jenaplanconferentie 2004 - Nederlandse Jenaplanvereniging

Jenaplanscholen en onderwijsinspectie:
het overleg over het toezichtskader
Ad Boes
Ingevolge de Wet op het Onderwijstoezicht (WOT) voert de inspectie van het onderwijs gesprekken met
vertegenwoordigers van het onderwijsveld over het jaarlijks vast te stellen toezichtskader. Ook de NJPV
is daarbij betrokken, Ad Boes is de woordvoerder. Het overleg is georganiseerd in een drietal kringen,
Jenaplan wordt daarbij gerekend tot de ‘kleine richtingen’. Uitgangspunt van het overleg is het trachten
tot overeenstemming te komen. De NJPV heeft de inspectie echter laten weten dat zij niet akkoord kan
gaan met het toezichtskader voor 2005.
Bezwaren
Er is voldoende aanleiding om de inspectie duidelijk te
maken dat de NJPV met het voorgestelde kader voor
2005 niet akkoord kan gaan. Natuurlijk heeft die stellingname
een voorgeschiedenis, al eerder zijn bezwaren
geformuleerd en ingediend. Er is aanvankelijk door de
inspectie nauwelijks op gereageerd, de laatste tijd is er
meer gelegenheid voor het uitwisselen van opvattingen.
Er wordt goed geluisterd, maar we zijn van mening dat
desondanks in onvoldoende mate aan onze bezwaren
tegemoet wordt gekomen, die voor een deel van principiële
aard zijn,. Het gaat om het volgende:
• het toezichtskader doet in onvoldoende mate
recht aan de variëteit zoals die in het Nederlandse
onderwijsveld wordt aangetroffen
• niet de onderwijspraktijk die in de Wet op het Primair
Onderwijs (WPO) is bedoeld, maar zoals die momenteel
nog in een groot deel van de basisscholen (zo’n
80%) wordt aangetroffen vormt het uitgangspunt van
het toezicht
• een andere keuze kan voorkomen dat menige school
onder de druk van het toezicht eerder de indruk krijgt
in ontwikkeling ‘terug’ dan ‘verder’ te moeten; dat
probleem wordt al veel langer zo ervaren
• belangrijke onderdelen van het kader staan op
gespannen voet met de WPO, zoals de koppeling
van leerstof en leerjaren en de interpretatie door de
inspectie van de eis van continuïteit in artikel 8 van
de WPO en van ‘zittenblijven’
• een met de WPO strijdige want smalle én eenzijdige
interpretatie van ‘opbrengsten’: alleen dat deel van
het taal- en rekenonderwijs waarvan met gestandaardiseerde
toetsen de opbrengst wordt berekend; een
school moet veel meer - zie daarvoor artikel 9 van die
wet en de kerndoelen - alle opbrengsten dienen in
beeld te worden gebracht
• het nog altijd oneigenlijke gebruik van gegevens van
uitsluitend voor individuele advisering bedoelde eindtoetsen;
zie de argumenten in actie tegen de praktijk
van en rond de (CITO-)eindtoets in de brochure ‘Een
streep door de eindtoets’ (de brochure is uitverkocht
maar op de site van de NJPV en op www.vernieuwingsonderwijs.nl
integraal beschikbaar)
• de aan het kader ten grondslag liggende uitgangspunten
voor beoordeling van opbrengsten zijn aanvechtbaar:
het vergelijkingssysteem suggereert precisie
die er niet is, het is fraudegevoelig (zoals steeds vaker
wordt toegegeven), het bevordert curriculum-versmalling
(vergelijk ‘reken- en taalscholen’ waar het
gaat om de bovenbouw), benadeelt scholen met een
populatie waarbinnen relatief kansarmen zijn oververtegenwoordigd
in hoge mate; een koerswijziging is
vanwege het laatste van groot maatschappelijk belang
• een te beperkte keuze van onderzoeksinstrumenten;
er is veel meer bruikbaar voor evaluatie in het onderwijs
dan wat nu door de inspectie wordt geaccepteerd:
leraren verrichten geen wetenschappelijk
onderzoek, zij dienen over de volle breedte van het
curriculum na te gaan of het bereikte met het ten
doel gestelde in overeenstemming is, niet meer en
niet minder
• de scholen ervaren te grote verschillen in de praktijk
van het toezicht
Het nu voorliggende kader van de inspectie is een
mogelijke uitwerking van de WOT, niet de enig denkbare.
Ernstig is het uitblijven van ontwikkelingen op het
gebied van de zelfevaluatie, over het belang waarvan in
de WOT én in publicaties van de inspectie hoog wordt
opgegeven.
Verwante bezwaren van anderen
Bovenstaande opmerkingen staan niet op zichzelf. In
het evaluatierapport van het Kohnstamm-instituut
‘Ervaringen met het vernieuwde toezicht’ kan een deel
worden teruggevonden. Dat geldt ook – zij het in mindere
mate - voor het beleidsdocument ‘Koers’van de
Minister van OCW. Er is voorts een duidelijke overkomst
met kritische notities in het recente rapport ‘Bewijzen
van goede dienstverlening’ van de Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid, in het bijzonder waar
het gaat om het meten van opbrengsten.
De NJPV is voornemens constructief te blijven meedoen
aan het overleg in de hoop dat in de toekomst meer
aan onze wensen tegemoet gekomen zal worden.
Er is gevraagd om de Minister over het standpunt van
de NJPV te informeren.
Het spreekt vanzelf dat scholen over ontwikkelingen
geïnformeerd zullen worden. We herinneren er nog
aan dat bij de NJPV aangesloten scholen advies kunnen
krijgen bij vragen naar aanleiding van het bezoek van
een of meer inspecteurs. Ad Boes is daarvoor de
contactpersoon (awboes@home.nl ; 0592-340839)
28
MENSEN-KINDEREN
MAART 2005