Vorsten 4 2024 inkijkexemplaar

Het was te verwachten na de abdicatie
van de Deense koningin Margrethe: ook in
Zweden en Noorwegen werd vroegtijdig
aftreden onderwerp van gesprek. De kwestie
leidde in Noorwegen zelfs tot een nationaal
debat. Maar koning Harald weet heel goed
wat hij wil: op de troon blijven.
TEKST KARLIJN HOFTIJZER
Laat één ding heel duidelijk zijn, aldus koning Harald: ‘Ik blijf bij
wat ik altijd heb gezegd, namelijk dat ik een eed heb afgelegd bij het
Noorse parlement en dat deze een leven lang geldig blijft.’ Eind januari
wordt de 87-jarige koning van Noorwegen gevraagd of het besluit van
collega Margrethe bij hem een denkproces over mogelijk aftreden aan
het werk heeft gezet. De vraag volgt tijdens een nationaal debat in
Noorwegen: zou een abdicatie een wijs besluit zijn?
Begrijp de Noren niet verkeerd, ze zijn dol op hun koning. Ze zijn blij
met zijn werk, ze vinden hem nuchter en oprecht, ze waarderen zijn
empathie en humor. Uit een peiling ter gelegenheid van zijn verjaardag
blijkt dat 64 procent vindt dat hij tot zijn dood moet blijven regeren.
Maar aftreden heeft zo zijn voordelen, vindt ook Noors historicus
Trond Norén Isaksen. Zijn opiniestuk in de Noorse krant Aftenposten,
waarin hij beargumenteert waarom vorsten rond hun tachtigste
zouden moeten aftreden, is de aanleiding voor de discussie die tot
op de landelijke televisie wordt gevoerd. Net als andere mensen leven
vorsten tegenwoordig (gemiddeld) langer. ‘Dat zorgt voor een periode
van een aantal jaar waarin ze hun taken slechter kunnen uitvoeren en
het zorgt voor een troonopvolger op leeftijd’, ziet Isaksen. ‘Kijk maar
naar koning Charles, hij was bijna 74 toen zijn moeder Elizabeth op
haar 96ste stierf. Als Charles net zo oud wordt, is William dik in de
zestig als hij de troon erft.’
Isaksen ziet hoe het anders kan, zoals in Nederland, waar Juliana op
haar 71ste aftrad waardoor Beatrix op haar 42ste koningin werd. Juliana
werd bijna 95 – Beatrix zou pas op haar 66ste begonnen zijn als met
pensioen gaan aan het Nederlandse Hof niet gebruikelijk zou zijn. ‘Het
is het vermelden waard dat Beatrix, Albert en Juan Carlos nog allemaal
leven en Willem-Alexander, Filip en Felipe dus nu nog troonopvolgers
zouden zijn – op hun 56ste, 63ste en 56ste – als hun moeder of vader tot
de dood zou regeren’, aldus Isaksen.
‘Er zullen maar weinig bedrijven zijn die
een CEO van 80 of 90 willen hebben. Het
ontbreekt ze aan kracht en ze zouden wellicht
minder voortvarend zijn in het opzetten van
langetermijnprocessen. Oudere mensen
hebben natuurlijk veel toe te voegen. Maar
ik denk dat ze niet de topposities moeten
bezetten, maar juist een stap terug moeten
zetten om een ondersteunende rol te spelen,
voor zover ze dat kunnen, zoals prinses
Beatrix dat doet.’
Persoonlijke interpretatie
Als reactie op Isaksens opiniestuk riep een
Noorse journalist de koning op om af te
treden, waarna een debat werd georganiseerd
door de Noorse tv-zender NRK. In dit debat
haalde Isaksen bovenstaande argumenten voor
aftreden aan, waarbij hij wil benadrukken dat
hij zelf nooit de koning heeft opgeroepen om
af te treden. Genoemde argumenten tégen
aftreden zijn volgens Isaksen dat het nou
eenmaal de traditie is, dat het afdoet aan de
mystiek van de levenslange roeping en dat
iedereen verdrietig zou zijn als de koning zou
overlijden. ‘Dat zullen we sowieso wel zijn,
of hij nou aftreedt of niet’, voegt Isaksen
daaraan toe.
Daags na het debat antwoordt Harald stellig
dat hij niet aftreedt. Isaksen: ‘Hij gaf twee
redenen. Dat hij gelooft dat de eed die hij in
1991 heeft afgelegd om in overeenstemming
met de Grondwet te regeren, voor het leven
22