Supervisie:een preventieve aanpak bij burnout - Aalbers

leermateriaal. Op basis van parallellen kan de supervisor tijdens de supervisiebijeenkomst
werkvormen inzetten, die de supervisant helpen te leren aan stressvolle situaties.
De supervisor heeft een model nodig om het proces rondom stress, emotie en gevoel te begrijpen, te
herkennen en te begeleiden. Twee modellen van Damasio kunnen hierin behulpzaam zijn. In het
eerste model onderscheidt Damasio emoties en gevoelens. Emoties zijn naar buiten gericht,
beïnvloeden ons denken en kunnen hardnekkig zijn. Gevoelens zijn de innerlijke neerslag van
emoties. Zij zijn naar binnen gericht en hebben maximale invloed. Door gevoelens zijn mensen in
staat tot reflecteren en plannen.
Het tweede model gaat over ons bewustzijn en staat in verband met het eerste. Het bewustzijn helpt
ons te weten dat we emoties en gevoelens hebben. Het speelt zich van binnen af en is niet openbaar.
We kunnen drie vormen van bewustzijn onderscheiden, namelijk: het protozelf, het kernzelf en het
autobiografische zelf. Allen hebben invloed op het denken, voelen en handelen van de supervisant.
In de aansturing van veranderingsprocessen en leerprocessen bij stress staat echter het beïnvloeden
van achtergrondemoties en achtergrondgevoelens via het kernbewustzijn centraal. Vitaliteitsaffecten
bieden de supervisor daarbij handvatten om patronen in het kernzelf waar te nemen.
Omdat het kernzelf woordeloos is, heeft de supervisor non-verbale werkvormen nodig om het proces
van de supervisant te beïnvloeden. Het analoge procesmodel biedt de supervisor een werk- en
denkmodel om dit ervaringsproces te begrijpen en te begeleiden. Het model gaat er van uit dat de
manier waarop de supervisant vormgeeft in het medium, samenvalt met vormgeving in het kernzelf.
De supervisor kan patronen in het kernzelf herkennen in het medium en deze helpen bewerken door
werkvormen in te zetten. Voorbeelden van werkvormen zijn: receptieve muziekwerkvormen,
muziekimprovisatie, imaginatie, het verbeelden of verklanken van imaginatie, sensopatische
beeldende werkvormen, receptieve beeldende werkvormen. De supervisor kiest zijn werkvorm
enerzijds op basis van de leervraag anderzijds op basis van zijn eigen deskundigheid.
Wil de supervisant optimaal kunnen leren van zijn ervaringen, dan is het nodig dat hij deze
expliciteert en hierop reflecteert. Metaforen kunnen daarbij goed als brug fungeren. De supervisor
dient zich bewust te zijn dat zij vanwege hun talige karakter ook hun beperking hebben.
Kennis, ervaring, deskundigheid en een visie op het gebied van burnout en de gehanteerde
methoden spelen een belangrijke rol bij effectieve leerbegeleiding. Het is echter de geoefende
aandachtige houding van de supervisor die van wezenlijk belang is.
43