chirurgie - Europa Ziekenhuizen

Van het prille begin tot 1963
de nodige narigheden door het accidenteel openen van
de pleura, maar de patiënten hebben het wel overleefd.
Ondertussen waren er enkele jonge geneesheren uitgestuurd
naar het buitenland om zich te bekwamen in de anesthesie
met curarisatie, intubatie en beademing, en van bij hun
terugkomst in 1947 kon men ook alhier beginnen met de
open thoraxchirurgie.
Voor de doorsnee Belg kwam de doorbraak van de
hartchirurgie er op 12 december 1948 met een geslaagde
Subclavia-Aorta shuntoperatie volgens Blalock bij een
tienjarig ventje uit Moorsel, uitgevoerd door Jean Cuvelier in
het Onze-Lieve-Vrouw Ziekenhuis van Aalst. De ingreep werd
pro Deo uitgevoerd en ook het verblijf in het ziekenhuis was
kosteloos want de arme familie was niet aangesloten bij een
ziekenfonds. Het Rode Kruis, toen soms de redder in nood, had
elke fi nanciële steun geweigerd voor die “in België”onverant
woorde ingreep’. Het nieuws, verspreid via een verpleegster,
haalde de kranten in binnen- en buitenland. De chirurg kreeg
dan ook van de Orde van Geneesheren een vermaning voor
ongeoorloofde publiciteit!
Kort daarop verrichtte Albert Lacquet, kliniekhoofdheelkunde
in het Leuvens Universitair St. Pietersziekenhuis,
een gelijkaardige ingreep bij een vijfjarig patiëntje met een
monoventrikel. Deze patiënte is nog steeds in leven, weliswaar
dank zij een formidabele collaterale longcirculatie want de
shunt is al lang verstopt. De pulmonalis-aorta anastomose
volgens Potts, een technisch wat moeilijkere shunt-variante,
werd in België op 4 november 1949 geïntroduceerd door
Louis Christophe in het Luiks Universitair Bavière ziekenhuis.
Reeds in 1951 werden op het jaarlijks congres van het Belgisch
Genootschap voor Heelkunde de resultaten van 22 “Belgische”
shuntoperaties voorgesteld. De perioperatieve mortaliteit
bedroeg slechts 13 % (3/22). Enige rivaliteit tussen de pioniers
was nooit veraf. Zo beweerde Christophe dat hij de eerste
Belgische Blalock operatie verricht had op dezelfde dag als
Jean Cuvelier in Aalst! Een beetje zielig want iedereen wist
dat het niet waar was. En in het vermelde overzicht van de
congenitale hartchirurgie in België was de ervaring van Lacquet
niet opgenomen, wat hoogst waarschijnlijk geen onschuldige
vergetelheid was. In elk geval was dit rapport het bewijs dat
heelkunde voor hartafwijkingen ook in België mogelijk was.
Wie waren de pioniers?
Meest actief waren ongetwijfeld Louis Christophe (1894-1959),
diensthoofd-heelkunde in het Universitair Bavière Ziekenhuis
van Luik, en Jean Govaerts (1903-1963) diensthoofdheelkunde
Met speciale aandacht voor de bijdrage van Jean Buisseret
in het Universitair Brugmann Hospitaal van Brussel. Aan
de Universitaire ziekenhuizen van Gent (diensthoofd Emile
Derom (1898-1967), en van Leuven (diensthoofden Georges
Debaisieux (1882-1956) voor de Franstaligen, en René
Appelmans (1896-1953) voor de Nederlandstaligen) heeft
men van bij de aanvang geopteerd voor gespecialiseerd
gastchirurgen. Na het optreden van enkele Franse topchirurgen
- zelfs de wereldvermaarde Charles Dubost kwam er aan te
pas - werd in 1952 de voorkeur gegeven aan Albert-Gerard
Brom (1915 -2003). Brom, opgeleid bij Schaepkens van Riemst
in Utrecht, was in 1951 aangesteld tot thoraxchirurg aan
de Universiteit van Leiden, alwaar tussen 1954 en 1957 de
Belgische chirurgen Fritz Derom en Georges Stalpaert werden
opgeleid. Bij hun terugkeer naar België werden deze jonge
chirurgen aangesteld aan de Universitaire ziekenhuizen van
respectievelijk Gent en Leuven om er de thoracale heelkunde
verder te ontwikkelen.
De chirurgische activiteit voor 1956
Van deze beginperiode zijn er alleen maar volledige
gegevens vanuit het Brussels Brugmann ziekenhuis. Van open
hartchirurgie was er nog geen sprake. De gangbare operaties
waren pericardectomie, palliatieve shuntingrepen bij blauwe
kinderen met een aangeboren cyanogene hartafwijking,
afsluiting van een open ductus arteriosus tussen de aorta
en de arteria pulmonalis, resectie van een coarctatio met
herstel van de thoracale aorta en, last but not least, gesloten
comissurotomie van de mitralisklep. Al deze ingrepen op het
hart en op de grote bloedvaten werden weleens omschreven
als “circling before landing” of “indianendans omheen de
postkoets”.
Het verhaal van de heelkunde voor coarctatio van de aorta
verdient speciale aandacht. In 1950 verrichtte René Dumont
in het Edith Cavell ziekenhuis van Ukkel met succes een arteria
subclavia-distale aorta transpositie bij een volwassen patiënt
met een aorta coarctatio. Fibrose omheen de coarctatio
verhinderde een veilige resectie van het vernauwde
aortasegment. Resectie van de coarctatio met herstel van
de continuïteit door eind-aan-eind anastomose, een ingreep
die reeds in 1945 door Robert Gross van Boston op punt was
gesteld, werd alhier voor het eerst uitgevoerd in 1951 door
Christophe. Het bleef voorlopig een zeldzame procedure
waarmee zelfs Govaerts, althans volgens het Koninklijk
Hof, in 1957 te weinig ervaring had om Prins Alexander te
opereren. Op advies van Dubost ging Prinses Liliane met
Alexander naar Boston waar Gross, die ondertussen al
TIJDSCHRIFT VAN DE EUROPA ZIEKENHUIZEN | 19