opnieuw aandacht voor taal - Nederlandse Jenaplanvereniging

Kees Both
Van de redactie
Bij het 89e nummer van Mensen-kinderen
Soms, als ik de krant lees of naar het journaal kijk, denk
ik wel eens: ‘Ben ik nou gek, of niet meer van deze tijd?
Hoe zit dat?’ Zie bijvoorbeeld het debat over ‘het integratievraagstuk’
en de ‘multiculturele samenleving’. Het
lijkt er soms op dat door misdragingen van kleine groepen
– die veel te lang getolereerd zijn – hele bevolkingsgroepen
in de beklaagdenbank gezet worden, zoals
‘jonge Marokkanen’ of zelfs ‘de Marokkanen in Nederland’.
Er wordt gegrosssierd in stereotiepe beelden van
deze groepen en van ‘de Islam’, maar evenzo over ‘de
Nederlandse cultuur’ die ‘allochtonen’ zich eigen zouden
moeten maken. Een ‘inburgeringscursus’ voor ‘autochtonen’
zou ook niet misstaan. Een hooggeschoolde en volgens
de gangbare normen ‘zeer geslaagde’ jongeman
van Marokkaanse herkomst riep tijdens een hoorzitting
van de Commissie Integratiebeleid van de Tweede Kamer
op wanhopige toon uit: ‘Wanneer word ik nou eindelijk
eens beschouwd als “geïntegreerd” Als ik precies ben als
een gemiddelde witte Nederlander?’ Opvallend in positieve
zin was de bijdrage van Jacques Wallage, burgemeester
van Groningen. Hij zei onder andere: ‘De
gemiddelde Marokkaan is geen crimineel en de gemiddelde
moslim geen fundamentalist. Maar als je mensen
dwingt hun identiteit op te geven, creëer je onvrede.
Mensen moeten trots op zichzelf kunnen zijn. Dat gaat
niet als je telkens in een hoek wordt gezet en beschimpt.
Je weet pas waar je naar toe moet, als je niet vergeet
waar je vandaan komt. Die dubbele identiteit moet je
ook kunnen uiten’.
Toen ik dat las dacht ik: ‘Precies, dat is Jenaplan’. Je kunt
het in de basisprincipes Jenaplan terugvinden. En ik heb
ook het boekje ‘Inclusief denken’, geschreven door Feitse
Boerwinkel, weer uit de kast gepakt, dat als ondertitel
heeft ‘Een andere tijd vraagt een ander denken’ (Zie over
Boerwinkel ook Mensen-kinderen, januari 1988). Een
boekje uit 1968 dat veel Jenaplanners beroerd heeft. Ik
veroorloof me enkele uitvoerige citaten:
‘Niets is moeilijker dan een oude denkwijze, een oud
denkpatroon op te geven en zich een nieuwe wijze van
denken eigen te maken. Toch is dit het eerste dat moet
gebeuren. Dit omzetten van ons denken, dit om-denken,
gaat aan een nieuw handelen vooraf …… Tegenover het
oude antagonistische, exclusieve denken (wij tegenover
zij) zou ik als adequaat antwoord op de totaal veranderde
situatie willen stellen: een nieuw, een inclusief
denken. Daaronder versta ik een denken, dat er principieel
van uitgaat dat mijn heil (geluk, leven, welvaart)
niet verkregen wordt ten koste van of zonder de ander,
maar dat het alleen verkregen kan worden als ik tegelijk
het heil van de ander beoog en bevorder. Men moet
deze uitspraak niet in de eerste plaats idealistisch, maar
realistisch opvatten. De bedoeling is niet dat het edeler
of mooier is om het heil van de ander te bevorderen,
maar dat het verstandiger is. En dat het daarom niet
onedel en laag is om alleen voor eigen … welvaart,
leven, geluk te werken, maar dwaas…….. Ogenschijnlijk
heeft de volkswijsheid dat het hemd nader is dan de rok
gelijk en zeker op korte termijn. In feite wordt echter
door het eigen heil ten koste van of zonder de ander te
zoeken een situatie geschapen, die vroeg of laat ook het
eigen heil bedreigt, hetzij direct, hetzij indirect, doordat
een spanningssituatie wordt geschapen, die in oorlog of
revolutie z’n uitweg zoekt en waardoor al het verkregene
weer teloor gaat.’
Het zou nu precies zo geschreven kunnen zijn, dit is wat
Wallage bedoelde. Zonder daarbij de problemen tussen
bevolkingsgroepen te ontkennen, de praktijk is weerbarstig.
Jenaplanscholen – die met een etnisch gemengde
bevolking en vrijwel witte scholen – zouden gezamenlijk
antwoorden moeten vinden op deze nieuwe uitdaging.
In dit nummer opnieuw aandacht voor taal, in vervolg op
de artikelen in het nummer van maart j.l.. Dat zal ons de
komende jaargangen nog wel meer bezighouden,
gezien het streven van de NJPV om hier de scholen zeer
concrete handreikingen te bieden. Als uitdagende ‘inleiding’
op het artikel over vogels in de winter dient het
verhaal over ‘levende scholen’ in Noorwegen. In het
komende januarinummer komen we daar op terug.
Ad Boes levert weer een bijdrage in de reeks over
kernbegrippen van het Jenaplan, ditmaal over de blokperiode.
En verder zijn er weer recensies opgenomen,
met aandacht voor test en schrijfonderwijs.
Veel inspiratie en leesplezier toegewenst bij dit afwisselende
nummer.
MENSEN-KINDEREN
NOVEMBER 2003 3