Prentbriefkaarten magazine 144

UITGEVERS EN DRUKKERS
Afb.9 en 9a Een lichtdrukkaart
van de feestelijkheden
in 1901 met de naam van
drukker Emrik & Binger.
Kleurenkaarten
Behalve litho’s met één kleur en eventueel nog
een steunkleur, bestaan er ook meerkleurenlitho’s,
waarvan de oudste vermoedelijk uit 1893
dateren. De adreszijde is wit en daarop staat in de
kop alleen het woord BRIEFKAART, gedrukt in
een derde lettertype dat sterk op de twee eerdere
lijkt, maar waarvan de poot van de eerste letter
R iets langer doorloopt. De overeenkomsten met
de kaarten met de een- en tweekleurige litho’s
zijn de paarse kleur van BRIEFKAART, het
woordje AAN en de twee schrijfregels. Daarom
nemen wij aan, dat ook deze kaarten van Emrik
& Binger afkomstig zijn (afb. 6 en 6a).
Lichtdrukkaarten
We kennen kaarten van Emrik & Binger (geleverd
aan Boon e.a.), uitgevoerd in lichtdruk en
met een witte in plaats van een roze of blauwe
adreszijde. In 1897 verschijnen deze kaarten voor
het eerst, maar dan nog zonder de naam van de
drukker. Dat zijn dan zowel één- als tweeregelige
kaarten. Was het tot dan toe door de kleur
van de adreszijde en de gelijksoortige afbeelding
wel duidelijk dat we steeds met dezelfde
drukker van doen hadden, dat is vanaf dan dus
anders. Bij de tweeregelige kaarten wordt (Carte
Postale.) – afgezien van de initialen – ook niet
langer in hoofdletters gedrukt, maar in kleine
letters (afb. 7 en 7a).
In plaats van de vierregelige kop van de blauwe
kaarten uit 1895 komt in 1898 ook een nieuwe
vierregelige versie in gebruik. Ook die heeft een
witte adreszijde (afb. 8 en 8a) en ook hier zijn de
litho’s door lichtdrukken vervangen.
Er bestaan echter niet alleen verschillen tussen
de nieuwe één-, twee- en vierregelige kaarten en
de oude lithokaarten, maar ook overeenkomsten.
Die betreffen allereerst de tekst op de adreszijde,
die aanvankelijk nog steeds wordt gedrukt in een
van paars tot rood-paars variërende tint. Verder
is de gebruikte letter voor BRIEFKAART van het
oude type met de lange R. Daarnaast zijn er nog
steeds het woordje AAN en de twee even lange
schrijfregels. De overeenkomst van de kleuren,
het lettertype, het woordje AAN, de twee
schrijfregels en het gegeven dat de lithokaarten
door de wijzigingen naadloos of vrijwel naadloos
worden opgevolgd door kaarten met lichtdrukken,
vormen geen glashard bewijs dat al
deze kaarten afkomstig zijn van dezelfde drukker
als de litho’s, maar maken dat ons inziens
wel heel aannemelijk.
De nieuwe vierregelige opmaak werd onder
meer toegepast bij kaarten die in 1901 door de
uitgevers N.J. Boon en Jos. Nuss in Amsterdam
en mevr. A.M. Amiot in den Haag werden uitgegeven
van het bezoek van het koninklijk paar
aan Amsterdam. Het bijzondere van deze kaarten
is, dat er behalve de naam van de respectievelijke
uitgever voor het eerst ook die van de
drukker op staat: Emrik & Binger in Haarlem
(afb. 9 en 9a).
Eerste Nederlandse drukker?
Als Emrik & Binger al vroeg prentbriefkaartdrukker
was, was hij dan ook de eerste Nederlandse
drukker? Dat is nog niet met zekerheid
aan te tonen. Als we ons laten leiden door de
data van de poststempels op de tien nu bij onze
vereniging vroegst bekende Nederlandse topografische
kaarten, zien we dat Römmler &
Jonas in Dresden met 22 mei 1892 de vroegste
is. Dan volgt G.J. Thieme in Arnhem met 7 juli
1892, daarna Emrik & Binger met 20 juli (waarover
hieronder meer), dan tweemaal opnieuw
Römmler & Jonas, waarna de volgende vijf
plaatsen voor de drukker zijn die wij ook voor
Emrik & Binger aanzien. Van de Nederlandse
drukkers wint Thieme dus nog, met als goede
tweede Emrik & Binger. Het is zeker niet uitgesloten
dat de Arnhemse drukker, die voor zover
bekend slechts sporadisch kaarten heeft uitgegeven,
door een nieuwe vondst nog eens wordt
ingehaald door de lithodrukker die wij voor
Emrik & Binger aanzien.
Prentbriefkaarten Magazine 144 - 2e kw 2020 7