Desember 2008 - Die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika

diskussie
Nogeens Artikel 31
Ek verwys na die insiggewende reaksie van
Hennie van der Walt van Nylstroom in Die
Kerkblad van Februarie met die opskrif “Artikel
31 KO is nie die probleem nie”. Hy verskil van ’n
artikel van my ’n tyd tevore. Ek het verwag dat ander
tot die debat sou toetree.
Ek meen dat sy artikel presies aandui hoe regsgeleerdes
die Kerkorde bekyk. Dit mag selfs vandag die
algemene opinie in die GKSA geword het. Sedert
1816 word “kerkorde” wyd as ’n vrywillige ooreenkoms
of konstitusie tussen “lidmate” of “kerke” beskou wat
verenig het om dieselfde belange en oogmerke na te
streef.
Hennie sê vanuit die sekulêre regsoogpunt dat Art. 31
KO, soos dit in 1964 vasgestel is, vir hom presies in
“verstaanbare Afrikaans” sê wat die verenigingsreg
myns insiens in ’n hof sal sê. ’n Hof sal nie op Skrif en
Belydenis ingaan nie. Hennie beredeneer dit ook nie.
Hy neem dus nie “kerk” nie, maar vereniging as
vertrekpunt en sê dat Art. 31 voorskryf “aan kerke in
Gereformeerde verband dat almal gebonde is aan die
besluite van meerdere vergaderings. Dit bevestig die
gesagsverhouding waartoe elke kerk homself vrywillig
by ooreenkoms verbind het”.
Ek ken en waardeer Hennie as koelkop “regsgeleerde”.
Ek wil vir hom dankie sê dat hy as regsgeleerde
die gewone regsopinie wat ek in my artikel “verenigingsreg”
genoem het, so helder vir lesers van Die
Kerkblad verwoord het. Ek gaan nie in op die res van
sy artikel nie. Hy raak daarin belangrike versuim van
pligte aan.
Die verskil tussen hom en my gaan oor verskillende
regsbeginsels agter die bewoording van Art. 31 KO. Ek
meen dat die standpunt dat die KO ’n ooreenkoms (of
kontrak) tussen “kerke” is wat “vrywillig” aangegaan
en daarom bindend is, vandag dikwels in ons kringe
gehoor word.
Daarom wil ek tog op Hennie se brief antwoord. Hy
praat van kerke in “Gereformeerde verband” sonder
Kerkorde
Prof. Bouke Spoelstra (emeritus, Pretoria)
om te definieer. Die vraag gaan om wie dra gesag in
“gereformeerde verband”?
Wat is en bedoel die Kerkorde?
Gereformeerde kerke het in Nederland na die Reformasie
vanaf ongeveer 1540 (goed 30 jaar) volkome
onafhanklik van mekaar bestaan. Die Reformasie het
basies oor geloof en belydenis, en nie Kerkorde nie,
gegaan. Elke kerk het selfstandig onder toesig van ’n
kerkraad (wat toe die Roomse biskop vervang het)
geleef soos die Skrif en die Belydenis (sedert die
Institusie) verwoord was.
Ek dink art. 7, 28-32 NGB is hieroor duidelik genoeg,
anders moet dit geskrap word as die gesag in die
GKSA nou inherent in “meerdere vergaderings”
gevestig word. ’n Wêreldlike hof is geen “kerklike”
gesag nie. Art. 7 NGB, wat weer in art. 28, 29 NGB
figureer, praat egter ’n ander taal oor gesag wat as
“gereformeerde gesag” behoort deur te gaan.
Tydens die Reformasie setel gesag in “sola scriptura”
(die Skrif alleen), soos Luther teen kerk en owerheid
op die Ryksdag van Worms geproklameer het. Gesag
setel nie in die “kerk” (Roomse clerus of kerkvergaderings)
nie.
Gereformeerde kerke in Nederland, Hollands- en
Franssprekend, het eers in 1571 in Emden tydens die
80-jarige Oorlog byeengekom om te bepaal hoe hulle
mekaar kon help om gereformeerd en gehoorsaam
aan die Skrif te bly. Hulle het op gond van art. 32 NGB
’n kerkorde aangegaan waardeur kerke deur middel
van ad hoc-byeenkomste (nie permanente strukture
nie) mekaar kon help om gereformeerd te bly.
Kerkrade kon in klassisse naburig binne kultuurverband
(Nederlandse en Franse klassisse) byeenkom om
te doen wat Guido de Bres na die eerste Franse
Sinode in 1559 in art. 32 NGB verwoord het. Byeenkomste
van kerke kon mekaar help om met adviese
en besluite Skrif en Belydenis te handhaaf.
Talle kerke, onder andere Engelse kerke, wou van die
“vergaderings” egter niks weet nie. Sommige hand-
28 • Die Kerkblad • 2008
desember