Medium / Jaargang 26 / #02 / April 2013

ethiek maar niet naar de rechter kunnen
of willen, mogen zich dus bij de Raad
melden.
Beperkt
In eerste instantie kan iemand dus een
klacht indienen en daarbij aangeven
of het gaat om een spoedgeval of niet.
Vervolgens ontvangt de klager een
bevestiging van ontvangst waarna een
kopie van de klacht naar de verweerder
wordt verzonden met het verzoek om
binnen drie weken te reageren. Daarna
wordt alle betrokkenen meegedeeld
wanneer de Raad de klacht zal
behandelen. Uiteindelijk kan de Raad
direct met een oordeel komen of wordt er
een zitting gepland waarbij het oordeel
geveld zal worden maar de betrokkenen
geen aanwezigheidsplicht hebben.
Overigens zijn aan het oordeel van de
raad geen consequenties verbonden.
Dit laatste lijkt de vinger op de zere
plek te leggen. Er wordt een oordeel
geveld dat geen consequenties heeft en
de betrokkenen hoeven bij dit oordeel
niet aanwezig te zijn. Hoewel het
essentieel lijkt een instituut te hebben
dat de journalistieke ethiek waarborgt,
is er een situatie ontstaan waarin media
als Het Parool, De Telegraaf en TROS
simpelweg de Raad niet erkennen en
dus niets met het oordeel doen. Na
elke uitspraak verzoekt de Raad de
verweerders deze beslissing integraal
of in samenvatting te publiceren. Een
recente ‘rectificatie’ waarbij Trouw - die
de Raad nog wel erkent - betrokken was,
doet dat en publiceert het volgende:
“De Raad voor de Journalistiek heeft
een klacht van J.E.M. Schillemans tegen
Trouw gedeeltelijk gegrond verklaard en
gedeeltelijk verworpen.” Trouw doet hier
letterlijk wat de Raad vraagt, maar van
een excuus is bij lange na geen sprake.
Wat is dan de waarde hiervan?
“Het is een afwachtende instantie,
dat vind ik jammer,” vertelt Alexander
Pleijter, hoofdredacteur van De Nieuwe
Reporter, aan Medium. “De leidraad
die de Raad hanteert zou constant
ter discussie moeten staan omdat er
sprake is van een constant veranderend
veld. Dat gebeurt nu niet.” De leidraad
is in 2007 opgesteld als richtlijn voor
de Raad omdat het daarvoor elke
zaak opnieuw bekeek. Een handig en
essentieel onderdeel bij het beoordelen
van zaken zou je denken, maar de laatste
aanpassing dateert van september 2010.
Pleijter: “Een dergelijk instituut zou
constant bezig moeten zijn met normen
en waarden van de journalistiek en
constant discussie uitlokken. Momenteel
is de Raad slechts een klachtenloket.”
Nieuwe richting
Het vreemde is dat Het Parool in 2011
nog een artikel publiceerde met daarin
de aangepaste statuten van de Raad. De
strekking behelsde het feit dat de Raad
zich voortaan ook ging bezighouden
met internetjournalistiek. Een kleine
anderhalf jaar later verklaart Kees
Boonman, bestuurslid van de Raad dat
het zijn jurisdictie juist gaat beperken
en dus slechts klachten behandelt over
media die de Raad erkennen. Daarnaast
zal de beoordelingsmaatstaf aangepast
worden: “De Raad hanteert voortaan een
nieuwe beknopte beoordelingsmaatstaf
voor behoorlijke journalistiek met
drie criteria. Behoorlijke journalistiek
is: waarheidsgetrouw en accuraat,
onpartijdig en fair, controleerbaar
en integer.” Zes positieve termen die
daarentegen niet heel concreet en
doorslaggevend klinken. In het bericht
van de Raad waarin deze veranderingen
werden aangekondigd verklaart het
direct het doel van die veranderingen:
“De Raad hoopt zo toegankelijker en
beter begrepen te worden. Maar hoopt
ook aan gezag bij publiek en media te
winnen.” Maar als het in plaats van een
flexibele lijn trekken nu komt met zes
naar eigen interpretatie belangrijke
termen is de begrijpelijkheid toch juist
minder? Aan gezag winnen lijkt het
ook niet te doen op deze manier. Deze
aanpassingen zijn aan de hand van
gegeven kritiek doorgevoerd. De kritiek
kwam voornamelijk van de journalisten.
Om gehoor te geven aan die kritiek is
dan ook besloten dat journalisten, in
plaats van juristen, voortaan de zittingen
zullen voorzitten.
Folkert Jensma, voorzitter van het
bestuur van de Stichting Raad voor de
Journalistiek, liet aan Medium weten
dat het nieuwe beleid nog van start
moet gaan: “Het nieuwe beleid, zoals
aangekondigd afgelopen november,
moet nog worden ingevoerd. Het
voornemen is om daar zo snel mogelijk
mee te beginnen.” Jensma legt uit dat de
Raad relatief beoordeeld moet worden.
Of de Raad in kracht afneemt met het
invoeren van het nieuwe beleid betwijfelt
Jensma: “We zijn ons er van bewust dat de
gekozen nieuwe richting gaat leiden tot
een beperktere reikwijdte. We moeten
dan ook niet de pretentie hebben om
de hele journalistiek te representeren.
Dat is simpelweg niet mogelijk.” De
voorzitter van het bestuur verklaart dat
het niet erkennen van de Raad door
mediaorganisaties als De Telegraaf
en Elsevier veel verder gaat. Jensma:
“De Telegraaf wil daar bijvoorbeeld
überhaupt niet over spreken. Ze
hebben principiële problemen met
beroepsnormen anders dan die van hun.
Ook Elsevier lijkt daar tegen te zijn.
Andere journalisten mogen in hun visie
40 - medium | april 2013