You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Het<br />
nieuwe<br />
lezen<br />
Al eeuwen gebruiken we boeken als bron van informatie en<br />
vermaak. Maar wordt het met de komst van kunstmatige<br />
intelligentie en andere digitale technologie niet toch eens<br />
tijd om deze uitvinding van een update te voorzien?<br />
Of blijven volgedrukte ‘dode bomen’ de norm?<br />
Tekst: Jean-Paul Keulen<br />
e nemen een hele muur<br />
Z<br />
van mijn werkkamer in<br />
beslag: mijn boeken over<br />
natuurkunde, sterrenkunde,<br />
geschiedenis, biologie,<br />
noem maar op. Een kamertje<br />
verder staan nog vier kasten, gevuld met<br />
romans. Wereldliteratuur, sciencefiction,<br />
fantasy… Samen lijken al die boeken te roepen:<br />
‘Kijk eens wat die Jean-Paul allemaal<br />
gelezen heeft! Kijk hem eens veel weten!’<br />
Maar eigenlijk valt dat allebei vies tegen. Ten<br />
eerste staan er de nodige boeken tussen die<br />
ik stiekem nooit heb gelezen – en waarschijnlijk<br />
ook nooit meer ga lezen. Ten tweede<br />
zou ik je van de meeste boeken die ik wél<br />
gelezen heb niet veel meer kunnen vertellen<br />
dan wat er op de achterkant staat, met een<br />
paar losse flodders uit het binnenwerk.<br />
Voeg daar de ontlezing van de jeugd aan toe<br />
waar zoveel mensen zich zorgen over maken<br />
en je gaat je toch afvragen: zijn boeken wel<br />
zo geweldig als we denken? Of hebben we<br />
met kunstmatige intelligentie en andere<br />
digitale technologieën eindelijk de gereedschappen<br />
in handen om deze millennia<br />
oude uitvinding op te waarderen tot iets wat<br />
lezen aantrekkelijker én effectiever maakt?<br />
Prettig papier<br />
Maar wacht even… Waren onderzoekers de<br />
laatste paar jaar niet tot de conclusie gekomen<br />
dat je toch het beste van papier kunt<br />
lezen als je een tekst echt goed in je op wil<br />
nemen? Oftewel: leuk als je een digitale<br />
tekst opkalefatert met allerlei hyperlinktoeters<br />
en AI-bellen, maar als puntje bij paaltje<br />
komt, is een ouderwets boek met alle<br />
beperkingen van dien toch de beste optie?<br />
Dat valt mee, zegt emeritus-hoogleraar<br />
pedagogische en onderwijswetenschappen<br />
Paul van den Broek van de Universiteit Leiden.<br />
“Als je iets op een computer of telefoon<br />
leest en je ziet continu pop-ups als er<br />
WhatsAppjes of mailtjes binnenkomen, dan<br />
leidt dat natuurlijk af. Maar dat is vergelijkbaar<br />
met een boek lezen in een kamer vol<br />
mensen die met elkaar praten en jou ook af<br />
en toe een vraag stellen.” Zet je al die meldingen<br />
op je apparaat uit, dan wijst onderzoek<br />
volgens Van den Broek uit dat er weinig<br />
verschil is tussen lezen van een scherm en<br />
5/<strong>2024</strong> 35
Change language