Bronnen voor gratieverlening tot 1987 P. Brood - Historici.nl

178Brooduitoefent na advies te hebben ingewonnen van ‘den regter daartoe bijalgemeenen maatregel van bestuur aangewezen’. Deze op basis van ditartikel tot stand gebrachte Algemene maatregel van bestuur is het (sinds1932 zo genoemde) Gratiebesluit van 1887, dat het gratiebesluit van 1856verving en van kracht bleef tot 1976.Het Gratiebesluit vormt min of meer een uitbreiding van het gratiebesluitvan 1856 en regelt welke rechters (binnen en buiten het Europesedeel van het Koninkrijk, civiel of militair) moesten worden geraadpleegd,wat er in de verslagen en adviezen moest staan en hoe de procedure verderverliep. Ook staan er bepalingen in betreffende de aanbevelingslijstentot het verlenen van afslag en ontslag aan gevangenen. Men wijzigde hetGratiebesluit twee keer op een belangrijk punt.In 1919 onderging het besluit de eerste belangrijke verandering, namelijkde mogelijkheid van collectieve gratie. Bij Koninklijk Besluit werdartikel 17 van het besluit aangevuld met de zinsnede ‘voor zoover nietmet Onze machtiging bij het inwinnen van het advies anders wordt bepaald’.14 Aanleiding hiervoor was een afgewezen amnestievoorstel vande minister van Oorlog, dat werd vervangen door een voorstel van deminister van Justitie, het binnen zekere grenzen verlenen van algemenegratie van wegens bepaalde feiten opgelegde hoofdstraffen. Dit werd mogelijkdoor de toevoeging van het hierboven geciteerde zinsdeel.Met deze wijziging opende men de deur naar een gratieverleningmet een anoniem karakter. Vóór 1919 konden algemene graties alleen inde vorm van zuiver individuele lijstgraties worden gegoten. Kenmerkendaan de collectieve gratie is dat noch het rechterlijke advies, noch het verslagvan het Openbaar Ministerie, een beoordeling gaf van de individueledaad en dader, maar in plaats daarvan zich beperkte tot de algemene enuitsluitende beoordeling van de aan de gratie te stellen grenzen.Deze nieuwe vorm van gratieverlening, de zogenoemde Staatsbladgratie, werd voor het eerst geëffectueerd in 1919. 15 Regelmatig laaide dediscussie op of deze vorm van gratie wel rechtmatig was. Het Gratiebesluitwas immers alleen bedoeld voor individueel bepaalde gevallen, zowerd gesteld. Het beginsel van individuele of algemene rechtsbelangendat aan de gratie ten grondslag ligt zou bij collectieve gratieverleningverloren gaan en daarmee zou gratie weer in de sfeer van het koninklijkgunstbetoon terechtkomen. Anderen beweerden daarentegen dat dezecollectieve gratie wel degelijk kon worden gebaseerd op artikel 17 van hetGratiebesluit en het overeenkomstige artikel (19) in latere regelingen.Wijziging 2 betreft de Hoge Raad en het Hoog Militair Gerechtshof.In 1925 veranderde men artikel 1 van het Gratiebesluit van 1887, en welin die zin dat de Kamer voor Strafzaken van de Hoge Raad voor ‘gewone’gratieverzoeken niet meer hoefde te worden geraadpleegd. 16 Ook artikel3, lid 2, werd aangepast. Was het tot dan toe voorgeschreven om in gevalvan gratieverzoeken betreffende straffen die door krijgsraden waren opgelegd,het advies van het Hoog Militair Gerechtshof in te winnen, in hetKoninklijk Besluit bepaalde men dat in eerste instantie het advies moestBroncommentaren7.indb 178 27-02-2009 10:35:22