Zilver Magazine - Lente 2020

75 JAAR BEVRIJDING | TEKST MARCO KRIJNSEN ... BEELD PRIVÉCOLLECTIES FAMILIE HOEK EN SCHMOLZER EN ALBERT BARTELDS
De oorlog bracht twee Twentse kinderen voort met een bijzonder verhaal. Adri Hoek (76) werd in het
diepste geheim geboren in een onderduikershol bij Markelo. Frans Schmolzer (74) kwam voort uit een
liefdesrelatie tussen een Losserse vrouw en een Oostenrijkse Wehrmachtsoldaat.
Het hol bij Markelo
werd in 2013
opgeknapt en
toegankelijk gemaakt
Adri Hoek
met zijn
pleegmoeder
Willy
Hoften
Geheime
oorlogskinderen
melde huisarts verliep de bevalling op de
vroege ochtend van 29 januari 1944 zonder
problemen. Het zoontje, Adri genoemd,
kwam gezond ter wereld maar duidelijk
was dat hij niet in het onderduikershol kon
blijven. In het diepste geheim werd het
jongetje geëvacueerd en ondergebracht bij
de weduwe van een vermoorde Almelose
verzetsman. Pas na de oorlog zou hij met
zijn ouders worden herenigd.
De schuilplek
vlakbij de
buurtschap
Stokkum
Edu, Selma en Duco Hoek vroegen het wel eens aan
vader Izak hoe het binnen eraan toe ging. Een klein
bedompt hol van vier bij twee meter zonder keuken
of wc, met alleen een carbidlamp voor een beetje
kunstlicht. Zes joodse onderduikers zaten er negentien
bange maanden op elkaars lip. Zonder afleiding, maar
met de voortdurende angst dat ze ontdekt zouden worden.
En met ongedierte in een laag stro op de grond,
die diende als bed. Hoe was dat? Wat deden ze? Wat
voelden ze? Maar Izak Hoek wilde er niet over praten.
Als het over de oorlog ging, dan was het vooral met een
kwinkslag. Een grap of anekdote verdrong de traumatische
ervaringen onder de grond. Alleen ’s nachts
kwamen de emoties naar boven. Dan zag een van de
kinderen Izak Hoek beneden in de woonkamer huilen,
omdat ie vanwege de oorlogsbeelden in zijn hoofd
weer niet kon slapen.
Stokkum
In april 1943 doken zes leden van de joodse familie
Hoek uit Goor onder in een hol vlak bij de Markelose
buurtschap Stokkum. Ze werden van eten voorzien
door hun buurman, die het voedsel ophaalde bij verschillende
boeren in de omgeving. Bij een nabijgelegen
boerderij stond elke dag een bus schoon drinkwater
klaar, die de onderduikers ’s avonds in het donker
ophaalden. Overdag durfden ze nauwelijks naar buiten
uit angst om ontdekt te worden.
Al vrij snel bleek dat een van de drie vrouwen, Corrie
Hoek, zwanger was. Dankzij een ’s nachts opgetrom-
Steven Spielberg
In oktober 1944 moesten de onderduikers
het hol verlaten. De kans om ontdekt te
worden was inmiddels te groot geworden.
De familie Hoek bracht noodgedwongen
de overige maanden van de oorlog door
op verschillende onderduikadressen in
Twente. Toen de bevrijding een feit was,
deelden Andries en Corrie Hoek nauwelijks
hun ervaringen uit de oorlog met
zoon Adri. Pas in de jaren negentig gaven
ze meer openheid. Het stel behoorde tot
de 2.000 Nederlanders die deelnamen
aan het videoproject van regisseur Steven
Spielberg voor het USC Shoah Foundation
Institute. Wereldwijd werden tussen 1995
en 1998 52.000 getuigenissen opgenomen.
Het interview met Andries vormde de basis
voor de geschreven oorlogsherinneringen,
die Adri namens zijn vader op papier zette.
Ook de (na de oorlog geboren) kinderen
van Izak Hoek, de broer van Andries, kregen
amper iets te horen over de onderduikervaringen
van hun vader. Het hol bij
Markelo raakte na de oorlog in verval, maar
werd in 2013 opgeknapt en toegankelijk
gemaakt. Het hol laat zien onder welke
primitieve en benauwde omstandigheden
de zes joodse familieleden moesten leven.
De plek heeft voor de hier geboren Adri
een grote emotionele waarde. ‘Ongelooflijk
dat ze dat hebben overleefd’, vindt hij nog
altijd.
Begraven in een schoenendoos
Ook voor Frans Schmolzer zal de oorlog
nooit helemaal voorbij zijn. Hij is de zoon
van een Oostenrijkse Wehrmachtsoldaat en
een jonge Twentse vrouw. Hij reconstrueerde
het schrijnende levensverhaal van
zijn moeder, Truus ter Laak uit Overdinkel.
Zij ging, om het gezin financieel te ontlasten,
tijdens de oorlog werken in de kost
in Alkmaar. Daar kwam ze militair Franz
De kinderen van Izak Hoek kregen amper iets te
horen over de onderduikervaringen van hun vader
Boek ‘De
oorlog gaat
nooit voorbij’
De uitgebreide versies
van de verhalen
over Adri Hoek en
Frans Schmolzer
staan samen met 23
andere Overijsselse
oorlogsverhalen in het
boek ‘De oorlog gaat
nooit voorbij’. Het boek
is voor € 24,95 in de
boekhandel verkrijgbaar.
36 zilver magazine
zilver magazine
37