Leiderschap in ethiek

Het risico is dat ethiek steeds meer een kwestie van reputatiemanagement
of een verdienmodel wordt, doordat bedrijven inspelen op nieuwe wensen
en verwachtingen in de markt. Het wordt voor bedrijven dan lastiger om
hun intrinsieke motivatie te tonen. Hun keuzes kunnen immers ook worden
uitgelegd als slim zakendoen, zonder dat er een greintje bevlogenheid bij
zit.
Bijvoorbeeld: een bedrijf dat een product exporteert naar
ontwikkelingslanden om op die manier de gezondheidsperspectieven van
mensen te verbeteren, kan te maken krijgen met critici die dit initiatief als
een slimme verkooptruc beschouwen om zelf meer producten te verkopen.
Dubbele motieven zijn een risico. Niet alleen extern, maar ook intern, als
medewerkers door de motieven van het management heen prikken.
• Risico om zelf te falen
Bedrijven en personen zijn soms terughoudend op het gebied van ethiek
omdat ze niet paternalistisch of moralistisch willen overkomen. Wie ben ik
om anderen de norm te stellen? Bovendien: als je je als bedrijf sterk maakt
voor een norm loop je het risico dat je je vertilt en zelf de norm niet haalt.
In dat geval keert ethisch leiderschap zich juist tegen je. Dit overkwam een
bedrijf dat vanuit zijn ketenverantwoordelijkheden een leverancierscode
introduceerde waarin was opgenomen dat als een leverancier zou pogen
een medewerker van het bedrijf om te kopen de relatie met die leverancier
onmiddellijk zou worden beëindigd. Het bedrijf wilde daarmee een krachtig
statement maken en een bijdrage leveren aan zuivere concurrentie in
de sector. Toen een jaar later bekend werd dat medewerkers van het
bedrijf op grote schaal klanten hadden omgekocht, ondermijnde dit de
geloofwaardigheid van het bedrijf richting de leveranciers. Wat het bedrijf
van anderen verwachtte had het onvoldoende op zichzelf weten toe te
passen.
21
• Risico op kritiek
Door een nieuwe ethische norm te introduceren, leg je al snel de lat
waartegen je hele ethiek wordt afgemeten hoger en loop je het risico dat
anderen de rest van jouw ethiek ook eens even onder de loep nemen. Dit
kunnen zij doen om je tegen te werken of juist om op andere terreinen
ook een hogere ethiek bij jou af te dwingen. Dit laatste overkwam een
hotelketen die uit respect voor vrouwen besloot geen pornokanalen meer
aan te bieden op de televisies in de hotelkamers. Dit besluit leidde in de
(social) media weliswaar tot waardering maar ook tot bekritisering van de
ethiek van dit hotel op andere terreinen, zoals vermeende tekortkomingen
op het gebied van werkomstandigheden en milieuzorg.
Dilemma’s en risico’s van leiderschap in ethiek