Grond Weg Waterbouw NL 04 2023

THEMA WATERWERKEN
Tekst | Roel van Gils Beeld | Van Schaik
Drijvend natuureiland
van geperste wilgenmat
Amsterdam is weer een nieuw stukje land rijker. Strandeiland is met 82 hectare het grootste
eiland van IJburg. De komende jaren verrijzen hier tot wel 6.200 nieuwe woningen. Parallel aan
dit nieuwe stukje Amsterdam is een 3 hectare groot Natuureiland aangelegd met rietlandschap
en een mosselbank. De basis daarvoor werd gelegd met de Schaikmat, die hier voor het eerst op
grote schaal is toegepast. Een uniek en uitermate duurzaam product van vaderlandse bodem.
De basis voor Natuureiland werd gelegd met de Schaikmat.
De Schaikmat is een ontwikkeling van Van
Schaik, al meer dan zestig jaar gespecialiseerd
in de vervaardiging van griendhout-gerelateerde
producten. “Het is een duurzaam en bovendien
lokaal alternatief voor de kokosmat”,
zegt directeur Teba Jongenotter. “Het initiatief
voor de Schaikmat is een jaar of acht geleden
ontstaan. Sindsdien hebben we de wilgenmat
steeds verder doorontwikkeld en telkens uitvoerig
getest op kleinschalige projecten.” Natuureiland
op IJburg is het eerste écht grote
project waar de Schaikmat is ingezet. Van
Schaik leverde en plaatste maar liefst 12.000
m 2 van de geperste wilgenmat.
INHEEMS PRODUCT
De Schaikmat leent zich voor verschillende
toepassingen, zoals een stevige bodem- en oeverbescherming,
maar kan ook worden toegepast
als drijvend eiland. “Dat laatste om een
ecologische meerwaarde te creëren in watergangen
of gewoon om het aanzicht te verfraaien”,
verduidelijkt Teba. “Bij Natuureiland was al
tijdens de ontwerpfase bedacht dat er een rietstrook
moest komen. Aanvankelijk uitgevoerd
in kokosmatten, maar opdrachtgever Gemeente
Amsterdam en aannemer Combinatie IJburg
stonden open voor alternatieven. Zodoende
hebben wij onze Schaikmat aangeboden. Een
inheems en duurzaam product, gebaseerd op
wilgenhout, dat gewoon in Nederland groeit
en wordt verwerkt. Dit in tegenstelling tot kokos
dat van ver moet komen. Het gebruik van
wilgenhout is ook interessant voor natuurbeheerorganisaties,
omdat door de afname van
het product de traditionele grienden veel beter
in stand kunnen worden gehouden.”
DIVERSE SOORTEN BEPLANTING
Van Schaik heeft een methodiek ontwikkeld om
de matten machinaal te produceren. “Na het
snoeien, worden de wilgentakken (tenen) op
onze productielocatie in Ingen voor een periode
van enkele maanden te drogen gelegd. Vervolgens
worden de losse takken in de machine samengeperst
en gevlochten tot de Schaikmat van
ongeveer 2 bij 2 meter en in dikte variërend van
10-20 cm”, legt Teba uit. “Voor het samenbinden
van de takken maken we gebruik van onbehandeld
ijzerdraad van 2 mm dik. Het idee
achter dit concept is dat de hele mat inclusief
metaaldraad op termijn vergaat, waarna de natuur
de functie overneemt. In tussentijd heeft de
beplanting de kans gehad om zich te wortelen.
Voor de mat zijn diverse soorten beplanting geschikt,
variërend van helofyten tot moerasplanten.
Hier op Natuureiland is gekozen voor riet.”
De matten voor Natuureiland zijn door Van
Schaik op het droge met elkaar verbonden,
verankerd en voorzien van de rietplanten. Pas
daarna is het gebied onder water gezet. “We
zijn nu ruim een jaar verder en het enige dat
je ziet, zijn de strakke lijnen van groen riet. De
matten liggen zo’n 30 cm onder water en zijn
grotendeels volgroeid met wortels. Wat ons
betreft dus nu al geslaagd”, zegt Teba trots en
voegt eraan toe dat de Schaikmat ook uitermate
geschikt is voor het vergroenen van oevers,
zoals gesteld in de Kaderrichtlijn Water (KRW).
“De duurzame mat is zelfs bestand tegen een
hoge golfslag en sterke waterstroming.” ■
28