Wereldbeeld 2011-01 - Vereniging voor Verenigde Naties

30
De EU, België, Vlaanderen en de VN:
Kleine donoren in de internationale humanitaire hulparchitectuur:
struikel- of bouwstenen?
Een verkenning aan de hand van de Vlaamse noodhulp
Inleiding
De voorbije tien jaar kende de humanitaire hulp een
aanzienlijke groei in noden, donoren en middelen.
Dit vormt een uitdaging voor donorcoördinatie en
afstemming van hulp. De internationale humanitaire
gemeenschap beklemtoont in het bijzonder de centrale
rol van de VN in het doeltreffender maken van
hulp. In dit artikel gaan we aan de hand van het
voorbeeld van de Vlaamse noodhulp na hoe een jonge,
kleine donor de zoektocht naar doeltreffendere
humanitaire actie kan versterken, dan wel ondergraven.
Doeltreffendheid van humanitaire
hulp: van hulp naar actie
Het Development Assistance Committee (DAC) van de
Organisatie voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO) categoriseert ontwikkelingshulp
als humanitair wanneer die beoogt levens te
beschermen in noodsituaties van natuurlijke of menselijke
oorsprong en aan de humanitaire principes
beantwoordt. Deze principes zijn ‘menselijkheid’ !
het lenigen van menselijk leed, ‘onpartijdigheid’ !
enkel op basis van noden, ‘neutraliteit’ ! zonder partij
te kiezen, en ‘onafhankelijkheid’ ! autonoom ten
opzichte van politieke, militaire of andere doeleinden.
Tot 2003 beschikten humanitaire donoren over een
weinig systematisch beleidskader, wat tot gepolitiseerde
en ongecoördineerde hulp leidde. De uitholling
van de humanitaire beginselen en de onvoorspelbare
respons die met deze politisering en versplintering
gepaard gingen, zijn scherp aan de kaak
gesteld. Bovendien kwam de humanitaire gemeenschap
met een persistente voedselonzekerheid in
sommige streken en de nieuwe uitdagingen van klimaatverandering
en wereldepidemieën zoals HIV/
AIDS, tot het besef dat in noodsituaties niet langer
eenmalige en afgebakende interventies volstaan.
Men zou eerder pluridimensioneel en op langere termijn
gaan werken. Om tot een grotere doeltreffend-
door Evert WAETERLOOS 1
heid van het humanitaire hulpsysteem te komen
werden intensievere donorcoördinatie en een geïntegreerde
‘humanitaire actie’ naar voor geschoven,
waarin het verband tussen noodhulp, rehabilitatie,
preventie en structurele ontwikkelingshulp meer
aandacht krijgt.
De belangrijkste mijlpaal in de nieuwe initiatieven
van systematisering en coördinatie van noodhulp is
de oplijsting van de 23 Principles and Good Practices
of Humanitarian Donorship waartoe donoren zich in
2003 in Stockholm verbonden. Dit initiatief werd
bekend onder de naam Good Humanitarian Donorship
(GHD), en door de DAC omwille van zijn multifunctionaliteit
als een ‘humanitair Zwitsers zakmes’
toegejuicht. De GHD-donoren bereikten immers
overeenstemming over de omschrijving, doelstellingen,
principes en praktijken van ‘humanitaire actie’.
Momenteel is de GHD ondertekend door 37 publieke
donoren 2 , maar wordt ook in de geest onderschreven
door VN-organisaties, de Internationale Federatie
van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen
(IFRC) en belangrijke ngo’s.
Afstemming en coördinatie
De GHD erkent vooral de strategische rol van donoren
in het doeltreffender maken van noodhulp . De
GHD bevat zo principes die later in de Verklaring
van Parijs van 2005, dé referentieverklaring over de
doeltreffendheid van hulp, formeel zijn opgenomen.
In de verwijzing naar de verantwoordelijkheid van
staten om voor hun eigen burgers te zorgen, de betrokkenheid
van de begunstigden, en de ondersteuning
van getroffen landen om een beter preventieen
responsbeleid uit te werken dat ook strookt met
herstel- en lange termijnontwikkeling, klinken de
Parijsprincipes van eigenaarschap en afstemming
door. De GHD beklemtoont in het bijzonder de
nood aan coördinatie onder donoren en de centrale
rol van de VN hierin. Voorspelbaarheid en flexibiliteit
in de financiering van deze centrale humanitaire
speler, vooral door bij te dragen aan de Consolidated
Appeals Process (CAP, zie verder), moet de afstemming
op werkelijke noden op het terrein en de coördinatie
onder donoren versterken. Het benadrukken
WERELDBEELD