in dit nummer: de weeksluiting - Nederlandse Jenaplanvereniging

op te bouwen en de andere niet. Waaromje als observator de ene groep alsprettig ervaart en de andere niet. Oogvoor wat je noemt het pedagogisch klimaaten de pedagogische omgang metelkaar. Het zijn deze aspecten die veelalbepalen waarom een kind in een situatiekan opbloeien en in de andere niet.Het zijn ook deze aspecten die eenbelangrijke fundering zijn geweest zijnvan de groei van het speciaal onderwijs.Wie op zoek wil gaan naar verbredingsmogelijkhedenvan zorg (verantwoordelijkheid)in het basisonderwijs,zal moeten proberen om zo goed mogelijkgreep te krijgen op deze pedagogischecomponent. Een gemis aan geëigendedidactische middelen kan nogopgevangen worden. Een pedagogischerelatie en een pedagogisch klimaatis echter een wezenlijke voorwaardevoor een verbreding van verantwoordelijkheidin de basisschool. Doornbos(1991) formuleert het als volgt:“Reflectie op ervaring en systeemkritischesituatieanalyses doen vermoeden,dat het effect van een orthopedagogischebenadering en van orthodidactischewerkwijzen in hoge mate afhangtvan de visie en de pedagogische houdingvan het schoolteam, van de uitstralingvan de school als geheel en van desfeer en de omgang in de groepen.”In deze sfeer spelen de onderlinge relatiesvan kind en groepsleider en kinderenonderling een belangrijke rol, maarook aspecten als indeling van enomgang met de ruimte en de belevingvan tijd. Vandaar de brede opzet vanhet zorgverbredingshoofdstuk zoalsKees Both en Ad Boes die in het vorigenummer van Mensen-kinderen naarvoren brachten.Observatie in de praktijk, met name inde “meer pedagogisch gerichte onderwijssystemen”zal op school- engroepsniveau uitdrukkelijk aan dezeaspecten aandacht dienen te besteden.Aanvulling van het analysekader is hierwenselijk. Hiermee wil niet gezegd zijndat Schram dit aspect niet in de praktijkheeft waargenomen tijdens haar (participerende)observatie. Ze zegt zelf datze juist tijdens haar observaties hetbelang van “een grondhouding” op hetspoor is gekomen. In het analysekaderkomen deze aspecten echter te weinignaar voren. Dit betekent niet dat deresultaten van het onderzoek in deJena-praktijk er dan per definitie andershadden uitgezien. De spiegel die voorgehoudenis aan concept en praktijkhad dan wel een meer verantwoordkarakter gehad. Overigens ook meerpassend in een concept dat de pedagogischecomponent een belangrijkeplaats toedicht.Een onderzoeker die het concept “zorgverbreding”mede op basis van kijkennaar gerenommeerde vernieuwingsscholenop het spoor wil komen kanniet om deze aspecten heen. Een verantwoordeverbreding van zorg in hetkader van “Weer Samen Naar School”evenmin.Toch waardevolOndanks het belang dat we hechten aande verbreding van de categorieën bijhet kijken naar Jenaplanscholen, zijnde onderzoeksgegevens van waardevoor de ontwikkeling van het Jenaplanonderwijs.1. Het oorspronkelijk concept vanPetersen biedt volgens de onderzoekergoede kaders om een verantwoordezorgverbreding als uitgangspunt tenemen. Verschillen tussen kinderen inbegaafdheid, ontwikkelingsniveau eninteresse dragen bij aan de totale persoonsvormingvan het kind in de groep.De organisatie in diverse groepen, metname de stamgroepen, geeft goedemogelijkheden om met verschillen tussenkinderen rekening te houden. Eennadere bezinning op uitgangspuntendie Petersen hanteerde ten aanzien vanzorg/verantwoordelijkheid en op devormgeving in de praktijk, zou weleens nieuwe ideeën kunnen opleverenvoor de zorgverbreding in de huidigeJenaplanschool. Hoe kon Petersen inslechts een derde van de schooltijd debasisvaardigheden aan de orde stellen?Zijn wij in de huidige structurering vanhet onderwijsaanbod doorgeschoten?Wat moeten kinderen nu allemaal méérleren, als we dat vergelijken met hetaanbod in de tijd van Petersen? Schrammaakt ons nogmaals attent op dit gegevenen het verdient aandacht.2. In de vijf Jenaplanscholen constateertde onderzoeker een duidelijke toenamevan een gerichtheid op kennis envaardigheden, waarbij inhouden sterkergekoppeld worden aan bouwgroepenen zelfs jaarklassen. Deze, watSchram noemt, tijdgebonden invullingvan het Jena-concept gaat gepaard metaanschaf van jaargroep-gebondenmethodes, homogenisering van instructiegroepenen wat je zou kunnen noemeneen sterkere programgerichtheidvan het onderwijs. De onderzoeksscholengeven aan dit als een duidelijkdilemma te ervaren in hun praktijk. Eenbegrip als “achterstand”, selectie-criteria,een remedial teacher die bijwerkt,de praktijk is zich bewust van de problemenhier omheen.MENSEN-KINDEREN/JANUARI 199331