Slimme Haven - Transitiepraktijk

Bijlage 4Verandering is het refreinDe Amsterdamse haven door de eeuwen heen88Amsterdam kent een rijke geschiedenis op het gebied van handel en logistiek. Stad enhaven zijn al bijna 750 jaar oud. Het kosmopolitische karakter, de welvaart en de veelzijdigheidvan het huidige Amsterdam, vinden hun oorsprong in scheepvaart, handel,op- en overslag en daarmee samenhangende bedrijvigheid. Door de eeuwen heen zieje steeds golfbewegingen van opkomst, bloei en neergang van de haven. Soms is erzelfs sprake van een bijna ondergang, veroorzaakt door overmacht zoals oorlog, ofdoor het niet tijdig inspelen op allerlei ontwikkelingen, wat men vroeger eenvoudigwegde ‘Jansaliegeest’ noemde. Maar vaker nog wisten gewiekste kooplui en visionairebestuurders nieuwe onverwachte situaties tijdig en slim naar hun hand te zetten.Oude wijn in nieuwe zakkenWanneer men zich in de geschiedenis van de haven verdiept, valt ophoe actueel de meeste drijfveren en problemen van Amsterdammersin voorgaande eeuwen nog steeds zijn. Van meet af aan speeldenthema’s als veiligheid, bereikbaarheid en de spanning tussen stad enhaven, onderwerpen die wij vaak als specifiek eigentijds beschouwen.Is het nu de angst voor terroristische aanslagen en criminaliteit dietot de internationale ‘Port Security’ regels voor havens heeft geleid,vroeger moest men zich weren tegen ‘het woelziek volk der Geldersen’,dat eind 15 e , begin 16 e eeuw tot drie keer toe de Amsterdamsehaven belaagde.Vormt nu het sluizencomplex in IJmuiden de bottleneck in de bereikbaarheid,vroeger was dat de verzanding van Zuiderzee (de toenmaligeverbinding met de Noordzee) en IJ.Is het nu de oprukkende woningbouw die aan de Westkant van destad met de haven om de ruimte concurreert, in de 16 e eeuw washet ook al ruimtegebrek binnen de stadsmuren dat het stadsbestuurertoe bracht de toenmalige Lastage (de huidige Nieuwmarktbuurt)aan te wijzen tot woongebied, en scheepstimmerlieden, touwslagersen teerders naar het Oosten buiten de stadsmuren te plaatsen.En ook als gaat de vergelijking niet helemaal op, omdat de verhandelingvan grondstoffen op de wereldmarkt niet meer gebonden isaan de plek van op- en overslag, de huidige positie van Amsterdamop het gebied van bijvoorbeeld olieproducten, doet denken aan de‘stapelmarkt’ uit de Gouden Eeuw.Zelfs een ronduit modieus thema als selectiviteit is niet nieuw. Hetniet doorgaan van ‘Het zand van Joop’ in de jaren ’70 van de vorigeeeuw is een typisch voorbeeld hiervan. De gemeenteraad koos toentegen een plan van toenmalig wethouder EZ Joop den Uyl, om eengrootscheeps petrochemisch centrum met productie- en havenfaciliteitenaan te leggen (ca. 30 fabrieken, 2 grote havenbekkens,600 miljoen dollar investering), op de plek waar nu de Amerika- enAfrikahaven en de Houtrakpolder liggen. Daarmee werd een keusgemaakt om deze bedrijfs- en haventak niet te ontwikkelen in Amsterdam.