Prentbriefkaarten magazine 144

DOCUMENTEREN / UITGEVERS EN DRUKKERS
Prentbriefkaarten van Amsterdam,
uitgegeven door N.J. Boon
Afb.1 en 1a Kaarten van
de Wereldtentoonstelling
in 1895, toegeschreven aan
N.J. Boon.
Afb.3 De typische A van
drukker Senefelder
Tabel 1
Joost Haverman
Er zijn in de loop der jaren veel prentbriefkaarten
van Amsterdam gedrukt. Het kost niet veel
moeite een flinke stapel bij elkaar krijgen. Om
in zo een stapel enige orde te brengen kun je de
kaarten sorteren, bijvoorbeeld naar onderwerp
zoals straat of wijk, brandweer, volksleven of
trams. Sorteren naar druktechniek zoals fotokaarten
of litho’s is ook een mogelijkheid. Ik heb
ervoor gekozen de kaarten hoofdzakelijk per
uitgever te groeperen. Dat is overzichtelijk bij
kleine uitgevers, die zich beperkt hebben tot enkele
series. Bij grote uitgevers, die veel gepubliceerd
hebben over een langere periode, is verder
uitsplitsen nodig, op een of andere manier. Hoe
dat zou kunnen wordt beschreven in dit artikel.
Uitgevers van prentbriefkaarten Amsterdam
In het begin van de vorige eeuw waren er in
Amsterdam vijf grote uitgevers actief. Deze
TYPE KAART
A Met ongedeelde adreskant
1 series kaarten met een bepaald kenmerk
2 series kaarten zonder kenmerk, met opdruk in ZWARTE letters
3 series kaarten zonder kenmerk, met opdruk in RODE letters
B Met gedeelde adreskant
1 verklarende tekst aan de beeldzijde
2 verklarende tekst aan de adreszijde
“big five” zijn, in alfabetische volgorde: Boon,
Glückstadt & Munden (G&M), Nuss, Trenkler
en Schaefer. De Duitse firma Trenkler was tevens
drukker. G&M uit Hamburg heeft misschien
in een latere fase ook zijn kaarten zelf gedrukt.
Boon, Schaefer en Nuss waren gevestigd
in Amsterdam als uitgever en lieten het drukken
aan anderen over. De kaarten van Trenkler
en G&M zijn het makkelijkst te ordenen, omdat
ze genummerd zijn. Hierbij had Trenkler vanaf
1904 de gewoonte om bij een herdruk de nummers
van de foto›s hetzelfde te houden. De layout
veranderde wel geregeld. G&M nummerde
de kaarten chronologisch. Een herdruk van
een afbeelding kreeg een nieuw (hoger) nummer.
Bij de andere drie ligt het ingewikkelder.
Over Schaefer zijn de afgelopen jaren in dit
tijdschrift een aantal artikelen verschenen, van
de hand van Henk Nieuwenhof. Jan Spoorenberg
c.s. hebben de geschiedenis van Jos. Nuss
beschreven. Hierna aandacht voor de uitgever
N.J.Boon. Boon heeft veel kaarten laten drukken.
Niet alleen topografische, maar ook «gelegenheidskaarten»
(bij bijzondere gebeurtenissen
als koninklijk bezoek of overstroming) en
fantasiekaarten. Ik beperk me tot de kaarten
van Amsterdam. Dat zijn grotendeels de kaarten
waar Amsterdam op gedrukt staat. Op bijna
alle kaarten is Boon als uitgever vermeld.
N.J.Boon
Nicolaas Jan Boon is geboren op 3 maart 1862.
In 1886 vestigde hij zich als uitgever in Amsterdam.
Hij stierf op 59-jarige leeftijd, op 3 september
1921 [1]. Boon gaf naast boeken, prentbriefkaarten
en almanakken ook het bekende weekblad
“De Prins” uit. In een necrologie wordt
hij de eerste uitgever van Ansichtskaarten in
Nederland genoemd [2]. Het Nieuwsblad voor
den Boekhandel schrijft: “Hoogst bescheiden
en eenvoudig hield hij zich op den achtergrond,
man van krachtig initiatief, van scherp zaken
inzicht, volharding en zelfstandigheid, gevoel,
wilskracht en energie, die zich bij een ieder bemind
maakte die met hem in aanraking kwam”.
De Amsterdamse kaarten van Boon
Bij het maken van een indeling van de Boonkaarten
had ik in de eerste opzet het eindresultaat
niet scherp voor ogen. Het heeft zich al
doende ontwikkeld van een vaag concept tot een
34 Prentbriefkaarten Magazine 144 - 2e kw 2020