OnzeJeugd.NU 2024 08/09

Dit is het sociale model van inclusie,
dat er vanuit gaat dat onze context
bepaalt wat we normaal of afwijkend
vinden, juist ook in het onderwijs.
Hoe maken
we een context
waarin verschil de
nieuwe norm is?
Dit model stelt dus niet de vraag:
‘Individu, wat heb jij nodig om mee
te kunnen doen?’, maar stelt de vraag:
‘Hoe zetten wij al onze kennis, expertise,
ruimten, geld en mogelijkheden
in om onze context zo aan te passen
dat ieder kind zich er normaal voelt?’
Of iets kernachtiger: hoe maken
we een context waarin verschil de
nieuwe norm is? In Nederland lijken
we massaal te gaan voor het eerste
model. Een enorm uitdijende zorgstructuur,
steeds meer jeugdhulp en
ook steeds meer verwijzingen lijken
ons daarop te wijzen. We vinden
steeds meer individuele psychologische
antwoorden voor individuen
en onderschatten daarmee helemaal
ons pedagogisch en didactische palet
aan mogelijkheden.
Heroriëntatie
Je zou dus kunnen stellen dat inclusief
onderwijs geredeneerd vanuit het
individuele model uiteindelijk ten
koste zal gaan van heel goed onderwijs.
Veel leraren wijzen daar, mede
misschien vanwege de ervaringen
met passend onderwijs, mijns inziens
terecht op. Als leraren steeds meer
de uitvoerder worden van allerlei
plannen die zijn gemaakt naar aanleiding
van de gepsychologiseerde
of ge-therapeutiseerde vraag: ‘Wat
heb jij nodig?’ dan is dat ook niet te
doen. Dan ontkennen we helemaal
dat het onderwijs niet alleen een
verzameling van individuen is, maar
een intrinsieke plek waarin kinderen
en jongeren ook van elkaar leren
en elkaar betekenis geven. Inclusief
onderwijs gaat dus ook over een
heroriëntatie op dat wat onderwijs
daadwerkelijk is.
Verbinding
Dat is eens te meer nodig omdat
ik merk als ik op scholen kom, dat
inclusief onderwijs in één adem
wordt genoemd met ‘de verbinding
tussen onderwijs en jeugdhulp’.
Een goed besef van het individuele
model, zoals Miles dat omschrijft,
laat zien dat die goede verbinding
tussen onderwijs en jeugdhulp niet
alleen als een soort voorwaarde voor
inclusie moet worden beschouwd,
maar ook als een serieuze bedreiging
ervan. Natuurlijk, voor sommige leerlingen
moet de samenwerking tussen
onderwijs en jeugdhulp bijzonder
goed zijn. Maar een al te goede
samenwerken zal ertoe leiden dat de
vraag ‘Individu, wat heb jij nodig?’
vaker zal worden gesteld en beantwoord
wordt met een psychologisch,
Verbinding tussen
onderwijs en
jeugdhulp is ook
een bedreiging
therapeutisch antwoord in plaats van
een pedagogisch-didactisch antwoord.
Hoe voorkomen we dat het
woordje ‘onderwijs’ in de samenvoeging
‘inclusief onderwijs’ te weinig
aandacht krijgt?
De komende tijd zullen we werken
aan inclusief onderwijs. Dat vraagt
veel van de mensen voor de klas en
ook van andere professionals. Landelijk
moet in ieder geval helder zijn
dat één van de grote problemen van
dit moment als een soort roze olifant,
maar niet opgelost lijkt te worden.
Namelijk dat voor heel veel kinderen
en jongeren in Nederland geldt dat ze
niet eens een leraar hebben. Het lerarentekort
verdient op allerlei manieren
aandacht. Die voorwaarde voor
inclusiviteit moet echt aangepakt
worden. In Nederland lijken jaarlijks
meer sociaal werkers en psychologen
af te studeren dan dat er studenten
hun pabo of lerarenopleiding afronden.
Als we inclusiviteit vooral zien
door te kijken naar allerlei afwijkende
kinderen, dan zien we deze belangrijke
roze olifant over het hoofd.
Heel veel kinderen
en jongeren
hebben niet eens
een leraar
De kern
Wat mij betreft kan het niet vaak
genoeg gezegd worden. Inclusief
onderwijs komt alleen dichterbij als
we voluit rekenen met het contextuele
model van inclusiviteit. Dat is
namelijk de kern van onderwijs. Elke
keer weer nadenken hoe de kinderen
en jongeren die aan jouw zorgen zijn
toevertrouwd verder kunnen komen
en welke professionals je nodig hebt
om je daarbij te ondersteunen.
ONZEJEUGD.NU 8/9-2023 9