Rondom bestand van 1996 13-1 dd 20-1-09 - Atlantis

volgens hem vaak de ouders die hun kinderen drijven zodat, verklaart Ten Kate,'ik moet zeggen: laat ze toch niet zo zwaar kruien'.Ook administrateur Van der Sanden bevestigt dat er al wel jongens van veertien,vijftien, zestien jaar als kruier werken, maar jonger niet. Zij lijden daar volgenshem niet onder als de mensen met wie ze werken 'het niet te hard aanleggen'. Opeen kruiwagen kunnen 14 turven (7 naast elkaar, 2 lagen hoog). Wij zeggen, zobetoogt de administrateur, tegen de graver -de jongens zijn vaak zoon of broervan de graver-: 'wees toch voorzichtig, leg er niet te veel turf op. Anders kam menin 13, 14 weeken zoo'n jongen zoo maken, dat hij nooit geen mensch meerwordt'. Daarvan heeft Van der Sanden wel voorbeelden gezien, maar niet in zijneigen werk. Dat gebeurt in De Krim of elders, waar arbeiders soms geheel kromnaar de wagen zijn gegroeid en bij de loting geen 13,14 palm (1.30,1.40 meter)lengte meer hadden. Hij rekent voor: op een volgeladen kruiwagen liggen 14 turven,iedere turf is 6 kubieke palm groot, dus 14 turven zijn 84 kubieke palm groot.Elke turf weegt zo'n 11 oude ponden (omgerekend 5 a 6 kilo). Wanneer het natweer is, zal zo'n kruiwagen ongeveer 80 kilo wegen. Daarbij komt dan nog het gewichtvan die kruiwagen, maar dat is niet veel.De arts: de kinderen zien er betrekkelijk niet goed uitHoe denkt nu de medicus over kinderarbeid? De kinderen zien er 'betrekkelijkniet goed' uit, zo zegt dokter Koster. Daarbij komt: de Voeding en verzorging isslecht'. Dit alles schaadt de gezondheid. Vaak passen oudere kinderen op jongerebroertjes en zusjes die dan ook slecht verzorgd en verpleegd worden. Vaak iser ook 'minder geschikt voedsel'. In de 'enge woningen' zijn vaak een massa liedenbijeen, wat ook nadelig is voor de groei van de kinderen. Inderdaad, jongensvan veertien a vijftien jaar gaan mee met hun vader om te graven. Sommige jongensdoen bijna 'het geheele werk van een volwassen man'. Toch is het kruienvoor de meeste jongens de hoofdzaak. Ze beginnen met het kruien van 3 a 4turven. Als ze zestien a zeventien jaar zijn worden er al 13 a 14 turven op dekruiwagen gelegd. Elke turf weegt 5 a 6 kilo. Koster heeft bij sommige jongensruggegraats-verkromming geconstateerd door het te zware werk. Niet dat ze oplatere leeftijd dan last hebben van astmatische aandoeningen, maar wel krijgenze dan problemen met hun beender- en spierweefsel. Ze ontberen in hun verdereleven dan ook voldoende levenskracht om zware arbeid te doen.Ten Broeke heeft de commissie verteld dat zijn vrouw goed kan naaien en breien.Andere vrouwen missen elke vaardigheid in dit opzicht omdat ze de gehele dagbuitenshuis werken. Wat is de ervaring van vervener Geerdes met vrouwen in hetveen? Hij zegt dat ongehuwde vrouwen vaak meewerken in de korte turf, maardan wel met turf die droog is, want het omgaan met natte turf is te zwaar voorhen. Als vrouwen gehuwd zijn werken ze niet op het veld, zegt hij, maar voegt erdirect aan toe dat dat hier althans minder vaak gebeurt dan elders. De vrouwwerkt zeker niet van de morgen tot de avond mee, zo weet hij, want daarvoorheeft ze te veel boerenwerk te doen, zoals de aardappelen verbouwen en de -meestal twee- koeien verzorgen. Vrouwen hier kunnen veel beter naaien dan devrouwen die in de lange turf werken. De vrouw van Herman Brunink werkt nietmee aan het droogmaken, wat toch31