You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
POLITIEK<br />
Het volk en de chaos<br />
drs. Arend Jan Boekestijn<br />
Referenda maken meer kapot<br />
dan de liehebbers van directe<br />
democratie besefen. Het klinkt<br />
prachtig als de voortdenderende<br />
Brusselse trein een halt toe wordt geroepen.<br />
Het is echter de vraag of de Europese Unie<br />
(EU) er nog wel een crisis bij kan hebben.<br />
Referenda kunnen een nuttige rol spelen als<br />
een natie op een tweesprong staat en de regering<br />
een zware beslissing moet nemen. In<br />
1961hield president Charles de Gaulle een<br />
referendum over de onahankelijkheid van<br />
de Franse kolonie Algerije. Hij werd aan alle<br />
kanten aangevallen. Links verweet hem zijn<br />
bezuinigingen, het centrum zijn anti-Amerikanisme<br />
en zijn kritiek t.a.v. Europese<br />
integratie en de VN. Extreemrechts verweet<br />
hem zijn vredesinitiatieven ten aanzien<br />
van Algiers. De Gaulle besete dat de oorlog<br />
in Algerije niet kon worden gewonnen<br />
en besloot tot een referendum. Een meerderheid<br />
koos voor Algerijnse zelbeschikking<br />
en De Gaulle verstevigde zijn positie.<br />
Een ander voorbeeld is de overdracht van<br />
nationale bevoegdheden aan een supranationaal<br />
orgaan. In het geval van de<br />
Europese grondwet besloot een aantal EUlidstaten<br />
om deze reden het volk te raadplegen.<br />
Ook een controversiële uitbreiding van<br />
de Europese Unie is een goed onderwerp<br />
voor een referendum.<br />
Een referendum over het associatieverdrag<br />
met de Oekraïne is dat niet. Het opent een<br />
doos van Pandora. De negatieve uitslag van<br />
het Nederlandse referendum heet grotere<br />
gevolgen voor de stabiliteit in Europa dan<br />
de meeste Nederlandse kiezers besefen.<br />
De duivel zit niet noodzakelijkerwijs in het<br />
detail, maar vooral in de samenhang.<br />
De Nederlandse negatieve uitslag van het<br />
referendum zou zomaar kunnen leiden tot<br />
een Brexit. Ik geloof niet dat onze matrozenpet,<br />
Jan Roos, in het Verenigd Koninkrijk<br />
veel indruk zal maken, maar Brexit aanvoerder<br />
Nigel Farage, de leider van UKIP, zal<br />
zeker proberen om te surfen op het Nederlandse<br />
momentum. Aangezien de twee kampen<br />
elkaar ongeveer in evenwicht houden,<br />
kan het Nederlandse resultaat zomaar het<br />
nee-kamp in het Verenigd Koninkrijk aan<br />
een meerderheid helpen.<br />
‘Het monster<br />
van de directe<br />
democratie<br />
maakt meer kapot<br />
dan u lief is’<br />
Als dat gebeurt, is dat voor Nederland slecht<br />
nieuws. Den Haag wordt immers vermorzeld<br />
door de Frans-Duitse as als er geen<br />
Nederlands-Brits tegenwicht meer kan worden<br />
geboden. Britse uittreding betekent<br />
bovendien dat het protectionistische zuidelijke<br />
blok in de EU aan kracht wint.<br />
Daar komt nog bij dat Oost-Europa, dat<br />
toch al sikkeneurig is vanwege de EU-dwang<br />
om vluchtelingen op te nemen, veel te verliezen<br />
heet bij een Brexit. Oost-Europa kampt<br />
met een groeiende werkloosheid die enigszins<br />
werd verlicht door migratie, met name<br />
naar het Verenigd Koninkrijk. Die route<br />
wordt straks afgesloten waardoor de werkloosheid<br />
en het populisme zullen toenemen.<br />
Oost-Europa is een netto-ontvanger van<br />
EU-gelden en heet dus goede redenen om<br />
in de EU te blijven - maar populisten hebben<br />
daar geen boodschap aan.<br />
En dat alles komt op een moment dat de<br />
instroom van vluchtelingen van Libië naar<br />
Italië dramatisch toeneemt. Oostenrijk heet<br />
al aangekondigd om paspoortcontrole in te<br />
voeren bij de Brennerpas waar elk jaar twee<br />
miljoen vrachtwagens passeren. Dit zou het<br />
Schengen Verdrag ondergraven en eveneens<br />
de de gemeenschappelijke markt uithollen.<br />
De economische kosten die dit met<br />
zich meebrengen, zullen het populisme verder<br />
doen groeien. Compromissen in Brussel<br />
worden dan nog lastiger.<br />
Stel nu dat de deal met Turkije Griekenland<br />
in rustiger vaarwater brengt. Dan zal Noord-<br />
Europa het misschien aandurven om aan te<br />
sturen op een Grexit. Een Grexit kan echter<br />
niet plaatshebben zonder blijvende Europese<br />
steun aan Athene. De Nederlandse<br />
referendumwet kan deze steun echter van<br />
tafel blazen. Net zoals een trans-Atlantisch<br />
handelsverdrag met de VS in een Nederlands<br />
referendum kan sneven. De instabiliteit<br />
die daar het gevolg van is, biedt de<br />
Russische president Vladimir Poetin een<br />
uitgelezen kans om de Baltische staten nog<br />
meer te destabiliseren zonder dat de verdeelde<br />
NAVO reageert. Te weinig mensen<br />
besefen dat economie belangrijker is dan<br />
soevereiniteit. Een land kan soeverein zijn,<br />
maar geen greep hebben op het beleid van de<br />
handelspartners. Soevereiniteitsoverdracht<br />
is dus verdedigbaar als het onze invloed in<br />
andere staten vergroot. In al dit soort nuances<br />
lijkt niemand meer geïnteresseerd. Het<br />
monster van de directe democratie maakt<br />
meer kapot dan u lief is.<br />
Arend Jan Boekestijn studeerde geschiedenis en politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit. Vanaf 1989 is hij<br />
werkzaam bij de vakgroep geschiedenis van de Universiteit Utrecht. Van 2003 tot 2006 was hij lid van de klankbordgroep<br />
van de Nederlandse minister van Defensie. Vanaf november 2006 tot november 2009 was hij lid van de Tweede<br />
Kamer voor de VVD-fractie met de portefeuilles defensie en ontwikkelingssamenwerking. In november 2009 verscheen<br />
'De prijs van een slecht geweten'. In dit boek wordt de ontwikkelingsindustrie aan de kaak gesteld. In 2013 verscheen<br />
'Een onvolkomen Unie', over Europa en de eurocrisis. arendjanboekestijn@speakersacademy.nl<br />
© ANNEKE HYMMEN / PLAATJE VAN KAATJE<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2016</strong> 71
Change language