Wereldbeeld 2011-01 - Vereniging voor Verenigde Naties

12
mogen starten op grond van artikel 15 van het Statuut
van het ICC. 7 De P-TC II nam op 31 maart
2010 haar beslissing. Ze oordeelde, bij een meerderheidsbeslissing
van twee tegen één, dat de Procureur
een onderzoek mocht starten naar het postelectoraal
geweld. De Duitse rechter Hans-Peter Kaul oordeelde
dat er onvoldoende basis was om een onderzoek
te starten en zette de redenen hiervoor uiteen in een
uitgebreide dissenting opinion.
Het hoeft geen betoog dat het om een historische
beslissing gaat. Het ICC bevindt zich namelijk nog in
een betrekkelijk embryonale fase waarbij een aantal
bepalingen in haar Statuut nog rechterlijke interpretatie
behoeven. De P-TC II heeft in haar beslissing
van 31 maart 2010 dan ook enkele belangrijke bepalingen
en principes van het Statuut (verder) geïnterpreteerd.
De belangrijkste interpretaties in de beslissing
van de P-TC II zullen in de volgende paragrafen
worden bekeken met de mogelijke kritieken die er op
kunnen worden geformuleerd, dit aan de hand van
rechter Kauls dissenting opinion.
De draagwijdte van artikel 7(2)(a) ICC-Statuut volgens
de P-TC II
Om van misdaden tegen de mensheid te kunnen gewagen
in de zin van artikel 7(1) van het Statuut van
het ICC, moet er sprake zijn van één of meer handelingen
! zoals moord, slavernij of verkrachting ! die
gepleegd zijn als onderdeel van een wijdverbreide of
stelselmatige aanval tegen de burgerbevolking. Bovendien
vereist artikel 7(2)(a) ICC-Statuut dat de
misdaden gepleegd zijn “ter uitvoering of voortzetting
van het beleid van een staat of organisatie”.
De P-TC II laat er in haar beslissing weinig twijfel
over bestaan dat de voorwaarden van artikel 7(1)
ICC-Statuut wat betreft de Keniaanse situatie op het
eerste gezicht vervuld zijn. De rechters oordelen dat
er voldoende grond bestaat om aan te nemen dat er
op systematische of wijdverbreide wijze moorden,
verkrachtingen, deportaties en andere wandaden zijn
gepleegd tegen de Keniaanse burgerbevolking na de
verkiezingen van eind 2007. 8 Problematischer is de
interpretatie van de zinsnede “ter uitvoering of
voortzetting van het beleid van een staat of organisatie”
uit artikel 7(2)(a) ICC-Statuut. De meerderheid
van de rechters van de P-TC II erkent dat voor invloedrijke
academici in het domein van internationaal
strafrecht, zoals de professoren Schabas en Bassiouni,
enkel staten of organisaties met dezelfde capaciteit
en structuur misdaden tegen de mensheid
kunnen plegen. Toch volgen de rechters de rechtsleer
ter zake niet. Ze zijn flexibeler en zijn van oordeel
dat er moet gekeken worden of een groep de
facto de capaciteit heeft om daden te plegen die in
strijd zijn met fundamentele menselijke waarden,
waarbij het niet uitmaakt of deze groep banden heeft
met een staat of een organisatie met kenmerken van
een staat. De P-TC II haalt volgende indicatieve,
niet-exhaustieve criteria aan om te bepalen of een
organisatie de facto de capaciteit heeft om misdaden
tegen de mensheid te plegen: (1) de organisatie moet
onder bevel staan of een hiërarchische structuur hebben;
(2) de organisatie moet de capaciteit bezitten
om wijdverbreide en systematische aanvallen te plegen
tegen de burgerbevolking; (3) de organisatie
moet een deel van het grondgebied van een staat
controleren; (4) de misdaden tegen de burgerbevolking
zijn het primaire doel van de organisatie; (5) de
organisatie heeft, impliciet of expliciet, de intentie
om de burgerbevolking aan te vallen en (6) de organisatie
maakt deel uit van een grotere organisatie,
die aan alle voormelde criteria voldoet. De meerderheid
van de rechters van de P-TC II is van oordeel
dat de groeperingen die het postelectoraal geweld in
Kenia pleegden, prima facie aan de meerderheid van
voormelde criteria voldoen en er dus gesproken kan
worden van misdaden tegen de mensheid in de zin
van artikel 7 ICC-Statuut. 9
De tegenstemmende rechter Kaul verzet zich in zijn
dissenting opinion met veel Duitse Gründlichkeit tegen
deze extensieve interpretatie door zijn collega’s van
artikel 7(2)(a) ICC-Statuut. Rechter Kaul vreest dat
een brede interpretatie van de zinsnede “ter uitvoering
of voortzetting van het beleid van een staat of
organisatie”, zoals aangenomen door de meerderheid,
er op termijn zal op neerkomen dat alle schendingen
van mensenrechten worden beschouwd als misdaden
tegen de mensheid. Dit zou volgens Kaul leiden tot
een banalisering van het concept van misdaden tegen
de mensheid. 10 Kaul is van oordeel dat er een
strikte scheiding moet worden gehanteerd tussen
internationale misdaden en mensenrechtenschendingen,
tussen internationale misdaden en ‘ordinaire’
misdaden, en tussen misdaden onderworpen aan internationale
jurisdicties en misdaden onderworpen
aan nationale strafrechtelijke organen. Het ICC
moet enkel een gelimiteerd aantal zaken behandelen
waarbij de ernstigste misdaden die de internationale
gemeenschap in zijn geheel aangaan, zijn gepleegd. 11
Toegepast op de Keniaanse situatie meent Kaul dat,
hoewel enkele gewelddaden wel degelijk waren georganiseerd,
er niet kan gesproken worden over organisaties
die ‘beleidsmatig’ de burgerbevolking aanvielen.
De meerderheid van de gepleegde misdaden waren
volgens hem ook ‘slechts’ spontaan opgewelde,
geïsoleerde mensenrechtenschendingen. Volgens
Kaul kan dus niet gesteld worden dat de postelecto-
WERELDBEELD