informatie - Erfgoed à la Carte Den Helder

3. 3. Zó Zó zat zat het het in in de de tijd tijd van van de de de steden steden en en staten.
staten.
Achtergrondinformatie Achtergrondinformatie voor voor de de leerkracht
leerkracht
Wonen
Wonen
In de 13e eeuw woonden de bewoners van de Kop van Noord-Holland
en West-Friesland voor een groot deel op nieuw ontgonnen land. De
bewoners van het platteland bleven niet lang op eenzelfde
woonplaats. De nederzettingen werden vaak op dezelfde manier
ingedeeld. Ze bestonden uit rechthoekige, aan elkaar grenzende
stukken grond, gescheiden door sloten voor afwatering. De woningen
lagen aan de korte kant van de percelen. Dat is op een groot aantal
plaatsen in de Kop en West-Friesland nog goed herkenbaar
(Westerland op Wieringen, ten zuiden van Kolhorn, in Oostelijk West-
Friesland ).
De huizen waren eenvoudige houten boerderijen van ongeveer 20 bij
6 meter. Het dak rustte op loodrechte palen in de lange wanden. Dit
blijkt uit archeologische opgravingen.
Over de indeling van de woning is niet veel bekend. Het is mogelijk dat alle activiteiten in een ruimte
plaatsvonden. Het is bekend dat er in Assendelft zulke woningen zijn geweest. Deze waren wel van een iets
later tijdstip. Maar vermoedelijk weken ze niet veel af van de woningen van de eerste bewoners.
Een eeuw later waren de boerderijen behoorlijk veranderd. Er stond een grote schuur midden in het
landbouwbedrijf. Er werd meer gebruikt gemaakt van baksteen in plaats van hout en de boerderijen werden
groter, ongeveer 29 meter bij 15 meter. Ook de bouwkundige opzet wijzigde; de meeste boerderijen
bestonden nu uit drie verschillende delen.
Uit sommige plattelandsnederzettingen ontstonden de eerste steden. Dat gebeurde door groei van een
dorpje of door het samengroeien van enkele nederzettingen. Aan sommige steden werden soms bepaalde
rechten verleend, die het dorp tot een echte stad maakten.
De steden ontstonden in vele gevallen op strategisch punten (kust, doorwaadbare plaats in een rivier, op
kruispunt van wegen, bij landaanwinning). Daar was veel handel en werd de economie sterk gestimuleerd.
Vaak was er maar een beperkt grondgebied, dus werden de huizen dicht op elkaar gebouwd. Als er wel
ruimte was, dan breidde de stad zich uit, aansluitend aan de oorspronkelijke stad.
De boerderijen en woningen in de stad werden niet gemaakt van natuursteen. Dat was namelijk in de Kop
van Noord-Holland niet voorhanden. Wel werden zwerfstenen, afkomstig van Wieringen en Texel, gebruikt
voor toegangswegen en fundamenten van woningen. Deze gesteenten waren na de laatste ijstijd
achtergebleven op de eilanden.
Uit de periode van de 11e tot 14e eeuw zijn er resten van bewoning gevonden in en nabij de voormalige terp
Het Torp . Het zijn zgn. huisplattegronden, aangetroffen, in de wijk De Schooten in Den Helder. Tevens zijn
vergelijkbare resten aangetroffen nabij het Hooge Oude Veer (gemeente Anna Paulowna), een
oorspronkelijke getijdenstroom, daterend uit de 12e Eenvoudige nederzettingen
eeuw.
Het Het kasteel
kasteel
Kastelen hadden een defensieve of beschermende functie en lagen op strategische punten in het
landschap of nabij een stad. Slechts een zeer beperkt aantal van de kastelen uit de 13 e eeuw bezat een
woonfunctie. Alleen de kastelen waar een koning, graaf, keizer of een politiek, administratief centrum was
gevestigd hadden een woonfunctie. Andere kastelen hadden uitsluitend legereenheden als regelmatige
bewoners.
Hoewel het verblijf op een kasteel in de loop van de eeuwen sterk is geromantiseerd, was het verblijf op
een kasteel in werkelijkheid niet prettig. Denk alleen al aan de kou in de vertrekken. Een kasteel was nooit
geheel warm te stoken. Ook met de hygiëne was veel mis. De slotgracht werd gebruikt als riool waardoor er
veel ongedierte werd aangetrokken. De stank moet vooral in de zomer ondraaglijk zijn geweest.
Een kasteel was in de eerste plaats een product van macht en welstand. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk
door de versterkte bakstenen torens die op het platteland verrezen. Zulke torens werden gebouwd in een
periode van economische groei op het platteland. De eigenaren ontleenden status aan dergelijke
gebouwen. De bouw was kostbaar (het materiaal moest van ver komen en de bouw geschiedde door
gekwalificeerde ambachtslieden). Om het aanzien nog meer te vergroten, werden sommige van deze
bouwwerken op een kunstmatig heuveltje gebouwd.
11