deze ongekwalificeerde of laaggeschooldejongeren participeert, dan stelt deelname aan levenslang leren alscompensatie voor het gebrek aan juiste competenties en vaardigheden op dearbeidsmarkt niet veel voor. De eerste onderzoeksvraag luidt met andere woorden:Wat is de mate van participatie van ongekwalificeerde en laaggekwalificeerde jongerenten opzichte van gekwalificeerde jongeren?De tweede vraag die ook nog beantwoord moet worden vooraleer het effect vande deelname op de beroepsloopbaan na te gaan, is of er binnen de verschillendeopleidingsniveaus nog sprake is van een ongelijke participatie aan bijkomende opleidingen.Met andere woorden: Zijn er, naast opleidingsniveau, nog andere discriminerendefactoren die zorgen voor een ongelijke verdeling van de deelname aan bijkomendeopleidingen?De twee onderzoeksvragen worden zowel beantwoord voor opleidingen in hetkader van de job als opleidingen buiten het kader van de job.

Onderzoeksvragen en -hypothesen 182. OnderzoekshypothesenUit cijfers van de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van deFOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (2006b) blijkt dat in 2005 35% vanalle werknemers in Vlaanderen deelgenomen heeft aan een formele opleiding inhet kader van de job. 3 Het percentage jongvolwassen deelnemers (minder dan25 jaar) aan een formele opleiding in het kader van de job bedraagt 33%.Daarnaast ligt het percentage werknemers dat deelneemt aan een informeleopleiding in het kader van de job in Vlaanderen iets hoger, namelijk 38%. 4Verder blijkt uit onderzoek dat ongekwalificeerde en laaggekwalificeerde jongerenminder deelnemen aan leeractiviteiten (welke dan ook) dan gekwalificeerdejongeren (Saliën, De Rick & Baert, 2008).Hypothese: Een relatief groot aandeel van de jongeren neemt deel aan bijkomendeopleidingen. In de groep van jongvolwassenen nemen procentueel minder jongerenmet beperkte kwalificaties deel aan bijkomende opleidingen dan gekwalificeerdejongeren. De mate van participatie is het grootst bij opleidingen in hetkader van de job.Hoewel de deelname aan levenslang leren licht stijgt doorheen de tijd en hoeweleen relatief aanzienlijk deel van de bevolking deelneemt aan opleidingen na hetverlaten van het initieel onderwijs, blijkt ook dat niet alle groepen in demaatschappij in gelijke mate deelnemen. De deelname aan levenslang leren inVlaanderen is met andere woorden niet gelijkmatig verdeeld over allebevolkingsgroepen. We kunnen met betrekking tot de deelname aan bijkomendeopleidingen verschillende kansengroepen onderscheiden die ook vaak reeds eenzwakke positie innemen op de arbeidsmarkt. Een aantal van de factoren die dekans op deelname aan bijkomende opleidingen beïnvloeden zijn: geslacht,3 Formele opleidingen worden in de CVTS (Continuing vocational training survey of Enquêtenaar voortgezette beroepsopleidingen) gedefinieerd als volgt: Formele voortgezette beroepsopleidingenkenmerken zich door: meestal duidelijk van de werkplek gescheiden te zijn (opleidingvindt plaats in bijzonder daartoe ingerichte ruimtes zoals klaslokalen of opleidingscentra),een hoge graad van organisatie (tijd, ruimte en inhoud) door een opleider of opleidingsinstelling,leerinhouden zijn voor een groep leerlingen opgevat (er bestaat bijvoorbeeldeen leerplan), het bevat zowel interne als externe opleidingen (FOD Economie, KMO,Middenstand en Energie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, 2006a).4 Minder informele en informele opleidingen worden in de CVTS gekenmerkt door: meestal onmiddellijkverbonden te zijn met het werk en de werkplek maar omvat ook deelname aan conferenties,beurzen enz. voor leerdoeleinden, hoge graad van zelforganisatie (tijd, ruimte eninhoud) door de individuele leerling of door een groep van leerlingen, inhoud wordt gekozennaargelang van de individuele behoeften van de leerling op de werkplek. Het omvat volgendevijf vormen: on the job training (20% deelnemers van alle werknemers), uitwisseling tussendiensten, jobrotatie, detacheringen of studiebezoeken (3% deelnemers), deelname aanvormings- of kwaliteitscirkels (6% deelnemers), zelfstudie (3% deelnemers), bijwonen van conferenties,workshops, lezingen en beurzen (6% deelnemers) (FOD Economie, KMO,Middenstand en Energie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, 2006a).

Onderzoeksvragen en -hypothesen 19etnische afkomst, leeftijd, inkomensniveau, statuut, omvang van de organisatiewaar men werkt, gezinssituatie en opleidingsniveau. Vooral opleidingsniveau iseen discriminerende factor. In feite is het opleidingsniveau zelfs één van de meestdiscriminerende factoren ten aanzien van de participatie aan levenslang leren(Saliën, De Rick & Baert, 2008).Hypothese: Het opleidingsniveau van de jongere is een duidelijke discriminerendefactor in de deelname aan bijkomende opleidingen. Als er gecorrigeerd wordtvoor het opleidingsniveau van de jongere zijn er nog een aantal bijkomende factorendie de ongelijke participatie van jongeren kunnen verklaren, met namegeslacht, etnische afkomst, thuistaal van de jongere en socio-economische afkomst.3. MethodeDe twee onderzoeksvragen, die hierboven voorgesteld werden, worden in ditrapport beantwoord aan de hand van gegevens die SONAR verzameld heeft.SONAR was een interuniversitaire en interdisciplinaire onderzoeksgroep metonderzoekers van het Hoger Instituut voor de Arbeid (K.U.L.), deonderzoeksgroep TOR (V.U.B.), de vakgroep Sociale Economie (Universiteit Gent)en het Departement AEC (TEW) (Universiteit Antwerpen). Deze onderzoeksgroepwerd opgericht in 1998, maakte deel uit van het steunpunt Loopbanen doorheenhet Onderwijs naar de Arbeidsmarkt dat tussen 1999 en 2006 heel wat gegevensheeft verzameld en is nu onderdeel van het Steunpunt Studie- enSchoolloopbanen 5 .De SONAR-databank omvat gedetailleerde informatie over de overgang vanonderwijs naar arbeidsmarkt van jongeren geboren in 1976, 1978 en 1980. De jongerenwerden eerst bevraagd op 23-jarige leeftijd. De selectie van deze jongerengebeurde door middel van een tweetrapssteekproef. Daarbovenop werd er eenherbevraging georganiseerd op 26-jarige leeftijd voor de cohorten 1976 en 1978. Decohorte 1976 werd opnieuw geïnterviewd op 29-jarige leeftijd. Het is de bedoelingde verzamelde gegevens tijdens de looptijd van het Steunpunt Studie- enSchoolloopbanen uit te breiden met gegevens van een survey op de leeftijd van29 jaar bij de geboortecohorte 1980.De gegevens van de SONAR-databank werden verzameld via face-to-face interviewsop basis van een gestructureerde vragenlijst die de gegevens met betrekkingtot de overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt nauwkeurig in kaart bracht.Deze vragenlijst omvat ten eerste een kalender met daarin de onderwijs- enarbeidsloopbaan van de respondent. Inzake de onderwijsloopbaan worden per5 http://www.steunpuntloopbanen.be/

Onderzoeksvragen en -hypothesen 20schooljaar het type onderwijs, leerjaar, studierichting en het studieresultaat in kaartgebracht. Inzake de gegevens omtrent de arbeidsloopbaan gebeurt de registratie inde kalender op maandelijkse basis. Ze betreft onder meer het statuut, het arbeidscontract,voltijds/deeltijds tewerkgesteld.De kalender wordt aangevuld d.m.v. een ‘traditionele’ vragenlijst met bijkomendevragen over o.a. het verloop van de schoolloopbaan, de evaluatie die jongerenmaken over hun schoolloopbaan, de werkervaring tijdens de schoolloopbaan, hunzoekgedrag naar de eerste job, de gevolgde opleidingen na de schoolloopbaan,informatie over de eerste en de huidige job, hun houding ten aanzien van werk,hun offerbereidheid, sociale demotie en een aantal achtergrondkenmerken, zoalsgeslacht, sociale afkomst, etniciteit.In dit rapport wordt er enkel gewerkt met gegevens van de cohorte 1976. De jongerendie deelgenomen hebben op 23-jarige, op 26-jarige én op 29-jarige leeftijdworden opgenomen in de analyses. Dit zijn met andere woorden de jongeren dieaan alle bevragingen hebben meegewerkt.Het aantal jongeren in de analyses bedraagt 1657. Aangezien er in bepaaldehoofdstukken wordt gewerkt met groepen jongeren (o.a. allochtonen versusautochtonen, jongeren die thuis Nederlands spreken versus jongeren die thuisgeen Nederlands spreken) en sommige van deze groepen een klein aantalrespondenten bevatten, is het aangewezen om de percentages en aantallen en debijbehorende chikwadraattoetsen met enige omzichtigheid te lezen. Er wordt welaangegeven wanneer een chikwadraattoets niet geldig is, dit betekent dat devoorwaarden om een chikwadraattoets toe te passen niet vervuld zijn 6 .Bij het bestuderen van de twee onderzoeksvragen wordt er telkens een onderscheidgemaakt tussen opleidingen binnen het kader van de job en opleidingenbuiten het kader van de job.In Bijlage I en Bijlage II wordt een overzicht gegeven van de specifieke vragen dieaan de geselecteerde jongeren gesteld werden over de deelname aan bijkomendeopleidingen, dit voor de drie verschillende bevragingen apart.6 Een eerste voorwaarde is dat maximaal 20% van de verwachte frequenties kleiner mag zijndan 5. Een tweede voorwaarde stelt dat alle verwachte frequenties minimaal 1 moeten zijn.

21HOOFDSTUK 4RESULTATEN - OPLEIDINGEN IN HET KADERVAN DE JOB1. InleidingIn dit hoofdstuk wordt de deelname met betrekking tot opleidingen in het kadervan de job beschreven.Aangezien jongvolwassenen zonder of met beperkte kwalificaties voordeelkunnen halen uit de deelname aan bijkomende opleidingen, zoals aangehaaldwerd in de voorgaande hoofdstukken, leggen we de focus telkens op het kwalificatieniveauvan de jongeren. Drie categorieën met betrekking tot het kwalificatieniveauvan de jongere worden onderscheiden: jongeren zonder diploma ofgetuigschrift van het voltijds en deeltijds secundair onderwijs, jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs en jongeren met een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.De eerste categorie jongeren zijn jongeren die het secundair onderwijs niethebben afgerond met een kwalificatie, dit wil zeggen dat zij geen diploma hebbenvan het ASO, het TSO, het KSO of het BSO, geen getuigschrift van het BSO 7 engeen getuigschrift van de deeltijdse onderwijssystemen. De tweede categorie bevatjongeren met een getuigschrift van het deeltijds beroepssecundair onderwijs ofmet een getuigschrift van de leertijd (SYNTRA). Ten slotte bestaat de laatstecategorie uit jongeren die minstens een diploma van het voltijds secundaironderwijs hebben behaald. In het geval van het beroepssecundair onderwijs gaathet om jongeren met een getuigschrift van het tweede jaar van de derde graad.Het is mogelijk om de jongeren zonder diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs en de jongeren met een getuigschrift van het deeltijdssecundair onderwijs als een groep te beschouwen ten opzichte van de jongerenmet een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Binnen deVlaamse overheid wil men echter de groep van jongeren zonder of met beperktekwalificaties wat meer onderscheiden (Vandenbroucke, 2004). Een mogelijke7 Wanneer jongeren het zesde jaar BSO met succes hebben afgerond, krijgen zij geen diplomamaar wel een getuigschrift. Een diploma van het BSO wordt verkregen wanneer ze slagen ineen zevende jaar BSO.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 22opdeling van deze groep, is de opdeling die hier gehanteerd wordt. Jongeren meteen getuigschrift van de deeltijdse onderwijssystemen hebben in deze definitiegeen diploma van het secundair onderwijs verworven. Aan de andere kant hebbenze binnen het secundair onderwijs wel een ander soort getuigschrift behaald. Omdit getuigschrift te erkennen, worden deze jongeren ondergebracht in een apartecategorie (zie ook De Rick & Maes, 2005).We gebruiken bij de analyses telkens het kwalificatieniveau op 29-jarige leeftijd 8 .Uit onderstaande tabel blijkt dat 6% van de jongeren die in 2005 de leeftijd hebbenvan 29 jaar geen diploma/getuigschrift van het secundair onderwijs heeft, 3%heeft een getuigschrift van de deeltijdse onderwijssystemen en 90%, de grotemeerderheid dus, heeft een diploma of getuigschrift van het voltijds secundaironderwijs. Deze percentages stemmen min of meer overeen met gegevens uitandere SONAR-rapporten (De Rick & Maes, 2005) en met gegevens van de LOSOdatabank,van de VDAB en van Administratieve gegevensbanken (DIVA, 2003).Tabel 5.1Kwalificatieniveau van de jongeren op 29-jarige leeftijdKwalificatieniveau Aantal PercentageGeen diploma/getuigschrift SO 103 6,2Getuigschrift deeltijds SO 56 3,4Diploma/getuigschrift voltijds SO 1 498 90,4Totaal 1 657 100,0Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)In de SONAR-dataset worden opleidingen in het kader van de job gedefinieerdals: opleidingen die de respondent op initiatief van de werkgever volgde ofopleidingen die op eigen initiatief werden gevolgd indien ze voor de job relevantkonden zijn. 9 Opleidingen die eventueel gevolgd werden met het oog op hetvinden van een andere job zijn hier niet van toepassing, deze komen in hetvolgende hoofdstuk aan bod.8 Het aantal jongeren dat tussen 23 jaar en 29 jaar van categorie verandert, is drie. Twee jongerenhebben op de leeftijd van 23 jaar geen diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs,maar wel op de leeftijd van 26 jaar. Een jongere heeft op 26-jarige leeftijd een getuigschrift vanhet deeltijds onderwijs, maar kan op 29-jarige leeftijd ingedeeld worden bij de jongeren meteen diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.9 Voorbeelden van een dergelijke opleiding zijn: land- en tuinbouw, transport en opslag, maatschappelijken cultureel werk, horeca, administratie en boekhouden, computeropleiding,management, marketing, sociale vaardigheden, vreemde talen, … Het gaat dus voornamelijkom opleidingen die respondenten volgen om de competenties en vaardigheden, in functie vande job, te verbreden en uit te diepen.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 23De jongeren die nog geen enkele job hebben gehad op 29-jarige leeftijd, kregende vraag naar deelname aan een opleiding in het kader van de job niet, omdat zeniet de kans hadden om aan een dergelijke opleiding deel te nemen. Van de 1657opgenomen jongeren hebben negen jongeren op de leeftijd van 29 jaar nog nooitgewerkt. Deze jongeren maken dan ook geen deel uit van de analyses in dithoofdstuk.In wat volgt worden eerst cijfers met betrekking tot de mate van participatieweergeven. Daarna gaan we dieper in op de samenstelling van de groep deelnemersen niet-deelnemers.2. Mate van participatie aan opleidingen in het kader van de jobDe verschillende vragen in verband met de participatie aan opleidingen in hetkader van de job in bijlage 1 maken duidelijk dat de vraagverwoording en zelfs deplaats van de bevraging (kalender of vragenlijst) verschillend is voor elk van dedrie bevragingen. Dit maakt het moeilijk om na te gaan of een respondent tijdenszijn loopbaan (tot op de leeftijd van 29 jaar) een opleiding heeft gevolgd, hoeveelopleidingen hij of zij heeft gevolgd, wanneer deze opleidingen plaatsvonden, enwelk soort opleidingen dit waren (opleidingen op de werkvloer/informele opleidingenof georganiseerde opleidingen/formele opleidingen).Ondanks deze moeilijkheden werd een manier gevonden om na te gaan hoeveelrespondenten ooit tijdens hun loopbaan tot op de leeftijd van 29 jaar (het laatstebevragingsmoment) hebben geparticipeerd aan een opleiding in het kader van dejob. Dit gebeurt in de eerste paragraaf. Indien een respondent ooit bevestigendheeft geantwoord op een van de vragen naar deelname, dan heeft hij of zij ooitgeparticipeerd. We beperken ons tot de gegevens die verzameld werden op deleeftijd van 26 jaar en 29 jaar. De vragenlijst op 26 jaar bevat immers een aantalvragen over de deelname aan opleidingen in het kader van de job voor 23 jaar diemeer gedetailleerd zijn dan de vragen die gesteld werden in de vragenlijst op deleeftijd van 23 jaar.In de tweede en derde paragraaf delen we de gehele loopbaan op in twee stukken.In de tweede paragraaf bekijken we de loopbaan tot op de leeftijd van 26 jaar.Naast de vraag of een respondent ooit geparticipeerd heeft aan een opleiding,komen er in deze paragraaf nog andere vragen aan bod, zoals op wiens initiatiefde opleidingen werden gevolgd, wie voor de opleiding betaalde, wat de globaleduur was van de opleidingen enzovoort.In de derde paragraaf komt de loopbaan tussen 26 en 29 jaar aan bod. De vragenover deelname aan opleidingen in het kader van de job in deze laatste bevragingwerden, in tegenstelling tot de bevraging op 26 jaar, geregistreerd in de kalenderen zijn dus gedetailleerder en niet vergelijkbaar met de vragen op de leeftijd van26 jaar. Ook hier komen een aantal bijkomende vragen aan bod, zoals werd de

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 24opleiding binnen of buiten het bedrijf gevolgd, op wiens initiatief werd deopleiding gevolgd en wie betaalde voor de opleiding.2.1 Deelname tot op de leeftijd van 29 jaarZoals hierboven aangegeven is het niet eenvoudig om de deelname aan opleidingenin het kader van de job gedurende de hele loopbaan te beschrijven, aangeziende vragen tussen de verschillende surveys verschillen. Een mogelijke uitwegis om na te gaan of een respondent ooit gedurende zijn loopbaan eenopleiding in het kader van de job heeft gevolgd. Dit betekent dat indien derespondent ooit bevestigend antwoordde op een van de vragen in bijlage 1, dezejongere als een deelnemer wordt beschouwd.Bovendien is het voor deze twee bevragingen (en niet voor de bevraging op deleeftijd van 23 jaar) mogelijk om een onderscheid te maken tussen formeleopleidingen (vraagverwoording op 29-jarige leeftijd) of georganiseerdeopleidingen (vraagverwoording op 26-jarige leeftijd) enerzijds en informeleopleidingen (vraagverwoording op 29 jaar) of opleidingen op de werkvloer(vraagverwoording op 26 jaar) anderzijds. Voor de jongeren kan de betekenis vaneen georganiseerde opleiding wel enigszins verschillen van de betekenis van eenformele opleiding. Ook opleidingen op de werkvloer en informele opleidingenbetekenen niet noodzakelijk hetzelfde.Om inzicht te verwerven in het percentage deelnemers aan opleidingen in hetkader van de job, met een onderscheid tussen de twee soorten opleidingen,werden drie tabellen aangemaakt. De eerste paragraaf geeft het percentagejongeren dat bevestigend geantwoord heeft op de vraag naar georganiseerdeopleidingen in C76(26) of naar formele opleidingen (zowel binnen als buiten hetbedrijf) in C76(29).In de tweede paragraaf wordt het percentage jongeren weergegeven datbevestigend geantwoord heeft op de vraag naar opleidingen op de werkvloer(C76(26)) of op de vraag naar informele opleidingen (zowel door collega’s ofoverste, als door het bestuderen van het werk van collega’s) (C76(29)).In een derde paragraaf wordt geen onderscheid gemaakt naar type opleiding.Indien een jongere ooit bevestigend geantwoord heeft op een van de vragen naardeelname aan opleidingen in het kader van de job, wordt hij of zij beschouwd alseen deelnemer.2.1.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingenIn onderstaande tabel bekijken we de aantallen en percentages van jongeren dieooit een formele of georganiseerde opleiding hebben gevolgd in het kader van eenjob, per kwalificatieniveau. De loopbaan van deze jongeren kan starten vanaf

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 2518 jaar en eindigt op 29 jaar, het tijdstip waarop ze voor een laatste keer bevraagdwerden.Bijna zeven op de tien van alle bevraagde jongeren heeft op 29-jarige leeftijd ooiteen formele opleiding binnen het kader van de job gevolgd. Dit is dus eenmeerderheid van de jongeren.In de groep van jongeren zonder diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs ligt het percentage deelnemers (36%) duidelijk lager dan in de tweeandere groepen. In de groep van jongeren met een getuigschrift van het deeltijdsonderwijs participeerde de helft van de jongeren ooit aan een formele opleiding inhet kader van de job. De grootste groep deelnemers zit in de groep van jongerenmet een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs: 71% vandeze jongeren heeft ooit een formele opleiding gevolgd. Niet elke jongereparticipeert dus in gelijke mate aan een formele opleiding in het kader van de job.De verschillen tussen de groepen zijn statistisch significant en berusten dus niet optoeval.Tabel 5.2Ooit een formele/georganiseerde opleiding in het kader van de job gevolgd, perkwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een formele opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 64 64,0getuigschrift SO Ja 36 36,0Totaal 100 100,0Getuigschrift deeltijds SO Neen 27 48,2Ja 29 51,8Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 432 29,0voltijds SO Ja 1 058 71,0Totaal 1 490 100,0Totaal Neen 523 31,8Ja 1 123 68,2Totaal 1 646 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =60,203; p=0,000.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)2.1.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op de werkvloerIn de volgende tabel wordt de deelname aan informele opleidingen of opleidingenop de werkvloer in rekening gebracht. Het percentage deelnemers, zonder rekeningte houden met het kwalificatieniveau van de jongeren, is nu 62%. Ditbetekent dat ongeveer zes op de tien jongeren die ooit gewerkt hebben ooit eeninformele opleiding heeft gevolgd in het kader van de job.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 26De deelname aan een informele opleiding in het kader van de job is gelijkverdeeld over de verschillende kwalificatieniveaus: er is met andere woordengeen verschil tussen de participatiegraden van jongeren met eendiploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs, jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs en jongeren zonder eendiploma of getuigschrift van het secundair onderwijs.Tabel 5.3Ooit een informele/opleiding op de werkvloer in het kader van de job gevolgd, perkwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een informele opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 40 40,0getuigschrift SO Ja 60 60,0Totaal 100 100,0Getuigschrift deeltijds Neen 28 50,0SO Ja 28 50,0Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 559 37,6voltijds SO Ja 929 62,4Totaal 1 488 100,0Totaal Neen 627 38,1Ja 1 017 61,9Totaal 1 644 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =3,692; p=0,158.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)2.1.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de jobIn de laatste tabel van dit onderdeel bekijken we hoeveel jongeren ooit hebbendeelgenomen aan een opleiding in het kader van de job, ongeacht of het een formeleof een informele opleiding was. Het percentage loopt nu op tot 84%, ongeachthet kwalificatieniveau van de jongere. De overgrote meerderheid van de jongerenheeft bijgevolg ooit in zijn loopbaan tot op de leeftijd van 29 jaar deelgenomenaan een opleiding in het kader van de job. Dit zijn ongeveer acht op detien jongeren.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 27Tabel 5.4Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 26 26,0getuigschrift SO Ja 74 74,0Totaal 103 100,0Getuigschrift deeltijds Neen 13 23,2SO Ja 43 76,8Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 222 14,9voltijds SO Ja 1 268 85,1Totaal 1 490 100,0Totaal Neen 261 15,9Ja 1 385 84,1Totaal 1 646 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =11,007; p=0,004.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)Verder blijkt dat de deelname aan een opleiding in het kader van de job ongelijkverdeeld is over de verschillende kwalificatieniveaus. We zien wel dat in elk vande drie groepen de meerderheid van de jongeren ooit geparticipeerd heeft aan eenopleiding in het kader van de job. Het percentage deelnemers is echter hoger in degroep van jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijds secundaironderwijs (84%) dan in de twee andere groepen. Het percentage deelnemers meteen getuigschrift van de deeltijds onderwijssystemen (77%) is op zijn beurt hogerdan in de groep van jongeren zonder een diploma of getuigschrift (74%). Jongerenzonder diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs participeren dusprocentueel het minst aan een of meerdere opleidingen in het kader van de job.Ter illustratie geven we in volgende tabel weer hoeveel procent van de bevolkingdeelneemt aan bijkomende opleidingen volgens gegevens van andere onderzoekenen enquêtes.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 28Tabel 5.5Deelname aan bijkomende opleidingen berekend op basis van verschillendegegevensbankenBron Methode Deelname aanbijkomendeopleidingenEAK 2007ThirdWorkingConditionssurvey 2000Ad hocmodule LLLEAK 2003Aandeel bevolking (België) tussen 25 en 64 jaar dat deelneemtaan opleidingen tijdens een referentieperiode van vier wekenvoorafgaand aan de enquête.Aan een representatieve steekproef van de totale actievebevolking (werknemers + zelfstandigen) werd gevraagd ofhij/zij tijdens de afgelopen 12 maanden een opleiding gevolgdheeft die door de werkgever werd voorgesteld en betaald – ofdoor zijzelf indien ze zelfstandig waren – met als doelzijn/haar bekwaamheden te verbeteren.In de adhoc module over levenslang leren in dearbeidskrachtenenquête van 2003 werd de referentieperiodegewijzigd in vergelijking met de andere enquêtes. In plaatsvan de klassieke referentieperiode van vier weken werd ergeopteerd voor een referentieperiode van een kalenderjaar.7%31%50%Bron: EAK 2007(http://aps.vlaanderen.be/statistiek/cijfers/onderwijs/vorming/ONDEVORM005.xls);Third Working Conditions survey 2000 (Paoli & Merllié, 2000); EAK 2003 (Degroote, 2004)Het percentage deelnemers ligt in dit onderzoek hoger dan in de onderzoeken dievermeld worden in bovenstaande tabel. Dit komt ten eerste omdat er binnen deSONAR-gegevens niet gewerkt werd met een referentieperiode. Er werddaarentegen gevraagd naar de deelname aan een opleiding gedurende de volledigbevraagde loopbaan. Ten tweede kan het hogere percentage deelnemers verklaardworden door het feit dat jongeren meer participeren dan ouderebevolkingsgroepen. Enkel jongeren worden bevraagd in het SONAR-onderzoek,terwijl de onderzoeken in bovenstaande tabel betrekking hebben op de gansebevolking.2.2 Deelname tot op de leeftijd van 26 jaarDeze paragraaf geeft informatie over de deelname aan opleidingen in het kadervan de job door jongeren van de cohorte 1976 tot op de leeftijd van 26 jaar(hiervoor werden de gegevens van de bevraging op 26 jaar gebruikt). Van de 1657jongeren die werden opgenomen hebben 37 jongeren op de leeftijd van 26 jaar nognooit gewerkt. Het aantal jongeren in de analyses van dit onderdeel bedraagt dus1620.Eerst wordt de deelname aan georganiseerde (dus formele) opleidingenbehandeld. Daarbij worden nog een aantal andere gegevens (bijvoorbeeld hetaantal, de soort, de duur van de gevolgde opleidingen, enzovoort) besproken.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 29Nadien gaan we in op het percentage jongeren dat ooit deelgenomen heeft aan eenopleiding op de werkvloer. Ten slotte gaan we ook na hoeveel jongeren eenopleiding hebben gevolgd met een belangrijke invloed op de arbeidsloopbaan enhoeveel jongeren nog opleidingen wilden volgen, maar dit toch niet gedaanhebben.Opnieuw wordt er telkens rekening gehouden met het kwalificatieniveau van dejongeren om op die manier de focus te leggen op jongeren zonder of met beperktekwalificaties.2.2.1 Georganiseerde opleidingen2.2.1.1 Mate van participatie aan georganiseerde opleidingenOp 26-jarige leeftijd heeft 52% ooit deelgenomen aan een georganiseerde opleidingin het kader van de job (binnen of buiten het bedrijf).Binnen de groep van jongeren zonder een diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs en binnen de groep van jongeren met een getuigschrift vanhet deeltijds secundair onderwijs heeft respectievelijk 26% en 30% van de 26-jarigejongeren ooit deelgenomen aan een georganiseerde opleiding. Bij de categorie vanjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs ligtdit cijfer significant hoger, namelijk 55%.Dit is een opmerkelijke vaststelling, aangezien de tijd tussen het verlaten van deschoolloopbaan en het moment van de bevraging op 26 jaar voor jongeren zonderdiploma/getuigschrift van het secundair onderwijs en jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds onderwijs langer is dan voor jongeren met minstenseen diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs, die vaker nogeen opleiding in het hoger onderwijs starten. 10 Toch hebben procentueel minderjongeren zonder diploma/getuigschrift van het secundair onderwijs of jongerenmet een getuigschrift van het deeltijds onderwijs ooit een of meerderegeorganiseerde opleidingen gevolgd dan jongeren met minstens een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Dit doet vermoeden dat heteffect van het kwalificatieniveau zelfs nog sterker optreedt.Aan de andere kant is uit onderzoek ook gebleken dat de duurtijd tot hetvinden van de eerste job significant langer is voor jongeren zonder een diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs en voor jongeren met een getuigschriftvan het deeltijds onderwijs dan voor jongeren met een kwalificatie van het voltijds10 Uit onderzoek blijkt dat respondenten met een diploma ASO, een universitair diploma of eendiploma van het hoger onderwijs van 2 cycli een kleiner ‘risico’ vertonen om werkend te zijnop 23 jaar. Jongeren met een diploma 6/7BSO, TSO/KSO of hoger onderwijs van 1 cyclushebben daarentegen een groter ‘risico’ dan gemiddeld om op 23 jaar werkend te zijn (SONAR,2005a).

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 30secundair onderwijs (SONAR, 2005a; SONAR, 2005b; Steunpunt WAV-SSA &SONAR, 2002). De duur van de eerste job is tevens afhankelijk van hetonderwijsniveau van de jongere: hoe hoger het onderwijsniveau, hoe langer deeerste job duurt (Steunpunt WAV-SSA & SONAR, 2002). Dit wil zeggen dat deeffectieve tijd die jongeren zonder een diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs en jongeren met een getuigschrift van de deeltijdse onderwijssystemenspenderen in een of meerdere jobs beperkt is en dus de tijdsspanne om ooit een ofmeerdere opleidingen in het kader van de job te volgen voor deze jongeren ookbeperkter is dan die van jongeren met minstens een diploma of getuigschrift vanhet voltijds secundair onderwijs.Tabel 5.6Op 26-jarige leeftijd ooit in het kader van de job een georganiseerde opleiding (binnenof buiten het bedrijf) gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een georganiseerde opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 73 74,5getuigschrift SO Ja 25 25,5Totaal 98 100,0Getuigschrift deeltijds Neen 38 69,1SO Ja 17 30,9Totaal 55 100,0Diploma/getuigschrift Neen 661 45,1voltijds SO Ja 805 54,9Totaal 1 370 100,0Totaal Neen 772 47,7Ja 847 52,3Totaal 1 619 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =42,289; p=0,000.Bron:SONAR: C76(26)2.2.1.2 Aantal georganiseerde opleidingenEr werd ook gevraagd naar het aantal georganiseerde opleidingen (binnen of buitenhet bedrijf) dat tot op de leeftijd van 26 jaar werd gevolgd. Gemiddeld nemen26-jarige jongeren deel aan 4 à 5 opleidingen in hun loopbaan tot 26 jaar. We zienook dat 25% van de jongeren deelneemt aan slechts een opleiding, 50% aanhoogstens drie opleidingen en 75% aan vijf of minder. Zo’n 10% van de jongerenneemt zelfs deel aan 10 of meer opleidingen.Het gemiddelde verschilt niet over de drie kwalificatieniveaus.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 31Tabel 5.7Centrummaten voor het aantal gevolgde georganiseerde opleidingen tot op de leeftijdvan 26 jaar, per kwalificatieniveauCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=25)Getuigschriftdeeltijds SO(n=17)Diploma/getuigschrift voltijdsSO(n=802)Totaal(n=844)Gemiddelde 3,8 3,2 4,6 4,6Eerste kwartiel 2 1 1 1Mediaan 4 2 3 3Derde kwartiel 5,5 3,5 5 5Bron:SONAR: C76(26)Verder blijkt dat van de 596 jongeren die meer dan een opleiding in het kader vanhun job hebben gevolgd, een meerderheid deze volgde gedurende een job (77,9%).Een minderheid volgde een of meer opleidingen gedurende twee jobs (16,4%) ofdrie jobs (4,0%). Deze percentages gelden voor de drie groepen jongeren. Merk opdat jongeren tot op de leeftijd van 26 jaar gemiddeld twee à drie jobs hebben. Voorjongeren zonder diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs ligt hetaantal jobs tussen drie en vier. Jongeren met een getuigschrift van het deeltijdssecundair onderwijs hebben gemiddeld vier jobs. Jongeren met een kwalificatie uithet voltijds secundair onderwijs ten slotte hebben gemiddeld twee à drie jobs totop de leeftijd van 26 jaar.2.2.1.3 Gemiddelde globale duur van georganiseerde opleidingenAan elke jongere die ooit gedurende zijn loopbaan tot de leeftijd van 26 jaar een ofmeerdere georganiseerde opleidingen heeft gevolgd, werd ook een globaleschatting van de totale hoeveelheid tijd die hij/zij spendeerde aan de opleidingengevraagd 11 .Uit de antwoorden blijkt dat deze jongeren in totaal tijdens hun loopbaangemiddeld 31 dagen een of meerdere opleidingen hebben gevolgd. Omwille van11 Bij de globale schatting van de hoeveelheid tijd die een respondent heeft besteed aangeorganiseerde opleidingen, kon hij/zij de gewenste eenhe(i)d(en) invullen, d.i. uren, dagen,weken of maanden. De respondent had de mogelijkheid om een combinatie te maken van dezeeenheden. In een aantal gevallen wanneer een combinatie van eenheden werd gebruikt, is hetechter niet duidelijk of het gaat om bijvoorbeeld twaalf weken en twee dagen of om tweedagen gedurende de twaalf weken. Om zoveel mogelijk foute interpretaties te vermijden,werden enkel de respondenten weerhouden die slechts een eenheid hebben ingevuld, waarbijhet dus zeer duidelijk is hoeveel tijd zij juist gespendeerd hebben. Daarnaast zijn er ook eenaantal outliers, duurtijden met afwijkende waarden. Deze werden een voor een gecontroleerd.Indien deze afwijkende waarden niet verklaard konden worden door andere variabelen,werden deze ook uit de analyse gesloten. Het aantal antwoorden van de respondenten is metandere woorden gereduceerd en dit verklaart het kleiner aantal antwoorden in tabel 5.8 invergelijking met tabel 5.6.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 32het grote aantal licht afwijkende waarden, is het gemiddelde echter geen goedemaat 12 . De mediaan en de kwartielen geven een beter beeld. Voor 25% van dezejongeren is de totale duur van de gevolgde georganiseerde opleidingen 5 dagen ofminder, voor 50% hoogstens 10 dagen en 75% van deze jongeren hebben een ofmeer opleidingen gevolgd met een totale duurtijd van 26 dagen of minder.De gemiddelde globale duurtijd van de deelname aan een of meerderegeorganiseerde opleidingen verschilt niet significant tussen dekwalificatieniveaus.Tabel 5.8Centrummaten voor de schatting van de totale duur van de georganiseerdeopleidingen (in dagen) tot op de leeftijd van 26 jaar, per kwalificatieniveauCentrummatenGeendiploma/getuigschriftSO(n=23)Getuigschriftdeeltijds SO·(n=15)Diploma/getuigschrift voltijds SO(n=769)Totaal(n=807)Gemiddelde 48,2 37,1 30,8 31,4Eerste kwartiel 5,0 1,0 5,0 5,0Mediaan 10,0 8,0 10,0 10,0Derde kwartiel 29,0 20,0 25,5 26,0Minimum 0,0 13 0,0 0,0 0,0Maximum 400,0 360,0 480,0 480Bron:SONAR: C76(26)2.2.1.4 Op wiens vraag werden georganiseerde opleidingen gevolgd en wie betaaldedeze?Voor 38% van de jongeren werden de gevolgde opleidingen voornamelijk opverzoek van de werkgever gevolgd. Het percentage jongeren dat antwoordde datde deelname gebeurde zowel op initiatief van de werkgever als op initiatief van dejongere zelf is 36%, niet veel lager dus dan het vorige percentage. Een kwart vande jongeren volgde een of meerdere georganiseerde opleidingen voornamelijk opeigen initiatief.Uit tabel 5.9 wordt verder duidelijk dat er geen significant verschil is tussen deverschillende kwalificatieniveaus.12 Hoewel een aantal outliers uit de analyse werden geweerd, blijven er nog heel wat waardenover die niet echt afwijkend zijn, maar waarover wel twijfel bestaat. Het is echter niet mogelijkom een grens te bepalen welke waarden met zekerheid afwijkend zijn en welke niet. Daarom ishet belangrijk om zeer voorzichtig te zijn met de interpretatie van het gemiddelde. De mediaanen de kwartielen geven een betere weergave van de schatting van de totale duur van degeorganiseerde opleidingen.13 Minder dan een dag.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 33Tabel 5.9Op wiens initiatief werd de georganiseerde opleiding gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatieniveau Op wiens initiatief werd de opleiding gevolgd? PercentageGeen diploma/ Voornamelijk op eigen initiatief 28,0getuigschrift SO Voornamelijk op vraag van de werkgever 44,0(n=25) Beide 28,0Totaal 100,0Getuigschrift deeltijds Voornamelijk op eigen initiatief 41,2SO Voornamelijk op vraag van de werkgever 47,1(n=17) Beide 11,8Totaal 100,0Diploma/getuigschrift Voornamelijk op eigen initiatief 25,1voltijds SO Voornamelijk op vraag van de werkgever 37,9(n=805) Beide 37,0Totaal 100,0Totaal Voornamelijk op eigen initiatief 25,5(n=847) Voornamelijk op vraag van de werkgever 38,3Beide 36,2Totaal 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en initiatiefnemer: Χ 2 =5,753; p=0,218.Bron:SONAR: C76(26)Daarnaast blijkt dat de overgrote meerderheid van de jongeren, ongeacht hunkwalificatieniveau, niet zelf de deelname aan een georganiseerde opleidinggefinancierd heeft. Slechts 12,5% heeft ooit zelf een bijdrage geleverd.Tabel 5.10Ooit zelf een bijdrage moeten betalen voor een georganiseerde opleiding, perkwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit zelf een bijdrage moeten betalen? PercentageGeen diploma/ Ja 16,0getuigschrift SO Neen 84,0(n=25) Totaal 100,0Getuigschrift deeltijds Ja 17,6SO Neen 82,4(n=17) Totaal 100,0Diploma/getuigschrift Ja 12,3voltijds SO Neen 87,7(n=805) Totaal 100,0Totaal Ja 12,5(n=847) Neen 87,5Totaal 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en ooit zelf betaald voor een opleiding: Χ 2 =0,721; p=0,697.Bron:SONAR: C76(26)

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 34Er bestaat een verband tussen wie initiatief nam voor de opleiding en wie dekosten van de opleiding moet dragen. Dit verband bestaat in elk van de driegroepen. Van de jongeren die op eigen initiatief deelnamen, heeft ongeveer 31%zelf de opleiding moeten betalen, ten opzichte van slechts 2% bij diegenen die opvraag van de werknemer de opleiding volgde. Als de opleiding werd gevolgd opinitiatief van beiden, heeft zo’n 11% van die jongeren zelf in de opleidinggeïnvesteerd.Een tweede interessante vaststelling is dat als het initiatief van de jongereuitgaat, dat toch in 70% van de gevallen de werkgever betaalde voor de opleiding.Tabel 5.11Verband tussen zelf bijdrage betaald en initiatiefnemer voor de georganiseerdeopleiding (%) (n=847)Zelf bijdrage betaaldvoor deelname opleidingVoornamelijk opeigen initiatief(n=216)Op wiens initiatief opleiding gevolgdVoornamelijk op vraag vande werkgever(n=324)Beide(n=307)Ja 30,6 2,2 10,7%Nee 69,4 97,8 89,3%Totaal 100,0 100,0 100,0%Χ 2 =96,812; p=0,000Bron:SONAR: C76(26)2.2.1.5 Wat is de inhoud van de gevolgde georganiseerde opleidingen?De top vijf van de opleidingen die het meest gevolgd worden, is: (1)computeropleidingen, (2) opleidingen met betrekking tot sociale vaardigheden,vergadertechnieken en onderhandelen, (3) opleidingen met betrekking tot deverzorging van kinderen en zieken, het (para-) medische en farmacie, (4)opleidingen met betrekking tot belastingen, juridische zaken, verzekeringen,bankzaken en accountancy en ten slotte (5) opleidingen met betrekking tot bouw,textielleer, grafische, electro- en chemische techniek. Ook de categorie ‘andere’werd door heel wat jongeren aangeduid. De opleidingen die ze hier specificerenzijn in de meeste gevallen heel specifieke opleidingen eigen aan de job(bijvoorbeeld allerlei opleidingen om op de hoogte te blijven van de nieuwsteontwikkelingen als politieagent zoals computer, DNA, sporen,verhoortechnieken, …) of interne bijscholingen over het bedrijf, de producten endiensten van het bedrijf. Ook veiligheids- en preventie-opleidingen worden vaakvernoemd in de categorie ‘andere’. Opleidingen die het minst worden gevolgd,zijn opleidingen met betrekking tot de horeca.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 35Tabel 5.12Top vijf van de meest gevolgde georganiseerde opleidingenTop 5 van de meest gevolgde opleidingen1 Computeropleidingen2 Sociale vaardigheden, vergadertechnieken en onderhandelen3 Verzorging van kinderen en zieken, het (para-)medische en farmacie4 Belastingen, juridische zaken, verzekeringen, bankzaken en accountancy5 Bouw, textielleer, grafisch, electro- en chemische techniekBron:SONAR: C76(26)Voor jongeren zonder een diploma/getuigschrift van het secundair onderwijsstaan opleidingen met betrekking tot bouw, textielleer, grafische, electro- enchemische techniek op de eerste plaats. Op de tweede plaats staan opleidingenmet betrekking tot de verzorging van kinderen en zieken, het (para-) medische enfarmacie. Ook gebruiken deze jongeren veelvuldig de categorie ‘andere’. In degroep van jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijds secundaironderwijs staan computeropleidingen op de eerste plaats en opleidingen metbetrekking tot sociale vaardigheden, vergadertechnieken en onderhandelen op detweede plaats. Er is met andere woorden een verschil naargelang hetkwalificatieniveau in het soort opleiding dat jongeren volgen. Voor de groep vanjongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs is het nietmogelijk om een top twee van de meest gevolgde opleidingen op te stellen,aangezien er te weinig jongeren met een dergelijk getuigschrift zijn voor het groteaantal mogelijk te volgen richtingen.Tabel 5.13Top 2 van de meest gevolgde georganiseerde opleidingen, per kwalificatieniveauTop 2 van demeest gevolgdeopleidingenGeen diploma/getuigschrift SODiploma/getuigschrift voltijds SO1 Bouw, textielleer, grafisch, electro- enchemische techniek2 Verzorging van kinderen en zieken,het (para-)medische en farmacieComputeropleidingenSociale vaardigheden,vergadertechnieken en onderhandelenBron:SONAR: C76(26)2.2.2 Opleidingen op de werkvloerNiet alleen georganiseerde opleidingen kunnen in het kader van een job gevolgdworden, ook opleidingen op de werkvloer hebben als doel om de vaardigheden encompetenties in de job te verbeteren. Tot op de leeftijd van 26 jaar hebben 802 vande 1 619 jongeren, die de vraag naar deelname kregen, ooit deelgenomen aan eenopleiding op de werkvloer. Dit is bijna de helft. De overgrote meerderheid van de

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 36jongeren, namelijk 98%, volgde een opleiding tijdens een (74,9%), twee (17,8%) ofdrie jobs (5,2%). Merk opnieuw op dat jongeren tot op de leeftijd van 26 jaargemiddeld twee à drie jobs hebben. Voor jongeren zonder diploma of getuigschriftvan het secundair onderwijs ligt het gemiddeld aantal jobs tussen drie en vier.Jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs hebbengemiddeld vier jobs. Jongeren met een kwalificatie uit het voltijds secundaironderwijs hebben ten slotte gemiddeld twee à drie jobs.De deelname aan opleidingen op de werkvloer verschilt niet tussen dekwalificatieniveaus van de jongeren.Tabel 5.14Op 26-jarige leeftijd ooit in het kader van de job een opleiding op de werkvloergevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een opleiding op de werkvloer gevolgd? Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 54 55,1getuigschrift SO Ja 54 44,9Totaal 98 100,0Getuigschrift deeltijds Neen 32 58,2SO Ja 23 41,8Totaal 55 100,0Diploma/getuigschrift Neen 731 49,9voltijds SO Ja 735 50,1Totaal 1 466 100,0Totaal Neen 817 50,0Ja 802 49,5Totaal 1 619 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =2,365; p=0,306.Bron:SONAR: C76(26)In de vragenlijst werden geen vragen gesteld naar het aantal opleidingen op dewerkvloer, de duurtijd, de initiatiefnemer voor de opleidingen enzovoort.Gedetailleerde gegevens zoals bij georganiseerde opleidingen zijn hier dan ookniet beschikbaar.2.2.3 Opleidingen met een belangrijke invloed op de arbeidsloopbaanAan de respondenten die ooit deelgenomen hebben aan een opleiding (zowelgeorganiseerde opleidingen als opleidingen op de werkvloer) werd gevraagd of ereen opleiding geweest is in zijn/haar carrière (tot op de leeftijd van 26 jaar) dievan wezenlijk belang is geweest voor de verdere loopbaan (tot op de leeftijd van26 jaar), zowel in positieve als in negatieve zin.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 37De helft van de jongeren meent dat er inderdaad een opleiding is geweest die eenbelangrijke invloed heeft gehad op de loopbaan tot nu toe. De andere helft deeltdeze mening niet. Dit is zo voor elk kwalificatieniveau.Tabel 5.15Opleiding met een belangrijke invloed op de loopbaan, naar kwalificatieniveauBelangrijkeinvloedGeendiploma/getuigschriftSO (n=56)Getuigschriftdeeltijds SO(n=31)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=1054)Totaal(n=1141)Ja 50,0% 41,9% 49,1% 49,0%Nee 50,0% 58,1% 50,9% 51,0%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Χ 2 =0,650; p=0,722Bron:SONAR: C76(26)Voor de overgrote meerderheid (99,6%) had deze belangrijke opleiding eenpositieve invloed op de loopbaan. Slechts twee jongeren (die beiden in de groepvan jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundaironderwijs zitten) antwoordden dat de opleiding een negatieve invloed heeftgehad.Volgens een meerderheid van alle participerende jongeren is de opleiding meteen belangrijke invloed op hun loopbaan een georganiseerde opleiding (67,7%).Wanneer het kwalificatieniveau van de jongeren mee wordt opgenomen in deanalyse, zien we dat de meerderheid van de jongeren zonder diploma ofgetuigschrift meent dat het vooral opleidingen op de werkvloer zijn die eenbelangrijke invloed hebben gehad. Voor jongeren met een diploma of getuigschriftvan het voltijds secundair onderwijs is dit het geval voor georganiseerdeopleidingen.Verder blijkt ook nog dat de opleiding met een belangrijke invloedvoornamelijk gevolgd werd op initiatief van de werkgever. Dit is vooral het gevalin de groep van jongeren zonder een diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs en in de groep van jongeren met een getuigschrift van het deeltijdssecundair onderwijs.Een opleiding met een belangrijke invloed op de loopbaan duurde gemiddeld12 dagen. Dit is een dag minder dan de gemiddelde duur voor georganiseerdeopleidingen. Voor 50% van de jongeren duurde de opleiding met een belangrijkeinvloed 8 dagen of minder. De gemiddelde duur verschilt niet tussen de driekwalificatieniveaus.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 38Tabel 5.16Vragen in verband met opleidingen met een belangrijke invloed op dearbeidsloopbaan, per kwalificatieniveauOpleiding heeft een belangrijkeinvloed op de arbeidsloopbaanInvloed:Geen diploma/getuigschriftSOGetuigschrift deeltijdsSODiploma/getuigschriftvoltijds SOTotaalPositief 100,0% 100,0% 99,6% 99,6%Negatief 0,0% 0,0% 0,4% 0,4%Χ 2 =0,160; p=0,923 n=28 n=13 n=515 n=556Type opleiding met invloed:Georganiseerd 29,6% 58,3% 70,2% 67,7%Op de werkvloer 70,4% 41,7% 29,8% 32,3%Χ 2 =19,686; p=0,000 n=27 n=12 n=466 n=505Initiatief van de opleidingmet invloed:Eigen initiatief 12,0% 8,3% 32,9% 31,2%Werkgever 88,0% 91,7% 67,1% 68,8%Χ 2 =7,813; p=0,020 n=25 n=12 n=450 n=487Mediaan duurtijd 5 dagen 7 dagen 8 dagen 8 dagenF=0,629; p=0,534 n=9 n=9 n=320 n=3382.2.4 Opleidingen willen volgen, maar toch niet gedaanTen slotte weten we ook hoeveel jongeren een of meerdere opleidingen, die nuttigwaren voor de beroepsloopbaan, (nog) hebben willen volgen, maar dit toch niethebben gedaan.Het blijkt dat bijna een derde van de jongeren (nog) een opleiding wilde volgen,maar dit uitgesteld of afgesteld heeft. Het kleine verschil tussen de verschillendegroepen is niet statistisch significant.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 39Tabel 5.17Nog opleidingen willen volgen, maar dit toch niet gedaan, per kwalificatieniveauKwalificatieniveauNog opleidingen willen volgen,maar dit toch niet gedaanAantalPercentageGeen diploma/ Ja 23 23,5getuigschrift SO Neen 75 76,5Totaal 98 100,0Getuigschrift deeltijds Ja 15 27,8SO Neen 39 72,2Totaal 54 100,0Diploma/getuigschrift Ja 466 31,8voltijds SO Neen 1001 68,2Totaal 1467 100,0Totaal Ja 504 31,1Neen 1115 68,9Totaal 1619 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en nog opleiding willen volgen, maar dit toch niet gedaan:Χ 2 =3,242; p=0,198.Bron:SONAR: C76(26)De belangrijkste reden om dit niet te doen is hetzelfde voor alle kwalificatieniveaus,namelijk omdat jongeren persoonlijk geen tijd genoeg hebben (30%), ofomdat het te druk is op het werk (25%). Ook ‘opleiding was niet beschikbaar ofenkel tijdens moeilijk uur’ (18%) en ‘geen steun vanuit het bedrijf’ (16%) werddoor een behoorlijk aantal respondenten aangeduid. De redenen die het minstwerden vernoemd, zijn: ‘te duur’ (3%), ‘dacht het niet aan te kunnen’ (1%) en‘interesseerde me onvoldoende’ (1%).2.3 Deelname tussen 26 jaar en 29 jaarDeze paragraaf beschrijft de deelname aan opleidingen in het kader van de jobtussen de leeftijd van 26 jaar en 29 jaar door jongeren van de cohorte 1976 (dit zijnde gegevens van de bevraging op 29 jaar). Het aantal jongeren in deze analysesbedraagt 1621. Van de 1657 bevraagde jongeren op de leeftijd van 29 jaar hebben36 jongeren nog geen job gehad.Zoals aan het begin van dit hoofdstuk werd aangegeven, verschilt de vraagverwoordingen de plaats van de vragen met betrekking tot deelname aanbijkomende opleidingen (kalender of vragenlijst) tussen de drie enquêtes van decohorte 1976. In tegenstelling tot de enquête op 26 jaar, waarin de vragen metbetrekking tot de deelname aan bijkomende opleidingen gesteld werden in devragenlijst, werden de vragen in de enquête op 29 jaar (de laatste bevraging)geïntegreerd in de kalender. Dit heeft als gevolg dat de gegevens meergedetailleerd zijn, aangezien elke opleiding werd geregistreerd en over elke

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 40opleiding bijkomende vragen (bijvoorbeeld over de inhoud van de opleiding)werden gesteld.Terwijl in de enquête op 26 jaar gevraagd werd naar de deelname aan ‘georganiseerdeopleidingen (binnen of buiten het bedrijf)’ en ‘opleidingen op de werkvloer’,werd er voor de bevraging van de 29-jarigen een onderscheid gemaakttussen:– deelname aan formele opleidingen binnen het bedrijf;– deelname aan formele opleidingen buiten het bedrijf;– deelname aan informele opleidingen door collega of overste;– en deelname aan informele opleidingen door het bestuderen van het werk vancollega’s.Ook in deze paragraaf wordt een focus gelegd op het verband tussen deelnameaan bijkomende opleidingen en het kwalificatieniveau van de jongere. Daarbijhanteren we opnieuw de drie categorieën (jongeren zonder diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs, jongeren met een getuigschrift van hetdeeltijds secundair onderwijs en jongeren met minstens een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs) die uitvoerig beschrevenwerden in de inleiding van dit hoofdstuk.2.3.1 Formele opleidingen: binnen of buiten het bedrijfEerst bekijken we de gegevens met betrekking tot de deelname aan formele opleidingen.De jongeren konden op deze vraag antwoorden dat dit gebeurde ofwelbinnen ofwel buiten het bedrijf.2.3.1.1 Mate van participatie aan formele opleidingenHet percentage deelnemers dat tussen 26 en 29 jaar ooit een of meerdere opleidingenbinnen het bedrijf volgde, ligt bijna even hoog als het percentage dat ooitdeelnam aan een of meerdere opleidingen buiten het bedrijf, namelijk respectievelijk35% en 33%.De deelname aan zowel opleidingen binnen als opleidingen buiten het bedrijfverschilt naar het kwalificatieniveau van de jongere. Voor beide types formeleopleidingen is het grootste percentage jongeren dat ooit heeft deelgenomen tevinden in de categorie van jongeren met een diploma of getuigschrift van hetvoltijds secundair onderwijs (ongeveer 35%). Het percentage jongeren met eengetuigschrift uit het deeltijds onderwijs dat ooit heeft deelgenomen, is iets lager enis 16% voor opleidingen buiten het bedrijf en 24% voor opleidingen binnen hetbedrijf. Binnen de groep van jongeren zonder diploma of getuigschrift heeftslechts 20% van de jongeren ooit een opleiding binnen het bedrijf gevolgd en 14%ooit een opleiding buiten het bedrijf.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 41Als we vervolgens kijken naar het aantal jongeren dat ooit een formele opleidingheeft gevolgd tussen 26 en 29 jaar, ongeacht of het een opleiding is binnen of buitenhet bedrijf, dan blijkt dat 870 jongeren ooit deelgenomen hebben aan een ofmeerdere formele opleidingen (54%) ten opzichte van 748 jongeren die nooithebben deelgenomen. Iets meer dan 200 jongeren (dit is 12%) hebben ooit zoweleen opleiding binnen het bedrijf als een opleiding buiten het bedrijf tussen 26 en29 jaar gevolgd.Tabel 5.18Tussen 26 en 29 jaar ooit in het kader van de job een formele opleiding binnen ofbuiten het bedrijf gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een formele Binnen het bedrijf Buiten het bedrijfopleidinggevolgd? Aantal Percentage Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 77 80,2 83 86,5getuigschrift SO Ja 19 19,8 13 13,5Totaal 96 100,0 96 100,0Getuigschrift deeltijds Neen 42 76,4 46 83,6SO Ja 13 23,6 9 16,4Totaal 55 100,0 55 100,0Diploma/getuigschrift Neen 934 63,7 961 65,5voltijds SO Ja 533 36,3 506 34,5Totaal 1 467 100,0 1 467 100,0Totaal Neen 1 053 65,1 1 090 67,4Ja 565 34,9 528 32,6Totaal 1 618 100,0 1 618 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname binnen het bedrijf: Χ 2 =14,037; p=0,001.Verband tussen kwalificatieniveau en deelname buiten het bedrijf: Χ 2 =24,845; p=0,000.Bron:SONAR: C76(29)2.3.1.2 Aantal formele opleidingenGemiddeld nemen jongeren tussen 26 en 29 jaar deel aan drie opleidingen binnenhet bedrijf en aan twee à drie opleidingen buiten het bedrijf. Zowel bij opleidingenbinnen het bedrijf als opleidingen buiten het bedrijf verschillen de gemiddeldestussen de drie kwalificatieniveaus niet significant van elkaar.Wat wel verschilt tussen de twee soorten formele opleidingen is het percentagejongeren dat deelneemt aan een groot aantal opleidingen: dit is opmerkelijk groterbij opleidingen binnen het bedrijf dan bij opleidingen buiten het bedrijf (cf. derdekwartiel in tabel 5.19 en 5.20). Met andere woorden: opleidingen binnen het bedrijfzijn het meest vertegenwoordigd binnen de formele opleidingen. Dit wordt ookweerspiegeld in volgende cijfers: bij 56% van de in totaal 2698 gevolgde formele

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 42opleidingen gaat het om opleidingen binnen het bedrijf, ongeveer 44% zijnopleidingen buiten het bedrijf.Tabel 5.19Centrummaten voor het aantal gevolgde formele opleidingen binnen het bedrijftussen de leeftijd van 26 jaar en 29 jaarCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=19)Getuigschriftdeeltijds SO(n=13)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=528)Totaal(n=560)Gemiddelde 2,7 1,8 3,2 3,1Eerste kwartiel 2 1 1 1Mediaan 3 2 2 2Derde kwartiel 3 2,5 4 4Bron:SONAR: C76(29)Tabel 5.20Centrummaten voor het aantal gevolgde formele opleidingen buiten het bedrijf tussende leeftijd van 26 jaar en 29 jaarCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=13)Getuigschriftdeeltijds SO(n=9)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=504)Totaal(n=526)Gemiddelde 2,2 2,1 2,7 2,6Eerste kwartiel 1 1 1 1Mediaan 1 2 2 2Derde kwartiel 3 3 3 3Bron:SONAR: C76(29)Als er geen onderscheid wordt gemaakt tussen formele opleidingen binnen hetbedrijf en buiten het bedrijf, dan blijkt dat jongeren gemiddeld tussen 26 jaar en29 jaar tussen drie en vier formele opleidingen volgen. De mediaan is drieopleidingen. De gemiddeldes tussen de drie groepen jongeren verschillen nietsignificant van elkaar.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 43Tabel 5.21 Centrummaten voor het aantal gevolgde formele opleidingen tussen de leeftijd van 26jaar en 29 jaarCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=28)Getuigschriftdeeltijds SO(n=21)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=817)Totaal(n=866)Gemiddelde 2,8 2 3,7 3,6Eerste kwartiel 1 1 1 1Mediaan 2,5 2 3 3Derde kwartiel 4 3 4 42.3.1.3 Gemiddelde globale duur van formele opleidingen en gemiddelde duur performele opleidingWe berekenden per respondent de totale duur van de gevolgde formele opleidingen,waarbij geen onderscheid gemaakt wordt tussen formele opleidingen binnenof formele opleidingen buiten het bedrijf 14 .Uit de berekening blijkt dat respondenten tussen 26 en 29 jaar gemiddeldgedurende 24 dagen een of meerdere formele opleidingen volgen. Omwille vanhet grote aantal licht afwijkende waarden, is het gemiddelde echter geen goedemaat 15 . De mediaan en de kwartielen geven een beter beeld. De mediaan is achtdagen, 25% van de jongeren volgt gedurende drie dagen of minder (een)opleiding(en), 75% volgt gedurende achttien of minder dagen (een) opleiding(en).Wanneer we de globale gemiddelde duurtijden apart bekijken perkwalificatieniveau blijkt dat de kleine verschillen statistisch niet significant zijn.14 Bij de schatting van de tijd die de respondent heeft besteed aan een formele opleiding, konhij/zij de gewenste eenhe(i)d(en) invullen, d.i. uren, dagen, weken of maanden. De respondenthad de mogelijkheid om een combinatie te maken van deze eenheden. In een aantal gevallenwanneer een combinatie van eenheden werd gebruikt, is het echter niet duidelijk of het gaatom bijvoorbeeld twaalf weken en twee dagen of om twee dagen gedurende de twaalf weken.Om zoveel mogelijk foute interpretaties te vermijden, werden enkel de respondentenweerhouden die slechts een eenheid hebben ingevuld, waarbij het dus zeer duidelijk is hoeveeltijd zij juist gespendeerd hebben. Daarnaast zijn er ook een aantal outliers, duurtijden metafwijkende waarden. Deze werden een voor een gecontroleerd. Indien deze afwijkendewaarden niet verklaard konden worden door andere variabelen, werden deze ook uit deanalyse gesloten. Het aantal antwoorden van de respondenten is met andere woordengereduceerd en dit verklaart het kleiner aantal antwoorden dan in paragraaf 2.3.1.1.15 Hoewel een aantal outliers uit de analyse werden geweerd, blijven er nog heel wat waardenover die niet echt afwijkend zijn, maar waarover wel twijfel bestaat. Het is echter niet mogelijkom een grens te bepalen welke waarden met zekerheid afwijkend zijn en welke niet. Daarom ishet belangrijk om zeer voorzichtig te zijn met de interpretatie van het gemiddelde. De mediaanen de kwartielen geven een betere weergave van de berekening van de totale duur van degevolgde formele opleidingen per respondent.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 44Tabel 5.22Centrummaten voor de globale duur (in dagen) van de gevolgde formele opleidingen(zowel binnen als buiten het bedrijf), per kwalificatieniveauCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=27)Getuigschriftdeeltijds SO(n=20)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=765)Totaal(n=812)Gemiddelde 39,5 10,2 24,6 24,7Eerste kwartiel 6,0 1,3 3,0 3,0Mediaan 10,0 3,0 8,0 8,0Derde kwartiel 31,0 12,8 18,0 18,0Bron:SONAR: C76(29)In de volgende tabel berekenden we de gemiddelde duur per gevolgde opleidingper respondent door de totale duur te delen door het aantal gevolgdeopleidingen 16 . Ook hier wordt geen onderscheid gemaakt tussen de twee soortenformele opleidingen.De gemiddelde duurtijd per formele opleiding ligt tussen de 13 en de 14dagen 17 . Verder zien we ook dat 25% van de jongeren een opleiding vananderhalve dag of minder volgen, 50% van drie dagen of minder volgen en 75%van 7 dagen of minder.Ook met betrekking tot deze duurtijden is er geen significant verschil tussen degroepen.Tabel 5.23Centrummaten voor de gemiddelde duur (in dagen) per formele opleiding (zowelbinnen als buiten het bedrijf), per kwalificatieniveauCentrummatenGeen diploma/getuigschrift SO(n=27)Getuigschriftdeeltijds SO(n=20)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(n=767)Totaal(n=814)Gemiddelde 19,2 8,3 13,7 13,7Eerste kwartiel 1,6 1,0 1,5 1,5Mediaan 4,0 1,8 3,0 3,0Derde kwartiel 15,0 3,4 6,7 7,0Bron:SONAR: C76(29)16 Cf. voetnoot 13.17 Het is belangrijk om zeer voorzichtig te zijn met de interpretatie van het gemiddelde. Demediaan en de kwartielen geven een betere weergave van de berekening van de gemiddeldeduur van een formele opleiding. Cf. voetnoot 14.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 452.3.1.4 Op wiens vraag werden formele opleidingen gevolgd en wie betaalde deze?Voor de eerste tien formele opleidingen binnen 18 en de eerste tien formele opleidingenbuiten het bedrijf 19 werd ook gevraagd op wiens initiatief de opleidingwerd gevolgd 20 .Aangezien er meerdere opleidingen per respondent kunnen geregistreerdworden, wordt ditmaal het aantal opleidingen de eenheid in de analyses. Ditbetekent dat de percentages in de volgende tabellen slaan op het totale aantalgevolgde formele opleidingen van jongeren die ooit een formele opleiding hebbengevolgd.Van alle formele opleidingen in het kader van de job die door de jongeren werdengevolgd, werd 35% gevolgd op eigen initiatief en 65% op initiatief van de werkgever.Er bestaat een significant verband met het kwalificatieniveau van de jongeren.Het percentage opleidingen gevolgd op vraag van de werkgever, is significantgroter in de groep van jongeren zonder enig diploma of getuigschrift en in degroep van jongeren uit het deeltijds onderwijs dan in de groep van jongeren meteen diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. De gevolgdeformele opleidingen in deze laatste groep werden procentueel meer gevolgd opeigen initiatief dan in de twee andere groepen.Tabel 5.24Op wiens initiatiefformele opleidinggevolgdVoornamelijk op eigeninitiatiefVoornamelijk op vraagvan de werkgeverOp wiens initiatief werd de formele opleiding gevolgd, per kwalificatieniveauGeen diploma/getuigschrift SO(aantalopleidingen=79)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=42)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantalopleidingen=2563)Totaal(aantalopleidingen=2684)19,0% 11,9% 35,5% 34,7%81,0% 88,1% 64,5% 65,3%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Χ 2 =14,225; p=0,00718 Er zijn 12 respondenten die meer dan tien formele opleidingen binnen het bedrijf hebbengevolgd tussen 26 en 29 jaar.19 Er zijn 10 respondenten die meer dan tien formele opleidingen buiten het bedrijf hebbengevolgd tussen 26 en 29 jaar.20 In tegenstelling tot de vorige bevraging (enquête op 26 jaar) waarin de vraag naarinitiatiefnemer van de opleiding kon beantwoord worden door te kiezen uit drieantwoordcategorieën (eigen initiatief, op vraag van de werkgever, beide) worden in dezebevraging (bevraging op 29 jaar) slechts twee antwoordcategorieën aangeboden, namelijkopleiding gevolgd op eigen initiatief en opleiding gevolgd voornamelijk op vraag van dewerkgever.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 46Bron:SONAR: C76(29)De kosten van de overgrote meerderheid van de gevolgde formele opleidingenwerden betaald door de werkgever (91%). Slechts 6% van alle opleidingen wordtbetaald door de jongere zelf en 3% door de overheid.Tabel 5.25Wie betaalde voorde formele opleidingWie betaalde voor de formele opleiding, per kwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=79)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=42)Diploma/getuigschriftvoltijds SO (aantalopleidingen=2557)Totaal(aantalopleidingen=2678)U zelf 3,8% 9,5% 6,1% 6,1%Uw werkgever 92,4% 88,1% 91,2% 91,2%De overheid 3,8% 2,4% 2,7% 2,7%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(29)Er is een verband tussen wie de bijdrage betaalde voor de opleiding en op wiensinitiatief de opleiding werd gevolgd. Een overgrote meerderheid van deopleidingen die jongeren volgden op vraag van de werkgever, werd betaald doorde werkgever. Ook een meerderheid van de opleidingen die voornamelijk opeigen initiatief werden gevolgd, werd betaald door de werkgever, maar ditpercentage ligt wel een stuk lager dan bij opleidingen die gevolgd werden opvraag van de werkgever. Bovendien blijkt dat 27% van de opleidingen die werdengevolgd op eigen initiatief, betaald werden door de jongere zelf, ten opzichte van5% in de groep van opleidingen met als initiatiefnemer de werkgever 21 . Ditbetekent dat wanneer een jongere zelf de beslissing neemt om een opleiding tevolgen, hij/zij vaker deze opleiding zelf zal bekostigen.21 Een betrouwbare analyse maken van deze gegevens per kwalificatieniveau is niet mogelijk,aangezien er te weinig aantallen zijn per cel.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 47Tabel 5.26Verband tussen financier van opleiding en initiatiefnemer voor opleidingWie betaalde voor de formeleopleidingOp wiens initiatief opleiding gevolgdVoornamelijk op eigeninitiatief(aantal opleidingen=925)Voornamelijk op vraag vande werkgever(aantal opleidingen=1752)U zelf 27,6% 5,1%De werkgever 87,7% 98,9%De overheid 3,4% 3,9%Totaal 100,0% 100,0%Χ 2 =367,113; p=0,000Bron:SONAR: C76(29)2.3.1.5 Wie organiseerde de formele opleiding?Er zijn ook gegevens voorhanden over de persoon of organisatie die de formeleopleiding organiseerde. Uit deze gegevens blijkt dat iets minder dan de helft vande opleidingen verstrekt werden door de werkgever. Ook privé-ondernemingenblijken veel opleidingen aan te bieden: namelijk een kwart van alle opleidingen.Onderwijsinstellingen, een sectoraal initiatief en de VDAB worden minderingeschakeld om formele opleidingen te organiseren.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 49(4) bouw, textielleer, techniek (8%) en ten slotte (5) juridisch, belastingen,accountancy (8%).De opleidingen die het minst worden gekozen zijn: opleidingen met betrekkingtot de horeca en opleidingen met betrekking tot land- en tuinbouw, veeteelt, bosbouwof milieu.De richtingen in de top vijf zijn dezelfde als die in de vorige paragraaf metbetrekking tot de loopbaan tot op de leeftijd van 26 jaar. Wat wel verschilt, is deplaats van de richtingen. Plaats twee en drie zijn omgekeerd en plaats vier en vijfook. Enkel de computeropleidingen staan zowel hier als in het vorige deel op deeerste plaats.Tabel 5.28Top vijf van de meest gevolgde opleidingen in het kader van de job, perkwalificatieniveauTop 5van demeestgevolgdeopleidingenGeendiploma/getuigschriftSOGetuigschrift deeltijdsSODiploma/getuigschriftvoltijds SOTotaal1 Bouw, textielleer,techniekBouw, textielleer,techniek2 Transport, opslag (Para-)medisch,farmacie enverzorging3 (Para-)medisch,farmacie enverzorging4 Automatisering(computergestuurdeprogramma’s)5 Juridisch,belastingen,accountancyComputeropleidingSocialevaardigheden,vergadertechniekenTransport, opslag(Para-)medisch,farmacie enverzorgingSocialevaardigheden,vergadertechniekenJuridisch,belastingen,accountancyBouw, textielleer,techniekComputeropleidingComputeropleiding(Para-)medisch,farmacie enverzorgingSocialevaardigheden,vergadertechniekenBouw, textielleer,techniekJuridisch,belastingen,accountancyBron:SONAR: C76(29)De top vijf van de meest gevolgde opleidingen in het kader van de job per kwalificatieniveaugeeft wel een verschillend beeld in vergelijking met het algemenebeeld voor alle jongeren tezamen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat computeropleidingenniet voorkomen in de top vijf van de meest gevolgde opleidingen bij jongerenzonder een diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs. In de groep vanjongeren met een getuigschrift van het deeltijds onderwijs staan deze opleidingenop de derde plaats en bij de jongeren met een diploma of getuigschrift van hetvoltijds secundair onderwijs op de eerste plaats. Opleidingen met betrekking tot

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 50bouw, textielleer en techniek staan op de tweede of eerste plaats bij de jongerenzonder diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs en bij jongeren meteen getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs. Bij jongeren met eendiploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs staan dergelijkeopleidingen slechts op de vijfde plaats.2.3.1.7 Een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs van een formele opleidingHeel wat jongeren kunnen dan wel deelnemen aan formele opleidingen, als zegeen bewijs of getuigschrift hebben van de deelname kan dit nadelig zijn voortoekomstige jobs. Uit tabel 5.29 blijkt dat iets meer dan de helft van de formeleopleidingen die jongeren volgen, afgesloten worden met een diploma, certificaatof schriftelijk bewijs 22 .Er zijn geen verschillen tussen de drie groepen jongeren.Tabel 5.29Getuigschrift, diplomaof schriftelijk bewijsFormele opleiding beëindigd met een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs, perkwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=79)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=42)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantal opleidingen=2567)Totaal(aantalopleidingen=2688)Ja 67,1% 61,9% 51,1% 51,7%Nee 32,9% 38,1% 48,9% 48,3%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Χ 2 =6,471; p=0,167Bron:SONAR: C76(29)2.3.1.8 Overdraagbaarheid van de vaardigheden geleerd in formele opleidingenEr werd ook gevraagd waar de vaardigheden die geleerd werden tijdens de opleidingkunnen gebruikt worden. Dit geeft een indicatie of de opleiding nuttig isvoor (het vinden van) toekomstige jobs. Een van volgende drie categorieën konaangeduid worden: de vaardigheden kunnen enkel uitgeoefend worden in dehuidige job, de vaardigheden kunnen ook in gelijkaardige jobs, bij anderewerkgevers gebruikt worden, de vaardigheden kunnen ook in andere jobsgebruikt worden.22 Er wordt in de vragenlijst geen onderscheid gemaakt tussen het verkrijgen van een getuigschrift,een schriftelijk bewijs of een diploma. Aan de respondent wordt enkel gevraagd ofhij/zij beschikt over een getuigschrift, een schriftelijk bewijs of een diploma na het volgen vande opleiding.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 51Tabel 5.30Zijn vaardighedenoverdraagbaar?Overdraagbaarheid van de vaardigheden geleerd in formele opleidingen, perkwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=79)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=42)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantal opleidingen=2574)Totaal(aantalopleidingen=2695)Enkel in de job die uuitvoerdeOok in gelijkaardigejobs, maar dan bijandere werkgeversOok in andere jobsTotaalΧ 2 =4,119; p=0,661Bron:SONAR: C76(29)8,9% 11,9% 16,6% 16,3%48,1% 54,8% 49,3% 49,4%43,0% 33,3% 34,1% 34,4%100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Het antwoord dat het minst aangeduid werd door de jongeren is dat de geleerdevaardigheden enkel uitgeoefend kunnen worden in de huidige job (16%). Verderkunnen de bijgebrachte vaardigheden in 34% van de opleidingen ook gebruiktworden in andere jobs. Iets minder dan de helft van alle opleidingen (49%) diegevolgd worden, brengen vaardigheden voort die bruikbaar kunnen zijn ook ingelijkaardige jobs, bij andere werkgevers.De verschillen tussen de drie groepen jongeren zijn niet statistisch significant.2.3.2 Informele opleidingen: door een collega of overste of door het bestuderenvan werk van collega’sNaast formele opleidingen werd ook gevraagd naar deelname aan informeleopleidingen. Net als bij formele opleidingen, worden twee soorten opleidingenonderscheiden: een informele opleiding door een collega of overste en eeninformele opleiding door het bestuderen van het werk van collega’s.Het aandeel jongeren dat tussen 26 en 29 jaar ooit een informele opleiding dooreen collega of overste heeft gevolgd, is niet zo groot: 27%. Het percentage jongerendat ooit een informele opleiding door het bestuderen van het werk van collega’sheeft gevolgd, is zelfs nog lager: 15%.De verdeling van de deelname aan een informele opleiding door een collega ofoverste over de verschillende kwalificatieniveaus is ongelijk. Het percentagejongeren dat ooit een informele opleiding door een collega of overste heeftgevolgd is het hoogst in de groep van jongeren met een diploma of getuigschriftvan het voltijds secundair onderwijs. Het percentage deelnemers binnen de groepvan jongeren zonder een diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs ligt

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 52wat lager en het percentage deelnemers is het laagst in de groep van jongeren meteen getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs.Wat de deelname aan een of meerdere informele opleidingen door hetbestuderen van het werk van collega’s betreft, blijkt er eveneens een verschil tezijn tussen de verschillende groepen jongeren. Het grootste percentagedeelnemers vinden we opnieuw terug in de groep van jongeren met een diplomaof getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. En het kleinste percentagedeelnemers is ook opnieuw terug te vinden in de groep van jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs.Tabel 5.31Tussen 26 en 29 jaar ooit in het kader van de job een informele opleiding door collegaof overste of door het bestuderen van het werk van collega’s gevolgd (%)KwalificatieniveauOoit een informeleopleiding gevolgd?Door collega of oversteDoor bestuderen van hetwerk van collega’sAantal Percentage Aantal PercentageGeen diploma/ Neen 74 77,1 84 87,5getuigschrift SO Ja 22 22,9 12 12,5Totaal 96 100,0 96 100,0Getuigschrift Neen 48 87,3 53 96,4deeltijds SO Ja 7 12,7 2 3,6Totaal 55 100,0 55 100,0Diploma/getuigschrift Neen 1062 72,4 1 244 84,8voltijds SO Ja 405 27,6 223 15,2Totaal 1 467 100,0 1 467 100,0Totaal Neen 1 184 73,2 1 381 85,4Ja 434 26,8 237 14,6Totaal 1 618 100,0 1 618 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en opleiding door collega of overste: Χ 2 =6,774; p=0,034.Verband tussen kwalificatieniveau en opleiding door bestuderen van het werk van collega’s:Χ 2 =6,048; p=0,049.Bron:SONAR: C76(29)Als we geen onderscheid maken tussen een informele opleiding door een collegaof overste of een informele opleiding door het bestuderen van het werk van collega’s,dan blijkt dat 31% van de jongeren ooit een informele opleiding heeftgevolgd. Verder blijkt dat een aantal jongeren ooit zowel een informele opleidingdoor een collega of overste hebben gevolgd als een informele opleiding door hetbestuderen van het werk van collega’s, namelijk 165 jongeren of zo’n 10% van allebevraagde jongeren.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 532.3.3 Vergelijking tussen loopbaan tot op 26 jaar en loopbaan tussen 26 en 29 jaarVanaf het begin van de arbeidsloopbaan tot op de leeftijd van 26 jaar heeft 52%van de jongeren ooit deelgenomen aan een formele opleiding. Tussen de leeftijdvan 26 en 29 jaar ligt dit percentage iets hoger, namelijk 54%. Voor de deelnameaan informele opleidingen is de verhouding omgekeerd: tussen het begin van deloopbaan en de leeftijd van 26 jaar heeft de helft van de jongeren ooit deelgenomenaan een of andere informele training, tussen 26 en 29 jaar is het percentagejongeren dat ooit heeft deelgenomen 31%.Tabel 5.32Percentage jongeren dat ooit heeft deelgenomen aan een georganiseerde/formeleopleiding en aan een opleiding op de werkvloer/informele opleiding, vergelijkingtussen deelname tot op de leeftijd van 26 jaar en deelname tussen 26 en 29 jaarSoorten opleidingenTot op de leeftijd van 26 jaar(n=1619)Tussen 26 en 29 jaar(n=1618)Georganiseerd/formeel 52% 54%Werkvloer/informeel 50% 31%Bron:SONAR: C76(26) en C76(29)3. Wie participeert aan opleidingen in het kader van de job?In dit hoofdstuk wordt nagegaan welke groepen in welke mate participeren aanopleidingen in het kader van de job. Geslacht, etnische herkomst, de thuistaal vande jongere en socio-economische afkomst komen achtereenvolgens aan bod.Om de samenstelling van de groep participanten te bekijken in de volgendeparagrafen, wordt er teruggegrepen naar de methode in 2.1. De gegevens van deenquête op 26 jaar (die gegevens bevat over de deelname tot op de leeftijd van26 jaar) en de gegevens van de enquête op 29 jaar (die gegevens bevat over dedeelname tussen 26 en 29 jaar) worden samengenomen. Op deze manier komenwe te weten wie ooit heeft deelgenomen aan een opleiding in het kader van de jobvanaf het begin van zijn of haar loopbaan tot op de leeftijd van 29 jaar, hetmoment van de laatste bevraging.Zoals aangegeven in 2.1 is er wel een verschil in vraagverwoording tussen detwee bevragingen. In de bevraging op de leeftijd van 26 jaar, spreekt men vangeorganiseerde opleidingen en opleidingen op de werkvloer, terwijl in de enquêteop 29 jaar formele en informele opleidingen ter sprake komen. Omwille van praktischeredenen maken we in de volgende tabellen geen verschil tussen georganiseerdeopleidingen en formele opleidingen. De deelname hieraan wordt gewoonsamengenomen. Analoog geldt dit voor opleidingen op de werkvloer en informeleopleidingen.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 54Bij elke analyse wordt ook het kwalificatieniveau van de jongeren meegenomen.Deze niveaus worden op dezelfde manier gedefinieerd als in de rest van ditrapport. We onderscheiden jongeren zonder een diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs, jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundaironderwijs en ten slotte jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs.3.1 Geslacht: mannen vs. vrouwen3.1.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingenHet percentage mannen dat gedurende hun loopbaan tot op de leeftijd van 29 jaarooit een formele opleiding in het kader van de job heeft gevolgd, is significanthoger dan het percentage vrouwen, namelijk 70% ten opzichte van 66%.Als er rekening gehouden wordt met het kwalificatieniveau van de jongere, danblijkt dat het significante verband tussen geslacht en ooit deelgenomen hebben aaneen formele opleiding enkel stand houdt binnen de groep van jongeren met eendiploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Tabel 5.33Ooit een formele opleiding in het kader van de job gevolgd naar geslacht (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een formele opleiding gevolgd? Man (n=838) Vrouw (n=817)Geen dipl/getuigs SO Neen 60,9 71,8Ja 39,1 28,2Χ 2 =1,256; p=0,262 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO Neen 48,8 46,7Ja 51,2 53,3Χ 2 =0,020; p=0,889 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 26,1 32,47Ja 73,9 67,6Χ 2 =7,200; p=0,007 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 29,8 34,5Ja 70,2 65,5Χ 2 =4,160; p=0,041 Totaal 100,0 100,0Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.1.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op de werkvloerHet verschil tussen mannen en vrouwen is ook duidelijk bij de deelname aaninformele opleidingen. Het percentage mannen dat ooit heeft deelgenomen aaneen informele opleiding in het kader van de job is significant groter dan het percentagevrouwelijke deelnemers.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 55Enkel binnen de groep van jongeren met minstens een diploma of getuigschriftvan het voltijds secundair onderwijs is er ook een ongelijke verdeling tussenmannen en vrouwen; een significant groter percentage mannen met een diplomaof getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs dan vrouwen met eendergelijk diploma of getuigschrift heeft ooit geparticipeerd aan een informeleopleiding in het kader van de job.Tabel 5.34Ooit een informele opleiding in het kader van de job gevolgd naar geslacht (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een informele opleidinggevolgd?Man (n=838)Vrouw (n=815)Geen dipl/getuigs SO Neen 37,5 48,7Ja 62,5 51,3Χ 2 =1,254; p=0,263 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO Neen 46,3 60,0Ja 53,7 40,0Χ 2 =0,820; p=0,365 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 32,5 43,0Ja 67,5 57,0Χ 2 =17,506; p=0,000 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 33,5 43,6Ja 66,5 56,4Χ 2 =17,545; p=0,000 Totaal 100,0 100,0Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.1.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de jobAls er geen onderscheid gemaakt wordt tussen de twee soorten opleidingen in hetkader van de job, dan zien we opnieuw een significant onderscheid tussenmannen en vrouwen. Er participeren meer jonge mannen dan jonge vrouwen aanformele en/of informele opleidingen in het kader van de job: 88% ten opzichte van80%. Wanneer het kwalificatieniveau wordt meegenomen in de analyse dan geldtdit significante verband enkel nog in de groep van jongeren met eendiploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 56Tabel 5.35Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd naar geslacht (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een opleiding gevolgd? Man (n=838) Vrouw (n=817)Geen dipl/getuigs SO Neen 21,9 38,5Ja 78,1 61,5Χ 2 =3,296; p=0,069 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 22,0 26,7Ja 78,0 73,3Χ 2 =0,137; p=0,711 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 10,9 19,4Ja 89,1 80,6Χ 2 =20,826; p=0,000 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 12,3 20,4Ja 87,7 79,6Χ 2 =20,124; p=0,000 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.2 Etnische afkomst: autochtonen vs. allochtonen3.2.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingenIn een eerste stap om de deelname aan bijkomende formele opleidingen in hetkader van de job naar etnische afkomst te bekijken, wordt er met slechts tweecategorieën gewerkt: autochtonen en allochtonen. De respondent is eenautochtoon wanneer hij/zij de Belgische nationaliteit heeft, in België geboren is,zijn/haar grootmoeder in België geboren is, zijn/haar grootmoeder de Belgischenationaliteit heeft en er thuis Nederlands wordt gesproken 23 . Dit is de meeststrenge definitie die er kan gehanteerd worden.Er participeren procentueel meer jonge autochtonen aan formele opleidingen inhet kader van de job dan jonge allochtonen. Het verschil van 12% tussen beidegroepen is statistisch significant.Wanneer we een opdeling maken naar het kwalificatieniveau van de jongere,dan zien we dat het verband verdwijnt bij jongeren zonder diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs. De groep van autochtonen zonderdiploma of getuigschrift van het secundair onderwijs participeren met anderewoorden niet significant minder of meer dan allochtonen zonder diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs. In de groep van jongeren met eendiploma of getuigschrift uit het voltijds secundair onderwijs is er wel nog steeds23 Deze definitie werd ontleend uit ‘Wit krijt schrijft beter’ (Duquet, e.a., 2006).

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 57een verschil tussen allochtonen en autochtonen in de richting van deverwachtingen: een kleiner percentage allochtonen dan autochtonen heeft ooitdeelgenomen aan een formele opleiding in het kader van de job.Tabel 5.36Ooit een formele opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst(twee groepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een formele opleidinggevolgd?Autochtoon(n=1 450)Allochtoon(n=203)Geen dipl/getuigs SO Neen 62,0 71,9Ja 38,0 28,1Χ 2 =0,952; p=0,329 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 50,0 40,0Ja 50,0 60,0Χ 2 =0,329; p=0,566 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 28,4 37,3Ja 71,6 62,7Χ 2 =5,503; p=0,019 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 30,7 42,9Ja 69,3 57,1Χ 2 =12,079; p=0,001 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)In bovenstaande tabel wordt een homogene groep van autochtone jongerenafgezet tegenover een zeer diverse groep van allochtone jongeren. Daarom is hetinteressant om deze laatste groep meer in detail te bekijken. In de volgende tabelwordt een onderscheid gemaakt tussen autochtonen (definitie: supra), Turken (eenrespondent wordt beschouwd als een Turk wanneer zijn/haar nationaliteit Turksis of de nationaliteit van zijn/haar grootmoeder Turks is of zijn/haar geboortelandTurkije is of het geboorteland van zijn/haar grootmoeder Turkije is of de thuistaalTurks is) of Noord-Afrikanen (Marokko of Algerije, definitie: analoog aan Turken,mogelijke thuistaal is Arabisch of Berbers) en ten slotte Zuid-Europeanen (Italië,Spanje, Portugal, Griekenland, definitie: analoog aan Turken, mogelijke thuistaalis Italiaans, Spaans, Grieks of Portugees) of overige allochtonen. Overigeallochtonen zijn bijvoorbeeld respondenten afkomstig uit Nederland, Frankrijk,Duitsland, Groot-Brittannië en andere landen. De reden waarom we Turken enNoord-Afrikanen enerzijds en Zuid-Europeanen en overige allochtonen anderzijdssamennemen, is dat het aantal respondenten in deze groepen apart te klein is ombetrouwbare resultaten te bekomen.Het percentage deelnemers tussen de drie etnische groepen verschilt enkel significantin de groep van jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijds

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 58secundair onderwijs. De Turkse en Noord-Afrikaanse jongeren participeren hetminst in vergelijking met de andere groepen. Bijna de helft van de Turkse ofNoord-Afrikaanse jongeren heeft ooit deelgenomen aan een formele opleiding inhet kader van de job gedurende hun loopbaan. De participatie van Zuid-Europeanen en overige allochtonen is een stuk hoger, ongeveer twee derde vandeze jongeren participeerde ooit aan een formele opleiding. Autochtonenparticiperen duidelijk het meest, met 72% deelnemers. Het verschil tussen degroep met de meeste deelnemers, de autochtonen, en de groep met de minste deelnemers,de Turken of Noord-Afrikanen, is zeer groot en bedraagt bijna 25%.In de groep van jongeren die geen diploma van het secundair onderwijsbehaald hebben, participeren autochtonen niet significant meer of minder danTurken of Noord-Afrikanen en Zuid-Europeanen of overige allochtonen. In dezegroep is er dus geen sprake van ongelijkheid.Tabel 5.37Ooit een formele opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst(drie groepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een formeleopleiding gevolgd?Autochtoon(n=1450)Turk/Noord-Afrikaan(n=57)Zuid-Europeaan/overigeallochtonen (n=142)Geen dipl/getuigs SO Neen 62,0 73,7 69,2Ja 38,0 26,3 30,8Χ 2 =1,019; p=0,601 Totaal 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 50,0 50,0 33,3Ja 50,0 50,0 66,7Χ 2 =0,596; p=0,742 Totaal 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 28,4 52,9 34,1Ja 71,6 47,1 65,9Χ 2 =11,112; p=0,004 Totaal 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 30,7 59,6 37,3Ja 69,3 40,4 62,7Χ 2 =22,869; p=0,000 Totaal 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.2.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op de werkvloerIn de twee onderstaande tabellen wordt de deelname aan informele opleidingenbekeken.Het verschil tussen het percentage deelnemers in de groep van autochtonen en inde groep van allochtonen is niet statistisch significant. Autochtonen participerendus niet significant vaker aan informele opleidingen in het kader van de job danallochtonen.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 59Deze vaststelling geldt ook wanneer we de jongeren uitsplitsen naar hun kwalificatieniveau.Zowel in de groep van jongeren met een diploma, als in de groepvan jongeren zonder diploma en jongeren met een getuigschrift van het deeltijdssecundair onderwijs blijkt dat de deelname aan een informele opleiding in hetkader van de job niet ongelijk verdeeld is over de etnische groepen. Dit wasevenwel het geval bij de deelname aan formele opleidingen in het kader van dejob in de groep van jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs. Bij informele opleidingen in het kader van de job, verdwijntdus de ongelijkheid tussen autochtonen en allochtonen met eendiploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Tabel 5.38Ooit een informele opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst(twee groepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een informele opleidinggevolgd?Autochtoon(n=1448)Allochtoon(n=203)Geen dipl/getuigs SO Neen 42,3 40,6Ja 57,7 59,4Χ 2 =0,024; p=0,877 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO Neen 52,2 40,0Ja 47,8 60,0Χ 2 =0,487; p=0,485 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 37,9 36,6Ja 62,1 63,4Χ 2 =0,103; p=0,749 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 38,6 37,4Ja 61,4 62,6Χ 2 =0,102; p=0,749 Totaal 100,0 100,0Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)Het is mogelijk dat, wanneer we de groep allochtonen opnieuw opsplitsen inTurken of Noord-Afrikanen enerzijds en Zuid-Europeanen of overige allochtonenanderzijds, er wel een statistisch significant verband naar boven komt. Uit tabel5.39 kunnen we opmaken dat dit niet het geval is, zowel voor alle jongerentezamen als in de verschillende kwalificatieniveaus.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 60Tabel 5.39Ooit een informele opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst(drie groepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een informeleopleiding gevolgd?Autochtoon(n=1 448)Turk/Noord-Afrikaan(n=57)Zuid-Europeaan/overigeallochtonen (n=142)Geen dipl/getuigs SO Neen 42,3 47,4 30,8Ja 57,7 52,6 69,2Χ 2 =0,899; p=0,638 Totaal 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 52,2 0,0 66,7Ja 47,8 100,0 33,3Χ 2 =4,754; p=0,093 Totaal 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 37,9 47,1 35,0Ja 62,1 52,9 65,0Χ 2 =1,665; p=0,435 Totaal 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 38,6 43,9 35,9Ja 61,4 56,1 64,1Χ 2 =1,096; p=0,578 Totaal 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.2.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de jobEen meerderheid van zowel autochtonen als allochtonen heeft ooit deelgenomenaan een opleiding in het kader van de job. Wel is het percentage autochtonedeelnemers significant groter dan het percentage allochtone deelnemers, nl. 84%ten opzichte van 78%.Rekening houdend met het kwalificatieniveau van de jongeren blijkt er enkeleen significant verband te zijn in de groep van jongeren met een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Autochtonen met een diplomaparticiperen significant vaker aan een opleiding in het kader van de job danallochtonen met een diploma. Deze vaststelling is analoog aan deze bij dedeelname aan formele opleidingen.We kunnen dus besluiten dat, hoewel de deelname aan een of meerdere opleidingenin het kader van de job zowel bij autochtonen als bij allochtonen relatiefhoog is, de deelname ongelijk verdeeld is en dan vooral in de groep van jongerenmet een diploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 61Tabel 5.40Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst (tweegroepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een opleidinggevolgd?Autochtoon(n=1450)Allochtoon(n=203)Geen dipl/getuigs SO Neen 28,2 28,1Ja 71,8 71,9Χ 2 =0,000; p=0,996 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 26,1 10,0Ja 73,9 90,0Χ 2 =1,193; p=0,275 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 14,6 21,1Ja 85,4 78,9Χ 2 =4,787; p=0,029 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 15,6 21,7Ja 84,4 78,3Χ 2 =4,831; p=0,028 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)Wanneer de groep allochtonen uitgesplitst wordt in Turken of Noord-Afrikanenenerzijds en Zuid-Europeanen of overige allochtonen anderzijds, blijvenbovenstaande vaststellingen overeind.Tabel 5.41Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst (driegroepen) (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eenopleidinggevolgd?Autochtoon(n=1 450)Turk/Noord-Afrikaan(n=57)Zuid-Europeaan/overigeallochtonen (n=142)Geen dipl/getuigs SO Neen 28,2 36,8 15,4Ja 71,8 63,2 84,6Χ 2 =1,757; p=0,415 Totaal 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 26,1 0,0 16,7Ja 73,9 100,0 83,3Χ 2 =1,567; p=0,457 Totaal 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 14,6 32,4 18,7Ja 85,4 67,6 81,3Χ 2 =9,298; p=0,010 Totaal 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 15,6 31,6 18,3Ja 84,4 68,4 81,7Χ 2 =10,670; p=0,005 Totaal 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 62Concluderend kan gesteld worden dat autochtonen procentueel vaker deelnemenaan opleidingen in het kader van de job dan allochtonen en dat Turken of Noord-Afrikanen het minst deelnemen. Dit geldt voor de deelname aan formeleopleidingen, maar niet voor de deelname aan informele opleidingen. Bij dit soortopleidingen is de deelname gelijk verdeeld over de verschillende groepen.3.3 Thuistaal: Nederlands vs. andere taalHet verband dat we vonden met etnische herkomst kan op een andere manierbekeken worden, namelijk via de thuistaal die iemand spreekt. Immers, geenNederlands spreken kan een barrière zijn om niet deel te nemen aan een bepaaldeopleiding.3.3.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingenIets minder dan de helft van de respondenten die thuis geen Nederlands spreken,heeft ooit deelgenomen aan een formele opleiding in het kader van de job. Voorrespondenten die wel thuis Nederlands spreken ligt dit percentage een stuk hoger,namelijk 22%. Het verschil tussen deze twee groepen is significant.Indien we rekening houden met het kwalificatieniveau van de jongeren, zien wedat in de groep van jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs jongeren die thuis hoofdzakelijk Nederlands sprekensignificant vaker ooit deelgenomen aan een formele opleiding in het kader van dejob dan jongeren die het Nederlands niet als thuistaal hebben. Bij de andere tweekwalificatieniveaus was het niet mogelijk om de significant van de verschillen tetesten.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 63Tabel 5.42Ooit een formele opleiding in het kader van de job gevolgd naar thuistaal (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een formeleopleiding gevolgd?Nederlands(n=1 610)Geen Nederlands(n=45)Geen dipl/getuigs SO a Neen 64,2 75,0Ja 35,8 25,0Χ 2 =0;378; p=0,539 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 47,2 66,7Ja 52,8 33,3Χ 2 =0,432; p=0,511 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 28,9 47,1Ja 71,1 52,9Χ 2 =5,312; p=0,021 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 31,6 53,3Ja 68,4 46,7Χ 2 =9,521; p=0,002 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.3.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op de werkvloerNet zoals bij etnische herkomst, is ook het verband tussen thuistaal en dedeelname aan informele opleidingen in het kader van de job niet significant. Jongerendie thuis Nederlands spreken participeren dus niet significant vaker of mindervaak aan een informele opleiding dan jongeren die thuis geen Nederlandsspreken.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 64Tabel 5.43Ooit een informele opleiding in het kader van de job gevolgd naar thuistaal (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een informeleopleiding gevolgd?Nederlands(n=1 608)Geen Nederlands(n=45)Geen dipl/getuigs SO a Neen 42,1 37,5Ja 57,9 62,5Χ 2 =0, 064; p=0,800 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 52,8 0,0Ja 47,2 100,0Χ 2 =3,170; p=0,075 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 38,1 26,5Ja 61,9 73,5Χ 2 =1,905; p=0,168 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 38,8 26,7Ja 61,2 73,3Χ 2 =2,725; p=0,099 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.3.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de jobHet niet significante verband geldt ook voor de deelname aan opleidingen in hetkader van de job, ongeacht of het gaat om formele of informele opleidingen. Hetverschil in percentage tussen de twee groepen is niet statistisch significant.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 65Tabel 5.44Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd naar thuistaal (%), naarkwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een opleidinggevolgd?Nederlands(n=1 610)Geen Nederlands(n=45)Geen dipl/getuigs SO a Neen 28,4 25,0Ja 71,6 75,0Χ 2 =0,043; p=0,836 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 24,5 0,0Ja 75,5 100,0Χ 2 =0,958; p=0,328 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 15,2 17,6Ja 84,8 82,4Χ 2 =0,156; p=0,693 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 16,3 17,8Ja 83,7 82,2Χ 2 =0,073; p=0,788 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.4 Socio-economische afkomstOm het verband tussen socio-economische afkomst en de participatie aan opleidingenin het kader van de job na te gaan, gebruiken we volgende indicatoren: hetonderwijsniveau van de moeder en de vader (als indicator van menselijk en cultureelkapitaal 24 ), en de activiteit van moeder en vader (als indicator van sociaal eneconomisch kapitaal 25 ).Om socio-economische afkomst samen te stellen worden eerst twee categorieëngeconstrueerd: een categorie van jongeren waarbij zowel vader en moeder werkenis de eerste categorie, de tweede categorie omvat jongeren waarvan een van deouders werkend is of geen van beide werkend is. Nadien worden deze tweecategorieën verder opgesplitst in nog eens twee categorieën. Indien vader en/ofmoeder geschoold is, met andere woorden indien minstens een van de ouders eendiploma hoger secundair of hoger onderwijs heeft, dan krijgen ze het labelhooggeschoold. Indien beide ouders een diploma lager onderwijs of lager24 Menselijk kapitaal of human capital is, in de vorm van vaardigheden door onderwijs enopleiding, van essentieel belang om de productiviteit van een individu te behouden of teverhogen. Cultureel kapitaal bestaat uit taalvaardigheden, het aanleren van gedragscodes,waarden en normen, met andere woorden de culturele bagage die ouders via degezinssocialisatie aan kinderen meegeven (cf. hoofdstuk 2).25 Economisch kapitaal verwijst naar inkomen en andere financiële bronnen en middelen. Sociaalkapitaal kan worden gedefinieerd als een geheel van duurzame hulpbronnen in de vorm vansociale relaties, netwerken en contacten dat dient als mechanisme om andere vormen vankapitaal uit te wisselen (cf. hoofdstuk 2).

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 66secundair onderwijs hebben, dan krijgen ze het label laaggeschoold. Zo ontstaaner vier categorieën: een ouder of beide ouders niet werkend en laaggeschoold, eenouder of beide ouders niet werkend en hooggeschoold, beide ouders werkend enlaaggeschoold, beide ouders werkend en hooggeschoold.De volgende drie tabellen behandelen het verband tussen ooit deelgenomenhebben aan een formele opleiding, een informele opleiding en een opleiding zonderdaarbij een onderscheid te maken naar het soort opleiding enerzijds en desocio-economische afkomst aan de hand van de activiteit en het onderwijsniveauvan vader en moeder van de jongere anderzijds.3.4.1 Deelname aan formele of georganiseerde opleidingenHet percentage jongeren dat ooit deelgenomen heeft aan een formele opleiding inhet kader van de job op de leeftijd van 29 jaar, verschilt tussen de vier socioeconomischegroepen. Er is met andere woorden een verband tussen socioeconomischeafkomst en de deelname aan formele opleidingen. In tabel 5.45kunnen we een tweedeling onderscheiden. Aan de ene kant staat de groep vanjongeren met een of beide ouders niet werkend en hooggeschoold en de groep vanjongeren met beide ouders werkend en hooggeschoold. Deze twee groepen, of metandere woorden de groepen met hooggeschoolde ouders, hebben het hoogstepercentage jongeren dat participeert. Aan de andere kant staan de twee anderegroepen met laaggeschoolde ouders, waarin het percentage jongeren datdeelneemt een stuk lager ligt.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 67Tabel 5.45Ooit een formele opleiding in het kader van de job gevolgd naar socio-economischeafkomst (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eenformeleopleidinggevolgd?Een of beideouders nietwerkend, laaggeschoold(n=223)Beide ouderswerkend,laaggeschoold(n=122)Een of beideouders nietwerkend,hooggeschoold(n=512)Beide ouderswerkend,hooggeschoold(n=627)Geen dipl/getuigs SO Neen 77,8 91,7 38,9 58,8Ja 22,2 8,3 61,1 41,2Χ 2 =11,512; p=0,009 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 38,9 33,3 50,0 25,0Ja 61,1 66,7 50,0 75,0Χ 2 =1,227; p=0,746 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs volt SO Neen 40,4 35,6 27,5 23,4Ja 59,6 64,4 72,5 76,6Χ 2 =22,964; p=0,000 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 44,8 41,0 28,1 45,7Ja 55,2 59,0 71,9 75,6Χ 2 =40,514; p=0,000 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)De ongelijke verdeling geldt niet alleen wanneer alle bevraagde jongeren in rekeningworden genomen, maar ook naargelang het kwalificatieniveau van jongeren.Zowel binnen de groep van jongeren zonder diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs als binnen de groep van jongeren met minstens een diplomavan het voltijds secundair onderwijs kan deze tweedeling tussen hooggeschooldeen laaggeschoolde ouders opgemerkt worden. Met dit verschil dat departicipatiecijfers in de groep van jongeren zonder een diploma of getuigschrifteen stuk lager liggen, in elke socio-economische categorie, dan in de groep vanjongeren met een diploma of getuigschrift.3.4.2 Deelname aan informele opleidingen of opleidingen op de werkvloerDe participatie aan informele opleidingen in het kader van de job is, in tegenstellingtot de deelname aan formele opleidingen, gelijk verdeeld over deverschillende sociaaleconomische groepen. Er blijkt geen verband te zijn tussendeelname en socio-economische afkomst. Dit wil zeggen dat alle groepen evenveelparticiperen, of dat de verschillen die waar te nemen zijn tussen de groepenberusten op toeval. Deze vaststelling geldt ook wanneer er rekening wordt gehoudenmet het kwalificatieniveau van de jongeren.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 68Tabel 5.46Ooit een informele opleiding in het kader van de job gevolgd naar socio-economischeafkomst (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eeninformeleopleidinggevolgd?Een of beideouders nietwerkend, laaggeschoold(n=223)Beide ouderswerkend,laaggeschoold(n=122)Een of beideouders nietwerkend,hooggeschoold(n=512)Beide ouderswerkend,hooggeschoold(n=626)Geen dipl/getuigs SO Neen 48,1 33,3 33,3 29,4Ja 51,9 66,7 66,7 70,6Χ 2 =1,992; p=0,574 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 33,3 66,7 100,0 58,3Ja 66,7 33,3 0,0 41,7Χ 2 =8,689; p=0,034 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs volt SO Neen 37,1 41,3 36,1 38,4Ja 62,9 58,7 63,9 61,6Χ 2 =1,279; p=0,734 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 38,1 41,8 36,7 38,5Ja 61,9 58,2 63,3 61,5Χ 2 =1,166; p=0,761 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)3.4.3 Deelname aan opleidingen in het kader van de jobIndien er geen onderscheid gemaakt wordt tussen deelname aan formeleopleidingen of deelname aan informele opleidingen, dan is er een significantverband met socio-economische status. De tweedeling die bij de deelname aanformele opleidingen duidelijk zichtbaar was, is hier ook van toepassing. Jongerenmet een niet actieve ouder of met twee niet actieve ouders en twee laaggeschooldeouders en jongeren met twee actieve ouders en twee laaggeschoolde oudersparticiperen het minst. Jongeren in de twee andere socio-economische categorieën,namelijk jongeren met ouders met een label hooggeschoold, nemen het meest deelaan opleidingen.De tweedeling tussen laaggeschoolde en hooggeschoolde ouders komt nietterug in de groep van jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs. De ongelijke verdeling verdwijnt dan.

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 69Tabel 5.47Ooit een opleiding in het kader van de job gevolgd naar socio-economische afkomst(%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eenopleidinggevolgd?Een of beideouders nietwerkend, laaggeschoold(n=223)Beide ouderswerkend,laaggeschoold(n=122)Een of beideouders nietwerkend,hooggeschoold(n=512)Beide ouderswerkend,hooggeschoold(n=627)Geen dipl/getuigs SO a Neen 40,7 33,3 11,1 17,6Ja 59,3 66,7 88,9 82,4Χ 2 =5,887; p=0,117 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 16,7 16,7 50,0 16,7Ja 83,3 83,3 50,0 83,3Χ 2 =3,394; p=0,335 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs volt SO Neen 17,4 19,2 15,0 12,7Ja 82,6 80,8 85,0 87,3Χ 2 =4,680; p=0,197 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 20,2 20,5 15,2 12,9Ja 79,8 79,5 84,8 87,1Χ 2 =9,295; p=0,026 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(26) + C76(29)4. BesluitIn dit eerste deel werd de mate van participatie aan opleidingen in het kader vande job beschreven. Daarnaast werd er ook onderzocht wie juist deelnam aan opleidingenin het kader van de job en of er sprake is van ongelijkheid. Telkens werddaarbij de focus gelegd op jongeren zonder een diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs en jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundaironderwijs aangezien zij vanuit de deelname aan bijkomende opleidingen hunbeperkte vaardigheden en competenties op de arbeidsmarkt zouden kunnencompenseren.Een meerderheid van de jongeren heeft gedurende hun loopbaan tot op de leeftijdvan 29 jaar (dit is de leeftijd waarop deze jongeren voor een laatste maal bevraagdwerden) ooit een of meerdere opleidingen in het kader van de job gevolgd. Dit cijfergeldt ook voor deelname aan formele opleidingen en deelname aan informeleopleidingen.De deelname aan formele opleidingen blijkt ongelijk verdeeld te zijn over hetkwalificatieniveau van jongeren: een significant kleiner percentage jongerenzonder een diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs of met eengetuigschrift van het deeltijds onderwijs dan het percentage jongeren met een

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 70diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs heeft ooit eenformele opleiding in het kader van de job gevolgd. De deelname aan informeleopleidingen of opleidingen op de werkvloer is daarentegen gelijk verdeeld. Dit iseen positieve vaststelling. Deelname aan een informele opleiding vormt immersveel minder een drempel, aangezien het gewoonlijk op de werkplek en tijdens dewerkuren gebeurt. Het is daarom ook de uitgelezen kans voor jongeren zonderdiploma of kwalificaties om kennis te maken met nieuwe vaardigheden encompetenties.De ongelijke verdeling van de deelname aan formele opleidingen in het kadervan de job over het kwalificatieniveau van de jongeren betekent dat de deelnameaan bijkomende opleidingen als een compenserende factor niet ten volle benut kanworden voor jongeren zonder diploma/getuigschrift van het secundair onderwijsof jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs. Op dezemanier wordt het Mattheuseffect bevestigd: hogergeschoolden raken steeds hogergeschoold zowel in hun onderwijsloopbaan als nadien op de arbeidsmarkt. Dekloof groeit.De vaststelling dat een kleiner percentage jongeren zonder of met beperktekwalificaties onderwijs ooit heeft deelgenomen aan een of meerdere formeleopleidingen in het kader van de job op 29-jarige leeftijd dan jongeren met eendiploma of getuigschrift van het voltijds secundair, moet nog verder onderzochtworden. Welke mechanismen die werken binnen het traject van deze jongeren,hebben een lagere participatiegraad van formele opleidingen tot gevolg? Wat welal duidelijk werd uit dit onderzoek is dat reeds op de leeftijd van 26 jaar jongerenzonder diploma/getuigschrift van het secundair onderwijs en jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs minder geparticipeerd hebbendan jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Een opmerkelijke vaststelling, aangezien de eerste twee groepen toch dearbeidsmarkt eerder betreden dan de laatste groep. Aan de andere kant blijkt uitander onderzoek dat juist jongeren zonder diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs en jongeren met een getuigschrift van het deeltijds onderwijseen meer problematische beginperiode op de arbeidsmarkt kennen, waarbij zijlanger moeten zoeken naar een eerste job, zij vlugger uit hun eerste jobuitstromen, zij meer geconfronteerd worden met werkloosheidsperiodes, … danjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Dit zou kunnen betekenen dat zij minder kans hebben om een formele opleidingin het kader van de job te volgen, ondanks hun eerdere aanwezigheid op dearbeidsmarkt.Tot slot is er ook een positieve noot aan dit verhaal. De helft van de jongeren,ook van de jongeren zonder of met beperkte kwalificaties, meent dat er eenopleiding is geweest die een positieve invloed had op de verdere arbeidsloopbaan.Het volgen van bijkomende opleidingen heeft met andere woorden zeker zijn nut.Wel is er een verschil in het soort opleiding dat een invloed heeft. Voor jongerenzonder een diploma of getuigschrift van het (deeltijds) secundair onderwijs zijn dit

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 71voornamelijk opleidingen op de werkvloer, terwijl bij jongeren met een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs voornamelijk formeleopleidingen een belangrijke invloed hadden. Opleidingen kunnen daarnaast ookvaardigheden voortbrengen die niet alleen van toepassing zijn in de huidige job,maar ook in gelijkaardige jobs bij een andere werkgever. Iets minder dan de helftvan alle gevolgde opleidingen blijken zulke vaardigheden voort te brengen. Hierligt een mogelijkheid om jongeren te overtuigen van de kansen die de deelnameaan opleidingen in het kader van de job bieden.In een tweede deel van dit hoofdstuk werd het verband tussen verschillendeachtergrondkenmerken en de deelname aan formele en informele opleidingenbekeken. Telkens werd opnieuw rekening gehouden met het kwalificatieniveauvan de jongeren.Mannen participeren significant vaker aan formele en informele opleidingen danvrouwen en dit zowel globaal voor alle jongeren als voor jongeren met minstenseen diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Etnische herkomst speelt een rol bij de deelname aan formele opleidingen, maarniet bij de deelname aan informele opleidingen. Autochtonen en allochtonenparticiperen met andere woorden in gelijke mate aan informele opleidingen,terwijl de deelname aan formele opleidingen toch vooral gebeurt in de groep vanautochtonen. Indien er uitgesplitst wordt naar het kwalificatieniveau van dejongeren blijkt dat er enkel een ongelijke verdeling is in de categorie van jongerenmet minstens een diploma of getuigschrift van het voltijs secundair onderwijs.Wat de deelname aan informele opleidingen betreft is er geen enkel verschil inparticipatiegraad tussen autochtonen en allochtonen in de driekwalificatieniveaus. We zouden kunnen besluiten dat de deelname aan informeleopleidingen even toegankelijk is voor allochtonen als voor autochtonen en dusmeer gelijke kansen genereert dan formele opleidingen.Het verband tussen thuistaal en deelname aan opleidingen in het kader van dejob is analoog aan het verband met etnische herkomst. Er is een ongelijke verdelingbij formele opleidingen, maar niet bij informele opleidingen.Socio-economische afkomst is ten slotte ook een belangrijke factor in deverdeling van de deelname aan opleidingen in het kader van de job. Dit geldttenminste voor formele opleidingen, maar niet voor informele opleidingen. Erblijkt geen significant verschil te zijn in de deelname aan informele opleidingentussen de verschillende socio-economische groepen, zelfs indien er rekeninggehouden wordt met het kwalificatieniveau van de jongeren. Met betrekking totformele opleidingen, kan er een tweedeling gemaakt worden tussen jongeren metminstens een ouder die hooggeschoold is, deze participeren het meest, en jongerenmet twee laaggeschoolde ouders, deze participeren het minst.We kunnen bijgevolg besluiten dat, naast het kwalificatieniveau van dejongeren, er nog een aantal andere factoren zijn die de deelname aan opleidingen,

Resultaten – Opleidingen in het kader van de job 72en dan vooral formele opleidingen, voor (bepaalde categorieën van) jongerenbemoeilijken. De uitdaging bestaat erin om de barrières, die voor deze jongerenbestaan, weg te werken.

73HOOFDSTUK 5RESULTATEN - OPLEIDINGEN BUITEN HETKADER VAN DE JOB1. InleidingIn de SONAR-enquête worden, naast opleidingen die in het kader van een jobgevolgd kunnen worden, ook allerlei vragen gesteld over opleidingen buiten hetkader van de job. De mate van participatie en de samenstelling van de groep vandeelnemers aan dit soort opleidingen wordt behandeld in dit hoofdstuk.De problemen die gesignaleerd werden in het hoofdstuk met betrekking tot opleidingenin het kader van de job, namelijk verschillende vraagverwoording en verschillendeplaats van de vraag (vragenlijst of kalender) tussen de drie bevragingen,zijn hier niet van toepassing. De registratie van de opleidingen buiten hetkader van de job gebeurde conform voor zowel de bevraging op 23-jarige leeftijd,als op 26-jarige leeftijd, als op 29-jarige leeftijd. In de drie enquêtes werd elkeopleidingsperiode geregistreerd in de kalender (zie bijlage II).De gegevens die in dit hoofdstuk gepresenteerd worden, hebben dan ookbetrekking op de gehele loopbaan tot op de leeftijd van 29 jaar, het moment van delaatste bevraging. Een jongere wordt beschouwd als een deelnemer aan een opleidingbuiten het kader van de job indien hij of zij een keer een opleidingsperiodeheeft aangegeven.De respondenten die nog nooit een job hebben gehad, worden meegenomen inde analyse. Deze respondenten kunnen immers, ondanks de afwezigheid van eenjob, een opleiding buiten het kader van de job gevolgd hebben.Opleidingen buiten het kader van de job werden in de drie vragenlijsten van decohorte 1976 gedefinieerd als opleidingen die gevolgd werden buiten de reguliereschoolloopbaan, dit wil zeggen buiten het secundair onderwijs of hoger onderwijs(universiteit of hogeschool), én buiten het kader van de job. De opleidingenwerden op eigen initiatief gevolgd en waren niet van toepassing in de job die opdat moment uitgeoefend werd. De opleiding kon eventueel wel gevolgd wordenmet het oog op het vinden van een andere job of van toepassing zijn in latere jobs(zie ook bijlage II).

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 74Drie verschillende soorten opleidingen buiten het kader van de job werdenbevraagd: opleidingen voor Sociale Promotie, opleidingen bij de VDAB en andereopleidingen.Een opleiding voor Sociale Promotie 26 is, volgens de vragenlijsten van SONAR,een opleiding in het deeltijds volwassenenonderwijs dat zich kan situeren ofwelop het niveau van het lager secundair onderwijs, ofwel op het niveau van hethoger secundair onderwijs en ten slotte ook op het niveau van het hoger onderwijsvan één cyclus, ook vaak ‘avondonderwijs’ genoemd.Een opleiding bij de VDAB 27 is onder meer de herscholing van werkzoekendenen de beroepsopleiding voor volwassenen door de VDAB. Eventuele opleidingendie georganiseerd worden door de VDAB, maar die gevolgd werden binnen hetkader van de job werden niet geregistreerd bij opleidingen buiten het kader vande job.Andere opleidingen 28 ten slotte zijn opleidingen die niet tot de opleidingenbehoren die door het onderwijs voor Sociale Promotie of de VDAB georganiseerdwerden. Hiermee worden opleidingen bedoeld die onder meer behoren tot debasiseducatie, het tweedekansonderwijs, de middenjury (CentraleExamencommissie), open universiteit en opleidingen ter reïntegratie vanwerklozen die niet door de VDAB werden verzorgd. Ook andere opleidingen dieeventueel later nog van nut zouden kunnen zijn in een andere job volgens derespondent zelf werden onder andere opleidingen geregistreerd.Net als in het vorige hoofdstuk wordt ook in dit gehele hoofdstuk weer de focusgelegd op het kwalificatieniveau van de jongere. Drie categorieën met betrekkingtot het kwalificatieniveau van de jongere worden onderscheiden: jongeren zondereen diploma of getuigschrift van het voltijds en deeltijds secundair onderwijs,jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs en jongerenmet een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.De eerste categorie jongeren zijn jongeren die geen diploma van het voltijdssecundair onderwijs hebben verkregen, dit wil zeggen dat zij het zesde jaar ASO,het zesde jaar KSO, het zesde jaar TSO en het zevende jaar BSO niet hebbenafgerond of het zijn jongeren die geen getuigschrift hebben van de derde graad26 Voorbeelden van de inhoud van een dergelijke opleiding zijn: auto, bouw, chemie, fotografie,handel, hout, juwelen, land- en tuinbouw, lichaamsverzorging, Nederlands tweede taal, talen,textiel, toerisme, …27 Voorbeelden van de inhoud van een dergelijke opleiding zijn: bouw, diamant, communicatie,grafische technieken, horeca, houtbewerking, milieu, sollicitatietraining, talen, transport,verkoop, Nederlands voor anderstaligen, PC-training, …28 Voorbeelden van de inhoud van een dergelijke opleiding zijn: vreemde talen, veeteelt, milieu,transport, farmacie en verzorging, boekhouden en administratie, computeropleiding,management, public relations, vergadertechnieken, …

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 75BSO 29 of van de deeltijdse onderwijssystemen. De tweede categorie bevatjongeren met een getuigschrift van het deeltijds beroepssecundair onderwijs ofmet een getuigschrift van de leertijd (SYNTRA). Ten slotte bestaat de laatstecategorie uit jongeren die minstens een diploma van het voltijds secundaironderwijs hebben behaald. In het geval van het beroepssecundair onderwijs gaathet om jongeren met een getuigschrift van het tweede jaar van de derde graad.2. Mate van participatie aan opleidingen buiten het kader van dejob2.1 Mate van participatie aan opleidingen buiten het kader van de jobIn een eerste tabel bekijken we de aantallen en percentages van de respondentendie ooit een opleiding hebben gevolgd buiten het kader van de job. Dit betekentdat we geen onderscheid maken of het een deelname aan een VDAB-opleidingbetreft of een deelname aan een opleiding voor Sociale Promotie of een deelnameaan een andere opleiding buiten het kader van de job. Vervolgens bekijken wedeze cijfers wel apart voor elke soort opleiding buiten het kader van de job. Deloopbaan van deze respondenten eindigt op 29 jaar, het tijdstip waarop ze vooreen laatste keer bevraagd werden.In tegenstelling tot opleidingen binnen het kader van de job, zijn er procentueelminder jongeren die ooit een opleiding buiten het kader van de job hebbengevolgd. Iets minder dan de helft van de bevraagde jongeren heeft ooit tijdens zijnloopbaan een opleiding buiten het kader van de job gevolgd. Voor opleidingenbinnen het kader van de job was dit 68% (formele opleidingen), 62% (informeleopleidingen) of 84% (ongeacht het type opleiding in het kader van de job).Er blijkt geen relatie te bestaan tussen deelname aan een opleiding buiten hetkader van de job en het kwalificatieniveau van de jongeren. De drie groepenjongeren nemen dus in gelijke mate deel aan opleidingen buiten het kader van dejob. Dit is tegengesteld aan de resultaten met betrekking tot de deelname aan eenopleiding in het kader van de job.29 Wanneer jongeren het zesde jaar BSO met succes hebben afgerond, krijgen zij geen diplomamaar wel een getuigschrift. Een diploma van het BSO wordt verkregen wanneer ze slagen ineen zevende jaar BSO.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 76Tabel 6.1Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatie Opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen dipl/getuigs Neen 49 47,6SO Ja 54 52,4Totaal 103 100,0Getuigs. deeltijds Neen 25 44,6SO Ja 31 55,4Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 812 54,2voltijds SO Ja 686 45,8Totaal 1 498 100,0Totaal Neen 886 53,5Ja 771 46,5Totaal 1 657 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =3,519; p=0,172.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)De drie onderstaande tabellen geven het aantal en percentage deelnemers weervoor de drie soorten opleidingen buiten het kader van de job apart, telkens ooknaar het kwalificatieniveau van de jongeren.Van de 1 657 bevraagde jongeren hebben slechts 187 jongeren ooit een opleidinggevolgd die georganiseerd werd door de VDAB, dit is 11%. De grote meerderheidvan deze jongeren volgde de VDAB-opleiding tijdens een niet-werkperiode.Tabel 6.2Ooit een VDAB-opleiding gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatie Opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen dipl/getuigs Neen 80 77,7SO Ja 23 22,3Totaal 103 100,0Getuigs. deeltijds Neen 40 71,4SO Ja 16 28,6Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 1 350 90,1voltijds SO Ja 148 9,9Totaal 1 498 100,0Totaal Neen 1 470 88,7Ja 187 11,3Totaal 1 657 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =32,219; p=0,000.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 77Het percentage deelnemers verschilt significant naar het kwalificatieniveau van dejongeren. Het hoogste percentage deelnemers, namelijk 29%, vinden we in degroep van jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs.Op de tweede plaats staat de groep van jongeren zonder eendiploma/getuigschrift van het secundair onderwijs met een participatiegraad van22%. Slechts 10% van de jongeren met een diploma/getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs heeft ooit een VDAB-opleiding gevolgd. Aangezien jongerenvoornamelijk een VDAB-opleiding volgen tijdens een niet-werkperiode en hetvooral jongeren zonder of met beperkte kwalificaties zijn die een VDAB-opleidingvolgen, kunnen we veronderstellen dat deze jongeren deelnemen aan een VDABopleidingom een (passende) job te vinden.Bij opleidingen voor Sociale Promotie loopt het algemene deelnamecijfer op tot312 deelnemers. Dit wil zeggen dat 19% van alle jongeren ooit deelgenomen heeftaan een of meerdere opleidingen voor Sociale Promotie.Het percentage deelnemers aan een of meerdere opleidingen voor Sociale Promotieverschilt niet tussen de kwalificatieniveaus. Jongeren zonder diploma ofgetuigschrift participeren in gelijke mate als jongeren met een getuigschrift van dedeeltijdse onderwijssystemen en als jongeren met minstens een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Tabel 6.3Ooit een opleiding voor Sociale Promotie gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatie Opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen dipl/getuigs Neen 83 80,6SO Ja 20 19,4Totaal 103 100,0Getuigs. deeltijds Neen 46 82,1SO Ja 10 17,9Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 1 216 81,2voltijds SO Ja 282 18,8Totaal 1 498 100,0Totaal Neen 1 345 81,2Ja 312 18,8Totaal 1 657 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =0,058; p=0,971.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Een op de vier jongeren of 25% heeft ooit deelgenomen aan een opleiding die nietdoor de VDAB, door het onderwijs voor Sociale Promotie of in het kader van dejob werd georganiseerd. Het kwalificatieniveau speelt geen rol bij de deelnameaan andere opleidingen buiten het kader van de job.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 78Tabel 6.4Ooit een andere opleiding buiten het kader van de job gevolgd, per kwalificatieniveauKwalificatie Opleiding gevolgd? Aantal PercentageGeen dipl/getuigs Neen 82 79,6SO Ja 21 20,4Totaal 103 100,0Getuigs. deeltijds Neen 44 78,6SO Ja 12 21,4Totaal 56 100,0Diploma/getuigschrift Neen 1 111 74,2voltijds SO Ja 387 25,8Totaal 1 498 100,0Totaal Neen 1 237 74,7Ja 420 25,3Totaal 1 657 100,0Verband tussen kwalificatieniveau en deelname: Χ 2 =1,981; p=0,371.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)2.2 Aantal opleidingen buiten het kader van de jobEen meerderheid van de participerende jongeren heeft, met betrekking tot elkopleidingstype, een opleiding buiten het kader van de job gevolgd tot op deleeftijd van 29 jaar. Het gemiddelde ligt bij elke soort opleiding tussen de een entwee opleidingen. De mediaan is telkens 1. Dit betekent dat 50% van de jongereneen opleiding buiten het kader van de job heeft gevolgd in de periode tussenschoolverlaten en de 29 ste verjaardag.Tabel 6.5Centrummaten voor het aantal gevolgde opleidingen buiten het kader van de jobCentrummaten VDAB (n=187) Sociale Promotie (n=312) Andere (n=420) Totaal (n=771)Gemiddelde 1,4 1,6 1,4 1,7Eerste kwartiel 1 1 1 1Mediaan 1 1 1 1Derde kwartiel 1 2 1 2Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)2.3 Gemiddelde globale duur van opleidingen buiten het kader van de job engemiddelde duur per opleiding buiten het kader van de jobJongeren konden meerdere opleidingen buiten het kader van de job volgen. Voorelke respondent en voor elk opleidingstype (VDAB, Sociale Promotie, andere

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 79opleiding) werd de totale duur (in dagen) over alle opleidingsperiodes berekend.Tabel 6.6 geeft de centrummaten weer voor deze globale duurtijden 30 .Gemiddeld namen jongeren gedurende ongeveer 103 dagen of vijf maandendeel aan een of meerdere VDAB-opleidingen. Voor opleidingen voor Sociale Promotieligt de gemiddelde globale duurtijd over alle opleidingen heen een stukhoger, namelijk tussen negen en tien maanden. Bij andere opleidingen ligt hetgemiddelde tussen vier en vijf maanden 31 .De mediaan en de kwartielen geven een correcter beeld van de globale duurvan de gevolgde opleidingen niet in het kader van de job. De helft van de jongerenneemt gedurende ten hoogste vier maanden deel aan een of meerdere VDABopleidingen.Voor 50% van de jongeren duren de opleidingen voor SocialePromotie samen zelfs vijf maanden of minder. Bij andere opleidingen ligt demediaan op bijna vier maanden.Tabel 6.6Centrummaten voor de globale duur (in dagen) van de deelname aan opleidingen nietin het kader van de jobCentrummaten VDAB (n=168) Sociale Promotie (n=261) Andere opleidingen (n=366)Gemiddelde 103,2 194,0 141,3Eerste kwartiel 10,0 24,0 15,8Mediaan 80,0 100,0 79,0Derde kwartiel 140,0 320,0 200,0Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)In tabel 6.7 worden de duurtijden van de drie soorten opleidingen in het kadervan de job samengenomen en dan uitgesplitst naar het kwalificatieniveau van dejongeren.30 Bij de globale schatting van de hoeveelheid tijd die een respondent heeft besteed aanopleidingen buiten het kader van de job, kon hij/zij de gewenste eenhe(i)d(en) invullen, d.i.uren, dagen, weken of maanden. De respondent had de mogelijkheid om een combinatie temaken van deze eenheden. In een aantal gevallen wanneer een combinatie van eenheden werdgebruikt, is het echter niet duidelijk of het gaat om bijvoorbeeld twaalf weken en twee dagen ofom twee dagen gedurende de twaalf weken. Om zoveel mogelijk foute interpretaties tevermijden, werden enkel de respondenten weerhouden die slechts een eenheid hebbeningevuld, waarbij het dus zeer duidelijk is hoeveel tijd zij juist gespendeerd hebben. Daarnaastzijn er ook een aantal outliers, duurtijden met afwijkende waarden. Deze werden een voor eengecontroleerd. Indien deze afwijkende waarden niet verklaard konden worden door anderevariabelen, werden deze ook uit de analyse gesloten.31 Hoewel een aantal outliers uit de analyse werden geweerd, blijven er nog heel wat waardenover die niet echt afwijkend zijn, maar waarover wel twijfel bestaat. Het is echter niet mogelijkom een grens te bepalen welke waarden met zekerheid afwijkend zijn en welke niet. Daarom ishet belangrijk om zeer voorzichtig te zijn met de interpretatie van het gemiddelde. De mediaanen de kwartielen geven een betere weergave van de berekening van de totale duur van degevolgde opleidingen buiten het kader van de job per respondent.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 80De gemiddelde globale duur verschilt niet significant tussen dekwalificatieniveaus. Indien alle jongeren worden beschouwd, zien we dat jongerengemiddeld gedurende acht à negen maanden een of meerdere opleidingen buitenhet kader van de job hebben gevolgd. De helft van de jongeren heeft gedurendeminstens vijf maanden een of meerdere opleidingen buiten het kader van de jobgevolgd.Tabel 6.7Centrummaten voor de globale duur (in dagen) van de deelname aan opleidingen nietin het kader van de job, per kwalificatieniveauGeen dipl/getuigs SO(n=46)Getuigs. deeltijds SO(n=25)Dipl/getuigs voltijdsSO (n=598)Totaal(n=669)Gemiddelde 208,0 111,2 173,1 173,2Eerste kwartiel 58,8 6,5 20,0 20,0Mediaan 140,0 45,0 100,0 100,0Derde kwartiel 305,0 190,0 220,0 220,0Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Tabellen 6.6 en 6.7 zeggen ons iets over de totale duur van alle gevolgde opleidingenbuiten het kader van de job per respondent. We berekenden daarnaast inde volgende tabellen de gemiddelde duur per gevolgde opleiding per respondentdoor de totale duur te delen door het aantal gevolgde opleidingen 32 .Voor 50% van de jongeren is de duur per VDAB-opleiding en per andereopleiding ten hoogste drie maanden. De mediaan ligt bij opleidingen voor SocialePromotie iets hoger, namelijk vier maanden 33 .Tabel 6.8Centrummaten voor de gemiddelde duur (in dagen) per opleiding niet in het kadervan de jobCentrummaten VDAB (n=168) Sociale Promotie (n=265) Andere opleidingen (n=369)Gemiddelde 83,5 157,4 118,0Eerste kwartiel 7,2 19,3 13,1Mediaan 60,0 80,0 60,0Derde kwartiel 120,0 217,0 190,0Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)32 Cf. voetnoot 30.33 Het is belangrijk om zeer voorzichtig te zijn met de interpretatie van het gemiddelde. Demediaan en de kwartielen geven een betere weergave van de berekening van de gemiddeldeduur van een formele opleiding. Cf. voetnoot 31.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 81In onderstaande tabel wordt de gemiddelde duur per opleiding (zonder eenonderscheid te maken tussen het soort opleiding buiten het kader van de job)opgesplitst naar het kwalificatieniveau van de jongeren.Ook met betrekking tot de gemiddelde duur per opleiding zijn de verschillentussen de gemiddeldes niet significant.Tabel 6.9Centrummaten voor de gemiddelde duur (in dagen) per opleiding niet in het kadervan de job, per kwalificatieniveauGeen dipl/getuigs SO(n=48)Getuigs. deeltijds SO(n=25)Dipl/getuigs voltijdsSO (n=603)Totaal(n=676)Gemiddelde 172,9 69,2 119,2 121,2Eerste kwartiel 40,6 4,5 15,0 15,0Mediaan 112,5 33,0 70,0 72,0Derde kwartiel 255,0 120,0 180,0 180,0Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)2.4 Wat is de inhoud van de gevolgde opleidingen buiten het kader van dejob?Tabel 6.10 geeft een overzicht van de inhoud van de vijf meest gevolgde VDABopleidingen,opleidingen voor Sociale Promotie en allerlei andere opleidingenbuiten het kader van de job. Daarnaast staan in de tabel ook de inhoud van de drieminst gevolgde opleidingen. Een globale tabel is niet beschikbaar, aangezien voorelk type opleiding buiten het kader van de job andere categorieën gebruiktwerden die de respondenten konden aanduiden. Natuurlijk komen een aantalcategorieën, bijvoorbeeld computeropleidingen, bouw en textielleer, … overeenomdat deze in elk van de opleidingssoorten worden aangeboden.Opleidingen ter verbetering en verbreding van de computervaardigheden, opleidingenmet betrekking tot algemeen vormend onderwijs en het leren van eenvreemde taal en opleidingen met betrekking tot de bouw en de textielsector zijnhet meest populair en worden het meest gevolgd als we het hebben over opleidingendie niet in het kader van de job gebeuren. Ook opleidingen met betrekkingtot administratie en boekhouden en social profit (VDAB), opleidingen met betrekkingtot maatschappelijk en cultureel werk en technische (beroeps-)opleiding(opleiding voor Sociale Promotie) en opleidingen met betrekking tot automatiseringen de (para-)medisch sector, farmacie en verzorging worden vaak gevolgd.De opleidingen die het minst vaak worden gekozen, zijn: professioneleschoonmaaktechnieken, visserij, bewaking, hout, Nederlands tweede taal, transporten opslag, marketing en public relations en sociale vaardigheden en vergadertechnieken.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 82Tabel 6.10Top vijf van de meest gevolgde opleidingen buiten het kader van de job en top drievan de minst gevolgde opleidingen buiten het kader van de jobVDAB Sociale Promotie AndereMeestgevolgdMinstgevolgd1 Computeropleiding Algemeen vormendonderwijs, vreemde talen2 Bouw, textielleer, Computeropleidingtechniek, …3 Administratie,Bouw, textielleer, …boekhouden, …4 Social profit Maatschappelijk- encultureel werk5 Algemeen vormend Technische (beroeps-)onderwijs, vreemde talen opleidingAlgemeen vormendonderwijs, vreemde talen(Para-) medisch,farmacie, verzorging, …Bouw, textielleer, …Automatisering(computergestuurd)Computeropleiding1 ProfessioneleHoutTransport, opslagschoonmaaktechnieken2 Visserij Nederlands tweede taal Sociale vaardigheden,vergadertechnieken3 Bewaking/onbekend AutomatiseringMarketing, public(computergestuurd) relationsBron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)We hebben eveneens een poging gedaan om een top vijf op te stellen van de meestgevolgde VDAB-opleidingen, de meest gevolgde opleidingen voor Sociale Promotieen de meest gevolgde andere opleidingen, telkens per kwalificatieniveauvan de jongere. Er waren echter te veel verschillende richtingen voor te weinigrespondenten (de participatiegraad van opleidingen buiten het kader van de job isniet hoog en de participerende respondenten zouden dan telkens nog eens opgesplitstworden in drie groepen), waardoor er richtingen waren die in de top vijfstonden en die slechts door twee of drie personen werden aangeduid.Wat uit de deze tabellen wel duidelijk werd, is een verschil tussen jongerenzonder een diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs en jongeren meteen getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs enerzijds en jongeren metminstens een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijsanderzijds, vooral wat VDAB-opleidingen betreft. De eerste twee groepen volgenvooral opleidingen gericht op handenarbeid. Terwijl de jongeren met een diplomavan het voltijds secundair onderwijs opleidingen volgen in functie vanhoofdarbeid.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 832.5 Een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs van een opleiding buitenhet kader van de jobEr zijn gegevens voorhanden over het beschikken van een getuigschrift, bewijs ofdiploma 34 na het beëindigen van de opleiding(en). Aangezien er meerdereopleidingen per respondent kunnen geregistreerd worden, wordt het aantalopleidingen de eenheid in de analyses in deze paragraaf. Dit betekent dat depercentages in de volgende tabellen slaan op het totaal aantal gevolgdeopleidingen buiten het kader van de job door jongeren die ooit een dergelijkeopleiding hebben gevolgd.Jongeren beschikken na het beëindigen van een VDAB-opleiding, een opleidingvoor Sociale Promotie of een andere opleiding buiten het kader van de job voor demeerderheid van de opleidingen over een schriftelijk bewijs, een diploma of eengetuigschrift. Voor VDAB-opleidingen is dit 78%. Dit betekent dat 78% van alleopleidingen resulteert in een getuigschrift, schriftelijk bewijs. Voor opleidingenvoor Sociale Promotie is dit het geval bij 70% van de opleidingen en voor andereopleidingen 73%.Indien deze cijfers uitgesplitst worden naar het kwalificatieniveau van jongeren,zien we dat telkens, dit wil zeggen zowel voor VDAB-opleidingen, als vooropleidingen voor Sociale Promotie en andere opleidingen, de verschillen tussen depercentages niet statistisch significant zijn.Tabel 6.11Getuigschrift, diplomaof schriftelijk bewijsVDAB-opleiding beëindigd met een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs, perkwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=22)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=25)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantal opleidingen=185)Totaal(aantalopleidingen=232)Ja 77,3% 88,0% 76,2% 77,6%Nee 22,7% 12,0% 23,8% 22,4%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Χ 2 =0,508; p=0,973Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)34 Er wordt in de vragenlijst geen onderscheid gemaakt tussen het verkrijgen van een getuigschrift,een schriftelijk bewijs of een diploma. Aan de respondent wordt enkel gevraagd ofhij/zij beschikt over een getuigschrift, een schriftelijk bewijs of een diploma na het volgen vande opleiding.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 84Tabel 6.12Getuigschrift, diplomaof schriftelijk bewijsOpleiding voor Sociale Promotie beëindigd met een getuigschrift, diploma ofschriftelijk bewijs, per kwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=22)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=11)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantal opleidingen=369)Totaal(aantalopleidingen=402)Ja 59,1% 72,7% 71,0% 70,4%Nee 40,9% 27,3% 29,0% 29,6%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Χ 2 =1,663; p=0,797Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Tabel 6.13Getuigschrift, diplomaof schriftelijk bewijsEen andere opleiding beëindigd met een getuigschrift, diploma of schriftelijk bewijs,per kwalificatieniveauGeendiploma/getuigschriftSO(aantal opleidingen=8)Getuigschriftdeeltijds SO(aantalopleidingen=5)Diploma/getuigschriftvoltijds SO(aantal opleidingen=189)Totaal(aantalopleidingen=211)Ja 87,5% 80,0% 72,2% 73,0%Nee 12,5% 20,0% 27,8% 27,0%Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)2.6 Overdraagbaarheid van de vaardigheden geleerd in opleidingen buitenhet kader van de jobTen slotte werd er ook gevraagd aan de participanten of de vaardigheden dieverworven werden in de opleiding(en) overdraagbaar zijn. Ook ditmaal wordt hetaantal opleidingen de eenheid in de analyses.Een meerderheid van de gevolgde opleidingen leidt tot verworven vaardighedendie gebruikt konden/kunnen worden voor toenmalig of toekomstig werk. Hetpercentage is het hoogst bij VDAB-opleidingen: 85%. Het percentage bijopleidingen voor Sociale Promotie is iets lager: 79%. Het percentage andereopleidingen dat vaardigheden genereert die overdraagbaar zijn naar toekomstigwerk is 76%.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 85Tabel 6.14Overdraagbaarheid vaardigheden van VDAB-opleidingen, opleidingen voor SocialePromotie en andere opleidingenOverdraagbaarheid vaardighedengevolgde opleiding?VDAB a(aantal opleidingen=164)Sociale Promotie(aantal opleidingen=359)Andere(aantal opleidingen=251)Ja 85,4% 78,6% 75,7%Nee 14,6% 21,4% 24,3%Totaal 100,0% 100,0% 100,0%Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Indien er rekening wordt gehouden met het kwalificatieniveau van de jongerendan blijkt dat de verschillen tussen de drie kwalificatieniveaus niet statistischsignificant zijn bij de deelname aan VDAB-opleidingen, bij opleidingen voorSociale Promotie en andere opleidingen.3. Wie participeert aan opleidingen buiten het kader van de job?In deze paragraaf wordt de samenstelling van de groep deelnemers aan opleidingenbuiten het kader van de job beschreven. Telkens wordt een onderscheidgemaakt tussen jongeren zonder een diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs, jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs enjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.We willen immers nagaan of er nog andere factoren bepalend zijn in de deelnameaan opleidingen buiten het kader van de job, wanneer het kwalificatieniveau vande jongere mee opgenomen wordt. De definitie van de kwalificatieniveaus diegehanteerd wordt, is de definitie die voorgesteld werd in het begin van dithoofdstuk.We maken in de tabellen geen onderscheid tussen deelname aan een VDAB-opleiding,deelname aan een opleiding voor Sociale Promotie of deelname aan eenandere opleiding buiten het kader van de job. Wel wordt er getracht om, als er eenduidelijk verschil is tussen de gegevens van de drie soorten opleidingen, dit aan tegeven.Het verband tussen geslacht, etnische herkomst, thuistaal van de jongere en socioeconomischeafkomst en ooit deelgenomen hebben aan een of meerdereopleidingen buiten het kader van de job wordt behandeld. Merk op dat deloopbaan van de jongere ophoudt op 29-jarige leeftijd, het laatstebevragingsmoment.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 863.1 Geslacht: mannen vs. vrouwenVrouwen en mannen volgen in gelijke mate opleidingen buiten het kader van dejob. Ook wanneer er rekening wordt gehouden met het kwalificatieniveau van dejongeren, zien we geen significant verschillende participatiegraad tussen mannenen vrouwen.Tabel 6.15Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd naar geslacht, naarkwalificatieniveauKwalificatie Ooit een opleiding gevolgd? Man (n=838) Vrouw (n=819)Geen dipl/getuigs SO Neen 43,8 53,8Ja 56,2 46,2Χ 2 =0,990; p=0,320 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO Neen 43,9 46,7Ja 56,1 53,3Χ 2 =0,034; p=0,854 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 53,6 54,8Ja 46,4 45,2Χ 2 =0,202; p=0,654 Totaal 100,0 100,Totaal Neen 52,4 54,6Ja 47,6 45,4Χ 2 =0,800; p=0,371 Totaal 100,0 100,0Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Als de verschillende soorten opleidingen apart (VDAB-opleidingen, opleidingenvoor Sociale Promotie en andere opleidingen) bekeken worden, dan blijkt dat erbij VDAB-opleidingen en andere opleidingen buiten het kader van de job geensignificant verband is tussen geslacht en deelname aan opleidingen, zelfs indien eropgesplitst wordt naar het kwalificatieniveau van de jongeren. Er is wel eensignificant verband in de groep van jongeren zonder diploma/getuigschrift vanhet secundair onderwijs tussen geslacht en de deelname aan opleidingen voorSociale Promotie: het percentage mannen dat ooit heeft deelgenomen aan een ofmeerdere opleidingen voor Sociale Promotie is significant groter dan hetpercentage vrouwen.3.2 Etnische afkomst: autochtonen vs. allochtonenIn de eerste tabel met betrekking tot etnische herkomst wordt een onderscheidgemaakt tussen autochtonen en allochtonen. De definitie van een autochtoon werdbeschreven in het vorige hoofdstuk. We hanteren hier dezelfde definitie.Het verschil tussen het percentage deelnemers van allochtone afkomst en vanautochtone afkomst is niet significant.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 87Ook binnen de verschillende kwalificatieniveaus is er geen statistisch significantverschil tussen allochtonen en autochtonen in de deelname aan opleidingen buitenhet kader van de job.Tabel 6.16Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst (tweegroepen), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveau Ooit een opleiding gevolgd? Autochtoon (n=1 451) Allochtoon (n=204)Geen dipl/getuigs SO Neen 45,1 53,1Ja 54,9 46,9Χ 2 =0,574; p=0,449 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 39,1 70,0Ja 60,9 30,0Χ 2 =3,167; p=0,075 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 54,9 49,4Ja 45,1 50,6Χ 2 =1,754; p=0,185 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 53,9 51,0Ja 46,1 49,0Χ 2 =0,610; p=0,435 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)De deelname aan VDAB-opleidingen blijkt wel ongelijk verdeeld te zijn naaretnische herkomst: een groter percentage allochtonen dan autochtonen heeft ooitgeparticipeerd aan een of meerdere VDAB-opleidingen. Verder is er nog eensignificant verband tussen ooit deelgenomen hebben aan een of meerdereopleidingen voor Sociale Promotie en etnische herkomst, wel enkel binnen degroep van jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundaironderwijs. Een groter percentage allochtonen met een diploma dan autochtonenmet een diploma heeft ooit deelgenomen aan een of meerdere opleidingen voorSociale Promotie. Ten slotte is er geen enkel significant verschil tussen deelnameaan andere opleidingen en etnische herkomst.De groep allochtonen opsplitsen in Turken of Noord-Afrikanen enerzijds en Zuid-Europeanen of overige allochtonen anderzijds, levert geen ander beeld op dan inde vorige tabel. We zien bijvoorbeeld wel dat de groep Zuid-Europeanen en degroep overige allochtonen procentueel vaker deelnemen dan de twee anderegroepen, maar het verschil is niet statistisch significant.Binnen de verschillende kwalificatieniveaus is er ook geen ongelijke verdelingvan de deelname aan opleidingen buiten het kader van de job over de verschillendeetnische groepen.

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 88Tabel 6.17Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd naar etnische herkomst (driegroepen), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eenopleidinggevolgd?Autochtoon(n=1 451)Turk/Noord-Afrikanen (n=57)Zuid-Europeaan/overigeallochtonen (n=143)Geen dipl/getuigs Neen 45,1 57,9 46,2SO Ja 54,9 42,1 53,8Χ 2 =1,000; p=0,606 Totaal 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds Neen 39,1 75,0 66,7SO a Ja 60,9 25,0 33,3Χ 2 =3,235; p=0,198 Totaal 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 54,9 52,9 47,6Ja 45,1 47,1 52,4Χ 2 =2,453; p=0,293 Totaal 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 53,9 56,1 48,3Ja 46,1 43,9 51,7Χ 2 =1,833; p=0,400 Totaal 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Als we de drie soorten opleidingen buiten het kader van de job, namelijk VDABopleidingen,opleidingen voor Sociale Promotie en allerlei andere opleidingen,individueel bekijken, dan blijkt het verband tussen deelname aan VDABopleidingenen etnische herkomst als enige significante verband naar voren tekomen. Ongeveer 11% van de jonge autochtonen heeft ooit deelgenomen aan eenof meerdere VDAB-opleidingen ten opzichte van 18% Turkse of Noord-Afrikaansejongeren. In de groep van Zuid-Europeanen of overige allochtonen heeft 16% ooiteen VDAB-opleiding gevolgd.De deelname aan de drie soorten opleidingen uitsplitsen naar etnische herkomsten naar het kwalificatieniveau van de jongeren is niet mogelijk, aangezien er dante weinig aantallen zijn per cel en geen enkele Χ 2 -test geldig is.3.3 Thuistaal: Nederlands vs. andere taalBijna de helft van de jongeren die thuis Nederlands spreken heeft ooit een opleidingbuiten het kader van de job gevolgd. Hoewel het percentage deelnemersbinnen de groep van jongeren die een andere taal dan het Nederlands sprekenthuis 10% lager ligt, is het verschil tussen de twee groepen niet significant. Wekunnen dus niet besluiten dat significant meer jongeren die thuis Nederlandsspreken, ooit deelgenomen hebben aan een opleiding buiten het kader van de jobdan jongeren die niet het Nederlands als thuistaal hebben.In de groep van de jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs (de enige groep waar de Χ 2 -test geldig is) is er ook geen

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 89significant verschil in participatiegraad tussen diegenen die Nederlands sprekenthuis en diegenen die geen Nederlands spreken thuis.Tabel 6.18Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd naar Nederlands als thuistaal,naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit een opleidinggevolgd?Nederlands (n=1 611)Geen Nederlands (n=46)Geen dipl/getuigs SO a Neen 45,3 75,0Ja 54,7 25,0Χ 2 =2,616; p=0,106 Totaal 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 43,4 66,7Ja 56,6 33,3Χ 2 =0,622; p=0,430 Totaal 100,0 100,0Dipl/getuigs voltijds SO Neen 51,1 60,0Ja 45,9 40,0Χ 2 =0,485; p=0,486 Totaal 100,0 100,0Totaal Neen 53,2 63,0Ja 46,8 37,0Χ 2 =1,743; p=0,187 Totaal 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Als we de verschillende opleidingen buiten het kader van de job meer in detailbekijken, blijkt er geen enkel verband te zijn tussen al dan niet thuis Nederlandsspreken en deelgenomen hebben aan een VDAB-opleiding. Hetzelfde geldt voordeelname aan een opleiding voor Sociale Promotie en deelname aan andere opleidingendie niet in het kader van de job werden gevolgd.Net als bij etnische herkomst is de deelname aan de drie soorten opleidingenbuiten het kader van de job apart opsplitsen naar het kwalificatieniveau van dejongeren en de thuistaal niet aangewezen, aangezien er te weinig jongeren zijn inonze steekproef die thuis geen Nederlands spreken om voldoende betrouwbareresultaten te verkrijgen.3.4 Socio-economische afkomstOm een inzicht te krijgen in het verband tussen de deelname aan een opleidingbuiten het kader van de job en de socio-economische afkomst van de jongeren,wordt socio-economische afkomst, net als in het vorige deel, samengesteld teneerste op basis van de activiteit van vader en moeder en ten tweede op basis vanhet onderwijsniveau van vader en moeder. Vier categorieën wordenonderscheiden: een ouder of beide ouders niet werkend en laaggeschoold, een

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 90ouder of beide ouders niet werkend en hooggeschoold, beide ouders werkend enlaaggeschoold, beide ouders werkend en hooggeschoold.Het percentage jongeren dat ooit deelgenomen heeft aan een opleiding buiten hetkader van de job, verschilt in de vier socio-economische categorieën niet veel vanelkaar. De Χ 2 -test bevestigt dat er geen verschil is in de deelname aan eenopleiding buiten het kader van de job naar socio-economische afkomst.Deze vaststelling geldt ook in de groep van jongeren zonder een diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs, in de groep van jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs en ten slotte in de groep vanjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Tabel 6.19Ooit een opleiding buiten het kader van de job gevolgd naar socio-economischeafkomst (%), naar kwalificatieniveauKwalificatieniveauOoit eenopleidinggevolgd?Een of beideouders nietwerkend, laaggeschoold(n=224)Beide ouderswerkend,laaggeschoold(n=122)Een of beideouders nietwerkend,hooggeschoold(n=513)Beide ouderswerkend,hooggeschoold(n=627)Geen dipl/getuigs Neen 44,4 66,7 55,6 41,2SO Ja 55,6 33,3 44,4 58,8Χ 2 =2,418; p=0,490 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Getuigs deeltijds SO a Neen 50,0 16,7 33,3 41,7Ja 50,0 83,3 66,7 58,3Χ 2 =2,224; p=0,527 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Dipl/getuigs volt SO Neen 55,3 52,9 55,6 52,8Ja 44,7 47,1 44,4 47,2Χ 2 =1,003; p=0,801 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0Totaal Neen 53,6 52,5 55,4 52,3Ja 46,4 47,5 44,6 47,7Χ 2 =1,120; p=0,772 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0a De Χ 2 -test is niet geldig.Bron:SONAR: C76(23) + C76(26) + C76(29)Er is wel een significant verschil tussen de socio-economische groepen wanneerwe de participatiegraden van VDAB-opleidingen bekijken. Het percentagejongeren met een of beide ouders niet werkend en beide laaggeschoold en hetpercentage jongeren met beide ouders werkend en beide ouders laaggeschoold datooit heeft deelgenomen aan een of meerdere VDAB-opleidingen is groter dan hetpercentage deelnemers in de twee andere categorieën. De participatiegraden vande twee eerste groepen zijn respectievelijk 18% en 17%, de participatiegraden vande twee andere groepen zijn 10% (een of beide ouders niet werkend,hooggeschoold) en 7% (beide ouders werkend, hooggeschoold). We zien een

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 91duidelijke tweedeling tussen de groep van jongeren waarvan beide ouderslaaggeschoold zijn, deze participeren significant meer, en de groep van jongerenwaarvan minstens een ouder hooggeschoold is, deze participeren significantminder. Deze tweedeling stellen we ook vast in de groep van jongeren met eendiploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Indien de deelname aan andere opleidingen beschouwd wordt, dan zien we nethet omgekeerde. Daar is er ook een tweedeling tussen jongeren met minstens eenhooggeschoolde ouder enerzijds en twee laaggeschoolde ouders anderzijds. Jongerenmet minstens een hooggeschoolde ouder participeren significant vaker aaneen of meerdere andere opleidingen buiten het kader van de job dan jongeren mettwee laaggeschoolde ouders. Deze vaststelling is tevens waarneembaar binnen degroep van de jongeren met minstens een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs.Bij opleidingen voor Sociale Promotie ten slotte blijkt de deelname niet ongelijkverdeeld te zijn over de verschillende socio-economische categorieën. Ook nietwanneer de jongeren opgesplitst worden naar hun kwalificatieniveau.4. BesluitIn dit hoofdstuk werd de mate van participatie aan opleidingen buiten het kadervan de job bestudeerd. Dit zijn opleidingen georganiseerd door de VDAB, opleidingenvoor Sociale Promotie en andere opleidingen die georganiseerd wordenbuiten het kader van de job. Verder werd de groep participanten vergeleken metde groep niet participanten met betrekking tot een aantal achtergrondkenmerken,zoals geslacht, etnische herkomst, thuistaal en socio-economische afkomst. Net alsin het vorige hoofdstuk wordt het kwalificatieniveau van de jongeren telkens meegenomenin de analyses, om op die manier een gedetailleerde blik te kunnenwerpen op de participatiepatronen van jongeren zonder of met beperktekwalificaties.Iets minder dan de helft van de jongeren heeft, op 29-jarige leeftijd, ooit een opleidingbuiten het kader van de job gevolgd. De participatiegraad van opleidingenbuiten het kader van de job ligt daarbij een stuk lager dan de participatiegraad vanopleidingen in het kader van de job. Verder blijkt dat 11% van de jongeren ooitdeelgenomen heeft aan een VDAB-opleiding, 19% aan een opleiding voor SocialePromotie en 25% aan een andere opleiding in het kader van de job.De deelname aan opleidingen buiten het kader van de job is, in tegenstelling totopleidingen in het kader van de job, niet ongelijk verdeeld over jongeren zondereen diploma/getuigschrift van het secundair onderwijs, jongeren met eengetuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs of jongeren met een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Dit betekent dat elke groep in

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 92gelijke mate heeft deelgenomen aan een of meerdere opleidingen buiten het kadervan de job.Het patroon van deelname aan opleidingen buiten het kader van de job is zeerdivers als er uitgesplitst wordt naar het type opleiding. Er blijkt een verband tebestaan tussen deelname aan VDAB-opleidingen en het kwalificatieniveau van dejongeren: het percentage jongeren met een diploma uit het deeltijds secundaironderwijs en het percentage deelnemers zonder diploma of getuigschrift van hetsecundair onderwijs is significant hoger dan het percentage deelnemers met eendiploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Dat een hogerpercentage jongeren zonder diploma of getuigschrift ooit heeft deelgenomen aaneen of meerdere VDAB-opleidingen is niet zo vreemd, aangezien deze opleidingenvoornamelijk gevolgd worden tijdens een niet-werkperiode en jongeren zonder ofmet beperkte kwalificaties vaker niet werkend zijn dan jongeren met een diploma.Het volgen van een VDAB-opleiding is voor jongeren zonder diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs of voor jongeren met een getuigschriftvan de deeltijdse leersystemen met andere woorden een middel om een (meerpassende) job te vinden. Het verband met kwalificatieniveau is niet zichtbaar bijopleidingen voor Sociale Promotie en andere opleidingen buiten het kader van dejob: alle kwalificatieniveaus participeren in gelijke mate aan dit soort opleidingen.Het volgen van een opleiding buiten het kader van de job blijkt zeker zijn nut tehebben. Voor een meerderheid van de jongeren die een VDAB-opleiding volgen,een opleiding voor Sociale Promotie of een andere opleiding resulteert deze opleidingin verworven vaardigheden die overdraagbaar zijn naar toenmalig of toekomstigwerk.Bij het bestuderen van de samenstelling van de groep deelnemers aan opleidingenbuiten het kader van de job, zagen we dat er geen significant verband is tussengeslacht en de deelname aan een of meerdere opleidingen buiten het kader van dejob. Ook wanneer er gecorrigeerd wordt voor het kwalificatieniveau van dejongeren, blijkt dat de verschillen in participatiegraden tussen mannen envrouwen niet statistisch significant zijn. De deelname aan VDAB-opleidingen enandere opleidingen is ook niet gelieerd aan geslacht. Dit geldt binnen elkkwalificatieniveau. We zagen wel dat mannen zonder diploma of getuigschriftvan het secundair onderwijs significant vaker participeren aan een opleiding voorSociale Promotie dan vrouwen zonder diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs.Etnische herkomst blijkt geen beïnvloedende factor te zijn in de deelname aanbijkomende opleidingen. Autochtonen en allochtonen (zelfs indien deze nogonderscheiden worden in Turken en Noord-Afrikanen enerzijds en Zuid-Europeanen en overige allochtonen anderzijds) participeren in gelijke mate en ditzowel binnen de groep van jongeren zonder diploma/getuigschrift van hetsecundair onderwijs als binnen de groep van jongeren met een diploma ofgetuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Waar wel een ongelijke

Resultaten – Opleidingen buiten het kader van de job 93verdeling optreedt, is bij de deelname aan VDAB-opleidingen (een groterpercentage allochtonen dan autochtonen heeft ooit geparticipeerd aan een ofmeerdere VDAB-opleidingen) en bij de deelname aan opleidingen voor SocialePromotie door jongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijdssecundair onderwijs (autochtonen met een diploma hebben significant vakerdeelgenomen dan allochtonen met een diploma). Dezelfde argumentatie zoals wedie postuleerden bij jongeren zonder diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs, kan gebruikt worden om te verklaren waarom allochtonen significantvaker participeren aan een VDAB-opleiding dan autochtonen. Zoals aangehaaldworden VDAB-opleidingen voornamelijk gevolgd in een niet-werkperiode.Bovendien blijkt ook uit statistieken dat allochtonen vaker werkloos of inactief zijndan autochtonen. Via de deelname aan een VDAB-opleidingen trachten zij dushun vaardigheden en competenties te verbeteren of uit te breiden om op diemanier een job of een passende job op de arbeidsmarkt te vinden.Daarnaast is er geen statistisch significant verschil in de participatiegraad tussenjongeren die thuis Nederlands spreken en jongeren die thuis geen Nederlandsspreken. Dit geldt voor alle kwalificatieniveaus en voor elke soort opleiding buitenhet kader van de job.Ten slotte bestaat er ook geen verband tussen deelname aan opleidingen buitenhet kader van de job en socio-economische afkomst, behalve voor VDABopleidingenen andere opleidingen. De richting van het verband is voor beide typestegenovergesteld. Een groter percentage jongeren waarvan beide ouders laaggeschooldzijn heeft ooit deelgenomen aan een VDAB-opleiding dan jongeren metten minste een ouder hooggeschoold. Bij andere opleidingen blijkt dat jongerenmet minstens een hooggeschoolde ouder juist significant vaker participeren danjongeren waarvan beide ouders laaggeschoold zijn.Deze resultaten duiden op een tweedeling telkens tussen VDAB-opleidingen enandere opleidingen waarbij de kansarme groep (jongeren zonder diploma ofgetuigschrift, allochtonen, lagere socio-economische afkomst) significant meerparticipeert dan de kansrijke groep. Dit doet vermoeden dat VDAB-opleidingenvoornamelijk, voor de kansarme groep, een opstap zijn naar de arbeidsmarkt.Deze omgekeerde ongelijkheid bij VDAB-opleidingen (kansarme groepenparticiperen meer dan kansrijke groepen) lijkt een positief signaal te zijn en dit ishet ook. Het is alleen essentieel om kansarme groepen ook de gelegenheid tegeven om, naast het verbreden van de vaardigheden en competenties om eengoede positie te verwerven op de arbeidsmarkt, ook hun vaardigheden teverrijken vanuit hun persoonlijke interesses.

95ALGEMEEN BESLUITDe doelstelling van dit onderzoek was tweevoudig. In de eerste plaats wilden weuitzoeken in welke mate jongeren (zonder of met beperkte kwalificaties)participeren aan bijkomende opleidingen. In de tweede plaats wilden we te wetenkomen of er, naast het opleidingsniveau, nog andere discriminerende factoren zijndie zorgen voor een ongelijke verdeling van de deelname aan bijkomendeopleidingen.Uit dit onderzoek is gebleken dat een ruime meerderheid van de jongeren ooit eenformele opleiding in het kader van de job gevolgd heeft, dit percentage geldt ookvoor de deelname aan een informele opleiding in het kader van de job. Metbetrekking tot de deelname aan een opleiding buiten het kader van de job gaat hetom iets minder dan de helft van de jongeren (11% van de jongeren heeft ooit deelgenomenaan een VDAB-opleiding, 19% aan een opleiding voor Sociale Promotieen 25% aan een andere opleiding buiten het kader van de job). De participatiegraadvan jongeren voor opleidingen in het kader van de job ligt dus een stukhoger dan het percentage jongeren dat gedurende hun loopbaan, tot op de leeftijdvan 29 jaar, een of meerdere opleidingen buiten het kader van de job heeftgevolgd.De hypothese die we vooropgesteld hebben, wordt bevestigd door onze resultaten.Een relatief grote groep van jongeren heeft ooit geparticipeerd aan een bijkomendeopleiding. Het is wel zo dat als jongeren hun vaardigheden en competentieswillen verbreden en verbeteren door het volgen van bijkomende opleidingen,ze dit vaker doen door middel van opleidingen in het kader van de job dandoor opleidingen buiten het kader van de job.Er is een verband tussen de deelname aan formele opleidingen in het kader van dejob enerzijds en het kwalificatieniveau van jongeren anderzijds: een significantkleiner percentage jongeren zonder diploma of getuigschrift van het secundaironderwijs en een significant kleiner percentage jongeren met een getuigschrift vanhet deeltijds secundair onderwijs heeft ooit een formele opleiding in het kader vande job gevolgd in vergelijking met het percentage binnen de groep van jongerenmet minstens een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.

Algemeen besluit 96De uitdaging bestaat erin om de verschillende actoren (dit kunnen onder anderede jongeren zelf zijn of werkgevers) te sensibiliseren (over hunverantwoordelijkheden) en om hen aan te moedigen om actie(s) te ondernemenmet als doel het wegwerken van deze ongelijkheid. Daarvoor is het noodzakelijkde barrières, die er bestaan voor jongeren zonder een diploma of getuigschriftsecundair onderwijs of voor jongeren met een getuigschrift van het deeltijdsonderwijs, te onderkennen en te erkennen en nadien weg te werken om zo de wegte openen voor kansarme jongeren om deel te nemen aan bijkomende formeleopleidingen.Een eerste mogelijke barrière voor jongeren zonder of met beperktekwalificaties is de financiële bijdrage die ze eventueel moeten geven voor hetvolgen van een formele opleiding in het kader van de job. Uit dit onderzoek bleekbijvoorbeeld dat er een verband bestaat tussen wie het initiatief nam voor dedeelname en wie betaald heeft voor de opleiding: indien de opleiding op eigeninitiatief werd gevolgd, dan heeft de jongere vaker zelf de opleiding moetenbekostigen in vergelijking met de situatie dat de opleiding gevolgd werd op vraagvan de werkgever. Als er geopteerd wordt om jongeren zonder een diploma ofgetuigschrift van het secundair onderwijs of met een getuigschrift van het deeltijdsonderwijs aan te moedigen om een bijkomende opleiding te volgen, dan is hetminstens even belangrijk om ook de kostprijs van de opleiding te drukken of omwerkgevers incentives te geven om de deelname van kansarme groepen mee terealiseren. Een tweede barrière die uit dit onderzoek naar voren is gekomen en dateen rol kan spelen om geen bijkomende (formele) opleidingen in het kader van dejob te volgen, is tijdsdruk. De redenen die vooral aangehaald worden waaromjongeren (nog) wel een opleiding wilden volgen, maar dit toch niet gedaanhebben, is tijdsgebrek, zowel vanuit het gezin en de persoonlijke levenssfeer alsvanuit de werksfeer. Ten slotte rijst ook de vraag of de duur van de loopbaan (dusde tijd die jongeren werkelijk besteden aan een of meerdere jobs) van jongerenzonder of met beperkte kwalificaties wel lang genoeg is om een of meerdereformele opleidingen in het kader van de job te volgen. Het blijkt immers dat dezejongeren al op de leeftijd van 26 jaar significant minder participeren dan jongerenmet een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Terwijldeze laatste groep toch de arbeidsmarkt later betreden. Dit kan verklaard wordendoordat jongeren zonder een diploma of getuigschrift van het secundair onderwijsen jongeren met een getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs te makenkrijgen met een meer problematische beginperiode op de arbeidsmarkt, waarbij zijlanger moeten zoeken naar een eerste job, zij vlugger uit hun eerste jobuitstromen, zij meer geconfronteerd worden met werkloosheidsperiodes, … danjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Het ophelderen van deze onduidelijkheden verdient zeker de aandacht in eenlatere fase van dit onderzoek.

Algemeen besluit 97De deelname aan informele opleidingen in het kader van de job en de deelnameaan opleidingen buiten het kader van de job blijkt, in tegenstelling tot de deelnameaan formele opleidingen in het kader van de job, niet ongelijk verdeeld te zijn overjongeren zonder diploma/getuigschrift van het secundair onderwijs, jongeren meteen getuigschrift van het deeltijds secundair onderwijs of jongeren met eendiploma/getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Dit betekent dat elkegroep in gelijke mate heeft deelgenomen aan een of meerdere informeleopleidingen in het kader van de job en een of meerdere opleidingen buiten hetkader van de job in hun loopbaan. Hier ligt de mogelijkheid om, in een eventueelkwalitatief onderzoek, na te gaan waarom juist jongeren in gelijke mateparticiperen aan informele opleidingen in het kader van de job en opleidingenbuiten het kader van de job en niet wat betreft formele opleidingen in het kadervan de job en om daarna in te spelen op deze factoren en passende maatregelen tenemen.Wanneer de deelname aan opleidingen buiten het kader van de job meer indetail bekeken wordt, blijkt dat er wel een verband bestaat tussen deelname aanVDAB-opleidingen en het kwalificatieniveau van jongeren: het percentagedeelnemers zonder diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs of hetpercentage deelnemers met een getuigschrift van een van de deeltijdseonderwijssystemen, is significant hoger dan het percentage deelnemers met eendiploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs. Dit is op zich nietzo’n opmerkelijk resultaat, aangezien VDAB-opleidingen zich ook richten naarlangdurige werklozen (en uit onderzoek blijkt dat jongeren zonder of metbeperkte kwalificaties meer kans hebben om niet te werken dan jongeren met eendiploma). De deelname aan opleidingen voor Sociale Promotie en de deelnameaan andere opleidingen zijn niet gelieerd aan het kwalificatieniveau van dejongeren.Een positieve vaststelling is dat de deelname aan zowel een opleiding in het kadervan de job als een opleiding buiten het kader van de job, zijn nut heeft voor deverdere loopbaan, of het toenmalig en toekomstig werk. Dit geldt voor allejongeren uit de drie kwalificatieniveaus. De inspanning vanuit het beleid om dedeelname aan bijkomende opleidingen te bevorderen en het benadrukken van demogelijke voordelen ervan vanuit de onderzoekswereld is met andere woordenzeker gerechtvaardigd.Op de tweede plaats was er de vraag of er, naast het kwalificatieniveau van dejongeren, een ongelijke verdeling bestaat naar geslacht, etnische herkomst, thuistaalen socio-economische afkomst. Er bestaat een verband tussen deze kenmerkenen de deelname aan formele opleidingen in het kader van de job. Deze relatie isafwezig bij informele opleidingen in het kader van de job (behalve bij geslacht) enbij opleidingen buiten het kader van de job.

Algemeen besluit 98Etnische herkomst speelt een rol bij formele opleidingen (indien er uitgesplitstwordt naar het kwalificatieniveau, is er enkel een verband in de groep vanjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs),maar niet bij informele opleidingen in het kader van de job. Autochtonen enallochtonen participeren met andere woorden in gelijke mate aan informeleopleidingen, terwijl de deelname aan formele opleidingen toch vooral gebeurt inde groep van autochtonen. Etnische herkomst blijkt ook geen rol te spelen bij dedeelname aan een opleiding buiten het kader van de job. Autochtonen enallochtonen (zelfs indien deze nog onderscheiden worden in Turken en Noord-Afrikanen enerzijds en Zuid-Europeanen en overige allochtonen anderzijds)participeren in gelijke mate en dit zowel binnen de groep van jongeren zonder eendiploma of getuigschrift van het secundair onderwijs als binnen de groep vanjongeren met een diploma of getuigschrift van het voltijds secundair onderwijs.Waar wel een ongelijke verdeling optreedt, is bij de deelname aan VDABopleidingen(een groter percentage allochtonen dan autochtonen heeft ooitgeparticipeerd aan een of meerdere VDAB-opleidingen) en bij de deelname aanopleidingen voor Sociale Promotie door jongeren met een diploma of getuigschriftvan het voltijds secundair onderwijs (autochtonen met een diploma ofgetuigschrift hebben significant vaker deelgenomen dan allochtonen met eendiploma of getuigschrift).Dezelfde vaststellingen gelden voor het verband met socio-economischeafkomst: dit kenmerk is een belangrijke factor in de verdeling van de deelnameaan formele opleidingen in het kader van de job, maar niet in de verdeling van dedeelname aan informele opleidingen in het kader van de job en opleidingen buitenhet kader van de job (behalve voor VDAB-opleidingen en andere opleidingen).Met betrekking tot formele opleidingen en andere opleidingen buiten het kadervan de job, kan er een tweedeling gemaakt worden tussen jongeren met minstenseen ouder die hooggeschoold is, deze participeren het meest, en jongeren mettwee laaggeschoolde ouders, deze participeren het minst. Bij VDAB-opleidingengeldt daarentegen dat een groter percentage jongeren waarvan beide ouderslaaggeschoold zijn ooit heeft deelgenomen aan een VDAB-opleiding dan jongerenwaarvan ten minste een ouder hooggeschoold is.We kunnen besluiten dat, naast het kwalificatieniveau van de jongeren, er dusnog altijd een aantal factoren zijn die de deelname aan opleidingen, en dan vooralformele opleidingen, voor (bepaalde categorieën van) jongeren bemoeilijken. Depatronen zijn echter zeer divers en zijn verschillend voor deelname aan formeleopleidingen in het kader van de job, informele opleidingen in het kader van dejob, opleidingen buiten het kader van de job en de diverse types van opleidingenbuiten het kader van de job. Het is essentieel om deze verschillen goed in kaart tebrengen en een specifiek beleid voor elk van deze groepen uit te werken om zo debarrières die voor deze jongeren bestaan, weg te werken.

99REFERENTIESBaert H. (2002), Spanningsvelden in het discours van de officiële verklaringen overlevenslang leren, in H. Baert, L. Dekeyser & G. Sterck (red.), Levenslang leren ende actieve welvaartsstaat, Acco, Leuven, p. 17-33.Beck U. (1998), Risk society: Towards a new modernity, Sage, London, 260 p.Becker G. (1964), Human capital, National Bureau of Economic Research, NewYork, 187 p.Borghans, L., Golsteyn, B. & de Grip, A. (2006), Meer werken is meer leren, CINOP,’s-Hertogenbosch, 108 p.Bourdieu, P. & Passeron, J.-C. (1970), La reproduction, Eléments pour une théorie dusystème de l’enseignement, Ed. de Minuit, Paris, 284 p.Bowles, S. (1972), Schooling and inequality from generation to generation, Journalof Political Economy, jrg. 83, nr. 3, p. 219-251.Bradley H. (2005), Winners and losers: young people in the ‘new economy’, in H.Bradley & J. Van Hoof (eds.), Young people in Europe. Labour markets andcitizenship, Policy Press, Bristol, p. 99-113.Colardyn D. & Bjørnåvold, J. (2005), The learning continuity: European inventory onvalidating non-formal and informal learning. National policies and practices in validatingnon-formal and informal learning, Panorama series 117, European Centrefor the Development of Vocational Training (CEDEFOP), Thessaloniki, 159 p.Coleman, J. S. (1988), Social capital in the creation of human capital, The AmericanJournal of Sociology, Supplement: Organizations and Institutions: Sociologicaland Economic Approaches to the Analysis of Social Structure, jrg. 94, p. S95-S120.

Referenties 100Colley H., Hodkinson P. & Malcolm J. (2003), Informality and formality in learning: areport for the Learning and Skills Research Centre, Learning and Skills ResearchCentre, London, 87 p.Degroote, K. (2004), ‘Levenslang leren. Een eerste ontsluiting van de ad hocmodule over levenslang leren bij de enquête naar arbeidskrachten’, Overwerk,nr. 3, p. 74-78.De Rick K. & Maes L. (2005), Levenslang leren voor jongeren met beperktekwalificaties, in J. Godemont, N. Steegmans, K. Goyvaerts, S. Lenaers, S. Spee(red.), Het leven zoals het zou kunnen zijn: (on)gelijke kansen in de levensloop.Jaarboek 3 Steunpunt Gelijkekansenbeleid, Steunpunt Gelijkekansenbeleid,Antwerpen, p. 101-123.DIVA (2003), Levenslang en levensbreed leren in Vlaanderen. Gegevens, ontwikkelingenen beleidsmaatregelen, HIVA, Leuven, 396 p.Duquet, N., Glorieux, I., Laurijssen, I. & Van Dorsselaer, Y. (2006), Wit krijt schrijftbeter. Schoolloopbanen van allochtone jongeren in beeld, Garant, Antwerpen-Appeldoorn, 106 p.European Commission (2000), The Lisbon European Council – An agenda of economicand social renewal for Europe. Contribution of the European Commission to the specialEuropean council in Lisbon, 23-24 March 2000, DOC/00/7, 28 February.European Commission (2000a), Memorandum over levenslang leren, Commissie vande Europese Gemeenschappen, Brussel, 41 p.Europese Commissie (2001), Een Europese ruimte voor levenslang leren realiseren.Mededeling Commissie, Commissie van de Europese Gemeenschappen, Brussel,52 p.European Commission (2002), Detailed work programme on the follow-up of theobjectives of Education and training systems in Europe, Official Journal of theEuropean Communities, C141/1., 14.6.2002.FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie – Algemene Directie Statistiek enEconomische Informatie (2006a), CVTS Glossarium,http://www.statbel.fgov.be/cvts/Glossarium_nl.pdf.FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie – Algemene Directie Statistiek enEconomische Informatie (2006b), CVTS – Deelnemers formele opleiding endeelnemers informele opleiding,http://www.statbel.fgov.be/figures/download_nl.asp#lfs.

Referenties 101Groenez, S., Van den Brande, I. & Nicaise, I. (2003), Cijferboek ‘Sociale ongelijkheid inhet Vlaamse onderwijs’. Een verkennend onderzoek op de Panelstudie van BelgischeHuishoudens, Steunpunt LOA/HIVA, Leuven, 238 p.Hirtt, N., Nicaise, I. & De Zutter, D. ( 2007), De school van de ongelijkheid, Berchem,EPO, 171 p.van Hoof J. (2001), Sociale ongelijkheid en het moderne arbeidsbestel, in J. vanHoof & J. Van Ruysseveldt (red.), Sociologie en de moderne samenleving.Maatschappelijke veranderingen van de industriële revolutie tot in de 21 ste eeuw, OpenUniversiteit, Heerlen, p. 239-262.van Hoof J. & Bradley H. (2005), Introduction, in H. Bradley & J. van Hoof (eds.),Young people in Europe. Labour markets and citizenship, Policy Press, Bristol, p. 1-12.Hooghe, M. (2003), Sociaal kapitaal in Vlaanderen. Verenigingen en democratischepolitieke cultuur, Amsterdam University Press, Amsterdam, 240 p.Hövels B. (1999), Early school-leaving: The perspective of qualification and labourmarket, in B. Hövels, H. Rademacker, & G. Westhoff, Early school-leaving,qualifications, and youth employment, Eburon, Delft, p. 1-52.Ministerie van de Vlaamse gemeenschap, Administratie Planning en Statistiek,Project Kleurrijk Vlaanderen (2004). Het pact van Vilvoorde in concrete cijfers. Deopvolging van 21 doelstellingen, Ministerie van de Vlaamse gemeenschap,Administratie Planning en Statistiek, Brussel, 68 p.Nicaise, I. (2008), Ongelijkheid en sociale uitsluiting in het onderwijs: eenuitroeibare kwaal?, in I. Nicaise & E. Desmedt (red.), Gelijke kansen op school: hetkan! Zestien sporen voor praktijk en beleid, Plantyn, Mechelen, p. 21-53.O’ Brian, S. & Fathaigh, M. Ó. (2005), Bringing in Bourdieu’s theory of socialcapital: Renewing learning partnership approaches in social inclusion, IrishEducational Studies, jrg. 24, nr. 1, p. 65-76.OECD (2000), From initial education to working life. Making transitions work, OECD,Paris, 203 p.Paoli, P. & Merlli&, D. (2000), Third European survey on working conditions 2000,European Foundations for the Improvement of Living and Working Conditions,Dublin, 86 p.

Referenties 102Plug W. & du Bois-Reymond M. (2005), Young people and their contemporarylabour market values, in H. Bradley & J. van Hoof (eds.), Young people in Europe.Labour markets and citizenship, Policy Press, Bristol, p. 65-80.Putnam, R. D. (1993), Making democracy work: Civic traditions in modern Italy,Princeton University Press, Princeton, 258 p.Putnam, R. D. (2000), Bowling Alone: The collapse and revival of American community,Simon and Schuster, New York, 541 p.Reiter H. & Craig G. (2005), Youth in the labour market: citizenship or exclusion?,in H. Bradley & J. van Hoof (eds.), Young people in Europe. Labour markets andcitizenship, Policy Press, Bristol, p. 15-39.Rosenbaum J. E., Kariya T., Settersten R. & Maier T. (1990), Market and networktheories of the transition from high school to work: Their application to industrializedsocieties, Annual Review of Sociology, jrg. 16, p. 263-299.Saliën, K., De Rick, K. & Baert, H. (2008), Kwalificaties en leeractiviteiten in deloopbaan van jongvolwassenen: Status Quaestionis (SSL-RapportSSL/OD2/2008.03), HIVA, Leuven, 95 p.SONAR (2005a), Hoe maken Vlaamse jongeren de overgang van school naar werk?Thematische analyses: De arbeidsmarktintrede van jongeren en de participatie aanlevenslang leren Basisrapportering C80(23), HIVA, Leuven, 96 p.SONAR (2005b), De arbeidsmarktintrede van ongekwalificeerde schoolverlaters inVlaanderen. Hoe maken Vlaamse jongeren de overgang van school naar werk?Bijkomend rapport PBO 99, Sherppa, Gent, 71 p.Spence, M. (1973), Job market signaling, Quarterly Journal of Economics, 87, p. 355-374.Steunpunt WAV-SSA & SONAR (2002), De arbeidsmarkt in Vlaanderen. Jaarreeks2001. Deel 3. Jongeren op zoek naar werk, Steunpunt WAV-SSA/SONAR, Leuven,95 p.Thurow L. C. (1975), Generating inequality: Mechanisms of distribution in the U.S.economy, Basic Books, New York, 258 p.Van Bree L. (2007), Werkplekleren als leren van en met elkaar, in H. Baert, H.Gielen, B. Lauwers & L. Van Bree, Leren van en met elkaar op de werkplek, WoltersKluwer, Mechelen, p. 27-56.

Referenties 103Vandenbroucke, F. (2004), Onderwijs en vorming. Vandaag kampioen in wiskunde,morgen ook in gelijke kansen. Beleidsnota 2004-2009, Vlaamse Regering, Brussel,117 p.Vandenbroucke F. (2007), De competentieagenda: Vlaamse regering en sociale partnersslaan handen in elkaar voor totaalaanpak talentontwikkeling, Persbericht F.Vandenbroucke 14 mei 2007.Vanderpoorten M. (2000), Beleidsnota Onderwijs en Vorming 2000-2004, Ministerievan de Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 60 p.Van Woensel A. (2006), In het lang en in het breed. Levenslang leren in Vlaanderen enEuropa. WAV-rapport, Steunpunt WAV, Leuven, 22 p.Wouters M. (2002), Luik 1: Levenslang leren in Vlaanderen: Een stand van zaken,in H. Baert, M. Douterlungne, D. Van Damme, W. Kusters, I. Van Wiele, T.deelnamekansen inzake arbeidsmarktgerichte permanente vorming, CPVBO-K.U.Leuven, Leuven, p. 7-44.

BIJLAGEN105

107Bijlage I: Vragen betreffende opleidingen in het kader van de jobC76(23)In de vragenlijst werd volgende vraag gesteld:Heeft u tijdens uw eerste job / huidige job ooit een opleiding gevolgd? Ja NeenC76(26)In de vragenlijst werd volgende vraag gesteld:De volgende vragen gaan over opleidingen in het kader van uw werk en hebbenbetrekking op al de jobs die u reeds had (dus ook deze voor uw 23 ste jaar)Heeft u in het kader van een job ooit een georganiseerde opleiding (binnen ofbuiten het bedrijf) gevolgd? (Opleidingen op de werkvloer komen later aan bod) Ja Neen Geen verdere jobs meer Geen antwoord/weet nietHeeft u in het kader van een job ooit een opleiding op de werkvloer (door collegaof overste of door het observeren van het werk van collega’s) gevolgd? Ja Neen Geen antwoord/weet nietC76(29)In de kalender werd voor elke job die tussen 26 en 29 jaar werd geregistreerd volgendevraag gesteld:In de periode van tot heeft u in het kader van dezejob één of meerdere van volgende soorten opleidingen gevolgd? Een formele opleiding binnen het bedrijf Een formele opleiding buiten het bedrijf Een informele opleiding door een collega of overste Een informele opleiding door het bestuderen van het werk van collega’s Geen

Bijlage I 108Weet nietGeen antwoord

109Bijlage II: Vragen betreffende opleidingen buiten het kader van de jobC76(23)In de kalender werd geregistreerd of de respondent een opleiding buiten het kadervan de job volgde, hoeveel en de begin- en einddatumEr werd telkens een onderscheid gemaakt tussen Onderwijs voor Sociale Promotie Vdab-opleiding Andere opleidingenC76(26)In de kalender werd gevraagd:Heeft u sinds een opleiding voor Sociale Promotie gevolgd? Ookopleidingen voor Sociale Promotie die op bezig waren, zijn hier vantoepassing Ja Neen Weet niet/geen antwoordHeeft u sinds nog een opleiding bij de VDAB gevolgd? Ook deVDAB-opleidingen die op bezig waren, zijn hier van toepassing. Ja Neen Weet niet/geen antwoordHeeft u sinds buiten het kader van een job nog een andere opleidinggevolgd? Ook de andere opleidingen die op bezig waren, zijnhier van toepassing. Ja Neen Weet niet/geen antwoordC76(29)In de kalender werd gevraagd:Heeft u sinds een opleiding voor Sociale Promotie gevolgd? Ookopleidingen voor Sociale Promotie die op bezig waren, zijn hier vantoepassing

Bijlage II 110JaNeenWeet niet/geen antwoordHeeft u sinds nog een opleiding bij de VDAB gevolgd? Ook deVDAB-opleidingen die op bezig waren, zijn hier van toepassing. Ja Neen Weet niet/geen antwoordHeeft u sinds buiten het kader van een job nog een andere opleidinggevolgd? Ook de andere opleidingen die op bezig waren, zijnhier van toepassing. Ja Neen Weet niet/geen antwoord