Jaarmagazine 2016

“Er zijn verschillende bewegingen
aan de gang binnen de verschillende
niveaus en takken van het beleid.
Diverse mensen zijn bezig met transitie,
sommigen zijn er ook helemaal
niet mee bezig. En dat werkt soms
contradictorisch. In het actieplan 2050
van de Vlaamse Regering zitten heel
interessante aspecten, maar die zie je
niet altijd terug in het dagelijks beleid.
Soms gebeurt zelfs het omgekeerde.
De transitiebeweging speelt zich nu
vooral af op de achtergrond, terwijl
ze net op de voorgrond zou moeten
staan.”
“We zien tegengestelde ontwikkelingen.
Je mag niet vergeten dat niet de
hele samenleving zich spontaan richting
duurzaamheid beweegt. Je mag
niet vergeten dat veel groepen in de
samenleving niet geïnteresseerd zijn
in verandering, net omdat die verandering
ingaat tegen hun belangen. Een
voorbeeld zijn de energiereuzen. Dat
is een diep politiek vraagstuk: welke
richting gaat onze samenleving uit?”
Hoe beïnvloedt dit mij als burger?
“Een voorbeeld waarmee we allemaal
geconfronteerd worden, is mobiliteit.
De files worden nog altijd langer.
Het wetenschappelijk denken over
systemen zegt dat in regimes de
wijziging moet gebeuren bij datgene
wat dominant is. In het mobiliteitsregime
bijvoorbeeld is de auto dominant
in het systeem, zowel op vlak
van structuur, regelgeving als beleid.
Regimes die contraproductief worden,
halen zichzelf onderuit. Iets dat je dus
ook ziet in de mobiliteit. Het regime
werkt zo goed, dat je té veel mobiliteit
genereert. Iedereen is mobiel en net
daarom staan we allemaal stil. Het
regime wordt dus contraproductief.
Je stoot op de grenzen van je eigen
regime.”
Wanneer vindt een transitie plaats?
“Radicale wijzigingen spelen zich niet
zomaar af. Drie voorwaarden moeten
vervuld zijn: het regime moet contraproductief
worden, het komt van
buitenaf onder druk te staan en het
ervaart druk van onderuit.”
“Die contraproductiviteit blijkt al uit
het voorbeeld van de mobiliteit. Er zal
een discussie ontstaan: moeten we
meer wegen bouwen, of moeten we er
juist voor kiezen om meer alternatieven
aan te bieden?”
“De druk van buitenaf, dat zijn grote
trends in de samenleving. In dit geval
bijvoorbeeld de klimaatverandering.
Kunnen we blijven doen wat we altijd
normaal vonden? We zijn lang niet
meer de enige ontwikkelde landen die
van dit comfort willen genieten en dat
laat zich voelen, dat creëert een druk
van buitenaf.”
“Ten slotte is er de druk van onderuit.
Er ontstaan niches en experimenten
van mensen die het anders willen
doen. Meerdere mensen die een auto
delen, kiezen voor elektrisch vervoer
met een meer beperkte actieradius,
gaan winkelen met de bakfiets, …”
“Transitie speelt zich niet zomaar af.
Deze drie voorwaarden gaan dat stimuleren.
Als die drie elkaar versterken,
maak je een grote kans dat er effectief
transitie zal plaatshebben. Let wel: de
kans op transitie verhoogt, het is geen
zekerheid dat het er ook echt komt.”
Stel, ik deel morgen mijn auto. Hoe
draag ik dan bij aan transitie?
“Eigenlijk zal dit soort acties drie grote
gevolgen hebben. Ten eerste zal je
mogelijke alternatieven tonen. Als het
regime niet goed meer functioneert,
zijn zulke alternatieven nodig om te
tonen wat er kan.”
ERIK PAREDIS: “Je mag niet vergeten dat veel
groepen in de samenleving niet geïnteresseerd zijn
in verandering, net omdat die verandering ingaat
tegen hun belangen.”
13