COLLECT België November 2023

‘Na de oorlog was
alle kunst uit de
nazitijd ineens fout’
JELLE BOUWHUIS
“De Große Deutsche Kunstausstellung gaf de
aandacht voor beeldende kunst een enorme
impuls en was maatgevend voor de carrières
van veel kunstenaars”, zegt Bouwhuis.
“Hun werken werden tegen hoge prijzen
aangekocht door particulieren en bovenal
door de partijtop. Daarnaast werden ze op
grote schaal gereproduceerd, gecatalogiseerd
en besproken in kunsttijdschriften.
Het was een heus kunstbedrijf. Honderden
kunstenaars verwierven grote bekendheid
en kenden commercieel succes. Ongeveer
2500 namen minstens één keer deel aan de
Große Deutsche Kunstausstellung. Het is interessant
om te zien wat ze deden voor 1933
en na 1945. Daarover is weinig bekend.”
Wat is er na de oorlog van hen en hun
kunst geworden?
Seinen: “Sommigen werden met de nek
aangekeken, afhankelijk van hoe excessief
ze het regime hadden gesteund.”
Bouwhuis: “Na de oorlog vond een inversie
plaats: alle kunst uit de nazitijd was ineens
fout. Vanwege de associatie met nationaalsocialistische
cultuurpolitiek werden
kunstenaars uit die periode grotendeels genegeerd,
zeker door de kunstmusea. Ze komen
marginaal of helemaal niet voor in de
geschiedenisboeken over moderne kunst.”
MARKTWAARDE
Of de kwaliteit van hun werk een plaats in
de kunstgeschiedenis verdient, is misschien
de grootste vraag, vindt Bouwhuis. “In ieder
geval is er op de tentoonstelling werk te
zien van kunstenaars die in de vergetelheid
raakten omdat hun stijl met het naziregime
ten onder ging. Over het algemeen maakten
zij geen specifieke nazikunst. Het gros
werkte voordien al in de realistische stijl.”
Waar werden de werken voor deze
tentoonstelling gehaald?
Bouwhuis: “De kern van de selectie van
kunstenaars is bepaald door werken die op
de diverse edities van de Große Deutsche
Kunstausstellung te zien waren. De meeste
werden aangekocht door de staat, doorgaans
in naam van Hitler. Ze worden nu
beheerd door het Deutsches Historisches
Museum in Berlijn, dat voor deze ten-
Tentoonstellingsaffiche Entartete Kunst in 1937
in München.
toonstelling de meeste werken in bruikleen
geeft. Andere bruikleengevers zijn de
Pinakothek der Moderne in München en
enkele particulieren.”
Wat is de marktwaarde van deze kunst?
Seinen: “Allerlei veilinghuizen bieden deze
kunst aan, Hermann Historica bijvoorbeeld.
Het is soms gissen naar de bedoelingen
van de koper. Niet iedereen koopt deze
werken voor hun kunsthistorische waarde.
Deze kunst trekt foute mensen aan, is in
trek in uiterst rechtse kringen, waar ze
het leuk vinden om een nazigerelateerd
object in huis te hebben. Ook mensen
met belangstelling voor parafernalia uit
de Tweede Wereldoorlog komen erop af.
Een realistische taxatie van deze werken is
niet mogelijk. Er zijn geen referenties. Deze
kunst is een fremdkörper in de kunstgeschiedenis,
ze is niet officieel bijgeschreven.
Sommige dingen gaan voor te veel
geld weg omdat iemand dat, om welke
redenen ook, heel graag wil. Andere dingen
zijn spotgoedkoop, als je het afzet tegen de
kwalitatieve waarde van het werk. Maar er
is zeker een markt voor deze werken.”
BEZOEKEN
Adolf Reich, Das größere Opfer, 1943, 230 x 260 cm. Collection Deutsches Historisches Museum, Berlijn. Foto: A. Psille.
Kunst in het derde rijk – Verleiding
en afleiding
12-11 t/m 24-03
Museum Arnhem
www.museumarnhem.nl
49