NHA UITGELICHT juni 2022 / nummer 18

# 18 | Meer van de mensen, dan van het steen
Lieuwe Zoodsma in 1998.
Rechterpagina Opening zomertentoonstelling
over Fotopersbureau de Boer.
Lieuwe Zoodsma met Poppe de Boer,
2016.
begon met de door de provincie
Noord-Holland aangestuurde
vorming van regionale archieven.
Haarlem moest uitgroeien tot
het centrale archief voor de regio
Zuid- en Midden-Kennemerland,
maar dit ging niet zonder slag of
stoot. ‘Hoe verder de gemeente
van Haarlem lag, hoe gemakkelijker
het ging,’ weet hij nog. ‘Hoe
dichterbij, hoe moeilijker.’
‘Ik kan me nog goed herinneren,’
vertelt hij, ‘dat ik in het raadhuis
van Heemstede op bezoek
ging bij burgemeester Van den
Broek-Laman Trip. Ze rookte
zo’n dun sigaartje. “U denkt
toch niet, meneer Zoodsma, dat
Heemstede haar archieven naar
Haarlem gaat overbrengen?’
Haarlem sprak ze met ‘ae’ uit,
om het zomaar te zeggen. Ik heb
de blaren op mijn tong moeten
praten om de gemeentebesturen
van Heemstede en Bloemendaal
te overtuigen dat het echt ook in
hun voordeel was als ze gingen
samenwerken in één centrale
archiefinstelling met alle bijbehorende
faciliteiten.’
Uiteindelijk lukte het hem om
de regiogemeenten voor zich te
winnen. ‘Het ging erom dat je
elkaar leerde kennen. Door bij
hen op bezoek te gaan, zagen
ze mij niet als een bedreiging.
Samenwerking zou ons allemaal
beter maken. Bennebroek kwam
als eerste over de brug, toen
Zandvoort, toen Haarlemmerliede-Spaarnwoude.’
Heemstede en Bloemendaal
volgden later. Beslissend was
het verbond dat Haarlem met
Als je eens
wist wat er
allemaal ligt
bij ons
Velsen sloot. ‘Die gemeente
besloot onder meer te bezuinigen
op cultuur en ook het eigen
gemeentearchief op te doeken.
Op de zolder van Beeckestijn, dat
ook werd afgestoten, spraken
we met vertegenwoordigers van
de gemeente. Men was bereid
om het archief in Haarlem onder
te brengen, op één voorwaarde:
‘Haarlem’ mocht in de naam
van de nieuwe instelling niet
voorkomen. Dat gaf in Haarlem
consternatie, maar uiteindelijk
werd dit de Archiefdienst voor
Kennemerland (AvK). En voor
Heemstede en Bloemendaal was
dit het laatste zetje dat ze nodig
hadden om ook overstag te
gaan.’ Toen de AvK eenmaal een
feit was, waren ook Beverwijk,
Heemskerk en Uitgeest binnen
twee jaar aan boord.
Erfgoedpolitiek
De naam ‘Noord-Hollands
Archief’ suggereert dat dit heel
Noord-Holland omvat, wat bij
buitenstaanders nog weleens tot
verwarring leidt. Zoodsma legt
uit dat het Rijksarchief in Noord-
Holland vanouds in provinciehoofdstad
Haarlem gevestigd
was. ‘Na de fusie per 1 februari
2006 met de AvK moest uit de
naam van de nieuwe instelling de
provinciale inbedding blijken. Dat
was goed uit te leggen aan de
aangesloten gemeenten.’ Inmiddels
berusten ook de archieven
van Aalsmeer, Haarlemmermeer
en Uithoorn bij het NHA, en
dankzij de fusie met het Rijksar-
chief in Noord-Holland ook alle
archieven van rijks- en provinciale
instellingen in Noord-Holland.
Gedurende de vaak taaie besprekingen
met gemeentebesturen
kwam hij direct in aanraking met
de plaatselijke erfgoedpolitiek.
Hij moest dan al zijn vaardigheden
als verbinder inzetten om
gemeenten aan boord te krijgen.
‘Dat vond ik mateloos interessant.
Hoe colleges van B en W
opereren, hoe gemeenteraden de
besteding van budgetten verantwoorden.
Er was nooit geld voor
erfgoed, maar zodra er sprake
van was dat een lokaal archief
zou verhuizen naar Haarlem, was
het ineens ‘ons erfgoed’. Dan
was het wel handig als ik, als
archivaris, op de publieke tribune
zat. Zo leerde ik de politiek-bestuurlijke
verhoudingen kennen
en leerde de politiek ook mij
kennen.’
‘Het is zó belangrijk om goed
te netwerken,’ benadrukt hij.
‘Op politiek-bestuurlijk terrein,
regionaal, provinciaal. Van de
burgemeesters tot de commissarissen
van de Koning aan toe.
Daarnaast zijn er de contacten in
het Haarlemse veld van cultuurinstellingen.
Het NHA is geen
gemeentelijke instelling, we zijn
als openbaar lichaam zelfstandig.
Dat gaf ons de kans om ons
te profileren als een culturele
instelling en mee te doen in
de erfgoedcoalitie in Haarlem,
waar ook bijvoorbeeld het Frans
Halsmuseum, Het Dolhuys en de
Bibliotheek Zuid-Kennemerland
in zitten. In 2016 kreeg bijvoorbeeld
iedereen met bezuinigingen
te maken. We zijn er toen
met elkaar in geslaagd de pijn
te verdelen en allemaal ons
steentje bij te dragen. Dat zorgde
voor een grote solidariteit. En de
gemeente zag dat we geen losse,
opzichzelfstaande instellingen
zijn, maar één partij vormen, met
één blik.’
Nacht van Haverkort
Zijn periode als ‘bouwheer’
begon met ‘de Nacht van Haverkort’
in november 1997, toen
het stadsbestuur besloot om op
initiatief van cultuurwethouder
Jan Haverkort de opbrengst uit
de verkoop van het gemeentelijk
kabelbedrijf – 120 miljoen gulden
– beschikbaar te stellen voor
de vernieuwing van de cultuurinstellingen.
Zoodsma begint te
glimmen wanneer hij terugdenkt
aan de raadsvergadering waarin
het archief 6,6 miljoen gulden
kreeg toebedeeld voor een verbouwing
van de Janskerk en de
bouw van een nieuw depot.
Smakelijk: ‘’s Nachts om drie uur,
alle toehoorders weg, behalve ik.
Ik dacht, als ik nu wegga, is dit
agendapunt naar de filistijnen.
Dus bleef ik op de publieke tribune
zitten, en aan het einde van
de vergadering zei burgemeester
Jaap Pop: “Dames en heren, we
zijn klaar, verder schuiven we
12
13