Rapport Belevingsonderzoek Duits 2010 - Duitsland Instituut ...

RAPPORT BELEVINGSONDERZOEK DUITS 2010
I. INLEIDING
De matige interesse voor een studie van de Duitse taal heeft grote consequenties voor
de lerarenopleiding. Het aantal afgestudeerde eerstegraads docenten is bij lange na
niet voldoende om de vraag naar leraren in het voortgezet onderwijs aan te kunnen.
Ook het HBO ziet zich geconfronteerd met een afname van ruim twintig procent voor
studenten in de tweedegraads lerarenopleiding. Omdat de komende jaren veel van de
bevoegde docenten Duits die nu nog les geven met pensioen gaan, is een aanzienlijk
tekort aan bevoegde docenten Duits onvermijdelijk.
Maar niet alleen onderwijsinstellingen waarschuwen voor de bedreigde positie van
het vak Duits. Het bedrijfsleven heeft de afgelopen jaren herhaaldelijk zijn zorgen
geuit over het gebrek aan kennis van de Duitse taal en cultuur onder Nederlanders.
De geringe belangstelling voor het vak Duits staat in sterk contrast tot het belang
van de Duitse taal voor de Nederlandse economie. Duitsland is de grootste handelspartner
van Nederland. In 2010 exporteerde Nederland voor bijna 90 miljard euro
naar Duitsland, meer dan naar Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten samen.
En bijna twintig keer zoveel als naar China. Een gezamenlijk onderzoek van de
Nederlands-Duitse Handelskamer (DNHK) en Fenedex (2007) liet zien dat het gebrek
aan taalvaardigheid Duits grote gevolgen heeft voor de economie: ‘Het Nederlandse
bedrijfsleven loopt nu elk jaar tot 8 miljard euro mis, omdat de kennis van het Duits
niet meer voldoende is’, aldus DNHK-directeur Axel Gerberding.
Het belang van Duitsland voor Nederland en in Europa is zo veel groter dan van
andere landen, dat we het ons niet kunnen permitteren geen goede kennis van
Duitsland en de Duitse taal in huis te hebben. Het is daarom van groot belang dat er
goed taalonderwijs Duits in het voortgezet onderwijs wordt gegeven. Daar wordt niet
alleen de basis voor een eventuele vervolgopleiding gelegd (en mede een keuze voor
Duits, dan wel het gebruik van Duits in een andere opleiding/studie bepaald), maar
ook worden hier veel beelden en ideeën ten aanzien van het vak Duits gevormd.
Om deze reden heeft het DIA in opdracht van het ministerie van OCW een onderzoek
uitgevoerd naar de beleving van het vak Duits onder Nederlandse scholieren in het
voortgezet onderwijs. Op veertien scholen in Nederland hebben in totaal 1.071 leerlingen
uit de derde en vierde klas HavO/vwO digitale vragenlijsten ingevuld. Daarnaast zijn
er kwalitatieve interviews afgenomen onder leerlingen uit klas 3 en 4 (met en zonder
Duits in hun vakkenpakket) en onder HBO-studenten op de lerarenopleiding Duits.
Dit onderzoek heeft een antwoord willen geven op de volgende vragen:
Welke consequenties heeft het verbeterde Duitslandbeeld voor de belangstelling
voor de Duitse taal en cultuur onder Nederlandse jongeren?
Welke factoren spelen een rol in het keuzegedrag van jongeren voor vakken in de
bovenbouw of in de vervolgopleiding?
Is het belang van de Duitse taal voor bijvoorbeeld de Nederlandse economie wel
doorgedrongen tot scholieren in het voortgezet onderwijs?
Wat is het imago van de Duitse taal?
Hoe ziet de praktijk van het onderwijs op Nederlandse scholen eruit?
Welke ideeën en verbeterpunten hebben leerlingen zelf ten aanzien van het
onderwijs Duits?
4