informatie - Erfgoed à la Carte Den Helder

omgeving van de kustlijn werd steeds droger en verstoof.
Daardoor zorgde de Noordzee steeds vaker voor overstromingen. Onder invloed van enorme stormen
werden gaten geslagen in de tot dan toe gesloten kustlijn. Het zoute zeewater drong ver het gebied in. Het
omvangrijke veengebied raakte verzilt en vernietigde het veen. Bovendien werd er zeeklei afgezet, dat ook
zout bevat.
Tussen de zeegaten Marsdiep en De Zijpe ontstond aan het eind van de 12 e eeuw een nieuw zeegat, ’t
Heersdiep, met als gevolg dat Huisduinen een eiland wordt. Het zeegat kreeg al snel de afmeting die
overeenkomt met het toenmalig Marsdiep. Omstreeks 1500 begon ‘t Heersdiep geleidelijk te verzanden.
De overstromingen in deze periode worden toegeschreven aan de bodemdalingen in de Kop van Noord-
Holland. Deze verlaging was ontstaan bij het ontginnen. De aanleg van afwateringssloten en het open
ploegen van de bodem bevorderden de bodemdaling. De bodemdaling was aanzienlijk en bedroeg
ongeveer 2 cm per jaar.
In de dertiende eeuw werd het dus steeds meer noodzakelijk om de invloed van de zee te beheersen.
Daarom werden er dijken gebouwd, zoals de Westfriese Omringdijk. De eerste elementen van deze dijk –
verbindingen tussen enkele terpen in de omgeving van Medemblik - ontstonden in de 9 e eeuw.
Voedsel Voedsel en en en voedselvoorziening
voedselvoorziening
voedselvoorziening
Archeologische vondsten van botten, graten, zaden, vruchten,
schillen en schelpen geven een beeld van de eetgewoontes in de
late 13e eeuw. Van de granen zijn broodtarwe, gerst en gierst,
rogge en haven van belang. Ook peulvruchten zoals linzen, erwt
en duivenboon (een soort tuinboon) stonden op het menu.
Het aanbod van vruchten is enorm: van appel, peer, kers en
pruim en de wilde soorten als aardbei, braam, bosbes, vlier en
walnoot, wordt veel restmateriaal aangetroffen. Ook werden
vruchten uit andere streken geïmporteerd zoals de vijg en druif.
Boeren verbouwden veel op de ontgonnen terreinen. Door de
klimaatsverbetering en waterbeheersing mislukten de oogsten
bijna niet meer en was er in veel jaren een overproductie. Deze
producten werden verhandeld tegen andere goederen.
Aan het eind van de 13 eeuw nam het aantal bak- en braadgerei
in aantal toe. Dat zou kunnen betekenen dat er een verschuiving
optrad in het dieet, namelijk van vegetarisch naar dierlijk.
Rundvlees werd het meest gegeten. Daarna volgden
schapenvlees en geitenvlees. Varkenvlees kwam op de derde
plaats.
Ook werd er wilde eend, gans en verschillende soorten vis
gegeten.
Aardig is op te merken, dat de maaltijden van bijvoorbeeld de
grafelijke huishouding niet veel verschilden van het menu van
Middeleeuws banket
een burgerhuishouding in de stad. Wel werd de vorstelijke dis
aangevuld met hert, ree en everzwijn. Het meeste was afkomstig van wild, dat tot zijn eigendom behoorde.
Sporen van drankjes zijn niet bewaard gebleven. Water en bier worden veelvuldig genoemd in geschreven
bronnen. Van de overblijfselen van de maaltijd en de voorbereiding daarvan is veel bekend. Zeker is dat
weinig in eerste instantie werd weggegooid. Defecte houten eetgerei werd wel in de oven weggegooid en
diende als brandstof. Ook werden botten, gebroken keramiek, schillen en zaden etc. weggegooid. Dat
belandde achter het huis op een hoop, samen met dierlijke en menselijke uitwerpselen, of in en beerput. In
de periode van de houten huizen gebruikte men de menselijke en dierlijke mest voor het aansmeren van
de wanden.
Vervoer
Vervoer
In de eerste helft van de 13 e eeuw stonden grote delen van de Kop van Noord-Holland onder water. Het
belangrijkste transport vond plaats met kleine scheepjes. Alleen op de hoger gelegen gronden van Texel en
Wieringen en op de strandwallen bleef het droog. Daar ontwikkelden de nederzettingen zich verder en
bleven de karrensporen als verbindingswegen in gebruik.
In de tweede helft van die eeuw ontstond een betere organisatie van de waterhuishouding.
18