Medium / Jaargang 26 / #02 / April 2013

Tijdschrift voor Communicatiewetenschap (UvA) Jaargang 26, nummer 2, april 2013 

Penelope 

communitymanager 

twitterende rechters 

de grens tussen werk en privé 

Marc de Hond 

prankcalls 

BEA ALS BRAND 

was het succesvol?

NOOT VAN DE REDACTIE 

Koninklijke nieuwe media 

Tablets, smartphone’s, grote tv-schermen met nieuws op stations en andere openbare 

plekken. 3G, 4G, Twitter en livestreams van alles waar je een camera op kan zetten (denk 

aan de schoorsteen op de Sixtijnse kapel). Het kiezen van een nieuwe paus of het aftreden 

van onze koningin, het nieuws en de consumptie daarvan gaan steeds sneller. Interessant 

voor communicatiewetenschappers en daarmee regelmatig onderwerp op ons blog 

Medium Online. Wan wat doet de snelheid van nieuwe media met de kwaliteit van zowel de 

nieuwsgaring als de verwerking van het nieuws door de ontvanger? Zelf lees ik geen krant 

meer en kijk ik enkel naar het NOS-Journaal voor de beelden bij het nieuws dat ik daarvoor 

al op internet had gelezen. 

Tegelijkertijd heb ik de eer om vanaf deze editie van Medium hoofdredacteur van dit 

magazine te mogen zijn. Nadat ik me een jaar lang met het opzetten en daarna leiden van 

Medium Online mocht bezighouden, is de verandering van spijs vooral een verandering in 

snelheid. De productielijn van dit magazine (het schrijven, redigeren en vormgeven), is zo 

anders dan die van het publiceren van een blog dat het even wennen was. Niet dat dat een 

nadeel is, want juist de tijd nemen voor iets ‘ouderwets’ als een magazine (zeker onder de 

communicatiewetenschappers) komt de kwaliteit daadwerkelijk ten goede. 

Ik ben dan ook trots op wat een vrijwel volledig nieuwe redactie voor deze editie heeft 

neergezet. Hoewel ik niet wil spreken van een themanummer, denk ik dat zowel Silke 

als Menno goed hebben ingespeeld op de aanstaande wisseling van de wacht in het 

Koningshuis. Daarnaast vertelt Marc den Hond in een interview met Menno over prank 

calls, naar aanleiding van de opzienbarende prank call van twee Australische DJ’s die 

het ziekenhuis belden waar Kate Middleton verpleegd werd. Op social media gebied 

interviewde Amanda community manager Viola Welling, die door PNOZorg tot ‘Penelope’ 

werd gekroond. Gelukkig gaan we wel met onze tijd mee en kan je in deze editie ook lezen 

over twitterende rechters, smartphones op de werkvloer en bloggen anno 2013. Mocht je 

je daarna afvragen of de Raad van de Journalistiek nog wel van deze tijd is, dan heeft Daan 

dat onderzocht. 

Als jullie dit nummer lezen, is de redactie al weer bijna klaar met de eerste versie van 

Medium 3. Achter de schermen zit er best wat snelheid in de oude media. 

Henk Buutkamp 

Cover: 

Met speciale dank aanVincent Mentzel 

02 - medium | april 2013

INHOUD 

Twitterende rechters 

COLUMN 

COLUMN 

4 

7 

18 

HET OORDEEL 

Op zoek naar Penelope 

14 

8 

Bea als brand 

COLUMN 

“Neuromarketing Amanda” 

10 

36 

16 

FOTORUBRIEK 

STUDENT START UP 

‘Smart’ workers 

22 

24 

25 

Veranderingsmanagement 

voor beginners 

RESCENSIE 

27 

30 

Let’s blog 

‘Het zijn de ongelukken van 

de massamedia’ 

FUNCTIEPROFIEL 

31 

33 

37 

Raad van Journalistiek: 

nodig of overbodig? 

TIJD OVER? 

WOORD VANUIT 

MERCURIUS 

39 

42 

43 

april 2013 | medium - 03

Twitterende rechters 

Sociale media als Facebook en Twitter zijn het afgelopen decennium volledig met elkaar verweven geraakt binnen onze 

maatschappij. Ook de rechterlijke macht kan zich niet langer afzijdig houden van sociale media. Dit brengt echter een hoop 

vragen met zich mee. Hoe mogen en moeten rechters zich uiten op sociale media en waar ligt de grens tussen werk en privé? 

Ferdinand Vroon zocht namens Medium uit hoe de rechterlijke macht zich een weg baant door het oerwoud van nieuwe media. 

Tekst: Ferdinand Vroon, Beeld: Mechteld Schoemaker 

Reputatiemanagement 

Op 27 september 2012 werd de eerste Dag van de Rechtspraak 

georganiseerd. Deze dag moet de opmaat worden voor een 

jaarlijks terugkerend evenement waarbij belanghebbenden als 

politici, advocaten en natuurlijk rechters zich samen buigen over 

de hedendaagse rechtsstaat. Een dag met een aantal belangrijke 

thema’s en debatten op de agenda, waaronder het gebruik van 

sociale media door de rechterlijke macht. Huidig president van 

de rechtbank Noord-Holland Evert van der Molen geeft in zijn 

openingsspeech op deze dag aan dat de rellen in het Groningse 

Haren het toenemend belang van sociale media in onze 

maatschappij kenschetsen. 

De rechtbank kan niet langer om het gebruik van sociale media 

heen. Zo komt het bijvoorbeeld steeds vaker voor dat er over 

zaken allerlei inhoudelijke verhalen de ronde doen op sociale 

media. Ook kunnen sociale media de aanleiding voor een zaak 

zijn, of een sterke rol spelen binnen de zaak, zoals het geval 

lijkt te zijn bij de zogenaamde ‘Facebookmoord’. Van der Molen 

noemt in zijn speech bovendien de incidenten van opduikende 

rechtbankdossiers op bagagedragers van fietsen en een rechter 

die naar naaktfoto’s op internet zou hebben gekeken. Dergelijke 

zaken waarbij de integriteit van de rechter in twijfel wordt 

getrokken, zorgen ervoor dat de vraag naar reputatiemanagement 

binnen de rechtspraak toeneemt, zo zegt Van der Molen. De 

rechtbank moet net als elke andere organisatie zijn eigen fouten 

oplossen en dat is nou eenmaal niet altijd een pretje. 

“IK VRAAG ME AF OF DE RECHTERLIJKE 

MACHT EEN BRAND IS, ZOALS 

COCA-COLA, NIKE OF APPLE.” 

Maatschappelijke kloof 

Sociale media kunnen voor de rechtspraak dienen als middel om 

te participeren in het maatschappelijk debat. Voorbeelden uit 

de advocatuur als Bram Moszkowicz en Richard Korver die de 

media uitstekend weten te bespelen, laten dit zien. De rechtbank 

worstelt hier echter duidelijk nog mee. Sociale media dienen niet 

alleen als hulpstuk bij reputatiemanagement, maar “kunnen ook 

de kloof tussen de rechtspraak en de maatschappij dichten”, zo 

zegt Leendert Verheij (@VerheijLeendert), president van het 

gerechtshof in Den Haag. De Volkskrant schreef eind 2012 in een 

artikel dat Verheij een voorloper is binnen de rechterlijke macht. 

In een interview met Thijs van den Brink op Radio 1 legt Verheij 

uit waarom hij het medium is gaan gebruiken: “Veel mensen 

begrijpen niet wat rechters doen. Door middel van sociale media 

kunnen rechters dit beter uitleggen.” Hoogleraar Geschiedenis 

van Maatschappij, Media en Cultuur Henri Beunders stelt tijdens 

een lezing op de Dag van de Rechtspraak de volgende vraag: 

“Moet de rechterlijke macht sociale media inzetten uit angst (als 

reputatiemanagement – red.) of uit overtuiging?” Ook hij is het 

eens met Verheij dat de rechtbank met sociale media de burgers 

veel meer bij de rechtspraak kan betrekken. Niet alleen kunnen 

zaken beter worden uitgelegd, maar ook komt er daardoor meer 

begrip voor bepaalde zaken en uitspraken bij de burgers. Verheij 

noemt de zaken die dienden tegen de relschoppers na Project X in 

Haren. Hierbij lieten de media een beeld zien van jongeren die een 

supermarkt in brand staken en stenen naar de mobiele eenheid 

gooiden. Een aantal verdachten kwamen vervolgens direct na 

de uitspraak van de rechter vrij, omdat hun voorarrest dekkend 

was voor de straf waartoe zij veroordeeld werden. Veel mensen 

reageerden, onder andere op sociale media, verontwaardigd 

over wat zij lage straffen noemden. Uit een onderzoek van NRC 

Handelsblad bleek dat de rechters de berichten, die tijdens de 

rellen werden verstuurd om mensen op te roepen om mee te 

doen in het geweld, niet had meegewogen in de zaak. Hierdoor 

vielen veel straffen lager uit dan van te voren werd verwacht door 

het publiek. Verheij stelt dat in dit geval sociale media kunnen 

helpen om een dergelijke zaak beter aan het publiek uit te leggen, 

bijvoorbeeld door er een uitgebreid blog over te schrijven. 

Ook uit een rapport over het gebruik van sociale media, opgesteld 

door een speciale onderzoekscommissie, blijkt dat de rechtbank 

lyrisch is over het gebruik van sociale media. Beunders is iets 

terughoudender, maar ziet wel kansen. “Ik vraag me af of de 

rechterlijke macht een brand is, zoals Coca-Cola, Nike of Apple”, 

aldus Beunders in zijn lezing. Hij vindt dat de rechtbank zichzelf 

dan ook niet hoeft te profileren als een merk en niet door middel 

van reputatiemanagement aan de relatie met haar afnemers 

hoeft te werken. De reputatie van de rechtbank wordt bepaald 

in de rechtbank door middel van de rechtspraak zelf. Dit moet je 

natuurlijk wel duidelijk communiceren. Volgens Beunders kunnen 

sociale media zich hier uitstekend voor lenen. 

Terughoudend 

Hoewel velen vinden dat sociale media een goed 

communicatiemiddel kunnen zijn voor de rechterlijke macht, zijn 

sommigen ook terughoudend. Een familierechter werkzaam bij 

de rechtbank Amsterdam, die liever anoniem blijft, zegt een stuk 

voorzichtiger te zijn wat betreft het gebruik van sociale media. 

Als we haar naam googelen blijkt dit dan ook vrijwel geen hits 



op te leveren. De rechter zit zelf wel op Facebook maar met 

een afgeschermd profiel. Ze twittert niet en heeft zelfs bewust 

geen LinkedIn-account. Een rondvraag langs collegarechters en 

griffiers (rechtbanksecretaris – red.) levert een breed spectrum 

aan meningen en gedragingen op. Zo zijn er rechters die alleen 

zakelijk twitteren en mensen die zich, net als onze bron, zoveel 

mogelijk afzijdig houden van sociale media. “Er zijn in ieder geval 

geen regels, wat mij persoonlijk wel verbaasd.” zo stelt de rechter. 

“Ik denk dat het een heel goed idee zou zijn als die richtlijnen er 

zouden komen.” 

“ERGENS IS HET NATUURLIJK 

VERBAZINGWEKKEND DAT ER NOG 

GEEN ERNSTIGE FOUTEN ZIJN GEMAAKT.” 

“Ik ben ook wat achterdochtig geworden sinds iemand die 

betrokken was als partij binnen een rechtzaak na afloop van de 

zitting een griffier op - naar ik meen LinkedIn - had gevonden. 

Vervolgens ging hij deze griffier, zij het op een positieve 

manier, vertellen hoe hij de zitting had gevonden”, zo vertelt de 

familierechter. Sociale media bieden dus extra mogelijkheden om 

rechters en hun collega’s (ongewenst) persoonlijk te benaderen 

buiten de rechtszaal. “Natuurlijk kunnen ze je ook een briefje 

sturen, maar dit is toch een extra mogelijkheid.” 

De rechter vertelt ons ook dat informatie van buitenaf, 

bijvoorbeeld uit de media, niet inhoudelijk in een zaak wordt 

meegenomen. “Sociale media vormen hier geen uitzondering 

op.” Toch maken ze het allemaal wat ingewikkelder. Het is 

bijvoorbeeld mogelijk dat een Twitterende rechter online 

uitspraken van bepaalde personen uit een zaak te zien krijgt en 

hierover een mening vormt. Zeker sociale media als Twitter zijn 

voor veel mensen een grote uitlaatklep om hun meningen te 

spuien. Als je deze meningen leest is het moeilijk om zelf volledig 

objectief te blijven. 

“Tot slot is er de rechter als persoon zelf. Dingen die je naar buiten 

brengt over je eigen privésfeer kunnen je onafhankelijkheid 

aantasten. Zo hoeft niemand te weten waar ik met mijn kinderen 

heen ga op wintersport. Ook het feit dat ik bijvoorbeeld erg 

graag naar islamitische landen reis kunnen neigen naar een 

mening over discriminatie of iets dergelijks. Als je dergelijke 

persoonlijke dingen laat zien ben je wrakingsgevoeliger en zal je 

onafhankelijkheid als rechter mogelijk meer in gevaar komen. Ze 

kennen jou en je persoonlijke standpunten.” De rechter begrijpt 

dat mensen je toch wel weten te vinden als ze kwade bedoelingen 

hebben. “Ze kunnen je vinden in het telefoonboek en voor je deur 

gaan liggen. Alleen door je op sociale media te begeven en hierop 

je standpunten weer te geven werk je dit extra in de hand.” Toch 

kan de rechter zich voorstellen dat anderen het wel doen. Ook 

zij onderschrijft het toenemende belang voor de rechtspraak 

om meer naar buiten te treden als rechterlijke macht. Ze ziet de 

kansen die sociale media hierbij kunnen bieden. Toch ziet zij geen 

meerwaarde in het twitteren op persoonlijke titel zoals Leendert 

Verheij dit doet. Volgens haar wegen de voordelen niet op tegen 

de mogelijke nadelen die sociale media met zich meebrengen. 

Wel of niet doen? 

Objectieve communicatie en transparantie is enorm van 

belang binnen de rechtspraak. Sociale media kunnen dienen 

als een handvat om inhoudelijk opheldering te geven over 

rechtzaken. Toch blijft het schipperen tussen de grenzen van 

onafhankelijke rechtspraak en het verkleinen van de kloof tussen 

de rechterlijke macht en de burger. “Want ergens is het natuurlijk 

verbazingwekkend te noemen dat er nog geen ernstige fouten zijn 

gemaakt”, zo zegt ook onze anonieme bron. Is het bijvoorbeeld 

goed dat Leendert Verheij twittert dat hij op vakantie is in Israël? 

Of zijn dit privézaken die rechters beter voor zichzelf kunnen 

houden? Kortom, moet het kalf dus eerst verdrinken of dichten 

we de put vroegtijdig? Richtlijnen en effectief beleid zijn hard 

nodig en zullen dus moeten worden opgesteld. Ook het creëren 

van een maatschappelijk debat omtrent het onderwerp zou 

wenselijk zijn. Experts mogen dan wel enthousiast zijn over het 

gebruik van sociale media binnen de rechterlijke macht, maar 

zonder enige vorm van beleid of regulering lijkt het alsof we te 

maken hebben met een ongeleid projectiel. Hoewel sociale media 

zich uitstekend lenen om openheid van zaken te geven, moeten 

rechters altijd objectief blijven en mogen ze hun persoonlijke 

mening nooit laten doorschemeren in een rechtzaak. Sociale 

media en de rechterlijke macht; vooralsnog lijkt het spelen met 

vuur. 


COLUMN 

Maar niet verbaasd... 

Twee weken geleden op een doodnormale 

dinsdagmiddag begon mijn telefoon te 

trillen. Dit doet hij altijd als ik word gebeld. 

Het nummer op het schermpje van mijn vrij 

ouderwetse telefoon herkende zowel ik als 

mijn telefoon niet. Nu word ik niet regelmatig 

gebeld en al helemaal niet door een onbekende 

beller. Twijfelachtig nam ik op: “met Frederik”. 

Aan de andere kant van de lijn reageerde een 

jonge vrouwenstem. De naam van de dame 

ben ik onderhand alweer vergeten, maar ze 

ronde haar korte introductie af met “van de 

examencommissie van Windesheim”. Bij het 

noemen van dat laatste ging ik toch even 

rechtop zitten en was mijn aandacht gevangen. 

De dame in kwestie had een dossier voor haar 

liggen die ik een maand eerder voor de tweede 

keer had ingeleverd. 

Het dossier die de vrouw voor haar had liggen 

was ‘dossier 24’. Ik had het dossier eerder dit 

schooljaar zo genoemd, omdat het dossier een 

vrijstellingsaanvraag bevat voor vierentwintig 

EC’s. Waarom? Omdat vierentwintig van de 

dertig EC’s die ik tijdens mijn Erasmusstudie in 

Madrid behaald had, één jaar na het verkrijgen 

ervan weer waren afgepakt. De overheid was 

begonnen aan de slopende controle van de 

opleiding Journalistiek van Windesheim en mijn 

punten waren plotseling niet meer te verklaren. 

Alle klaagbrieven en ontmoetingen met de 

directeur en docenten ten spijt. In de maanden 

daarop werd de betrokken docent ontslagen en 

ik kon nog steeds fluiten naar mijn punten. 

De eerste keer was het desbetreffende dossier 

afgekeurd op ‘taal’. Wat er precies mis was 

met de ‘taal’ heb ik nooit te horen gekregen, 

dus had ik maar besloten om het dossier zelf 

nog een keer goed door te lezen en twee 

universiteitsstudenten gevraagd om er ook 

goed naar te kijken en de fouten eruit te halen. 

Na deze kritische beoordelingen was ik er 

eigenlijk vanuit gegaan dat ik op den duur een 

mailtje zou krijgen met het goede nieuws dat 

ik mijn punten dan toch eindelijk verdiende. 

Mijn goede hoop mocht niet baten. De dame 

belde mij om te vertellen dat het dossier voor 

de tweede keer was afgekeurd. Inhoudelijk 

was het wederom perfect, maar de taal was 

het toch nog net niet. Toen ik vroeg wat er dan 

precies niet goed was antwoordde ze luchtig: 

“Ik heb het zelf niet nagekeken en er zit ook 

geen commentaar bij, dus dat weet ik niet.” 

Vreemde manier van feedback leveren dacht ik 

nog. Vastberaden om wat meer informatie te 

krijgen bleef ik aan de lijn. “Dit dossier is door 

mij en twee universiteitsstudenten nagekeken 

en beter dan dit wordt het niet”, antwoorde 

ik. “Ja, met alle veranderingen binnen de 

opleiding is de lat van de taalbeheersing fors 

omhoog gegaan, het is voor iedereen moeilijker 

geworden”, reageerde ze defensief. “Maar u 

snapt dus dat het niet beter gaat worden dan 

wat ik nu ingeleverd heb?” “Ja dan zal je iemand 

moeten inhuren om het dossier na te kijken”, 

antwoorde ze in al haar onschuld. 

Mijn opleiding is na de controle van de 

overheid veranderd van een ‘School of Media’ 

in een ‘School voor de Journalistiek’ en mijn 

afstudeerrichting ‘Media Productions’ bestaat 

onderhand niet eens meer. Je kan je misschien 

voorstellen dat dit best een vervelende 

ontwikkeling is voor een student die zich 

volledig op het vak mediaproductie gericht 

heeft in alles wat hij doet. Daarnaast was het 

verrassende antwoord van de dame aan de 

telefoon niet mijn eerste tegenslag. Ik ben nu, 

vlak voor mijn afstuderen na zeven en een half 

jaar veel van Windesheim gewend. Zo ben ik in 

het verleden een half jaar van school gestuurd; 

heb ik te horen gekregen dat docenten die 

dossiers van mij moesten nakijken plotseling op 

sabbatical waren; zijn er belangrijke regels van 

de opleiding aangepast waarvan de studenten 

pas een week na het veranderen te horen 

kregen en heb ik een docent die überhaupt niet 

reageerde, omdat er een spelfout in mijn mail 

stond. 

Al deze tegenslagen hebben mij geleerd 

altijd alles zwart op wit te laten zetten. Mijn 

vertrouwen in docenten (de uitzondering 

daargelaten) en de opleiding zijn verlaagd tot 

een verwaarloosbaar klein beetje. Het papiertje 

dat in al zijn glorie ‘diploma’ wordt genoemd van 

deze ‘School voor de Journalistiek’, naast het 

feit dat het een hbo diploma is, daar zal ik verder 

weinig aan hebben. Mijn opleiding Journalistiek 

aan de Hogeschool Windesheim heeft in het 

verleden en zal in de toekomst bij mij voor de 

nodige problemen zorgen. Elke emotie heeft bij 

mij onderhand wel zijn kop opgestoken. Ik ben 

nog steeds teleurgesteld, gedemotiveerd en 

boos, maar nooit meer… verbaasd.. 

Frederik Noordhuis is een 

jonge cameraman en editor. 

Hij studeert onderhand 

al meer dan zeven lange 

jaren Journalistiek aan het 

beruchte Windesheim. Zijn 

opleiding komt voor hem 

al jaren op de tweede plek, 

werk is in alle opzichten zijn 

passie. Zijn huidige project is 

merkwaardig een Europese 

documentaire over de yoyo 

scene! 

www.langleydidit.eu 


Op zoek naar Penelope 

Content marketing als commitment 

Eind 2012 was zorgverzekeraar PNOzorg op zoek naar ‘Penelope’: een communitymanager die verslag doet van alles wat er 

speelt in de creatieve wereld. Het bedrijf kan zo in de toekomst aanbieden waar nu behoefte aan is, wat past bij de consument van 

nu. Via posters, sociale media en internet werd de zoektocht naar de nieuwe Penelope gestart. Viola Welling: “Op het moment 

dat ik over de campagne hoorde, besloot ik dat ik Penelope wilde worden. De omschrijving die ik las, daar stond bijna mijn naam 

in.” Na een maand campagne voeren, was Viola de gelukkige: ze werd verkozen tot de nieuwe communitymanager van het 

bedrijf. Ze is nu sinds november bezig. Iedere dag laat ze via Twitter, Instagram, Facebook en sites zoals Marketingfacts, Emerce 

en Froot zien wat er speelt in de creatieve industrie. Hoe bevalt het Viola als Penelope en hoe ziet ze de toekomst? Medium sprak 

met haar over Penelope. 

Tekst: Amanda Hol, Beeld: Remona van der Zon 

Campagneperiode: Op zoek naar Penelope 

Bijna 350 Penelope’s streden om die ene felbegeerde plek. 

De Penelope’s kregen drie weken de tijd om te laten zien wat 

ze konden. In die drie weken probeerde Viola te laten zien hoe 

veelzijdig ze is. Dit heeft ze onder andere gedaan via de sociale 

media. “Ik heb een Facebookpagina opgezet, want die was 

er nog niet, de campagne liep namelijk via Twitter. Daarnaast 

voerde Viola ook op andere manieren campagne. “Ik heb ook 

blogs geschreven. Het is een functie waarbij je moet bloggen, 

interviewen, waarbij je artikelen gaat schrijven en waarbij je de 

sociale media gaat gebruiken. Al die elementen heb ik in die drie 

weken geprobeerd zoveel mogelijk uit te werken, want ik wilde 

mijn veelzijdigheid laten zien.” 

Een gemiddelde werkdag 

De gemiddelde werkdag is volgens Viola lekker hectisch. De dag 

begint met koffie, want goede koffie is heilig voor haar. “Daarna 

een rondje langs alle sociale media, e-mails beantwoorden en 

heel veel schrijven.” Ze staat elke dag met sociale media op en 

gaat er ook weer mee naar bed. “Met de komst van nieuwe media 

zijn mijn werktijden vervaagd. Vanaf half tien zijn we op kantoor, 

maar terwijl ik opsta heb ik Twitter en Facebook al gecheckt en 

mijn eerste retweets en replys al gedaan.” Zelfs midden in de 

nacht wordt ze wakker, om dan met een schuin oog even op haar 

telefoon te kijken. 

Viola laat me een pagina zien uit een boekje waar boven staat: 

Penelope’s list. Deze lijst bevat allemaal namen met mensen 

die Viola graag wil interviewen of waar ze graag iets over wil 

schrijven. De ideeën bedenkt ze zelf, maar ze heeft een team 

om mee te sparren: “Iedere week, op maandag, hebben we 

redactievergadering. Hier bespreken we de leerpunten van de 

afgelopen week en de plannen voor de komende week.” 

Relatie met de klant 

Volgens Viola gaat marketing naar een nieuwe fase toe als het 

gaat om het overbrengen van het verhaal als merk. Onderzoeken 

laten zien dat 94 procent van de mensen waarde hecht aan peerto-peer 

informatie. Mensen willen niet meer van een merk zelf 

horen dat het merk goed is, maar van hun naasten. “PNOzorg 

biedt een platform voor mensen uit de creatieve sector, om zo 

mooie verhalen te kunnen delen die leuk zijn voor de doelgroep, 

daarnaast leert PNOzorg zo ook van de doelgroep.” 

“MENSEN DENKEN GRAAG MET JE MEE. 

DAAR KUN JE ALS BEDRIJF JE PRODUCT 

OOK OP VERBETEREN.” 

Toen Viola aan dit avontuur begon lag er nog niets vast. PNOzorg 

wist niet wie er zou winnen en de organisatie wilde dat Penelope 

er haar eigen draai aan zou kunnen geven. Viola gelooft daar zelf 

ook heilig in: “Pas dan word je echt geloofwaardig. Ik moet mijn 

stempel op mijn werk kunnen drukken. Als ik een soort poppetje 

ben, kan ik niet het verhaal vertellen wat ik nu wel over kan 

brengen.” Aan het begin van haar carrière als Penelope werd er 

hard gewerkt aan lijsten met mensen die ze wilde interviewen. 


Tips voor bedrijven 

Er zijn verschillende dingen die je kunt doen om een betere relatie 

met de klant op te bouwen, aldus Viola: 

1. Relaties zijn belangrijk voor het bestaansrecht van een bedrijf 

dus is het verstandig om daar in te investeren. Dat doe je door je 

sociaal op te stellen als bedrijf en online aanwezig te zijn. 

2. Helaas zie je nog te vaak dat bedrijven hun kanalen onderling 

niet op elkaar afstemmen. Zonde, want de eenheid tussen je site, 

Facebook pagina en drukwerk zorgt nu juist voor een synergieeffect. 

3. Als bedrijf moet je bepalen welke kanalen bij jouw bedrijf 

passen. “Dat Nederland nu massaal aan het Facebooken is 

geslagen, betekent niet dat Facebook ook bij jou als bedrijf past.” 

4. Het allerbelangrijkste is dat je als merk echt durft te zijn. 

“Wees authentiek, je staat als merk ergens voor. Daar hoort vaak 

een bepaalde taal bij, daar horen bepaalde beelden bij. Door 

duidelijk te zijn in waar jij voor staat, zul je onvermijdelijk mensen 

afstoten. Dat is niet erg, want je kunt niet iedereen te vriend 

houden.” 

5. Klanten kiezen volgens Viola voor een product wanneer je 

als bedrijf echt ergens voor staat. Mensen voelen zich daartoe 

aangetrokken. “Het is erg belangrijk om te laten zien wie je bent 

als bedrijf. Durf als bedrijf de dialoog aan te gaan met je klanten. 

Mensen denken graag met je mee. Daar kun je als bedrijf je 

product ook mee verbeteren.” 

“CONTENT MARKETING IS 

EEN LANGDURIGE COMMITMENT, 

GEEN VLUCHTIGE CAMPAGNE” 

Leerzame periode 

Als Penelope heeft Viola al veel geleerd. “Ik heb wederom geleerd 

dat hard werken loont, dat als je iets moeilijk vindt, je ook moet 

durven aangeven dat je iets lastig vindt. Ook werkt enthousiasme 

erg aanstekelijk en is doorzettingsvermogen onmisbaar. Dat 

laatste is nodig omdat er tijd nodig is om een achterban te 

ontwikkelen. Content marketing is een langdurige commitment, 

geen vluchtige campagne.” Viola heeft ook gemerkt dat sociale 

media een positief effect heeft op de achterban. “Bedenk 

maar eens hoe makkelijk je via sociale media informatie kunt 

verzamelen en hoeveel makkelijker je een gesprek kunt aangaan 

met diezelfde doelgroep.” 

Voor Viola is deze baan een soort van vakprijs. Er waren bijna 

350 mensen die Penelope wilden worden. Mensen die ze hoog 

heeft zitten, mag ze nu ook interviewen. Zo heeft ze recentelijk 

Dom Sagolla, co-creator van Twitter geïnterviewd. Daarnaast 

leert Viola er veel van, ze krijgt namelijk feedback op alles wat ze 

doet. Soms moet ze zichzelf ook pushen omdat ze dingen moet 

doen die ze spannend vindt. “Ik heb liever dat mensen zeggen: 

Viola, dit is niet goed, dan dat niemand dat zegt en dat ik het stuk 

publiceer.” 

Toekomst 

Ze ziet de toekomst voor Penelope heel positief in. “Ik denk dat 

Penelope de komende jaren blijft bestaan. Ze kan nog heel erg 

groeien. Het eerste half jaar is erg ingewikkeld, omdat je je plek 

moet verdienen in de community. Daarna groeit de achterban 

sneller.” Je kunt de relatie met Penelope vergelijken met de 

relatie die je hebt met een vriendin. “Waarom zou je een relatie 

gaan opbouwen en die vervolgens na een jaar weer afbreken?” 

Viola zou het geweldig vinden als Penelope blijft bestaan als een 

soort van stimuleringsprijs voor jong talent. 

“IK DENK DAT PENELOPE DE 

KOMENDE JAREN BLIJFT BESTAAN.” 


Bea als brand 

En tips voor het personal brand van koning 

Willem-Alexander 

Het is 1980, de nieuwe koningin komt op de troon. Een jonge vrouw, maar serieus en zakelijk ingesteld. Nu staat zij haar plek af. 

In de afgelopen decennia is zowel haar werkwijze, haar professionaliteit als haar kapsel nagenoeg onveranderd gebleven. Is dit 

een typisch voorbeeld van personal branding? 

Tekst: Silke Manschot, Beeld: Vincent Mentzel 

Beatrix, moeder van alle Nederlanders 

Geboren in 1938, werd Beatrix Wilhelmina Armgard van Oranje- 

Nassau zoals zij voluit heet, in 1980 koningin der Nederlanden. 

De koningin, regerend onder de naam Beatrix zal op 30 april het 

koningschap overdragen aan haar oudste zoon, prins Willem- 

Alexander. Voor communicatieliefhebbers valt er toch nog iets 

te leren van dé mediagebeurtenis van het jaar en wel vanuit de 

denkwijze van het personal brand. Ik spreek met Tom Scholte die 

in Nederland geldt als een van de ambassadeurs op het gebied van 

personal branding. We gaan na wat koningin Beatrix goed heeft 

gedaan en wat wellicht beter had gekund. Met gerenommeerd 

fotograaf Vincent Mentzel bekijk ik via Skype staatsieportretten 

die hij van Beatrix maakte en zodoende ontplooit zich een analyse 

van wat deze foto’s proberen uit te drukken. 

Nadat ik heb een korte computercursus heb gegeven (“Hoe 

maak je een foto met behulp van een printscreen) vertelt 

Vincent Mentzel over zijn ervaringen met het maken van officiële 

staatsieportretten. Over de foto die hij in 1979 maakte voor de 

postzegel (vandaag de dag nog steeds in gebruik) zegt hij: “Haar 

blik is onbestendig en dat is belangrijk voor een foto die lang 

wordt gebruikt. De foto is niet te uitbundig, niet te kil, maar ook 

niet te warm. Ze laat hier zien dat ze even een klein beetje houdt 

van degene die de foto maakt. Dat vertaal ik naar dat ze van elke 

Nederlander een beetje houdt.” 

De taken van een staatshoofd 

Er wordt over Beatrix wel gezegd dat zij niet altijd even warm en 

betrokken was. 

Dat zij vooral schitterde door afstandelijkheid. Toch bleek zij 

op kritieke momenten wel degelijk betrokken te zijn bij het 

Nederlandse volk. “Precies,” zegt Vincent Mentzel, “op het 

moment dat er écht wat is, denk aan een overstroming of een 

vliegtuigramp, daalt het staatshoofd af om troost, verbinding 

en respect voor elkaar te brengen. De koningin brengt op zo 

een ingrijpend moment comfort in de zin van warmte en liefde 

namens het staatshoofd en sommige mensen hebben daar 

enorm veel behoefte aan.” 

Het kapsel van Beatrix 

“Er is ooit een prachtige foto van Beatrix op de Antillen genomen. 

Ze is daar op bezoek nadat Orkaan Lenny veel schade heeft 

aangericht. Dichtbij de kust wordt ze plotseling gegrepen door 

een enorme golf. Toen zat haar haar in de war. Dat ging de hele 

wereld over, want dat beeld van Bea kenden wij helemaal niet,” 

zegt fotograaf Mentzel. Ik ben met zulke constante dingen als 

een onveranderlijk kapsel wel blij. Je kunt het ouderwets noemen, 

maar oubollige dingen zijn soms prettig. Je wilt je toch ergens 

vertrouwd bij kunnen voelen.” 

Op dit punt verschillen Tom Scholte en Vincent Mentzel zonder 

meer van mening. Hoewel Scholte erkent dat herkenbaarheid 

voor elke professional erg belangrijk is, benadrukt hij dat Willem- 

Alexander juist de jongere generatie zal moeten gaan aanspreken 

op een moderne manier. En op een manier die past bij zijn 

persoonlijke stijl en werkwijze. 

Van brandmerk naar het merk ‘Ik’ 

In een Masterscriptie die gewijd is aan het wetenschappelijk 

onderbouwen van het concept personal branding legt UvA 

studente Yentl Pool duidelijk uit wat het begrip brand inhoudt. 

“De originele betekenis van het woord brand wordt in het 

Engelse woordenboek letterlijk beschreven als ‘brandmerk’, 

zoals er vroeger met een heet ijzer een kenmerk in iets werd 

gebrand. Daarbij wordt een brand gezien als een soort stempel 

of identificatie en een indruk die lang in het geheugen gegrift 

zal blijven. Inmiddels wordt branding bijna uitsluitend begrepen 

als een commerciële toepassing en een belangrijke strategie 

binnen de marketing, die door vele bedrijven wordt gebruikt om 

hun bedrijf en merk sterk in de markt te zetten. “(...) Branding 

is het proces van het vormen en achterlaten van een bepaalde 

impressie. Die impressie is daarbij bepalend geworden voor het 

succes van een bedrijf, product of service.” 

“Het begrip personal branding werd voor het eerst gelanceerd 

door de schrijver Tom Peters in 1997. Peters herkent dat we 

in een nieuwe wereld van werken zijn beland, waar de regels 

voor een succesvolle carrière zijn veranderd. Peters stelt dat de 

beste manier om jezelf goed in die markt te zetten, is om jezelf 

te branden. Dat is immers hoe alle grote succesvolle bedrijven 

en sterke merken als Coca Cola en Nike hun succes behalen en 

behouden. Hij schrijft: ‘We are CEOs of our own companies: Me 

Inc. To be in business today, our most important job is to be head 

marketer for the brand called You.’ 


“DAT GING DE HELE WERELD OVER, WANT DAT BEELD 

VAN BEA KENDEN WIJ HELEMAAL NIET” 


In haar scriptie legt Pool tevens uit hoe personal branding in de 

praktijk kan worden toegepast en waarom het een relevante 

strategie is: “Het mooie van personal branding is volgens Peters, 

dat iedereen dit kan. Iedereen heeft namelijk de mogelijkheid om 

zich te ontwikkelen, zich te onderscheiden en op te vallen. Als 

je in vijftien woorden kunt beschrijven wat er uniek is aan jouw 

‘product’, volgt de volgende fase: het marketen. Stappen die 

onder meer gezet moeten worden benoemt Peters als het zorgen 

voor visibilty, substance en style, maar ook het genereren van 

goede word of mouth.” 

Personal branding volgens Tom Scholte 

In een gesprek met de coauteur van het boek Personal brand.nl 

legt Tom Scholte zijn visie uit op dit steeds bekender wordende 

begrip: “Personal branding is een manier van werken en denken 

waarbij je verbinding legt tussen wie je bent met wat je doet. 

Daarbij ga je op zoek naar een positief gevoel bij de ander oftewel, 

je streeft naar toegevoegde waarde waardoor je gevraagd wordt 

voor projecten waarmee je geld kunt verdienen.” 

“Waarom personal branding nu zo relevant is?” Scholte herhaalt 

de vraag en lijkt het antwoord vrijwel meteen klaar te hebben. 

“De hele arbeidsmarkt is fundamenteel veranderd. Mijn vader 

werkte bijvoorbeeld nog veertig jaar bij dezelfde werkgever, 

tegenwoordig doet niemand dat meer of is het in ieder geval 

niet meer vanzelfsprekend. Daarnaast zoeken mensen naar 

betekenis. Voor veel mensen telt niet meer; ik heb enkel een baan 

om geld verdienen. Tegenwoordig willen mensen iets toevoegen 

en ergens een bijdrage aan leveren.“ 

“Een ander belangrijk element is dat we tegenwoordig de middelen 

tot onze beschikking hebben die personal branding eenvoudig 

maken. Sociale media en internet maken het gemakkelijk om 

verbindingen te leggen en een verhaal uit te dragen over wie je 

bent. Vijftig jaar geleden was personal branding geen actueel 

thema, maar nu wel.” Daar kan Scholte weleens gelijk in hebben. 

Een twitterende Paus? Waarschijnlijk een halve eeuw geleden 

volstrekt ondenkbaar, maar nu noodzakelijk om jonge mensen bij 

de kerk te blijven betrekken. 

Was het personal brand van Beatrix succesvol? 

“Beatrix roept een gevoel op bij mensen. Veel mensen voelen 

zich met haar verbonden. Ze zien haar als een ambassadeur van 

Nederland en als zij ergens op staatsiebezoek gaat, zijn mensen 

trots op haar. Ze was bezig met het uitdragen van een beeld van 

Nederland, als een soort visitekaartje. Haar merkwaarden zijn 

dat de zich altijd zeer zakelijk en professioneel heeft opgesteld. 

Ze heeft een hele professionele insteek gekozen voor het 

koningschap en ik las dat het veel meer voor haar geweest is 

dan alleen een ceremoniële functie. Een andere merkwaarde 

is dan ook dat ze echt toegevoegde waarde wilde leveren bij 

bijvoorbeeld politieke besluiten, los van de verplichte dingen 

die van haar werden verwacht. Wat me wel heeft geraakt in 

haar afscheidsrede, is dat ze echt die betrokkenheid bij mensen 

voelde,” zegt Tom Scholte. 

“BEATRIX ROEPT EEN GEVOEL OP BIJ MENSEN.” 

Maar of het brand van Beatrix ook succesvol was, is nog maar de 

vraag. “Ze heeft het goed gemanaged, ja, maar als je het hebt 

over wat ik als branding zie; heeft ze echt de verbinding gezocht 

tussen wie ze is en wat ze doet? Kennen wij de persoon achter de 

koningin nu goed? Ze had niet gelijk hoeven te gaan twitteren, 

maar iets meer openheid over haar activiteiten en het verhaal 

erachter, dat zou best kunnen. Ik heb het gevoel dat zij veel meer 

heeft gedaan dan wij van haar weten.” 

Een gemiste kans voor Beatrix? “Het openbaar maken van wat 

je doet, hoort bij de personal branding manier van werken. Ze 

heeft veel kansen laten liggen door niet genoeg te delen waar ze 

mee bezig is. Ze heeft weinig vertelt over wat haar raakt en wat 

ze precies doet. Dat is een manier om met anderen te verbinden. 

En niet onbelangrijk: ze had kunnen laten zien dat ze keihard 

gewerkt heeft.” 

“Bij de aanslag in Apeldoorn heeft zij zich wel van een persoonlijke 

kant laten zien,” vervolgt Scholte. “Tijdens haar optredens en 

gedrag na het drama, hebben we denk ik iets authentieks van 

Beatrix gezien. Een dergelijke gebeurtenis komt zo dichtbij, 

daar kun je botweg niet zakelijk mee omgaan of van tevoren een 

strategie voor uitstippelen.” 

Een koninklijke houding 

Met fotograaf Mentzel komt de houding van Beatrix ter sprake. 

Waarom heeft ze haar handen bijvoorbeeld zo voor zich 

gevouwen? “Dat is echt haar houding, grappig dat je dat ziet,” 

zegt de fotograaf. Zij heeft zich aangeleerd dat ze een beetje 

brede schouders heeft waar veel op kan rusten, waarbij een 

hand rust op de andere hand. De ene elleboog wordt zo tegen 

het lichaam gedrukt, waardoor ze een robuuste uitstraling krijgt, 

bijna als een pilaar. Beatrix zal vast weleens boos of gefrustreerd 

zijn, maar op het moment dat zij de deur uitgaat en zich aan jou of 

mij vertoont, zal ze die houding aannemen.” 

Tips van Tom 

Stel dat je wordt ingehuurd als persoonlijk adviseur van Willem- 

Alexander. Tom Scholte lacht. Hoe zou je dat dan aanpakken? Na 

1960 1970 1980 19 9 

67 

12 - medium | april 2013 

79 

99

even nadenken komt Scholte met de volgende tips en strategieën. 

“Ik zou eerst goed gaan zitten om te ontdekken waar hij voor 

staat. Ik zou hem vragen stellen als: wat vind jij als persoon echt 

heel erg belangrijk en wat kun je goed vanuit je ervaring, wat kun 

je voor mensen betekenen en wat is het hogere doel waar je een 

bijdrage aan wilt leveren?” 

Belangrijk natuurlijk in ‘persoonlijke merken’ is dat je vasthoudt 

aan je eigen koers. Voor Willem-Alexander is het zaak dat hij zich 

niet laat leiden door al die talloze straatinterviews, meningen 

van mij en uit de kranten, maar dat hij trouw blijft aan zichzelf. 

Als het plaatje helder is, gaat het er om je communicatie en 

activiteiten af te stemmen op je merkwaarden. Een kwestie van 

een invuloefening,” aldus Scholte. 

Potentiële risico’s voor koning Willem-Alexander 

In één van de vele televisieprogramma’s die de afgelopen tijd over 

de troonswisseling zijn uitgezonden zie ik een fragment met een 

nogal studentikoze Willem-Alexander. Een journalist vraag hem 

of hij meer op zijn moeder of grootmoeder lijkt. Na een tijdje te 

hebben nagedacht, zegt hij met een grijns; “dan lijk ik toch meer 

op Juliana”. 

“HET KONINGSPAAR LOOPT HET RISICO DAT 

MENSEN MAXIMA MEER ZIEN STAAN” 

Ter ere van de achttiende verjaardag van het komende staatshoofd 

wordt Vincent Mentzel gevraagd foto’s te maken. Als ik Mentzel 

ernaar vraag herinnert hij het zich nog goed: “Oh ja, dat was leuk. 

Toen was hij nog echt een jongen, op zoek naar alles. Hij was net 

naar school gegaan in Engeland om zich te ontworstelen van zijn 

ouders. Ik vond het een hele lieve en spontane jongen. Het was 

leuk om met hem te werken, omdat er nog niet zo’n streng juk op 

hem lag hoe hij zich diende te gedragen.” 

“Ik kom hem niet vaak tegen, maar de momenten dat ik op hem 

let, zie ik dat hij een aantal van die trekjes nooit is kwijtgeraakt. 

Dat vind ik heel leuk aan hem. Het is natuurlijk toch een 

jongensachtige man. Je kan hem een uniform aantrekken en hem 

gewichtig laten kijken, maar toch zie je aan zijn gezicht dat het 

nog een steeds jongetje is. Een beetje je eigen ding doen, dat 

heeft hij inderdaad misschien wel van Juliana.” 

Willem-Alexander heeft daarnaast nog steeds last van een ‘Prins 

Pils’ imago dat hem hardnekkig blijft achtervolgen, dat zelfs op 

zijn Wikipedia-pagina wordt genoemd. Een aantal incidenten die 

inmiddels al weer lang geleden zijn, hebben hier voornamelijk 

aan bijgedragen. “Alle journalisten moeten oprotten”, dat hij 

als klein kind tegen de fotografen schreeuwde. Verder valt te 

denken aan zijn enthousiasme over het behalen van een medaille 

door de hockeydames tijdens de Olympische spelen. Maar ook 

dat hij als jonge kerel de Elfstedentocht schaatste onder het 

pseudoniem W.A. van Buren. Zijn jongensachtige uitstraling, zijn 

enthousiasme voor sport en zijn gevoel voor humor zal hij dan ook 

met beleid moeten gaan inzetten. 

Sidekick Máxima 

Wat denkt Tom Scholte van Máxima als onderdeel van het 

personal brand van de koning? “Het koningspaar loopt het risico 

dat mensen Máxima meer zullen zien staan. Het is makkelijker om 

je met haar verbonden te voelen, omdat zij zich meer openstelt. 

Het is een uitdaging om dat slim te benutten. Hun optredens 

zullen echt op elkaar afgestemd moeten worden. Er moet 

voorkomen worden dat mensen buiten Nederland gaan denken 

dat zíj de koningin is van Nederland. 

Ook Vincent Mentzel heeft zijn eigen bedenkingen, maar toont 

ook enthousiasme bij het noemen van Máxima. Hij vraagt zich af 

waarom Máxima koningin wordt en geen prinses. Aan de andere 

kant vindt hij Máxima goed voor Willem- Alexander, omdat zij 

wel “die extra dimensie aan het koningshuis geeft. Hij is toch een 

beetje een houterige jongen.” 

Toekomst van het koningshuis en van Personal branding 

Als het aan Tom Scholte ligt, gaat personal branding heel groot 

worden in Nederland, dat is althans zijn streven. “Het is een 

manier van denken die nog volop in ontwikkeling is en waarheden 

zijn er er nog niet. Ik ben zes jaar bezig en ik merk nog steeds dat 

mijn verhaal elke keer anders is. Ik wacht op een wetenschapper 

die eens fatsoenlijk onderzoek gaat doen, want er zijn nog te 

weinig gedegen onderzoeken die de praktijk ondersteunen.” 

Na de gesprekken met Scholte en Mentzel die vanuit 

verschillende disciplines het reilen en zeilen van het koningshuis 

hebben geanalyseerd, valt te concluderen dat Beatrix eigenlijk 

een personal brand avant la lettre had. Haar kapsel, haar 

professionaliteit en zakelijkheid heeft zij meer dan drie decennia 

lang uitstekend gemanaged en heel consequent gehandhaafd. Nu 

de werkwijze van personal branding zich echt begint te nestelen 

in de Nederlandse professionele cultuur, zou Willem-Alexander 

kunnen meeliften op het succes hiervan. Met behulp van deze 

denken handelswijze kan hij op een persoonlijke en hedendaagse 

manier een verbinding maken met zijn Nederlandse onderdanen. 

Het vormen en achterlaten van een sterke impressie zou weleens 

een groot onderdeel kunnen gaan vormen van de populariteit van 

de nieuwe koning. In welke mate Willem-Alexander en zijn team 

daar in slagen, zal de komende jaren blijken. 

90 2000 2010 2020 

02 

09 

12 


HET OORDEEL 

Keuringsdienst van Paarden 

Nadat weken lang aardbevingen in de Nederlandse media er bijna voor zorgde dat dit schokkende onderwerp hoofdthema van het 

Oordeel werd, kwam er gelukkig op de valreep een nieuwe hype. De Nederlandse nieuwsmedia gingen tijdens de aardbevingen 

vloeiend over in berichtgeving over paardenvlees. Hieruit vormde ik dan ook onmiddellijk het nieuwe woord paardbevingen. 

Tekst: Henk Buutkamp 

Terug naar de kern. Begin februari komt paardenvlees groots in 

het Europese nieuws: in Groot-Brittannië wordt een partij Franse 

lasagne uit de schappen gehaald van het merk Findus omdat er 

paardenvlees in verwerkt zit. Drie dagen later wordt duidelijk dat 

in elf van de achttien geteste producten van Findus paardenvlees 

zit, terwijl dat niet op het label staat. De meeste producten waar 

paardenvlees in zit, horen volgens het label rund of half-om-half 

gehakt (50% runder- en 50% varkensgehakt) te bevatten. Media 

spreken van ‘sporen van paardenvlees’, maar uit de tests blijkt dat 

bij bijvoorbeeld de Findus producten 60% tot 100% van het vlees 

dat in het product hoort te zitten, paardenvlees is. 

De eerste reactie van de Nederlandse supermarkten is dat dit bij 

de producten die zij verkopen absoluut onmogelijk is. Er wordt 

uitvoerig getest en nog geen week later worden de eerste verkeerd 

gelabelde producten uit de Nederlandse supers gehaald. Later 

volgen de Zweedse balletjes bij IKEA, geeft hét Amsterdamse 

biefstukrestaurant toe al tientallen jaren paardenbiefstuk te 

serveren en ontdekt de IJslandse warenautoriteit een meatpie 

waar precies nul procent vlees in zit. Later blijkt uit Frans 

onderzoek dat een Nederlandse vleeshandelaar een spil is in het 

paardenvleesschandaal. 

Bij dat laatste vraag je je sowieso af waarom een Franse 

lasagnemaker (was dat niet Italiaans), zijn vlees bij een 

Nederlandse handelaar inkoopt. Overigens blijkt die 

Nederlandse vleeshandelaar Draap Trading (inderdaad, ‘draap’ 

is het omgekeerde van paard) het paardenvlees dat hij kocht 

bij slachters in Roemenië, via een andere handelaar op Cyprus 

verkocht te hebben aan het Franse bedrijf Spanghero, dat 

het weer aan het Franse Findus lasagneproducerende bedrijf 

Comigel doorverkocht. Waarschijnlijk was je op een levend paard 

sneller van Roemenië naar Frankrijk gereden en dan was nog wel 

duidelijk geweest dat het om een paard ging. 

Hoewel voedselautoriteiten het vervoeren van (vaak nog levend) 

voedsel niet veroordelen (daarvoor zijn de commerciële belangen 

te groot), zijn ze wel gefocust op de voedselveiligheid en het 

foutief labelen van voedsel. Dat is ook de kern van het probleem: 


als consument moet je erop kunnen vertrouwen dat wat er op het 

label staat, ook daadwerkelijk in het product zit. Niets minder, 

maar vooral niets meer. Dit kan bijvoorbeeld gevaarlijk zijn voor 

mensen met allergieën. Echter, in sommige gevallen blijken er 

stoffen in het ingrediënt te zitten die gevaarlijk kunnen zijn als 

mensen deze consumeren. In dit geval is dat zo met een gedeelte 

van het paardenvlees, dat vervuilt is met het voor de mens 

gevaarlijke medicijn phenylbutazone, maar denk bijvoorbeeld 

ook aan de hoge dosis antibiotica die je kan binnenkrijgen als je 

verkeerde kip eet. 

Helaas is dit niet waar de media zich druk om maken. De media, 

de Britse voorop, maken zich druk om het eten van paardenvlees, 

omdat dat een moreel probleem zou zijn. In Groot-Brittannië 

en veel andere westerse landen heerst er namelijk een taboe op 

het eten van paardenvlees. Dit is niet omdat het vlees slechter is 

dan rund of varken, of omdat het bijvoorbeeld vaker vervuild is 

dan kip. Nee, de westerse mens eet geen paard omdat daar een 

moreel taboe op heerst. 

Op de hond na, is het paard ‘s mans beste vriend. Nadat we eeuwen 

met paarden hebben gewerkt, is de mens van paarden gaan 

houden. De één wel wat meer dan de ander: waar in Nederland 

vooral de ‘paardenmeisjes’ weigeren paard te eten, rust er bij het 

grootste gedeelte van de Britse bevolking een moreel taboe op 

het eten van paardenvlees. Dat is ook waar de Britse media zich 

vooral op gefocust hebben. Zij stuurden hun verslaggevers op 

pad om voor de Tesco aan de man op de straat te gaan vragen 

hoe erg ze het wel niet vinden dat er paard in hun eten zit. Pas 

later ging de Britse media zich buigen over het verkeerd labelen 

en zich afvragen of de voedselveiligheid in gevaar was. 

Toch is het raar dat men een beest dat zijn hele leven goed 

verzorgd wordt, niet wil opeten. Vrijwel al het vlees dat in de 

supermarkt ligt, wordt op een dusdanige manier gefokt die ten 

eerste verschrikkelijk is voor het beest in kwestie en ten tweede 

ook echt niet ten goede komt aan de kwaliteit van het vlees. 

Daarentegen wordt een paard – vooral de westerse wereld – 

ontzettend goed verzorgd. Het beest heeft de ruimte, krijgt goed 

te eten en krijgt aandacht. Pas als het paard erg goed kan rennen, 

moet je je zorgen gaan maken, want dan zou er wel eens wat 

doping in kunnen zitten. Eigenlijk is paardenvlees (op wild na) het 

beste stukje vlees dat je maar kan krijgen. 

Dat men zich dus zorgen maakt dat er mogelijk paardenvlees 

in een product zit, terwijl je met kip veel te veel antibiotica 

binnenkrijgt, je bij varkens niet weet wat er allemaal in zit en zelfs 

vissen tegenwoordig op elkaar gestapeld gefokt worden, gaat er 

bij mij niet in. `Fishy´ is dan ook mijn oordeel over de mediahype 

en discussie over paardenvlees. 


Klantgerichte- vs. neuromark e 

In tijden van recessie is het voor de meeste merken belangrijk 

dat ze nieuwe klanten werven, maar natuurlijk ook oude 

klanten behouden. Hiervoor zijn reclame-uitingen van het merk 

nodig om de consument te laten weten dat het merk bepaalde 

producten en/ of diensten verkoopt. Een belangrijke vraag die 

hierbij gesteld kan worden is of de merken de klant moeten 

betrekken bij processen van het merk. Hier zijn de meningen over 

verdeeld. Zo blijkt uit een onderzoek van The Boston Consulting 

Group dat het betrekken van een klant bij een innovatieproces 

de belangrijkste succesfactor is voor een bedrijf om zich zo te 

kunnen onderscheiden van andere bedrijven. Daarnaast zijn er 

ook partijen die vinden dat de consument niet weet wat hij zelf 

wil en deze partijen vinden daarom dat het geen zin heeft om de 

consument te betrekken. Zo wordt er in de neuromarketing van 

uitgegaan dat er een ‘koopknop’ bestaat. De koopknop zou een 

gebied in de hersenen zijn, dat wanneer het gestimuleerd wordt, 

consumenten automatisch aan zou zetten tot het kopen van een 

product of dienst. Maar, is het nou beter om de klant te betrekken 

of niet? 

Klant betrekken bij het merk 

Het gebeurt bij bedrijven steeds vaker dat de klant betrokken 

wordt bij een proces zoals de ontwikkeling van een nieuw 

product. Door de feedback die op ideeën van het bedrijf gegeven 

wordt, kan het bedrijf zijn product verbeteren. Een bedrijf kan 

consumenten op twee manieren mee laten denken: door middel 

van crowdsourcing en co-creatie. Waar je bij crowdsourcing de 

consument kort laat meedenken over het ontwerp van een logo 

of de kleur van een dop, werkt en denkt de consument bij cocreatie 

intensief mee met een innovatietraject bij een bedrijf. 

Door het betrekken van de consumenten is het mogelijk om 

waarden en ideeën met hen te delen en uit te wisselen, waardoor 

de betrokkenheid met de klant ook groter wordt. De content van 

het product wordt ook relevanter voor de consument, want deze 

mag zelf mede bepalen wat belangrijk is en wat niet. 

Uit een onderzoek van Joyce van Dijk aan de Universiteit 

van Wageningen blijkt dat co-creatie de merkperceptie van 

consumenten beïnvloedt. In haar onderzoek onderzocht ze wat 

de effecten waren van een co-creatie claim op de percepties van 

consumenten. Een co-creatie claim houdt in dat het bedrijf stelt 

dat het product of de dienst door co-creatie tot stand is gekomen. 

Het blijkt dat de merkpersoonlijkheid als oprechter, authentieker 

en toegankelijker wordt ervaren. Ook voelen consumenten 

zich meer verbonden met en hebben meer vertrouwen in het 

merk. Daarnaast wordt het product als aantrekkelijker, unieker, 

relevanter en innovatiever gezien en worden gedragsintenties 

positief beïnvloed door de co-creatie claim. Kortom, uit dit 

onderzoek blijkt dat een bedrijf vooral voordelen ervaart van het 

gebruik van co-creatie. 

Co-creatie trekt mensen aan die intrinsiek gemotiveerd zijn. 

Intrinsieke motivatie is gebaseerd op interne en psychologische 

drivers. Wanneer iemand intrinsiek gemotiveerd is, doet hij 

taken omdat hij dit zelf leuk vindt, er wordt plezier aan beleefd. 

Hierdoor kunnen we ervan uitgaan dat een persoon meedoet aan 

co-creatie van een merk, omdat hij dit leuk vindt. Dit beïnvloedt 

de beleving van het merk waarmee de consument in aanraking 

komt ook positief. 

Een goed voorbeeld van een merk dat zijn klanten goed betrekt 

door zowel crowdsourcing als co-creatie is Heinz. Dit bedrijf 

laat zijn klanten op verschillende manieren meedenken met 

de ontwikkeling van producten. Zo hebben consumenten in de 


eting 

afgelopen tijd een nieuwe doseerdop mogen ontwikkelen. Het 

is nog steeds mogelijk om op de Facebookpagina van Heinz je 

eigen label te maken. Daarnaast heeft Heinz een community 

van 150 mensen die aan Heinz de allernieuwste trends laten zien 

op het gebied van eten. Deze mensen zijn geïnteresseerd in de 

trends rondom eten en laten door middel van foto’s en video’s 

hun bevindingen aan Heinz zien. Zo kan Heinz nieuwe producten 

bedenken met behulp van de consument. 

Neuromarketing 

Er is ook een andere kant aan het verhaal. In de neuromarketing 

wordt ervan uitgegaan dat ons gedrag wordt aangestuurd door 

onbewuste processen in het brein. Er wordt van uitgegaan dat 

consumenten niet weten wat ze willen en dat het dus helemaal 

geen zin heeft om consumenten te betrekken. Uit het boek 

‘De Koopknop’ van Martin de Munnik komt dit ook naar voren. 

Volgens dit boek nemen personen beslissingen tot misschien wel 

99,9 procent op de automatische piloot. 

Volgens neuroprofessor Victor Lamme bestaat de vrije wil niet. 

We weten eigenlijk niet wat er in ons hoofd omgaat. Beslissingen 

en keuzes die we maken worden bepaald door structuren in de 

hersenen. Volgens Lamme hebben deze structuren niets te 

maken met rationeel denken, maar zijn ze vooral gebaseerd op 

angstbegeerte, beloning en straf. 

Door middel van functional magneting resonance imaging (fMRI) 

is het mogelijk om reacties van consumenten op verschillende 

reclamecampagnes te meten. Met fMRI kunnen psychologische 

processen worden gevolgd. Deze scanner meet de doorbloeding 

in het brein en zo kun je zien welke gedeeltes van het brein 

actiever zijn; deze zijn namelijk meer doorbloed. Omdat je ziet 

welke delen van de hersenen actiever zijn, kun je zien welke 

processen in het brein aan de gang zijn. Deze activiteiten in het 

brein bepalen voor een groot deel ons gedrag. Wat het brein laat 

zien, hoeft niet overeen te komen met de mogelijke verklaringen 

die de consument zelf zal geven. De mens is zich namelijk van veel 

dingen die in het brein gebeuren niet bewust. Door middel van 

neuromarketing is het bijvoorbeeld mogelijk om de effectiviteit 

van een tv-reclame te bepalen nog voordat deze reclame is 

gemaakt. Het is mogelijk om respondenten tijdens een interview 

de storyboards van de reclames te laten zien en te kijken hoe 

ze hier op reageren. Er kan worden onderzocht of deze reclame 

eigenlijk wel doet wat de adverteerders voor ogen hadden. 

In de toekomst 

Dat er verschillende meningen over het betrekken van 

consumenten bij het merk zijn is duidelijk. Het is belangrijk om 

klanten te betrekken bij een merk, dat blijkt uit de onderzoeken 

die in dit artikel genoemd zijn. Maar ook de neuromarketing heeft 

zijn goede kanten, zo is het mogelijk om de effectiviteit van een 

tv-reclame te bepalen nog voordat deze reclame is gemaakt. Voor 

de toekomst is het belangrijk dat de twee visies zich met elkaar 

vermengen. Waar uit onderzoek blijkt dat co-creatie positieve 

effecten heeft op de consument, zou dit met neuromarketing 

nog verder uitgewerkt kunnen worden. Waardoor ontstaan deze 

positieve effecten? Welke delen van het brein zorgen hiervoor? 

Door deze twee denkbeelden samen te voegen zullen we nog veel 

meer te weten komen over waarom mensen bepaalde merken wel 

of niet leuk vinden en welke hersenactiviteiten dit veroorzaken. 


COLUMN 

Witte rook in Hilversum 

Sacha de Boer stopt er dus mee. Ook hier is 

dat nieuws de Nederlanders niet ontgaan. 

Voordat ook in Hilversum eindelijk de witte 

rook opgaat, blijft het smullen vanwege 

de speculaties rondom de mogelijke 

opvolger. Allerlei namen werden al het 

geruchtencircuit in geslingerd, stuk voor 

stuk talentvolle en soms ook nog zeer 

aantrekkelijke, journalistieke dames. Mijn 

feministische hart maakte een sprongetje 

van geluk bij het zien van zoveel girlpower. 

Ik miste alleen nog wat kleur… 

Meer dan tien jaar werkte ik zelf voor 

televisie en in die jaren zag ik heel veel 

presentatoren voorbijkomen, slechts 

eentje daarvan was niet blank en deze 

viel toen alleen maar in. Voor mijn scriptie 

interviewde ik een programmadirecteur, 

die tegenover mij verklaarde dat 

allochtonen simpelweg nooit solliciteerden 

op de functie van nieuwslezer. Ik viel toen 

bijna van mijn stoel, aangezien ik niet 

lang daarvoor nog een screentest had 

gedaan. Ik was te bang dat de herinnering 

aan deze niet al te beste screentest een 

serieus interview verder onmogelijk zou 

maken, dus ik hield mijn mond. Als ik dat 

niet had gedaan, zou ik deze column nu 

misschien niet schrijven. Hypothetisch 

gezien dan hè? Vergeleken met de VS 

lijkt het Nederlandse medialandschap 

op een prachtig stilleven, dat nog wel 

een likje gekleurde verf kan gebruiken. In 

Amerika heeft elke noemenswaardige, 

landelijke zender minimaal één gekleurde 

anchorman of anchorwoman. NBC nam 

al in 1974 een donkere versie (Carole 

Simpson) van Sacha de Boer aan en vier 

jaar later nam een mannelijk equivalent, 

Max Robinson, plaats op de ABC stoel. 

Niet alleen de nieuwsprogramma’s zijn 

hier kleurrijker, ook de commercials en 

televisieprogramma’s zijn behoorlijk divers 

met Aziaten, Latino’s en Afro-Amerikanen 

die niet uitsluitend de overbekende 

clichérollen toebedeeld krijgen. Niet 

dat dat altijd een perfecte afspiegeling 

van de samenleving is, maar een Afro- 

Amerikaanse financieel deskundige of 

een Aziatische sportverslaggever zijn 

hier heel gewoon en dat multiculturele 

personeelsbestand in het ziekenhuis 

bestaat niet alleen in ER. Als ik de tv 

aanzet, zie ik Amerikanen en die zijn 

er in allerlei soorten en maten, simpel. 

Voor een onderzoek naar beeldvorming 

in populaire media interviewde ik een 

aantal studenten. Het viel me op dat zij 

allemaal zeer ruimdenkend waren, maar 

tegelijkertijd volledig op hun gemak met 

alle hokjes waar mannen, vrouwen en de 

verschillende rassen dankzij de media 

in geduwd worden. Ja, ook ik maak me 

daar weleens aan schuldig. En zeg nou 

zelf, wie niet? Is dat dan de belangrijkste 

reden waarom Noraly Beyer nooit een 

‘opvolger’ kreeg? Is dat ook de reden 

waarom namen als Simone Weimans, 

Milouska Meulens of Diana Matroos niet in 

dat rijtje mogelijke opvolgers voorkomen? 

Gewenning? Wordt het dan niet hoog tijd 

dat we eindelijk eens goed losgaan buiten 

die comfortzone? De NOS ontving veel 

boze brieven toen Noraly voor het eerst 

op de buis verscheen. Gelukkig zijn we 

inmiddels wat meer gewend. Kijk alleen al 

naar de Marokkaanse dames, die nu flink 

aan de weg aan het timmeren zijn binnen 

de media. Ik ben wat dat betreft dus erg 

hoopvol. 

We kunnen speculeren tot we erbij 

neervallen, maar waarschijnlijk is de 

opvolg(st)er van Sacha ondertussen 

allang aan het warmlopen. De keuze zal 

ons misschien verrassen, maar ik twijfel 

er niet aan dat Sacha een waardige 

opvolger (m/v) krijgt. Als ik over een paar 

jaar weer in Nederland woon, hoop ik 

echt dat ik op een dag rond een uurtje of 

20:00 de televisie aanzet en via de autocue 

word begroet door een aantrekkelijke, 

intelligente en zeer talentvolle donkere 

anchorwoman. Dat lijkt me nou eens 

heerlijk thuiskomen! 

Carol Rock, oudcommunicatiewetenschap 

student en bestuurslid, 

werkte als redacteur voor 

programma’s als Het 

Lagerhuis en RTL Boulevard 

en later als PR-adviseur 

voor o.a. PvdA en Stage 

Entertainment. Sinds 

twee jaar woont zij in New 

York. Ze schrijft blogs voor 

verschillende websites en 

houdt het Nederlandse 

medialandschap (hoe kan het 

ook anders als communicatiewetenschapper) 

nauwlettend 

in de gaten. 


De relatie tussen de journalist en de koning 

‘Alle Nederlandse pers opgerot!’ 

Prins Willem-Alexander heeft het niet zo op de pers. In zijn toekomstige rol als koning zal hij meer rekening moeten houden met 

de royaltyverslaggevers. En zij met de nieuwe koning. 

Tekst: Menno Woudt, Beeld: RVD 

De verstandhouding tussen de pers en het Koninklijk Huis is er 

één gebaseerd op regels. Een omgangsregeling om de scheiding 

tussen beide bijzondere ‘klassen’ duidelijk te maken. De Oranjes 

zijn immers geen gewone mensen en royaltyverslaggevers zijn 

allesbehalve gewone journalisten, zo zal al snel blijken. De relatie 

tussen de pers en de Koninklijke familie staat tenslotte al enkele 

decennia ter discussie. 

De Rijksverzwijgingsdienst 

Mocht ik voor Medium ooit koning Willem-Alexander willen 

interviewen, dan staat mij één instantie in de weg: de 

Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Vanaf de jaren vijftig begon de 

RVD een steeds belangrijkere rol te vervullen bij de berichtgeving 

rondom het Koninklijk Huis. Enkele koninklijke schandalen, 

waaronder de beroemde Greet Hofmans-affaire, riepen om 

orde in de berichtgeving rondom het Koninklijk Huis. De druppel 

die de koninklijke emmer deed overlopen was de zogenoemde 

‘Irenekwestie’ in 1964. De prinses werd hierbij in Spanje met een man 

op de gevoelige plaat vastgelegd, waarna geruchten ontstonden 

over een mogelijke verloving. Zowel de RVD als verschillende 

secretarissen van koningin Juliana en prinses Irene gaven 

afzonderlijk – tegenstrijdige – berichten. Het was de toenmalige 

premier Cals die naar aanleiding hiervan besloot de voorlichting 

rond het Koninklijk Huis voortaan exclusief bij de RVD, oftewel 

bij de overheid neer te leggen. Dit Koninklijk Besluit werd eind 

1965 genomen, waardoor de premier sindsdien verantwoordelijk 

is voor al het nieuws dat het Koninklijk Huis verlaat. Al meteen na 

het besluit zijn journalisten allesbehalve blij met de voortaan strak 


gecontroleerde berichtgeving. De RVD laat maar mondjesmaat 

nieuws door en wordt daarom door gefrustreerde journalisten al 

snel de ‘Rijksverzwijgingsdienst’ genoemd. 

Een trauma voor de prins 

In de jaren daarna verandert er veel, zowel binnen het Koninklijk 

Huis als binnen de journalistiek. Twee jaar na het Koninklijk Besluit 

wordt Willem-Alexander geboren, de eerste zoon van Beatrix, die 

zelf in 1980 de nieuwe koningin wordt. In de journalistiek zorgen 

nieuwe technieken en toenemende concurrentie ervoor dat 

journalisten, maar ook zeker fotografen, de grenzen opzoeken 

rondom Koninklijk Huis-verslaggeving. Het fenomeen roddelblad 

is in opmars en de journalisten schuwen niet om foto’s van 

de Oranjes, genomen met een telelens, te publiceren. Wijlen 

paparazzo Joop van Tellingen erkende in Andere Tijden de jonge 

prins Willem-Alexander flink op zijn hielen te hebben gezeten, met 

(voor een roddelblad) waardevolle foto’s als doel. De fotograaf 

vermoedde dat de prins een bloedhekel aan hem en zijn collega’s 

had. 

Van Tellingen had gelijk. Tijdens een fotomoment in Ierland in 

1976 sprak de prins, toen het wel erg lang duurde, de gevleugelde 

woorden: ‘Alle Nederlandse pers opgerot!’. In latere verklaringen 

gaf de prins aan moeite te hebben gehad met de media-aandacht, 

met bijna een ‘trauma’ als gevolg. Van de vakanties in zijn jeugd, 

op het jacht van zijn opa, herinnert hij vooral het schuilen voor de 

lenzen van de fotografen. In een brief vervolgt de prins: ‘‘Nooit 

wist je of je door een telelens werd bespied. Wat door de lezers van 

de bladen werd gezien als aardige, onschuldige vakantiekiekjes, 

waren in werkelijkheid voor ons de oorzaak van alles behalve 

ontspannen vakantiemomenten.’’ 

‘‘ALS IK SCHREEF ‘ZE KWAM BINNEN IN EEN 

GROENE JURK’, MOCHT DE RVD DAAR ‘EEN 

BLAUWE ROK’ VAN MAKEN’’ 

Mediacode 

Publiek figuur of niet, Willem-Alexander heeft de pers liever niet 

in zijn omgeving. Hoe direct die omgeving mocht zijn bleek in 

2003, toen de gemeente Wassenaar een fotoverbod instelde 

rondom het nieuwe huis van Willem-Alexander en Máxima, villa 

Eikenhorst. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en 

het Genootschap van Hoofdredacteuren spanden een kort geding 

aan tegen de gemeente vanwege een beperking van de vrijheid 

van meningsuiting. De gemeente legde het uiteindelijk af en een 

fotoverbod was voortaan uit den boze. De RVD zou het waarborgen 

van de privacy van de Koninklijke familie op een andere manier 

moeten vastleggen. 

In juni 2005 kwam de RVD met een nieuw pakket regels voor 

journalisten. Een pakket met de inmiddels gevreesde naam 

‘Mediacode’. De code moet de privacy van onder andere Willem- 

Alexander en Máxima, maar zeker ook van hun kinderen (‘triple 

A’), beter beschermen. De eerste regel luidt dan ook ‘dat het recht 

op bescherming van de persoonlijke levenssfeer en het daarmee 

verwante recht op respect voor zijn of haar privé-, familie- en 

gezinsleven voor een ieder geldt en derhalve eveneens voor de 

leden van het Koninklijk Huis.’ In het kort: de pers mag, door het 

instellen van de omgangsregeling, de kinderen nog maar twee keer 

per jaar zien bij georganiseerde persmomenten, meestal aan het 

begin van een vakantie. De ene keer reist het Nederlands journaille 

af naar de sneeuw, een half jaar later vindt een mediamoment 

plaats op een willekeurig strand. Wie zich als journalist goed 

gedraagt ontvangt een half jaar later van de RVD opnieuw een 

uitnodiging. Wie zich niet aan de Mediacode houdt, krijgt de 

kinderen nooit meer te zien. 

“DE PRAKTIJK KOMT VAAK NEER OP EEN 

KONINKLIJK TONEELSTUKJE” 

Mediacode Rood 

De opgelegde Mediacode en de hoeveelheid aan regels schoten, 

en schieten nog altijd bij veel journalisten in het verkeerde keelgat. 

Het is mogelijk niet meer dan ‘een koninklijk toneelstukje tussen 

pers en royalty’. ANP-hoofdredacteur Marcel van Lingen liet 

onlangs nog weten ‘knettergek’ te worden van de mediacode. ‘‘We 

mogen Máxima wel fotograferen tijdens een officieel bezoek, maar 

niet als ze tussen de plechtigheden door in privétijd een winkel 

bezoekt.’’ 

Een iconisch voorbeeld van een journalist die verstrikt raakt in de 

koninklijke regels is Joris Luyendijk. In 2009 weigerde hij prinses 

Máxima te interviewen voor de Libelle. Niet vanwege het feit dat 

hij voor Libelle moest schrijven, maar vanwege de door Luyendijk 

betitelde ‘censuur’ die door de RVD was opgelegd. Het interview 

mocht alleen gaan over microkredieten, Máxima’s paradepaardje. 

Een tweede eis was dat alle uitspraken van Máxima later mochten 

worden gewijzigd of geschrapt. De RVD mocht ten slotte ook 

de woorden van Luyendijk zelf aanpassen. Of zoals hij het zelf 

benoemde: ‘‘Als ik schreef ‘ze kwam binnen in een groene jurk’, 

mocht de RVD daar ‘een blauwe rok’ van maken.’’ Luyendijk 

wilde alsnog wel, maar dan met een disclaimer ‘CENSUUR’ bij het 

interview. Helaas. De RVD zou zelfs de vermelding van censuur 

censureren. 

Ook Egbert Dommering, hoogleraar informatierecht aan de 

Universiteit van Amsterdam, stelde in NRC Handelsblad dat de 

overheid zich schuldig maakt aan censuur door de Mediacode. 

Aanleiding hiervoor was een grote zaak rondom de privacy van 

de Koninklijke familie in 2009. De Oranjes spanden een zaak 

aan nadat het internationale persbureau Associated Press (AP) 

vakantiefoto’s uit Argentinië had verspreid. Ditmaal moesten de 

journalisten het onderspit delven, want, zo luidde het oordeel 

van de rechter: ‘‘Alleen als een privéfoto een nieuwsfeit behelst of 

bijdraagt aan een publiek, maatschappelijk relevant debat, mag de 

foto worden geplaatst.’’ Dommerings grootste kritiekpunt op de 

Mediacode is dat niet de pers, maar de overheid bepaalt wat wel en 

wat geen nieuws is. Volgens Dommering is reeds bij wet vastgelegd 

dat iedereen – zo ook de Oranjes – recht heeft op privacy. Een 

Mediacode is dus dubbelop. 

Ook internationaal wordt met enige argwaan naar de Mediacode 

gekeken. Nederland staat volgens organisatie Reporters zonder 

Grenzen op de tweede plaats als het gaat om internationale 

persvrijheid. En jawel, het enige kritiekpunt: de Mediacode rondom 

het Koninklijk Huis. 


‘Even wennen’ 

Dat royaltyverslaggeving inderdaad een andere tak van sport 

is, onderschrijft Antoin Peeters, sinds een jaar Koninklijk 

Huisverslaggever voor RTL. Het opgeven van zijn baan als 

‘gewone’ journalist voor royaltyverslaggever is een wereld 

van verschil, stelt hij op de website van RTL Nieuws. Peeters: 

‘‘Voorlopig voelt het vooral nog een tikkeltje ongemakkelijk 

en is er altijd gedoe. Gedoe met regeltjes, afspraken, protocol. 

Dingen die niet kunnen, zeg maar. En dat is ronduit wennen. Als 

‘gewone’ verslaggever ben ik dat niet gewend. Dan ga je recht op 

je doel af. Je stelt vragen aan mensen die je vragen wilt stellen en 

ook nog eens álle vragen die je wilt stellen. Je staat er nooit bij 

stil, maar ik ga het bijna zien als een voorrecht.’’ Wennen doet het 

volgens Peeters nooit: de kritische houding die hij als journalist 

had blijft, waardoor hij moet balanceren. Balanceren tussen de 

kritische houding en de regeltjes. Maar, zo sluit Peeters alsnog 

vrolijk af: ‘‘Dat maakt deze nieuwe functie razend interessant’’. 

Geen pers, wel toegankelijk 

Drie jaar voor het instellen van de Mediacode probeerden de 

Oranjes en de journalisten elkaar nog te vinden in de Vereniging 

Verslaggevers Koninklijk Huis. De leden van de club, bestaande 

uit ‘erkende Koninklijk Huis journalisten’, hielden zo nu en 

dan informele gesprekken met Willem-Alexander en Maxima. 

Hoogtepunt was een ontmoeting in 2003, waarbij het koninklijk 

paar aan hen meedeelde dat Maxima in verwachting was van ‘de 

eerste A’. De laatste jaren waren er amper ontmoetingen tussen 

de leden en de Koninklijke familie. Vorig jaar besloot de RVD na 

verloop van tijd dat er voortaan geen gesprekken meer zouden 

plaatsvinden tussen het echtpaar en de Vereniging Verslaggevers 

Koninklijk Huis. De RVD vindt het exclusieve contact ‘niet meer 

van deze tijd’. 

Ondertussen stelt het Koninklijk Huis zich steeds toegankelijker 

op ten opzichte van de burger. Met een eigen Youtube-kanaal, 

Twitteraccount en, jawel, een eigen Koninklijk Huis app willen 

de Oranjes (lees: de RVD) de Nederlanders zelf informeren. 

De journalist als doorgeefluik naar het publiek wordt hiermee 

overgeslagen. Ook hebben de Oranjes een eigen cameraploeg in 

dienst, die hen filmt tijdens publieke optredens. Kortom, Willem- 

Alexander en Maxima nemen liever het heft in eigen handen. 

De Koninklijk Huis journalist is al met al erg beperkt in zijn of 

haar journalistieke functie – voor zover er sprake kan zijn van 

echte journalistiek. De praktijk komt vaak neer op een koninklijk 

toneelstukje: de mediamomenten zijn immers door de RVD al 

vastgelegd. De discussie of een Mediacode wenselijk is mag 

eigenlijk niet naar de achtergrond verdwijnen en zou met de komst 

van een nieuwe koning weer onder de aandacht moeten komen. 

Een nieuw persbeleid? 

Vorig jaar nog, ten tijde van het ongeluk van prins Friso, botste 

Willem-Alexander opnieuw met de pers. ‘‘Heb je dan geen enkel 

respect?’’ riep de prins tegen een journalist nadat hij met de 

kinderen het hotel verliet, zo meldde de Volkskrant. In zijn nieuwe 

rol als koning zal Willem-Alexander nog meer in de belangstelling 

staan. Een nieuw tijdperk in vele opzichten, maar waarschijnlijk 

niet in dat van de omgang met de pers. De prins was altijd al 

erg terughoudend naar de pers toe en zal dat in zijn nieuwe rol 

ook wel blijven. Het is Willem-Alexander zelf die, al dan niet 

‘getraumatiseerd’, al jarenlang actie onderneemt om de privacy 

van zijn familie te waarborgen. En dat voor een publiek figuur, in 

een tijdperk waarin media belangrijker zijn dan ooit. De nieuwe 

koning wil dichtbij het volk komen te staan, en het liefst ietsje 

verder van de pers. 

‘‘NOOIT WIST JE OF JE DOOR EEN 

TELELENS WERD BESPIED’’ 

‘DOOR DE KOMST VAN MEDIAGIGANT 

RUPERT MURDOCH GAAT ER ONGETWIJFELD 

WAT VERANDEREN IN NEDERLAND’ 


Spreek ik soms 

Chinees? 

Tekst: Alma van den Berg, 

Beeld: Mechteld Schoemaker 

In het Westen wordt over bepaalde landen 

of steden gezegd dat ze ‘verwesterd’ zijn, 

zo ook over bijvoorbeeld een land als 

China. Maar vinden Chinezen zelf ook dat 

zij ‘verwesterd’ zijn of zien zij misschien 

Nederland wel als ‘verchineesd?’ Hoewel 

de gevolgen van globalisering zeker 

aanwezig zijn binnen zowel de Chinese 

als de Nederlandse cultuur, blijven er 

ook significante verschillen bestaan, 

waardoor er soms miscommunicatie kan 

ontstaan. Zo lachen wij als we iets leuk 

vinden en ons gemakkelijk voelen, maar 

in veel gevallen zal een Chinees je ook 

gewoon lachend blijven aankijken als 

je een beledigende opmerking maakt. 



STUDENT START UP 

Oprah Winfrey, Gerard Joling, Chantal Janzen en Anouk, allemaal spenderen ze duizenden euro’s of dollars aan personal trainers. 

Lang leek dit dan ook een luxe die alleen de rijken der aarde zich konden veroorloven. Maar nu is er Personal Body Plan, een online 

personal trainer, lifestylecoach en voedingsdeskundige in één. Voor de rubriek Student Startup interviewde Ferdinand medeeigenaar 

van Personal Body Plan Pieter Hanraets. 

Tekst: Ferdinand Vroon, Beeld: Mechteld Schoemaker 

“CONSTANT UIT JE COMFORTZONE OPEREREN, 

DAT IS HOE JE RESULTATEN BOEKT.” 

Voor bijna alles bestaat tegenwoordig een app. Voor sporters 

bestaan Runtastic, Endomondo en Nike+. Voor professionele 

begeleiding bij het fitnessen, spieropbouw en vetverbranding 

ben je echter nog altijd aangewezen op de old school personal 

trainer. Pieter Hanraets, 25 jaar en student Sport, Management 

en Ondernemen aan de Hogeschool van Amsterdam vond het 

hoog tijd om hier samen met zijn compagnons verandering in te 

brengen en werd in augustus 2012 mede-eigenaar van Personal 

Body Plan. “We bieden mensen een manier om hun gewenste 

resultaten te behalen.” 

Partners 

Samen met compagnons Tom Barten, Paul Lammers en Benno 

Nihom en een viertal vaste medewerkers in dienst, is Pieter als 

mede-eigenaar verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van 

zaken bij Personal Body Plan. Het bedrijf dat gevestigd is in een 

statig pand in Oud-Zuid, groeit als kool. “Ik moet soms wel offers 

brengen, maar het levert ook zulke mooie dingen op”, zo vertelt 

Pieter. Hij staat iedere dag om kwart voor zes op, staat om zeven 

uur in de sportschool en zit zelden in de kroeg. “Om ver te komen 

moet je nou eenmaal hard gaan. Constant uit je comfortzone 

opereren, dat is hoe je resultaten boekt.” Waar Pieter over tien 

jaar staat? “Over tien jaar zit ik in Amerika en ga ik daar Personal 

Body Plan aan de grond zetten en uitbouwen.” 

Het concept 

Personal Body Plan is een online personal trainer, lifestylecoach en 

voedingsdeskundige in één, die mensen helpt om een persoonlijk 

trainingsschema op te stellen en ook daadwerkelijk na te streven. 

“Voor een personal trainer ben je zo tachtig euro per uur kwijt. 

Bij ons betaal je dat per maand. Bij ons krijg je bovendien ook 

nog eens veel meer.” Voor iedereen wordt een persoonlijk plan 

op maat gemaakt dat is opgebouwd uit vier kernelementen: 

gedrag, voeding, training en herstel. Volgens Pieter gaat het bij 

het trainingsschema niet alleen om het gedrag zelf, maar om 

bewustwording en verandering. “Veel mensen gaan de fout in 

omdat ze gaan sporten om het sporten, maar niet daadwerkelijk 

doelgericht zijn.” Een persoonlijk traject bij Personal Body Plan 

duurt zes maanden, een periode die volgens Pieter nodig is om 

daadwerkelijk bewustwording te creëren. In die zes maanden 

word je persoonlijk gecoacht, door middel van berichtjes en 

filmpjes. Je coach kijkt naar je dagelijkse activiteiten, maar 

fungeert tevens als stok achter de deur. Na deze periode kunnen 

deelnemers desgewenst kiezen voor een vervolgtraject. 

Pieter gelooft heilig in de kracht van sociale media. “Het is niet 

zo dat ik het nut niet zie van traditionele media, maar ik zal niet 

snel een advertentie zetten in een krant.” Het bedrijf houdt 

hun website niet alleen constant up-to-date, maar maakt ook 

intensief gebruik van Facebook om met haar eindgebruikers 

te communiceren. “Het medium levert je in korte tijd zeer veel 

traffic op en daar gaat het om.” Ook werken ze samen met veel 

bekende Nederlanders. “Het is niet eens zozeer een doel op 

zich, maar toen Lieke van Lexmond met Personal Body Plan ging 

werken begon de bal al snel te rollen.” Het gebruik van BN’ers 

is nu een vast onderdeel van hun communicatiestrategie. Ook 

publiceert Personal Body Plan veel artikelen op het gebied van 

personal training, voeding, gedrag en herstel. “Op deze manier 

laat je zien dat je de juiste kennis in huis hebt.” 

Personal Body Plan start ieder kwartaal met een nieuw traject. Inschrijven 

is mogelijk op www.personalbodyplan.com. 


‘Smart’ workers 

Het bedrijfsleven is langzaam maar zeker in de ban geraakt van de smartphone. Steeds meer werkgevers zien de noodzaak in 

van het aanbieden van deze telefoons aan werknemers. Uit een onderzoek van Intermediar onder 345 werknemers blijkt dat 

ongeveer de helft van hen een smartphone van de zaak heeft. In sommige gevallen mogen werknemers zelf beslissen of zij in het 

bezit willen zijn van deze gadget, maar in veel andere gevallen wordt dit verplicht gesteld. Een belangrijke reden voor werkgevers 

is de beoogde toenemende productiviteit van hun werknemers, maar zijn er ook voordelen voor werknemers zelf te bedenken? 

Tijd voor Medium om het een en ander op te helderen. 

Tekst: Dyan Kloosterboer 

Altijd bereikbaar 

‘Altijd bereikbaar moeten zijn’, lijkt het credo anno 2013. 

Dankzij het nieuwe ‘flexibele werken’, dat erop gericht is 

om mensen 24 uur per dag en 7 dagen in de week toegang 

te bieden tot bedrijfsinformatie, zijn werknemers buiten de 

reguliere kantoortijden bereikbaar voor hun baas en collega’s. 

Het merendeel van de communicatie buiten kantoortijden 

verloopt via smartphones en tablets. Dat het overgrote deel 

van de werknemers hier niet over te spreken is, blijkt uit een poll 

die vakbond FNV hield onder 246 werknemers. Slechts twintig 

procent gaf aan het belangrijk te vinden om op de hoogte te 

blijven van het werk in de vrije tijd. Een percentage van zeventien 

procent van hen zei zelfs onrustig te worden van de continue 

stroom van binnenkomende oproepen in de vrije tijd. 

Productiviteit 

Werkgevers lijken zich hier weinig van aan te trekken. Voor hen 

brengt het aanbieden van smartphones aan werknemers veel 

voordelen met zich mee. Uit verscheidene studies is gebleken 

dat de productiviteit van werknemers significant omhoog 

gaat, wanneer zij in het bezit zijn van een smartphone. Zo is 

duidelijk geworden dat werknemers die in het bezit zijn van 

een smartphone wekelijks gemiddeld zo’n zes uur meer werken 

dan werknemers zonder smartphone. Ook vervaagt deze vorm 

van technologie de grens tussen werk en vrije tijd, waardoor de 

werknemer altijd bereikbaar is voor zowel de werkgever, als de 

klant. 

“BIJ SOMMIGE SMARTPHONES IS DE UITKNOP 

LASTIG TE VINDEN, MAAR HIJ ZIT ER WEL. 

GEBRUIK HEM.” 

Nutteloze zaken 

Deze verhoogde mate van productiviteit gaat vaak ten koste van 

de gemoedstoestand van de werknemer. Smartphone-bezitters 

hebben meer te leiden onder stress en zijn over het algemeen 

minder tevreden met hun werk, wat op de lange termijn zal leiden 

tot verminderde prestaties. De kwaliteit van hun geleverde werk 

zal minder worden. Ook hebben deze werknemers vaker last 

van slapeloosheid, omdat zij tot in de late uren doorwerken en 

zo niet voldoende uitrusten. Een smartphone geeft een melding 

van nieuwe berichten of een inkomende oproep, zonder dat 

je invloed hebt op wanneer dit gebeurt. Wanneer je ‘s avonds 


laat ineens een urgente mail krijgt van je leidinggevende, is 

het immers lastig om te antwoorden: “nu komt het even niet 

uit, ik ben nu vrij.” Daantje Derks, universitair docent arbeid & 

organisatie- psychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, 

geeft aan dat een smartphone hierdoor een belangrijk moment 

van rust aan het einde van een lange werkdag kan verstoren. 

Volgens haar hebben werknemers dit nodig om afstand te kunnen 

nemen van hun werk, maar hebben zij het gevoel dat zij geen 

keus hebben en altijd beschikbaar moeten zijn. Hier komt vaak 

een stukje schuldgevoel bij kijken. Mensen voelen zich in dit geval 

schuldig, wanneer zij hun vrije tijd aan ‘nutteloze’ zaken besteden. 

Wanneer zij bijvoorbeeld hun kind van de crèche hebben gehaald 

en hierdoor tijdelijk niet bereikbaar zijn geweest, hebben zij het 

gevoel dit te moeten compenseren door extra vrije tijd aan het 

werk te besteden. Ook op de werkvloer kleven er nadelen aan 

het gebruik van de smartphone. Het risico bestaat namelijk dat 

de smartphone-gebruiker meer oog heeft voor zijn telefoon, dan 

voor zijn collega’s en zich dus minder sociaal op zal stellen. Zo kan 

het gebruik van deze telefoon tijdens vergaderingen, borrels en 

de pauze irritaties hoog laten oplopen. 

“WERKNEMERS ZIJN 24 UUR PER DAG EN 7 

DAGEN IN DE WEEK BESCHIKBAAR VOOR HUN 

BAAS EN COLLEGA’S.” 

Een presentje 

Toch lijkt niet iedereen moeite te hebben met het verplichte 

bezit van smartphones. Uit een onderzoek van Blauw Research 

is gebleken dat met name jongere werknemers bereikbaarheid 

buiten kantoortijden heel normaal vinden en hier over het 

algemeen weinig hinder van ondervinden. Bijna de helft van hen 

gaf aan dat ze het gevoel hebben dat ze tekort schieten als ze niet 

direct op binnenkomende zakelijke mails en oproepen reageren. 

Ook zitten er voordelen aan het bezit van een smartphone. Zo 

biedt het flexibiliteit en een extra vorm van autonomie over de 

plaats waar je werkt, aldus Daantje Derks. “Als je een smartphone 

krijgt van je baas, dan heb je toch het gevoel dat je iets extra’s 

krijgt. Een smartphone is een soort presentje.” 

BYOD 

Werknemers die geen smartphone van hun baas krijgen, 

gebruiken veelal hun privé-toestel op het werk. De nieuwe trend 

op de werkvloer is namelijk het zogenaamde ‘BOYD’, oftewel: 

Bring your own device. Dit houdt in dat werknemers eigen pc’s, 

laptops, tablets en smartphones voor professioneel gebruik 

aanwenden. Een reden voor werknemers om dit te doen is met 

name het gebruiksgemak dat hierbij komt kijken. Toch zijn er nog 

“WERKNEMERS MET EEN SMARTPHONE 

WERKEN WEKELIJKS GEMIDDELD ZO’N 

6 UUR MEER.” 

veel bedrijven die deze nieuwe manier van werken niet toestaan, 

wegens het tekort aan kennis op het vlak van beveiliging en privacy 

en het gevaar van vermenging van privé- en werkgegevens. “Bij 

onzorgvuldig gebruik, diefstal of verlies van de smartphone of 

iPad komen bedrijfsgegevens letterlijk op straat te liggen”, aldus 

voormalig voorzitter van de Business Software Alliance (BSA) 

Jacco Brand. “Werknemers staan vaak niet stil bij de gevolgen en 

hebben geen idee welke BYOD-richtlijnen de werkgever hanteert. 

De baas is op zijn beurt het zicht kwijt op welke bedrijfsinformatie 

op al die apparaten circuleert en wie daar precies toegang toe 

hebben.” Ondanks de duidelijke risico’s die deze nieuwe manier 

van werken met zich meebrengt, gebruikt zo’n vijftien procent 

van alle werknemers een eigen toestel op het werk. 

Verslaving 

Bij intensieve smartphone-gebruikers ligt verslaving al snel op 

de loer. Vooral mensen die moeite hebben om werk en privé 

gescheiden te houden, behoren tot de risicogroep. Éen op de 

drie ondervraagden uit het eerder genoemde onderzoek van 

Intermediar gaf aan de smartphone nooit uit te schakelen. 

Derks weet dat ze zelf ook tot de risicogroep behoort. “Ik kies 

een vakantieplek waar geen internet is, ik zet mijn telefoon uit. 

Bij sommige smartphones, zoals de iPhone is de uitknop lastig 

te vinden, maar hij zit er wel. Gebruik hem.” Om verslaving te 

voorkomen, is het raadzaam op vaste tijden de mail te checken, je 

niet onder druk proberen te laten zetten door je leidinggevende of 

collega’s en vermeende verwachtingen bespreekbaar te maken. 

En last but not least: laat je telefoon zo nu en dan rinkelen, negeer 

mailtjes ‘s avonds laat en ga nutteloze dingen doen. Die kunnen 

ook héél belangrijk zijn. 

26 - medium | april 2013

Veranderingsmanagement voor beginners 

Met de juiste kennis kun je alles efficiënter en 

slimmer aanpakken. 

Wat is efficiënt leiderschap en waar halen we de motivatie en inspiratie vandaan om onszelf te veranderen? Het zijn twee vragen 

waar Ben Tiggelaar (44 jaar) zich dagelijks mee bezighoudt. Medium sprak met Tiggelaar over zijn werk als managementtrainer, 

schrijver en columnist. 

Tekst: Maartje Geels 

Goede voornemens - veel mensen geven ze in de eerste twee 

maanden van een nieuw jaar al op. Helemaal nergens voor 

nodig volgens Ben Tiggelaar. Niet als we voornemens voortaan 

beschouwen als ‘geplande veranderingen’ tenminste. “Op het 

moment dat je praat over geplande veranderingen dan helpt het 

om een nauwkeurige gedragsintentie te formuleren. Mensen 

formuleren hun voornemens vaak als uitkomsten van een proces; 

niet als input die ons ertoe leidt iets te veranderen”, aldus de 

managementgoeroe. “Je wordt nog effectiever wanneer je niet 

alleen een voornemen formuleert (ik wil meer gaan sporten) 

maar dit ook daadwerkelijk koppelt aan een bepaalde situatie 

(op maandag ga ik na mijn werk hardlopen).” Daarbij hoef je 

overigens niet weer een heel jaar te wachten, je kunt ook gewoon 

in mei beginnen. “Maak hele specifieke afspraken met jezelf en, 

of met anderen , dat is de truc”, onthult Tiggelaar. 

Klinkt logisch. Had u zelf goede voornemens voor 2013? “Sporten 

en meer dan ik voorheen al deed. Hier ben ik al een hele tijd mee 

bezig, maar met sommige voornemens ben je nooit klaar. Het is 

een kwestie van je regime om de zoveel tijd bijstellen”. 


Van student naar intermediair 

U studeerde Communicatiewetenschap en promoveerde op een 

studie naar ‘gedragsverandering binnen organisaties’. Is uw 

werk als managementtrainer zich wat u had voorgesteld van 

uw carrière toen u nog studeerde? “Ik wist eigenlijk niet dat dit 

soort werk bestond, maar tijdens mijn studie was ik al wel bezig 

met het schrijven van artikelen voorondernemerstijdschriften. 

Onderwerpen als ondernemerschap en management spraken me 

toen al aan.” 

Na zijn studie verdiepte Tiggelaar zich meer in de marketingen 

reclamewereld, hij was onder meer redacteur bij 

Adformatie, en legde zich vervolgens toe op het schrijven van 

managementboeken. Deze overstap bleek te werken. Van 

zijn meest succesvolle boek, Dromen, Durven, Doen werden 

in Nederland ruim 250.000 exemplaren verkocht en het werd 

vertaald naar het Engels, Duits en Arabisch. 

Tegenwoordig verzorgt Tiggelaar een groot aantal seminars per 

jaar en schrijft hij wekelijks een column voor NRC. “Spreken voor 

groepen heb ik altijd leuk gevonden. Al vanaf de basisschool. 

Bovendien kom ik door de seminars en workshops in contact met 

veel nieuwe en interessante mensen. Dit vormt voor mij dan weer 

een voedingsbron voor nieuwe onderwerpen voor boeken en 

artikelen. Met het lezen van wetenschappelijke publicaties alleen 

red ik het niet”, zegt Tiggelaar. 

“HET WERK DAT IK DOE IS NIET ALLEEN 

NOODZAKELIJK, MAAR OOK HEEL SOCIAAL” 

Automatische sturing 

Die publicaties blijken overigens een belangrijke lijn te vormen in 

zijn werk. Al in hoofdstuk één van Dromen, Durven, Doen wordt 

de basis van de gedragswetenschap geïntroduceerd. De eerste 

les? De basis van gedragsverandering ligt bij het erkennen dat 

menselijk gedrag grotendeels automatisch gestuurd wordt. 

Automatisch gedrag komt voort uit pijn- en plezierprikkels. Veel 

mensen voelen de motivatie om iets te doen vaak pas wanneer een 

straf nadert. Zou dit een verklaring voor studieontwijkend gedrag 

onder studenten kunnen zijn? “De meeste schrijvers werken met 

een dagproductienorm. De Amerikaan Stephen King (populair 

auteur van moderne horror en science fiction, red.) schrijft zo’n 

5000 woorden per dag. Door zo’n strak schrijfritme na te leven, 

is hij in staat om minstens jaarlijks een nieuw boek te publiceren. 

Studenten zouden eigenlijk volgens dezelfde manier moeten 

studeren. Wat bijvoorbeeld bij het schrijven van een scriptie kan 

helpen, is het werken met een stopwatch. Geef jezelf bijvoorbeeld 

een bepaald aantal minuten te tijd voor je eerste versie van 

een inleiding. Bovendien helpt het als je voor je studie vaste 

momenten op de dag prikt. Door je planning te koppelen aan 

vaste tijdstippen en bijvoorbeeld met anderen af te spreken dat 

je aan het einde van de middag elkaar je werk opstuurt, creëer je 

een sociale druk om te presteren. Sociale prikkels zijn van belang: 

gebruik ze in je voordeel!” 

U stelt dat we eigenlijk grotendeels op de automatische piloot 

leven en slechts weinig bewust plannen. Kunt u dit toelichten? “Het 

gebeurt gewoon! Ons gedrag wordt gestuurd door genetische 

aanleg, omstandigheden en ingesleten gewoontes die continu 

getriggerd worden. Hierdoor houden we in ons brein maar een 

klein beetje ‘regelruimte’ over”, stelt Tiggelaar. Hij verwijst naar 

de dual system benadering, waarbij verondersteld wordt dat 

handelingen gestuurd wordt door de interactie tussen bewuste 

plannen en onbewuste automatismen. “Maar bewuste processen 

zijn niet onbelangrijk. Ons bewustzijn stelt ons in staat om te 

kunnen communiceren met anderen en onszelf, om na te kunnen 

denken over alternatieven voor ons gedrag. En juist door te 

communiceren kun je stapsgewijs verbeteringen doorvoeren.” 

‘Stages of Changes’ 

Hoe veranderen in z’n werk gaat, legt Tiggelaar uit aan de hand 

van het Stages of Change model van gedragswetenschapper en 

hoogleraar James Prochaska. Prochaska beschrijft hoe we bij 

zelfverandering door een aantal fasen gaan, achtereenvolgens 

pre-contemplation, de contemplation, preparation, action en 

tot slot maintenance. “Op het moment dat je overschakelt naar 

de contemplation-fase ga je veranderingen pas overwegen. 

Dan volgt nog de fase waarin we de voorbereiding (het liefst 

op korte termijn) willen starten en pas dan gaan we over op tot 

de daadwerkelijke actie.” Een heleboel stappen dus, voor we 

uiteindelijk een succesvolle verandering hebben doorgevoerd 

in ons leven. “Communicatie met anderen en ook innerlijke 

gesprekken kunnen je helpen om van de ene fase naar de andere 

te schakelen. Een goede tip is bijvoorbeeld het delen van je goede 

voornemens met anderen en ze ook te vragen je er aan te houden. 

Een succesvol sportregime bereik je bijvoorbeeld door samen te 

gaan sporten en daarover met elkaar goede afspraken te maken.” 

Willen mensen eigenlijk wel veranderen? Die automatische piloot 

is soms best prettig… “Absoluut! Er is overigens niets mis met 

die automatische modus, alleen het maakt het voor ons lastig 

om veranderingen door te voeren. Je moet het zo zien: als we 

iets vaak doen, kost die actie ons op den duur minder cognitieve 

inspanning en dat is natuurlijk prettig.” 

Er zijn dus ook succesverhalen? “Ja hoor. Mijn werk is niet 

alleen gericht op managers die veranderingen in hun stijl van 

leidinggeven willen doorvoeren. Ik heb brieven en mails van 

allerlei mensen ontvangen die het roer daadwerkelijk compleet 

omgegooid hebben. Vaak lopen zij al met een idee rond en 

hebben ze enkel nog een opstapje nodig. Zo ben ik ooit met 

een ondernemer in contact gekomen die na het lezen van mijn 

boek zijn baan had opgezegd en een kindertehuis in Mexico had 

geopend. ‘Hoe kan ik mensen iets leren dat hen helpt bij het 

ontwikkelen en implementeren van hun plannen?’ Dat blijft de 

uitdaging die ik voor ogen wil houden.” 


Bewust leven 

Wanneer hebt u zelf de automatische piloot uitgeschakeld en 

bent u begonnen met bewust leven? “Ik woon nu een aantal 

maanden in Boston en de eerste keer dat ik mijn kinderen naar 

school bracht, moest ik mijn GPS gebruiken om te navigeren en 

was het schipperen in het verkeer. Na een aantal weken raak je 

aan al die dingen gewend en wordt het juist plezierig dat je op 

bepaalde patronen kunt terugvallen. Ook goede dingen kun je op 

de automatische piloot doen.” 

“JE GAAT EFFICIËNTER TE WERK WANNEER 

JE NIET ALLEEN EEN VOORNEMEN VORMT 

MAAR DIT OOK DAADWERKELIJK KOPPELT 

AAN EEN BEPAALDE SITUATIE” 

Vallen en opstaan 

Uw boeken staan vol met adviezen, maar zijn ook persoonlijk. Ze 

bevatten veel anekdotes en verhalen van anderen die (succesvol) 

een verandering hebben doorgevoerd. “Het uitgangspunt van 

mijn werk is altijd wetenschappelijk onderzoek, maar natuurlijk 

willen mensen het zo aantrekkelijk mogelijk voorgeschoteld 

krijgen. Wetenschappelijke modellen kun je concreet maken 

door er persoonlijke verhalen bij te vertellen; als lezer onthoud 

je die kennis eenvoudiger en dat levert een beter resultaat op”, 

legt Tiggelaar uit. “Tijdens mijn workshops probeer ik het ook 

zoveel mogelijk persoonlijk te houden en mijzelf niet mooier voor 

te doen dan ik ben. Ik vind het bijvoorbeeld ontzettend leuk om 

over mijn eigen blunders te vertellen, want de herkenning die dat 

opwekt, leidt vaak tot een lach.” 

De seminars die Tiggelaar inmiddels in verschillende landen 

geeft, zijn vooral gericht op managers op de bedrijfsvloer. “Aan 

de buitenkant ziet mijn werk er hip en abstract uit, maar in feite 

heeft het alles te maken met lesgeven en studeren. Zorgen dat 

je altijd op de hoogte bent van nieuw onderzoek, ook dat is 

belangrijk.” 

Succes is een proces van vallen en opstaan. Bovendien duurt 

het lang. Is uw methode dan wel voor iedereen weggelegd? 

“Uiteindelijk kan iedereen iets beter worden in zelfsturing. Maar 

100% zelfsturing is voor niemand weggelegd. Het is heus niet 

erg om af en toe terug te vallen in oud gedrag, maar het gaat er 

dan om dat je uit dit proces lering trekt. Alles valt of staat met de 

juiste kennis: als je hier eenmaal over beschikt, kun je echt alles 

efficiënter, handiger of slimmer aanpakken.” 


RECENSIE 

De nieuwe koers van SBS6 

Tekst: Menno Woudt 

Het gaat niet zo goed met SBS6. De ‘campingzender’ van 

Nederland, zoals SBS6 vaak liefkozend wordt genoemd, is 

enigszins de weg kwijt. Na enkele kabbelende jaren zette de 

neergang in het najaar van 2010 definitief in. De campingzender 

begon met het bouwen van chalets, maakte er vervolgens een 

hotel van, om deze uiteindelijk te verruilen voor bungalows. 

Enkele eerder bewezen successen van SBS6 moesten het 

plots met aanzienlijk minder kijkers doen; met de iconische 

talentenjacht Popstars werd eind 2010 flink geschoven, in de 

hoop alsnog publiek te trekken. Nieuwe en inmiddels allang 

weer vergeten titels zoals De Zaterdagavondshow en The Sing- 

Off, werden al voortijdig van de buis gehaald. 

Op 20 april 2011 werden de nieuwe eigenaren van SBS 

Broadcasting B.V. bekendgemaakt: Sanoma Media en Talpa, 

het productiebedrijf van John de Mol. Laatstgenoemde, die 

als producent concurrent RTL al vele succesvolle formats had 

bezorgd, zou het tij keren. Om de week verscheen in de media 

een bericht waarin De Mol, of een andere belanghebbende, 

meldde dat “het dal achter ons lag’’. Ondertussen werd het ene 

na het andere programma naar de late avond, en de ene na de 

andere presentator naar de zijkant geschoven. De Mol vestigde 

al zijn hoop op de door hem ontwikkelde talentenjacht The 

Winner Is... – het programma zou SBS6 weer definitief op de 

kaart zetten. Op de (onbegrijpelijk gekozen) donderdagavond 

trok het programma bij lange na niet het door De Mol voorspelde 

aantal kijkers. ‘And The Loser Is...’. 

Een duidelijke koers was nog altijd niet uitgestippeld. In het 

nieuwe televisieseizoen van 2012 waren er opeens enkele 

meevallers: de dramaserie Dokter Tinus en het veelbesproken 

Sterren Springen op Zaterdag trokken aardig wat kijkers. 

Een relatief succes: andere nieuwe titels, zoals Villa Morero, 

werden minder goed bekeken. Ook de recente ‘restyling’ van 

Shownieuws en Hart van Nederland, twee vaste pijlers van SBS6, 

pakte niet uit zoals gehoopt. 

Na vele omwentelingen kwam op de perspresentatie van SBS 

Broadcasting, eind 2012, het verlossende woord: de zender 

verhuurt weer staanplaatsen op de camping. SBS6 wordt weer 

een zender voor het gewone volk. Successen uit voorgaande 

jaren krijgen een vervolg en ook nieuwe titels “zullen voor 

verrassingen zorgen”, aldus programmadirecteur Remko van 

Westerloo. De zender maakt gebruik van een zogenaamde 

‘reconnect-strategie’, waarbij de kijker zich verbonden moet 

voelen met de hele zender - niet met louter één programma. 

Bij de nieuwe koers wordt ook de doelgroep ‘boodschappers 

20-49 jaar’ overboord gegooid: de zender richt zich nu ook op 

de oudere kijkers en rekt de doelgroep op met maar liefst vijf 

jaar. Of deze aankondiging bij de adverteerders en het publiek 

aankomt, is nog af te wachten. 

Het programma-aanbod van SBS6 wordt verstevigd en 

uitgebreid. Na het succes van Sterren Springen op Zaterdag 

bonden recentelijk enkele ‘BN’ers’ (voor wat het waard is) de 

latten onder voor Vliegende Hollanders: Sterren van de Schans. 

SBS6 nam daarnaast al een pilot op voor Celebrity Bounce: 

trampolinespringen met sterren. 

Andere titels doen inhoudelijk sterk denken aan bestaande 

successen van de concurrent. Na een korte sessie associëren 

lijkt De Speld in de Hooiberg, waarin een vrijgezelle boer op 

Texel naar een vrouw zoekt, wel erg op Boer Zoekt Vrouw, heeft 

Sabotage wel wat weg van Wie is de Mol? en vormt The Next 

Poptalent het nieuwe Idols. En dan nog hopen dat het publiek de 

zender weet te vinden. 

De veranderingen en de optimistische persberichten doen 

geloven dat de zender weer goed op weg is, met een duidelijke 

koers. Ditzelfde beeld werd echter ook twee jaar geleden 

voorgeschoteld, toen het op basis van kijkcijfers niet bijzonder 

voortvarend ging. De adverteerders zijn het inmiddels zat. Het 

aanbod van SBS6 is meer van hetzelfde met eerder vertoonde 

kunstjes - alhoewel een schoonspringende Patty Brard als 

uitzondering dient. Wie weet is het de juiste mix om het ‘gewone 

volk’ aan te spreken en zit de kijker er, net als de BN’er, om te 

springen. 

De nieuwe koers van SBS6 

+ Het omarmen van het eigen imago 

- Schoonspringen, schansspringen, trampolinespringen, 

parachutespringen... 


Let’s blog 

In de wirwar van online publicatieplatforms, ofwel blogs, zijn er slechts enkele hoge bomen die maandelijks duizenden bezoekers 

trekken. De vraag die vandaag de dag centraal staat, is of bloggen er anno 2013 nog toe doet. Hebben we, naast social media 

als Facebook en Twitter, nog behoefte aan blogs? Of zijn blogs juist populairder dan ooit tevoren? Een kijkje in de turbulente 

bloggerswereld. 

Tekst: Dyan Kloosterboer 

De uitvinding van de boekdrukkunst bracht een hoop teweeg. Men 

was in staat om iets op papier te zetten en hiermee kon een grote 

doelgroep tamelijk eenvoudig worden bereikt. Met de opkomst 

van het internet werd publiceren nog laagdrempeliger. Iedereen 

kan tegenwoordig een eigen publicatie maken, ongeacht het 

onderwerp of het bestaan van een publiek voor je schrijfkunsten. 

Deze laagdrempeligheid heeft zich vertaald in een immens 

aantal online blogs, die veelal kunnen worden onderverdeeld in 

verschillende niches. Zo bestaan er politieke blogs, modeblogs, 

kunstblogs, reisblogs en ga zo maar door. Voor ieder wat wils. De 

bloggers hebben elk een uniek communicatieplatform in handen, 

waarmee mensen over de hele wereld kunnen worden bereikt. 

In de etalage 

Maar waarom bloggen mensen eigenlijk? Een van de voordelen 

van bloggen is dat je jezelf op de voorgrond kunt plaatsen. “Als 

journalist moet je werken aan je eigen aanwezigheid, je moet een 

etalage kweken voor jezelf. Bloggen is een belangrijk onderdeel 

van zo’n etalage”, aldus Geert-Jan Bogaerts, journalist en leraar 

Internetjournalistiek aan de Universiteit van Groningen. Bogaerts, 

zelf fervent blogger, heeft aan zijn blog een hoop opdrachten te 

danken. Daarbij kan een blog een goede aanvulling zijn op je CV. 

Door een blog bij te houden kan je laten zien wat je in huis hebt 

op journalistiek en persoonlijk vlak. Hierdoor kan je een streepje 

voor hebben op de arbeidsmarkt. “Journalisten zouden allemaal 

moeten bloggen. Het draagt bij aan hun personal brand. Daarbij 

biedt het de mogelijkheid om meer mensen met meer content te 

bereiken. Bloggen is snel en je hebt helemaal zelf de controle”, 

zo zegt Piet Bakker, Lector Crossmedia en Journalistiek aan de 

Hogeschool Utrecht. Ook niet onbelangrijk: met een blog valt 

geld te verdienen. Zo zijn er bloggers die goed verdienen aan 

reclame die zij op hun blog toelaten, of je kan gaan bloggen voor 

een bedrijf of internetmedium. Christian Slagter, eigenaar van 

Slagter Media, geeft ons nog meer redenen om te bloggen. Zo 

stelt hij dat het je communicatieve vaardigheden verbetert, dat je 

jezelf kunt positioneren als autoriteit en dus beter zichtbaar bent 

in zoekmachines en dat je je sociale netwerk uit kunt breiden. 

“IEMAND DIE WIL CREËREN, VERNIEUWEN 

EN EXPERIMENTEREN, LAAT ZICH NIET 

HINDEREN DOOR EEN MAXIMUM VAN 140 

TEKENS.” 

Invloedrijk 

Bloggers zijn vandaag de dag behoorlijk invloedrijk geworden en 

hebben veelal een duidelijke visie die zij graag willen verkondigen 

in het openbaar. Met name bloggers die opereren binnen 

bepaalde niches blijken populair, zo valt te lezen op 9to5blogger. 

com. Het enige dat deze modebloggers nodig hebben is een 

camera, waarmee zij hun volgers telkens inspirerende plaatjes 

voorschotelen. “Veel mensen denken dat een blog niet veel 

werk is, maar ik ben 24 uur per dag met mijn blog bezig. Ik doe 

alles zelf”, aldus de 23-jarige Yara Michels in een interview met 

Elsevier. Yara begon haar modeblog ‘This chick’s got style’ in 2009 

en was toen een van de eerste modebloggers van Nederland. 

Tegenwoordig is zij een zeer bekend en geliefd gezicht in de 

modewereld en vliegt ze voor haar blog de hele wereld over. “Ik 

doe veel leuke dingen voor mijn blog. Mensen vinden het leuk om 

te lezen als ik bijvoorbeeld voor een mode-event in Londen zit.” 

Generatiekloof 

Een veelgehoorde kreet in de bloggerswereld is dat er een 

steeds groter wordende kloof bestaat tussen de ‘grote’ en echt 

populaire blogs en de ‘kleine’ minder populaire blogs. Enkele 

grote (Nederlandse) blogs zijn bijvoorbeeld afterdrk.com (45.000 

pageviews per maand) en stylescrapbook.com (265.000 pageviews 

per maand). Het enorme scala aan kleine blogs weet vaak nog niet 

eens één procent van dit aantal te bereiken. Eén van de oorzaken 

hiervan is dat er tegenwoordig zo ontzettend veel blogs bestaan, 

dat het lastig is voor startende bloggers om naamsbekendheid 

te generen en iets toe te voegen. Tessa Kreunen, studente 

Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam 

en eigenaresse van het modeblog ‘Heritage-mode’, moet dit 

bevestigen. ‘Bloggen is redelijk algemeen geworden. Er zijn veel 

blogs over allerlei uiteenlopende onderwerpen, je kunt het zo gek 

niet bedenken. Terwijl de grotere bloggers steeds interessanter 

worden voor bedrijven, is het voor kleinere bloggers steeds 

moeilijker om te groeien.’ Tessa blogt nu sinds een jaar en het 

bevalt haar erg goed. Ze vindt het leuk om met haar passie mode 

bezig te kunnen zijn en om gelijkgestemden te ontmoeten. De 


keerzijde is dat haar inspiratie haar soms in de steek laat en dat de 

druk altijd blijft bestaan om haar blog up-to-date te houden. Een 

week geen nieuw bericht plaatsen, kan immers een afname van 

het aantal lezers betekenen. Ze is van mening dat veel mensen 

beginnen met bloggen om interessante mensen te kunnen 

ontmoeten en om erbij te kunnen horen. Dat dit niet altijd de juiste 

beweegredenen zijn, blijkt wel uit het feit dat veel bloggers na 

geringe tijd hun blog verwaarlozen en uiteindelijk opheffen. Tessa 

ziet de toekomst van blogs positief in. “Persoonlijk denk ik dat 

blogs populair zullen blijven, omdat je als blogger tegenwoordig 

over de mogelijkheid beschikt om via verscheidene kanalen te 

communiceren. Een groot aantal bloggers heeft tegenwoordig 

ook een Facebookaccount, Twitterprofiel en Instagram. Hierdoor 

kan je een groter publiek bereiken.” 

Tweet, tweet 

Het hebben van een blog lijkt inderdaad niet meer genoeg. Om 

in de picture te blijven, zoals in Yara’s geval, moet je meer in huis 

hebben. “Ik ben begonnen met twitteren via mijn twitteraccount 

@yaragotstyle, om meer contact te krijgen met mijn lezers en 

korte berichtjes uit te kunnen zenden. Wat heb ik aan? Wat zijn 

jullie aan het doen? Ik geef updates van wat ik aan het doen 

ben in relatie tot wat ik op mijn blog post. Ik zie een tweet als 

een soort sms, maar dan het universum in. Het aantal volgers 

op Twitter groeide snel. De eerste week waren het er vijftig, de 

week erop honderd en inmiddels zit ik over de achtduizend.’ Yara 

denkt dat ze zoveel volgers heeft, omdat ze een persoon is in 

plaats van een merk. Dat maakt dat mensen zich goed met haar 

kunnen identificeren. Als ze zou moeten kiezen tussen bloggen óf 

twitteren, zou ze toch haar twitteraccount aan de wilgen hangen. 

“Twitter blijft toch meer een aanvulling. Je bent er beperkter qua 

tekst en beeld.” Ernst-Jan Pfauth, schrijver van het boek Gij zult 

bloggen, is groot fan van bloggen. Over sociale media is hij echter 

minder enthousiast: “de internetgebruiker die vrijheid belangrijk 

vindt, maakt de spannendste creaties. Het is iemand die zich niet 

neerlegt bij de regeltjes van Facebook en Twitter. Iemand die wil 

creëren, vernieuwen en experimenteren, laat zich niet hinderen 

door een maximum van 140 tekens.” 

Corporate blogging 

Aan de Hogeschool Utrecht wordt tegenwoordig de cursus 

Corporate Blogging aangeboden, waarbij de cursisten 

een eigen blog opzetten. Deze cursus is bedoeld voor 

communicatiemedewerkers en zelfstandigen die zichzelf of de 

organisatie waar zij voor werken via een blog willen profileren. 

Want, zo stelt de HU, het is van groot belang om naast social 

media als Facebook en Twitter ook je eigen platform te hebben, 

waarover je zelf de regie hebt: een corporate blog. Blogs kunnen 

niet alleen worden ingezet als middel voor promotie, maar ook 

om in dialoog te gaan met de doelgroep. Hoewel blogs met name 

voor persoonlijke doeleinden worden gebruikt, worden ze ook 

door bedrijven steeds vaker ingezet als instrument voor corporate 

communicatie. Een blog geeft de organisatie een gezicht. 

Bloggen, of niet? 

Is bloggen passé, of juist helemaal van nu? Men zou kunnen 

beweren dat Facebook en Twitter de bepalende principes 

“VEEL MENSEN DENKEN DAT EEN BLOG NIET 

VEEL WERK IS, MAAR IK BEN 24 UUR PER DAG 

MET MIJN BLOG BEZIG. IK DOE ALLES ZELF.” 

achter bloggen groot hebben gemaakt en vervolgens hebben 

geherstructureerd. Via sociale media is het makkelijker om op 

elkaar te reageren, een like is immers sneller gedeeld dan een 

blogreactie. Terwijl sommigen het hier roerend mee eens zijn, 

blijkt naar aanleiding van dit artikel dat de experts van mening 

zijn dat bloggen juist belangrijker is dan ooit. Volgens hen zou 

iedereen eigenlijk een blog moeten beginnen. Want buiten dat 

een blog kan dienen als vorm van zelfexpressie, als uitlaatklep of 

als carrière-opstapje, biedt het ons de mogelijkheid om een veel 

groter publiek te bereiken dan ooit tevoren. Gewoon vanuit je 

eigen huiskamer, of vanuit de Fashionweek in New York. 


‘Het zijn de ongelukken van de massamedia’ 

Marc de Hond over het uithalen van 

prank calls op de radio 

Eind 2012 ontstond commotie over een telefoongrap van twee Australische dj’s. De grap die in eerste instantie werd bejubeld, 

werd twee dagen later overschaduwd door de zelfdoding van het slachtoffer van de zogenoemde prank call. Medium belde – 

zonder grappen – met radiomaker Marc de Hond om de toenmalige ophef te bespreken. 

Tekst: Menno Woudt Beeld: Roland J. Reinders (KRO) 

“Als dit lukt, is het de makkelijkste grap ooit”, grapt dj Mel Greig 

nog voordat de verpleegster opneemt. Greig en haar collega 

Michael Christian bellen begin december naar het Britse ziekenhuis 

waar Kate Middleton vanwege zwangerschapsmisselijkheid is 

opgenomen. De twee deden zich voor als koningin Elizabeth 

II en kroonprins Charles, in de hoop zo te kunnen worden 

doorverbonden naar de afdeling van ‘hun’ Kate. En dat gebeurde, 

tot de verbazing van de dj’s van 2Day FM. Het leverde geen 

bijzondere nieuwsfeiten op, maar geslaagd was deze prank call 

zeker. Het ziekenhuis schaamde zich diep. 

Twee dagen later kwam het nieuws dat de verpleegster, die de 

twee dj’s had doorverbonden, zelfmoord had gepleegd. De 

46-jarige vrouw werd dood in huis aangetroffen. Naar het schijnt 

schreef de vrouw in haar afscheidsbrief over het incident. De twee 

dj’s werden op non-actief gesteld en boden op televisie betraand 

hun excuses aan. Er volgende geen verdere rechtsgang. 

In de media ontstond discussie over de prank call. Hoe ver kun je als 

radiomaker gaan? Marc de Hond volgde de discussie op de voet. 

Momenteel is hij presentator van De Rekenkamer en is daarnaast 

schrijver en speler van het Nederlands rolstoelbasketbalteam. Hij 

begon zelf ooit als radio dj: tussen 2001 en 2006 presenteerde 

hij op 3FM onder andere het NCRV-programma BuZz, waarin 

hij veelvuldig telefoongrappen uithaalde met bekende en 

onbekende Nederlanders. 

De inmiddels beruchte prank call roept bij De Hond herinneringen 

op. “Het lijkt een beetje op een telefoongrap die ik zo’n elf jaar 

geleden uitgehaald heb. Ajax speelde in de Champions League 

tegen AC Milan en ik had gehoord dat de spelers in het Hilton 

Hotel in Amsterdam overnachtten. Het leek me leuk om in de 

uitzending te doen alsof ik een Italiaanse speler ging wakker 

bellen. De receptioniste nam op, maar ging vervolgens heel 

mysterieus doen. Een half uur later belde ik opnieuw en kreeg 

dezelfde receptioniste aan de telefoon. Met een soort nep- 

Italiaans accent, in gebrekkig Engels, zei ik: “Hello, this is Marco 

di Canio.” Ik deed alsof ik van Rai Uno was en een afspraak had 

om doelman Rossi te interviewen. En vervolgens verbond ze me 

door naar de kamer! Daar werd dan helaas niet opgenomen, maar 

daar moest ik aan denken bij deze telefoongrap. Het is niet veel 

meer of minder. Wanneer ze de pers aan de telefoon hebben zijn 

ze blijkbaar op hun hoede, maar op het moment dat je een gek 

stemmetje opzet niet.” 

Surrealistische grappen 

Een van de eerste Nederlandse radioprogramma’s die de prank 

call introduceerde, was De Steen En Been Show, waarin Jack 

Spijkerman nietsvermoedende burgers telefonisch in de maling 

nam. Een inspiratiebron voor De Hond, die als ambitieuze 

radiomaker ruimte voor verbetering zag. “Veel dj’s maakten 

toentertijd telefoongrappen zonder punchline: die gingen gewoon 

bellen en een beetje raar doen. Ik wilde graag creatievere prank 

calls bedenken. Mijn telefoongrappen impliceerden altijd iets, 

een bepaalde situatie, die ik vervolgens ontkende. De persoon die 

in de maling werd genomen liet ik het beeld inkleuren.” 

De Honds voorkeur gaat uit naar surrealistische grappen. Niet 

alleen de radiomaker, ook het slachtoffer en het publiek moet de 

grap kunnen ontdekken. “Als dj heb je je voorbereid en weet je 

wat er gaat gebeuren: je staat al met 3-0 voor. De ander moet 

de kans krijgen de grap te doorprikken. Je kunt iemand ook in de 

maling nemen met: “Hallo, je spreekt met de politie, je moeder 

heeft een ongeluk gehad.” Dat vind ik natuurlijk niet kunnen. Je 

moet eigenlijk met iets komen dat onrealistisch is. Dat ik met heel 

veel galm een winkel belde en zei: “Ja, die grote koelkast die ik 

gisteren bij jullie heb gekocht, hoe gaat die van binnenuit open?”. 

Mijn telefoongrappen waren surrealistisch en in negentig procent 

van de gevallen kon degene aan de andere kant van de lijn weten 

dat er iets geks of grappig gebeurde. Volgens mij heb je er dan 

allebei lol aan, en de luisteraar natuurlijk ook.” 

RoboRuud 

Voor het radioprogramma BuZz knutselde De Hond 

een robotversie van Ruud de Wild in elkaar. Door korte 

geluidsfragmenten aan elkaar te plakken kon De Hond, namens 

De Wild, een gesprek voeren met een bekende Nederlander. 

Maar in hoeverre kun je gebruikmaken van iemand anders 

persoonlijkheid op de radio? “Dat was ook een grensgeval. Wat 

ik daar de openbaring van vond was dat Ruud de Wild blijkbaar 

normaal zulke vage telefoongesprekken voert dat men het 

verschil niet eens merkte. Als je dus volledig onsamenhangende 

“JA, DIE GROTE KOELKAST DIE IK GISTEREN 

BIJ JULLIE HEB GEKOCHT, HOE GAAT DIE VAN 

BINNENUIT OPEN?” 


Een ‘happy end’ van een prank call is niet noodzakelijk, maar wel 

netjes. “Alhoewel ik dat niet altijd heb gedaan. Bij RoboRuud 

drukte ik op het einde altijd op willekeurige knopjes, zodat het 

compleet bizar werd. Dan liet ik ook wel eens een knopje gewoon 

hangen, dat je na een tijdje wel hoort dat het iets kunstmatigs 

is. Het leukste is als het gesprek steeds absurder wordt, net 

zolang tot iemand zelf doorkrijgt dat het nep is. Maar er is geen 

wetgeving voor ‘telefoongrappen’, dus je kunt doen wat je wilt.” 

De effecten van een prank call 

De centrale vraag in de discussie, naar aanleiding van de prank 

call rondom Kate Middleton, was of de dj’s enige schuld betreft. 

Het inschatten van mogelijke effecten is volgens De Hond 

vrijwel onmogelijk. “Als je live op de radio bent en je in een keer 

met misschien wel een miljoen mensen communiceert, is het 

onmogelijk om daar de impact van in te schatten. Alles wat je in de 

massamedia doet, kan op een gegeven moment verkeerd gaan als 

het kwetsbare mensen betreft. Het is eigenlijk ‘onnatuurlijk’ om in 

één keer met miljoenen mensen te communiceren. Wat het voor 

iemand betekent, op welke manier dan ook, om in de spotlight te 

komen van een massamedium is niet in te schatten. Het is vanuit 

een radiostudio niet te overzien. De twee Australische dj’s hadden 

het ook niet voor mogelijk gehouden dat aan de andere kant van 

de wereld zoiets zou gebeuren.” 

De radio, of meer algemeen de massamedia, zijn volgens De 

Hond niet de schuldige. “Er moet andere problematiek spelen 

bij iemand. Toevallig weten we het in dit geval, doordat het zo 

groot en wereldwijd in het nieuws geweest is. We weten niet wat 

de rol van massamedia hierin is. Misschien als een overspannen 

manager van een bank een keer in het programma Radar te gast is 

en daar door de mangel wordt gehaald, dat het ook gevolgen kan 

hebben. We horen niet altijd het verhaal na afloop.” 

“HET IS EIGENLIJK ‘ONNATUURLIJK’ OM 

IN ÉÉN KEER MET MILJOENEN MENSEN TE 

COMMUNICEREN.” 

geluidsfragmenten van Ruud de Wild aan bekende Nederlanders 

laat horen, denken ze dus echt Ruud zelf aan de telefoon te 

hebben. Ze schieten meteen in de verdediging en gaan hun 

verhaal vertellen. Ik kon dat blijkbaar zo goed simuleren, dat 

er een hoop BN’ers zijn geweest die echt dachten hem aan de 

telefoon te hebben gehad. Aan de andere kant van de lijn weten 

ze, als ze Ruud de Wild horen, dat het voor de radio is. Dat het 

dan voor mijn radioprogramma was, maakt verder geen verschil.” 

“Het is één keer misgegaan, met acteur Michiel Huisman, 

een vriend van me, die ik als RoboRuud flink in de maling had 

genomen. Ik dacht: ‘Het was zo leuk, dat ga ik volgende week nog 

een keer doen.’ Ik had hem dus niet verteld dat hij in de maling 

was genomen. Alleen kwam hij vervolgens Ruud tegen en was 

hij kwaad op hem afgestapt, terwijl Ruud van niets wist. Dat kan 

gebeuren. Het zegt wel iets over de ijdelheid, in dit geval van 

Michiel.” 

Het onderscheidende kenmerk van radio is dat het geen beeld 

kent en daardoor misschien anoniemer is. Toch maakt het soort 

medium voor een grap niet uit – en mogelijk is televisie nog wel 

erger, stelt De Hond. “De Wereld Draait Door zendt elke dag 

blunders uit van mensen in de TV Draait Door. Daar lachen we 

allemaal kostelijk om. We zien daar mensen die iets geks deden in 

een programma waar hooguit een paar honderdduizend mensen 

naar hebben gekeken. Vervolgens pakt De Wereld Draait Door 

dat gekke fragmentje waarin jij toevallig een blunder begaat er 

tussenuit, monteert het iets korter en zet er een grappige tekst 

onder. Dat is dan jouw ‘fifteen minutes of fame’. Als dat net 

gebeurt bij diegene die in een kwetsbare periode van zijn leven is, 

of het als een enorme vernedering ziet, kan dat gevolgen hebben. 

Maar is het dan de verantwoordelijkheid van de televisie- of 

radiomaker, of is het anno 2012 nou eenmaal zo dat massamedia 

onderdeel zijn van onze werkelijkheid en ons bestaan? Iemand 

kan gewoon toevallig in een bepaalde situatie terechtkomen. 

Dat je net toevallig een winkel binnenloopt waar Frans Bauer zich 

verstopt heeft.” 

Eind aan de discussie 

Binnen de discussie ligt de nadruk onterecht op de media, vindt 

De Hond. “Het probleem moet niet gezocht worden bij de 

media, maar in de problematiek rondom zelfdoding – daar moet 

hulp naartoe gaan. We moeten het niet hebben over of we nog 

wel grappen met elkaar mogen uithalen. Het is alsof iemand in 


Amerika in een Batmankostuum een bioscoop binnenstapt en 

daar mensen neerknalt, om dan vervolgens het verhuren van 

Batmankostuums te verbieden. Nee, je moet zorgen dat mensen 

geen wapens meer kunnen krijgen.” 

Zou je als radiomaker wellicht beter onderscheid moeten maken 

tussen de slachtoffers, zoals BN’ers of ‘toevallige passanten’? 

“BN’ers zijn het inderdaad meer gewend in het middelpunt van de 

belangstelling te staan, maar met enig onderscheid ben ik destijds 

niet bewust bezig geweest. Voor mij was het doel dat het leuke 

radio opleverde en ik hoopte dat het slachtoffer er uiteindelijk ook 

zelf om zou kunnen lachen. Ongetwijfeld ga je dan een keer te ver. 

Zo heb ik een keer de politie gebeld, met allemaal autogeluiden 

op de achtergrond en gedaan alsof ik dronken achter het stuur 

zat. Toen zat ik met een vrouw aan de telefoon die er alles aan 

deed om mij aan de kant te krijgen. Ik had haar het idee gegeven 

dat ik op de vlucht was voor haar collega’s en liet geluiden horen 

van een politieachtervolging. Even dacht ze dat ze een gekke man 

aan de telefoon had, maar reageerde er uiteindelijk heel leuk en 

streng op. Het was voor mij fantastische, hilarische radio.” 

Ook De Hond heeft zich wel eens schuldig gevoeld, toen hij 

iemand in de maling nam. “Maar aan de andere kant: je hebt heel 

veel mensen met een saai bestaan, die vinden het misschien wel 

grappig dat ze een keer iemand aan de telefoon krijgen die jou 

in de maling probeert te nemen. Dan heb je een goed verhaal ’s 

avonds aan tafel!” 

“Elke dag verschijnen er mensen in het nieuws die we de dag 

daarvoor nog niet kenden. We leven in een westerse maatschappij 

waarin je mag hopen dat mensen het aankunnen om in dat vizier 

van de media te komen. De meeste mensen kunnen daar goed 

mee omgaan. In het geval van de grap rondom Kate Middleton 

kun je zeggen: deze dame pleegt zelfmoord door een telefoontje 

door een grap van twee Australische dj’s, maar je kunt ook 

zeggen: deze dame stond op het punt zelfmoord te plegen en 

toevallig weten we dat omdat ze een paar dagen daarvoor in een 

telefoongrap verwikkeld was. Blijkbaar was dat de druppel. Het 

zijn de ongelukken van de massamedia.” 

“WE LEVEN IN EEN WESTERSE 

MAATSCHAPPIJ WAARIN JE MAG HOPEN 

DAT MENSEN HET AANKUNNEN OM IN DAT 

VIZIER VAN DE MEDIA TE KOMEN.” 


COLUMN 

Paus moet eraan geloven 

Omdat het verkiezen van een nieuwe paus 

een bijna geheimzinniger aangelegenheid 

is dan de onderhandelingen in het 

Catshuis, probeer ik mij steeds opnieuw 

een voorstelling te maken van hoe zo’n 

verkiezing eraan toe gaat. 

De film Habemus Papam geeft een kijkje 

in deze wereld. Het schijnt namelijk een 

onmenselijke taak te zijn. De nieuwe paus 

Jorge Bergoglio is achter de schermen en 

ik moet zeggen dat het zeer verleidelijk 

is om te fantaseren over paniekerige 

kardinalen, die tot de Heer bidden om 

alsjeblieft niet tot paus verkozen te (76), 

also known as Franciscus, pakte het 

in 2005 iets slimmer aan en smeekte 

gewoon de kardinalen om niet op hem te 

stemmen. Hij verloor daardoor de strijd 

om het pausschap van zijn Duitse collega 

Joseph Ratzinger. Helaas werkt zo’n trucje 

natuurlijk maar één keer, dus nu moet hij 

er alsnog aan geloven. Hoe deze beslissing 

precies tot stand komt blijft gissen. Iets 

met briefjes, twee haardvuren, rook en 

tenslotte iets met een balkon en ruim 

honderdduizend gelovigen op het Sint- 

Pietersplein. Dat moment vlak voordat 

de nieuwe paus het balkon op komt 

intrigeert me het meest. Hoe zou hij daar 

staan, met zijn hele gevolg, achter dat 

rode gordijn? Net zoals die zenuwachtige 

kandidaten van talentenshows? Voor 

een spiegel het glimlachen en zwaaien 

oefenen? Schietgebedje? Voordat die 

deuren open gaan zeggen die kardinalen 

waarschijnlijk iets als ‘hee, zet ‘m op he?’ 

of ‘we weten dat je het kunt!’ en zodra de 

paus de deuren door is verschijnt er een 

opgeluchte glimlach op hun gezichten. 

Daar sta je dan, als kersverse paus, met 

knikkende knieën, kleffe zweethandjes, 

rooie vlekken in je nek en samengeknepen 

billen. Begrijpelijk ook, want het worden 

van paus lijkt me nogal een happening. 

Gelukkig heeft Jorge Bergoglio twee 

voordelen. Ten eerste is hij al bijna tachtig, 

dus de kans dat hij nog een lange tijd in 

’t vak zal zitten is vrij onwaarschijnlijk. 

Ten tweede heeft zijn voorganger het 

cliché doorbroken dat een baan als paus 

levenslang zou moeten zijn. Jorge kan 

dus gewoon met pensioen als hij al die 

bloemen zat is, zijn taalcursussen moe is 

en kerst of Pasen eigenlijk niet meer ziet 

zitten. Bovendien vinden wij Nederlanders 

het krijgen van een nieuwe baan op hoge 

leeftijd zeer bewonderenswaardig; we 

doen het hem niet na. Chapeau! 

Ik ben Roos Beune, 20 jaar 

en eerstejaarsstudente 

Politicologie aan de Uva. Net 

als veel andere studenten 

woon ik bijna in Amsterdam. 

Ik blog graag, lees van alles 

en sport soms. 


FUNCTIEPROFIEL 

Als Directeur Media Relaties is Jan-Willem ter Avest het centrale aanspreekpunt van FrieslandCampina. Een functie waar je een 

hoop voor in huis moet hebben, zo blijkt al snel tijdens het gesprek. Of zoals hij zelf zegt: “In mijn vak moet je een alleskunner 

zijn. Een allesweter ook.” 

Tekst: Dyan Kloosterboer, Beeld: ???? 

Dat Jan-Willem ter Avest een enthousiaste verteller genoemd 

kan worden, wordt ons al snel duidelijk. Bij onze korte kennismaking 

in de imposante ontvangsthal van het centrale kantoor 

van FrieslandCampina te Amersfoort, geeft hij direct aan dat we 

hem bij zijn voornaam mogen noemen. Vervolgens worden we 

naar de tiende etage geleid, waar het interview zal plaatsvinden. 

Al in de lift begint Jan-Willem honderduit te vertellen over 

FrieslandCampina, een zuivelcoöperatie, waarbij bijna vijftienduizend 

leden-melkveebedrijven in Nederland, België en Duitsland 

zijn aangesloten. De producten zijn in meer dan honderd landen 

te koop. Bekende merken in Nederland zijn onder andere Campina, 

Chocomel en Appelsientje. In Afrika en Azië is het bedrijf bekend 

met merken als Peak, Frisian Flag en Friso. 

Van alle markten thuis 

Op LinkedIn hadden we al gezien dat zijn functie naar de naam 

‘Director Media Relations’ luistert. Wanneer we Jan-Willem om 

een omschrijving vragen, moet hij even nadenken. “Het is lastig 

om daar een omschrijving van te geven, het is namelijk een erg 

breed begrip. Ik heb onder andere contact met journalisten, bladenmakers 

en programmamakers. Tegelijkertijd ben ik bezig met 

het beantwoorden van vragen door de pers en maak ik mensen 

in de organisatie bewust van wat media voor ze kunnen doen. Zo 

wil ik dat ze inzien wat het effect is van hun gedrag in de media 

en wat dit gedrag betekent voor de buitenwereld. Ik heb dus ook 

een voorlichtende rol. Verder geef ik adviezen over strategische 

keuzes die we als coöperatie moeten maken en hou ik me bezig 

met reputatiemanagement en crisismanagement.” Na deze lange 

opsomming van werkzaamheden binnen één functie, vragen we 

ons af hoe deze man nog zo ontspannen tegenover ons kan zitten. 

Het lijkt ons lastig om een alleskunner te moeten zijn binnen 

de organisatie, waarbij iedereen wat van je vraagt. We vragen 

Jan-Willem hoe hij dit ervaart. “Ik vind mijn baan erg leuk, maar 

je moet niet bang zijn om geleefd te worden, want dat gebeurt 

regelmatig. Gelukkig hoef ik het niet alleen te doen en heb ik 

veel goede mensen in mijn buurt.” Binnen het centrale kantoor 

van FrieslandCampina heeft Jan-Willem een vaste medewerker. 

Bij alle merken van FrieslandCampina zitten vaste krachten om 

productinhoudelijke vragen te beantwoorden. Algemene vragen 

omtrent FrieslandCampina beantwoordt hij zelf. 

Een stukje geschiedenis 

Na zijn HBO-opleiding Museumkunde studeerde Jan-Willem 

Geschiedenis in Leiden. Niet echt de achtergrond die je zou 

verwachten bij iemand in deze functie, al is hij het daar zelf niet 

mee eens. “Bij Museumkunde waren ongeveer vijftig procent 

van de vakken communicatiegerelateerd. Tentoonstellingen 

maken, filmproducties maken en interviews afnemen waren allemaal 

zaken die bij deze studie aan bod kwamen.” Nadat hij zijn 

studies had afgerond, ging hij als Hoofd Communicatie bij het 

Spoorwegmuseum in Utrecht aan de slag. Terwijl hij daar werkte, 

werd hem een functie als PR-manager aangeboden bij Fortis. Kort 

daarna vond er een grote kluiskraak plaats bij een van de dochterbanken 

van Fortis in Den Helder. De voormalig woordvoerder van 

Fortis ging net met pensioen en had niet veel zin meer in deze 

klus. Door iemand die Jan-Willem wel eens op TV had gezien, is hij 

toen gevraagd de woordvoering op zich te nemen. Op deze manier 

is hij in het woordvoerderschap gerold en er altijd in gebleven. 

Reactie op de buitenwereld 

Nu we inzicht hebben gekregen in wat zijn werkzaamheden allemaal 

zijn, zijn we erg benieuwd naar hoe zijn weken worden 

ingedeeld. Oftewel: hoe ziet een gemiddelde werkweek eruit? 

“Als ik ‘s ochtends om zeven uur ben opgestaan, pak ik de krant 

erbij. Ik kijk dan met name naar het financiële nieuws en nieuws 

uit de zuivelsector. Hierna pak ik mijn mobiele telefoon erbij en 

kijk ik naar social media, zoals Twitter. Ik probeer te filteren wat 

belangrijke nieuwsitems zijn en deze items worden vervolgens op 

kantoor om negen uur besproken tijdens het standaard overleg. 

EEN JOURNALIST IS NOOIT JE VRIEND, MAAR 

OOK NIET JE VIJAND. 

We bespreken of het noodzakelijk is om op bepaalde onderwerpen 

of reacties te reageren en hoe we dit vervolgens aan gaan 

pakken.” De rest van de week staat in het teken van het voorbereiden 

van persberichten en het werken aan projecten. Bij deze 

projecten kan gedacht worden aan investeringen, overnames, of 

het openen van een nieuwe fabriek. Daarnaast zijn er de persmomenten, 

wanneer er een persbericht naar buiten wordt gestuurd. 

Het is dan van belang om goed in de gaten te houden hoe de 

buitenwereld op deze berichten reageert en hier vervolgens een 

passend antwoord op te geven. 

It takes two to tango 

Wanneer het onderwerp ‘journalistiek’ wordt aangesneden, is 

Jan-Willem duidelijk op zijn hoede. De relatie tussen organisatie 

en journalist is een bekend fenomeen, waar regelmatig tegenstrijdige 

belangen bij komen kijken. Over één ding is Jan-Willem 

erg stellig: een journalist is nooit je vriend, maar ook niet je vijand. 

Hij onderkent het feit dat er sprake kan zijn van tegenstrijdige 

belangen, maar benadrukt dat er wordt gehandeld vanuit 

een gemeenschappelijk doel. “Een journalist wil zijn publiek iets 

vertellen en ik heb er belang bij dat mijn verhaal goed overkomt. 

Ik wil dat we als organisatie goed in de media komen.” We vragen 

hem of hij er in het verleden ook wel eens niet uit is gekomen 

met een journalist, waarop hij bevestigend antwoordt. “Journalisten 

zijn ook mensen, die soms vooringenomen zijn. Het is een 

enkele keer voorgekomen dat een journalist een permanente 

leugen opschreef en hier niks aan wilde veranderen. Ik heb die 

april 2013 | medium - 19 37

DE REPUTATIE VAN DE ORGANISATIE KAN JE 

MAKEN OF BREKEN 

persoon hierna nooit een interview geweigerd, maar wel duidelijk 

gemaakt dat ik hem onbetrouwbaar vind.” Over het algemeen 

is Jan-Willem wel te spreken over Nederlandse journalisten. Volgens 

hem zijn ze kritisch, maar zeker niet onethisch en kijken ze 

goed naar wederzijdse belangen. 

Reputatie 

FrieslandCampina houdt zich ook bezig met social media. De 

organisatie heeft haar eigen Twitter-account, waarop dagelijks 

zakelijke tweets worden geplaatst. Jan-Willem twittert zelf 

over zakelijke onderwerpen via zijn privé-account, maar is hierin 

enigszins terughoudend. Hij geeft regelmatig zijn mening, maar 

neemt altijd in acht of deze mening afgewogen is en dus niet de 

onderneming schaadt. “De reputatie van de onderneming is van 

groot belang en als er ook maar iets fout gaat, kan je deze echt 

verspelen. Met een heel team zijn we continu bezig met de reputatie 

van de organisatie. Dit zijn onder andere mensen van de afdelingen 

communicatie, public affairs, productveiligheid en productkwaliteit. 

We willen dat alle 120.000 werknemers zich bewust 

zijn van de kwaliteit die ze moeten leveren en wat de gevolgen 

zijn voor de algehele reputatie. De reputatie van de organisatie 

kan je maken of breken.’’ 

Probleemoplosser 

Gedurende het interview zijn er overwegend positieve aspecten 

van zijn functie naar voren gekomen, maar we zijn toch ook wel 

erg nieuwsgierig naar eventuele negatieve aspecten. “Ik hecht 

veel waarde aan interne transparantie. Soms hebben collega’s 

een interview gedaan, waar ze eigenlijk onvoldoende op waren 

voorbereid en het hierdoor geen succes is geworden. Als ze mij 

van tevoren hadden benaderd, had ik ze kunnen helpen. Het is 

belangrijk om open te zijn naar elkaar toe, zodat er overleg plaats 

kan vinden.” Wat hij ook vervelend vindt, is dat hij regelmatig 

als de probleemoplosser binnen de organisatie wordt gezien en 

mensen hem enkel opzoeken wanneer er iets mis is gegaan door 

onoplettendheid, of onvermogen. Natuurlijk hoort dit erbij, maar 

soms bestaat er de behoefte bij Jan-Willem om zijn telefoon uit 

te zetten en even niet bereikbaar te zijn. Het meest positieve aspect 

van zijn functie, is dat hij veel contact heeft met mensen van 

zowel binnen en buiten de organisatie. Hij heeft een hekel aan 

een grote afstand tussen de leiding en de rest van het bedrijf. Bij 

FrieslandCampina is deze afstand juist klein, wat hij als zeer positief 

ervaart. 

Tot slot 

Als laatste vraag ik hem of hij nog tips heeft voor studenten die 

een soortgelijke functie ambiëren. Meteen reageert hij stellig: 

“Volg je hart. Blijf dicht bij jezelf en kies voor een bedrijf dat bij je 

past en waar je je thuis voelt. Als woordvoerder moet je de mening 

van een bedrijf verkondigen en het is dan mooi meegenomen als 

deze mening strookt met je eigen mening.” 

Naam: 

Jan-Willem ter Avest 

Geboortedatum: 

19-11-1962 

Geboorteplaats: 

Delft 

Woonplaats: 

Odijk 

Hobby’s: 

waterpolo, duiken, fietsen 

Carriere: 

Freelancer, tentoonstellingmaker 

Hoofd Communicatie Nederlands Spoorwegmuseum 

Woordvoerder Fortis 

Intranet nieuws Fortis 

Woordvoerder Rabobank 

Marketing manager Rabobank 

Hoofd Marketingcommunicatie Rabobank 

Huidig: Directeur Media Relaties Friesland Campina 


Raad van Journalistiek: nodig of overbodig? 

Nieuwe werkwijze lijkt juist te beperken 

“Klacht tegen Trouw gedeeltelijk gegrond.” Dit lijkt misschien slechts een simpele nieuwskop maar het is in feite een rectificatie 

naar aanleiding van een uitspraak van De Raad van de Journalistiek op 17 december 2012. Of de klager hiermee geholpen is, valt 

te betwijfelen gezien de rectificatie 1/12e deel van de derde pagina bezet en er geen sprake lijkt van excuses. Hoewel de Raad 

bestaat uit legio professionals met kennis van zaken is het tijd om ons af te vragen: wat is de waarde van het oordeel van de Raad 

en in hoeverre is een dergelijk instituut nog noodzakelijk? 

Tekst: Daan Jongen, Beeld: DBduo Photography 

Werkwijze Raad 

Stelt u zich een situatie voor waarbij u geïnterviewd wordt 

door een journalist van een bekende Nederlandse krant. U 

komt overeen dat voor het artikel gepubliceerd wordt, u het 

stuk nog mag inlezen om eventuele onjuistheden te filteren. 

Dat gebeurt en u stuurt het artikel met aanmerkingen terug. 

Een paar dagen later als u die krant vol verwachting openslaat 

op zoek naar het artikel ziet u dat er, na uw aanmerkingen, 

nog veel meer veranderd en aangepast is. Dit alles heeft als 

gevolg dat de context uit zijn verband is gerukt en uw persoon 

daarmee schade wordt berokkend. Na contact opgenomen te 

hebben met de betreffende journalist die u vervolgens vertelde 

van niets te weten zit u met de handen in het haar. Naar de 

rechter gaan is geen optie want daar heeft u simpelweg geen 

geld voor. Is er dan geen mogelijkheid om hier, kosteloos, iets 

aan te doen? Jawel, u stapt naar de Raad voor de Journalistiek. 

De Raad voor de Journalistiek is opgericht in 1960. Het was 

het gevolg van de ontstane situatie waarbij de toenmalige 

Raad van Tucht louter nog mocht oordelen over journalisten 

die aangesloten waren bij de Nederlandse Vereniging van 

Journalisten. Het was toen dus mogelijk dat een journalist tegen 

wie een klacht werd ingediend simpelweg zijn lidmaatschap 

opzegde waarna de Raad van Tucht niet meer bevoegd was 

uitspraak over de kwestie te doen. Omdat de journalistieke 

ethiek ook toentertijd constant veranderde was het in het leven 

roepen van een nieuw, overkoepelend instituut noodzakelijk. 

Zodoende werd dan ook de Raad voor de Journalistiek 

opgericht. 

“De Raad voor de Journalistiek is een onafhankelijke instantie 

van zelfregulering voor de media, waar belanghebbende 

terecht kunnen met klachten over journalistieke activiteiten. 

De Raad bemiddelt en oordeelt of een journalist zorgvuldig 

zijn werk heeft gedaan en of met een publicatie grenzen van 

journalistieke ethiek zijn overschreden.” Aldus de Raad voor 

de Journalistiek die zichzelf zo omschrijft. De Raad komt een 

aantal keer, gemiddeld drie tot zes keer maand, bijeen om zich 

te buigen over kwesties die journalistieke ethiek behelzen. 

Mensen die klachten hebben betreffende de journalistieke 

“MOMENTEEL IS DE RAAD SLECHTS EEN 

KLACHTENLOKET” 


ethiek maar niet naar de rechter kunnen 

of willen, mogen zich dus bij de Raad 

melden. 

Beperkt 

In eerste instantie kan iemand dus een 

klacht indienen en daarbij aangeven 

of het gaat om een spoedgeval of niet. 

Vervolgens ontvangt de klager een 

bevestiging van ontvangst waarna een 

kopie van de klacht naar de verweerder 

wordt verzonden met het verzoek om 

binnen drie weken te reageren. Daarna 

wordt alle betrokkenen meegedeeld 

wanneer de Raad de klacht zal 

behandelen. Uiteindelijk kan de Raad 

direct met een oordeel komen of wordt er 

een zitting gepland waarbij het oordeel 

geveld zal worden maar de betrokkenen 

geen aanwezigheidsplicht hebben. 

Overigens zijn aan het oordeel van de 

raad geen consequenties verbonden. 

Dit laatste lijkt de vinger op de zere 

plek te leggen. Er wordt een oordeel 

geveld dat geen consequenties heeft en 

de betrokkenen hoeven bij dit oordeel 

niet aanwezig te zijn. Hoewel het 

essentieel lijkt een instituut te hebben 

dat de journalistieke ethiek waarborgt, 

is er een situatie ontstaan waarin media 

als Het Parool, De Telegraaf en TROS 

simpelweg de Raad niet erkennen en 

dus niets met het oordeel doen. Na 

elke uitspraak verzoekt de Raad de 

verweerders deze beslissing integraal 

of in samenvatting te publiceren. Een 

recente ‘rectificatie’ waarbij Trouw - die 

de Raad nog wel erkent - betrokken was, 

doet dat en publiceert het volgende: 

“De Raad voor de Journalistiek heeft 

een klacht van J.E.M. Schillemans tegen 

Trouw gedeeltelijk gegrond verklaard en 

gedeeltelijk verworpen.” Trouw doet hier 

letterlijk wat de Raad vraagt, maar van 

een excuus is bij lange na geen sprake. 

Wat is dan de waarde hiervan? 

“Het is een afwachtende instantie, 

dat vind ik jammer,” vertelt Alexander 

Pleijter, hoofdredacteur van De Nieuwe 

Reporter, aan Medium. “De leidraad 

die de Raad hanteert zou constant 

ter discussie moeten staan omdat er 

sprake is van een constant veranderend 

veld. Dat gebeurt nu niet.” De leidraad 

is in 2007 opgesteld als richtlijn voor 

de Raad omdat het daarvoor elke 

zaak opnieuw bekeek. Een handig en 

essentieel onderdeel bij het beoordelen 

van zaken zou je denken, maar de laatste 

aanpassing dateert van september 2010. 

Pleijter: “Een dergelijk instituut zou 

constant bezig moeten zijn met normen 

en waarden van de journalistiek en 

constant discussie uitlokken. Momenteel 

is de Raad slechts een klachtenloket.” 

Nieuwe richting 

Het vreemde is dat Het Parool in 2011 

nog een artikel publiceerde met daarin 

de aangepaste statuten van de Raad. De 

strekking behelsde het feit dat de Raad 

zich voortaan ook ging bezighouden 

met internetjournalistiek. Een kleine 

anderhalf jaar later verklaart Kees 

Boonman, bestuurslid van de Raad dat 

het zijn jurisdictie juist gaat beperken 

en dus slechts klachten behandelt over 

media die de Raad erkennen. Daarnaast 

zal de beoordelingsmaatstaf aangepast 

worden: “De Raad hanteert voortaan een 

nieuwe beknopte beoordelingsmaatstaf 

voor behoorlijke journalistiek met 

drie criteria. Behoorlijke journalistiek 

is: waarheidsgetrouw en accuraat, 

onpartijdig en fair, controleerbaar 

en integer.” Zes positieve termen die 

daarentegen niet heel concreet en 

doorslaggevend klinken. In het bericht 

van de Raad waarin deze veranderingen 

werden aangekondigd verklaart het 

direct het doel van die veranderingen: 

“De Raad hoopt zo toegankelijker en 

beter begrepen te worden. Maar hoopt 

ook aan gezag bij publiek en media te 

winnen.” Maar als het in plaats van een 

flexibele lijn trekken nu komt met zes 

naar eigen interpretatie belangrijke 

termen is de begrijpelijkheid toch juist 

minder? Aan gezag winnen lijkt het 

ook niet te doen op deze manier. Deze 

aanpassingen zijn aan de hand van 

gegeven kritiek doorgevoerd. De kritiek 

kwam voornamelijk van de journalisten. 

Om gehoor te geven aan die kritiek is 

dan ook besloten dat journalisten, in 

plaats van juristen, voortaan de zittingen 

zullen voorzitten. 

Folkert Jensma, voorzitter van het 

bestuur van de Stichting Raad voor de 

Journalistiek, liet aan Medium weten 

dat het nieuwe beleid nog van start 

moet gaan: “Het nieuwe beleid, zoals 

aangekondigd afgelopen november, 

moet nog worden ingevoerd. Het 

voornemen is om daar zo snel mogelijk 

mee te beginnen.” Jensma legt uit dat de 

Raad relatief beoordeeld moet worden. 

Of de Raad in kracht afneemt met het 

invoeren van het nieuwe beleid betwijfelt 

Jensma: “We zijn ons er van bewust dat de 

gekozen nieuwe richting gaat leiden tot 

een beperktere reikwijdte. We moeten 

dan ook niet de pretentie hebben om 

de hele journalistiek te representeren. 

Dat is simpelweg niet mogelijk.” De 

voorzitter van het bestuur verklaart dat 

het niet erkennen van de Raad door 

mediaorganisaties als De Telegraaf 

en Elsevier veel verder gaat. Jensma: 

“De Telegraaf wil daar bijvoorbeeld 

überhaupt niet over spreken. Ze 

hebben principiële problemen met 

beroepsnormen anders dan die van hun. 

Ook Elsevier lijkt daar tegen te zijn. 

Andere journalisten mogen in hun visie 


simpelweg geen oordeel hebben over hoe zij journalistiek 

bedrijven. Ze hebben bezwaren tegen het fenomeen van de 

Raad waarbij geoordeeld wordt.” 

De aangepaste werkwijze is dus ontstaan door discussie 

en kritiek van voornamelijk journalisten. In 2007 bleek uit 

een onderzoek van Pleijter en Freye dat een deel van de 

journalisten een leidraad zag zitten terwijl een ander deel juist 

“GEKOZEN RICHTLIJN GAAT LEIDEN TOT 

BEPERKTE REIKWIJDTE” 

vond dat het journalistiek normbesef van de journalist zelf 

moet komen. Anno 2013 lijkt die verdeeldheid plaats te hebben 

gemaakt voor een negatieve tendens, zo vertelt Jansma: “De 

leidraad wordt nu over het algemeen als bezwaar gezien; te 

ingewikkeld en moeilijk uit te leggen. Om die reden is gekozen 

om terug te gaan naar de beknopte maatstaven.” 

Het lijkt een lastige situatie waarin de flexibiliteit van de Raad 

wel goed bedoeld is, maar niet tot zijn recht komt. Het is van 

essentieel belang dat de journalistieke ethiek gewaarborgd 

wordt. De leidraad lijkt niet te werken dus is het tijd om een 

volgende stap te ondernemen. Zoals de Raad zelf aangeeft 

doet het ook aan bemiddeling, voorafgaand aan publicaties: 

“Het voordeel daarvan is dat de Raad niet achteraf in actie 

komt en daarmee wellicht een procedure kan voorkomen.” 

Eveneens is de intentie juist, voorkomen is altijd beter dan 

genezen. 

constant discussiëren over hoe zij denken dat het dan wel moet. 

Betrek nog meer journalisten bij de Raad en laat de zittingen 

los. De situatie die nu ontstaan is, is te onduidelijk. Zo kondigde 

de gemeente Haarlemmermeer op 17 januari aan opnieuw naar 

de Raad voor de Journalistiek te stappen, “ondanks het feit dat 

Haarlems Dagblad niet meer wil meewerken met deze Raad,” 

aldus de gemeente Haarlemmermeer in een persbericht. 

Hoewel het woord ‘leidraad’ dan misschien besmet is, is het tijd 

dat de Raad openlijk inspeelt en discussieert over journalistieke 

kwesties. Terwijl uitspraken en ideeën over hoe journalistiek 

moet vastgelegd kunnen worden, moeten ze constant ter 

discussie staan. Technologische ontwikkelingen op het gebied 

van het maken van nieuws gaan in een stroomversnelling. Een 

instituut dat de ethiek waarborgt zal daarin mee moeten gaan. 

Uit het verleden is gebleken dat uitspraken van de Raad 

mee worden genomen indien iemand naar de rechter stapt. 

Een zitting met oordeel van de Raad had dus geen directe 

consequentie, maar werd wel waardevol geacht in het 

rechtsproces. Als blijkt dat een zitting met een oordeel van 

de Raad geen consequenties heeft dan moet men normen 

gaan creëren en daar openlijk uitspraken over doen. Proactief 

en vooruitdenkend handelen moet het nieuwe devies zijn. 

De constante discussie over ethische kwesties leiden tot een 

stabiele, flexibele en duidelijke richtlijn die meebeweegt 

met het journalistieke klimaat. Als tot de conclusie wordt 

gekomen dat de Raad niet de pretentie moet hebben de hele 

journalistiek te vertegenwoordigen terwijl het een kernwaarde 

is de journalistieke ethiek te waarborgen, dan is het tijd de 

werkwijzen te herzien. 

Hoe dan wel? 

Als blijkt dat een leidraad niet werkt dan lijkt het logisch dat 

de drie criteria waarheidsgetrouw en accuraat, onpartijdig 

en fair en controleerbaar en integer ook geen zoden aan de 

dijk zullen zetten. De open houding en de mogelijkheid voor 

discussie moeten de nieuwe kernwaarden zijn. “De Raad voor 

de Journalistiek heeft geoordeeld dat…” is geen rectificatie, 

dat is een constatering. Gezien het feit dat de Raad nu louter 

een oordeel kan vellen met als gevolg dat een rectificatie 

onder doet voor zijn eigen definitie (“officieel bericht waarin 

een fout in een eerder verschenen tekst wordt verbeterd”), 

moet het functioneren drastisch worden omgegooid. Hoewel 

het moeilijk is, moet er proactief worden gehandeld. Dat wil 

zeggen dat er direct een oordeel is met betrekking tot een 

situatie waarbij de journalistieke ethiek betrokken is. Daarbij 

moet ook gekeken worden naar hoe er in het buitenland 

met bepaalde kwesties wordt om gegaan. “Hoe reageert het 

publiek op die situatie, in hoeverre is een klager tevreden 

gesteld en hoe handelt een mediaorganisatie idealiter?” Het 

zijn vragen waar constant over gediscussieerd moet worden, 

zodat er langzamerhand consensus ontstaat over wat kan en 

wat niet kan. 

“Journalisten kunnen slecht tegen kritiek” vertelde bestuurslid 

Kees Boonman aan het NRC in juli 2012. Laat ze dan ook zelf 


TIJD OVER? 

Tekst: Amanda Hol 

EVENTS 

MarCo Carrière Event 

Op 17 april zal in CREA Amsterdam het tiende MarCo Carrière Event plaatsvinden. 

Dit evenement is een initiatief van faculteitsvereniging EOS, studievereniging 

Mercurius en de Marketing Associatie Amsterdam. Op dit evenement is het mogelijk 

om als student in contact te komen met marketingen communicatieprofessionals 

tijdens workshops, seminars, maar ook netwerkborrels. De afgelopen jaren 

hebben verschillende bedrijven waaronder KPN, Google en Heineken zichzelf 

gepresenteerd. Voor iedere student die zijn carrière een duwtje in de goede 

richting wil geven, is dit evenement een goed begin! 

Check voor meer informatie de Facebookpagina van het event of kijk op www. 

marcocarriereevent.nl. 

HAVE TO SEE 

Digitale Verleiding 

Internet is niet meer weg te denken uit onze samenleving en het is dus ook voor 

marketeers een belangrijke tool. Waar traditionele winkels kunnen observeren 

wat de consument op dat moment doet, kan dat via internet niet. Via internet 

wordt een stem of gelaatsuitdrukking niet gezien. Maurits Kaptein heeft een 

techniek ontwikkeld om ook online bezoekers te observeren en individueel 

te benaderen. In het boek komen verschillende aspecten aan bod, van de 

psychologie van verkopen tot aan de werking van onze hersenen. Voor elke 

(toekomstige) verkoper of voor wie wil weten hoe hij of zij op internet beïnvloed 

en verleid wordt, is het een heldere inleiding in de digitale verleiding. De 

paperback uitgave van het boek is zowel online als in boekwinkels te verkrijgen 

voor €19,95. 

Nationale dag van de communicatie 

Op 16 mei vindt in Nijmegen de Nationale Dag van de Communicatie plaats. 

Het evenement wordt georganiseerd door SVBC Babylon en SV Mycelium, de 

studieverenigingen van bedrijfscommunicatie en communicatiewetenschap 

aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De dag draait dit jaar om het thema: 

‘Houston, we have a product!’. Tijdens dit evenement kom je, tijdens diverse 

lezingen, te weten wat er speelt in een bedrijf wanneer deze een nieuw product 

lanceert. Later op de dag zijn er ook workshops waar verschillende deelthema’s 

rondom het onderwerp behandeld worden, zoals het gebruik van social media. 

Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen met betrekking tot dit evenement? 

Volg ze op Twitter, Facebook of kijk op www.nationaledagvandecommunicatie.nl. 

BOOKS 

C 

M 

w 

en 

M 

en 

A 

m 

w 

V 

ac 

vi 

ad 

ee 

h 

S 

t. 

K 

10 

Te 

E 

W 

D 

D 

n 

M 

in 

H 

H 

C 

V 

E 

Fe 

S 

A 

V 

V 

K 

S 

R 

H 

K 

M 

B 

C 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 

p 


WOORD VANUIT MERCURIUS 

COLOFON 

Medium is het tijdschrift voor Communicatiewetenschap 

aan de Universiteit van Amsterdam 

en wordt uitgegeven door Studievereniging 

Mercurius. Medium verschijnt vier keer per jaar 

en heeft een oplage van 1500 stuks. 

Abonnementskosten zijn €20,- per jaar. Zie voor 

meer informatie www.mediumonline.eu of 

www.mercurius-uva.nl. 

Voor meer informatie over Medium en andere 

activiteiten van Mercurius zijn wij bereikbaar 

via onderstaande gegevens. Heeft u interesse in 

advertentieruimte of wilt u op een andere wijze 

een bijdrage leveren aan het magazine, dan 

horen wij dat graag. 

Studievereniging Mercurius 

t.a.v. Medium 

Kloveniersburgwal 48 

1012 CX Amsterdam 

ondertitel 

Tekst: Vera Wijermars, Beeld: Sebastiaan Thijs 

Het Mercuriusbestuur 2012-2013, 

Noor Ploemen 

Alma van den Berg 

Boris Cobelens 

Eva Samplonius 

Vera Wijermars 

Voorzitter 

Secretaris 

Penningmeester 

Algemeen bestuurslid 

Algemeen bestuurslid 

Telefoon: (020) 5255302 

E-mail: henk@mercurius-uva.nl 

Website: www.mediumonline.eu 

www.mercurius-uva.nl 

Drukker: Drukwerkdiscounter, Kerkrade 

De meningen in de opgenomen artikelen zijn 

niet noodzakelijk gelijk aan die van de redactie. 

Medium behoudt het recht ingezonden brieven 

in te korten of niet te plaatsen. 

Hoofdredactie 

Henk Buutkamp 

Coördinatie 


Eindredactie 

Felicitas van Alphen, Floor Busch, Maartje Geels, 

Stefan de Waal 

Art Director 


Vormgeving 

Kelly Meijns, Mechteld Schoemaker, Anne Roos 

Smink 

Redactie 

Henk Buutkamp, Daan Jongen, Amanda Hol, Dyan 

Kloosterboer, Silke Manschot, Ferdinand Vroon, 

Menno Woudt 

Bronnen afbeeldingen 

Cover: Vincent Mentzel 

p. 02: Henk Buutkamp 

p. 06: FERDINAND! 

p. 07: Frederik Noordhuis 

p. 12: koninklijkhuis.nl 

p. 12: kb.nl 

p. 12: avro.nl 

p. 13: koninklijkhuis.nl 

p. 13: jemoetkiezen.nl 

p. 13: eo.nl 

p. 14: HENK! 

p. 15: HENK! 

p. 18: FERDINAND! 

p. 25: AMANDA! 

p. 26: AMANDA! 

p. 26: AMANDA! 

p. 30: Wikimedia Thomas van de Weerd 



p. 36: Roos Beune 

p. 39: DAAN! 

p. 40: DAAN! 

p. 41: DAAN! 

p. 42: marcocarriereevent.nl 



Vlnr.: Eva, Boris, Noor, Alma & Vera 

Medium wordt uitgegeven door Studievereniging Mercurius, verbonden aan de opleiding 

Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. 


LAB 

Onderzoek Psychologie en Communicatiewetenschap 

Deelnemers voor 

onderzoek gezocht! 

Ik wil: 

• Bijdragen aan de wetenschap 

• Meer leren over mezelf 

• Geld verdienen 

• Geen verplichtingen 

• Zelf mijn tijd indelen 

• Zelf bepalen hoeveel ik verdien 

E-mail: subjectpool-psy@uva.nl 

Schrijf je in via: www.lab.uva.nl 

CREA is hét cultureel studentencentrum 

van UvA en HvA. CREA organiseert cursussen 

en heeft een wekelijks programma 

van lezingen, voorstellingen, debatten, 

concerten en films. 

Een greep uit het april-programma: 

vr 12, za 13 | 20.30 uur | cabaret 

Goedkoop Cabaret 

Het leukste try-out podium met Johan 

Hoogeboom & Ludo van der Winkel, 

Dames voor na vieren, Eva Crutzen, 

Sander van Opzeeland, Marieke Visser 

en Steffen Brinkhaus. 

CREA Theater | Studenten en stadspas 

€ 6,-, overigen € 9,- | Reserveren: 020 

5251400 

Za 20 | 19.30 uur | film & wijnclinic 

The Symposion Nights 

Een ‘zomergasten avondje’ met korte 

filmpjes. O.a. met Peter Sloterdijk, Ayn 

Rand en Einstein. Met wijnclinic door 

Mathilde Verdam. 

Studenten/ AUV pas gratis, overigen E 

5,- | Reserveren niet mogelijk 

do 25 en vr 26 | 19.00 uur | festival 

Amsterdams Studenten Festival 

Festival vol muziek, dans en theater. 

Maak je eigen suikerspin, volg een graffiti-workshop 

of ga naar de gastoptredens 

van Peter Pannekoek, Thijs van Domburg 

en Rilan and the Bombardiers. 

Studenten/ AUV pas E 5,-, overigen E 

7,- | kaartverkoop: www.amsterdamsstudentenfestival.nl 

Foto: Fred van Diem

Medium / Jaargang 26 / #02 / April 2013

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?