Bilag: Polarforskning - Nysgjerrigper

Væpna til tennene
TeKsT: TeRje sTensTaD
Viss tanken på hai er skremmande,
har du ikkje høyrt om Dunkleosteus
terrelli. Fisken ville garantert ha vore
det sjødyret du hadde minst lyst til å
støyte på under badeturen. Men det
er heldigvis lenge sidan han regjerte
i havet. Rovfisken levde i devontida,
for 417 til 354 millionar år sidan. Den
gongen dominerte denne og andre
panserfiskar havet.
Tungt væpna
Dunkleosteus hadde ikkje skikkelege
tenner. I staden var han utstyrt med eit
veldig bit med knivskarpe plater. Fisken
kunne opne munnen lynraskt – på
utrulege fem tidelar av eit sekund! –
noko som gav han ei utruleg sugekraft
til å suge fast offeret i kjeven. Og kjeven
lukka seg like raskt som han opna seg.
Trykket og krafta frå kjeven har forskarane
berekna til 500 kilo. Vanlegvis har
ein fisk anten eit kraftig eller eit fast bit,
men dette monsteret hadde begge delar.
Det er eit av dei kraftigaste bita hos
noko dyr som har levd.
Berre slått av T. rex
Amerikanske forskarar har funne ut
at skrekkfisken hadde kraftigare bit
enn det store alligatorar og dinosaurar
hadde. Han slo rettnok ikkje T. rex,
Returadresse:
Nysgjerrigper
Norges forskningsråd
Postboks 2700 –
St. Hanshaugen
0131 Oslo
B Economique
Dunkleosteus terrelli
hadde det kraftigaste bitet
til nokon fisk som har levd.
Det er rettnok 400 millionar
år sidan den ti meter lange
fisken utgjorde ein trussel.
iLL.: sPL/GV-PRess
Kvithaien blir rekna som det skumlaste rovdyret i havet i dag. Han blir likevel berre ein pusling i
forhold til denne fisken. Her er den grufulle fetteren som utløyste skrekk og gru i havet for 400
millionar år sidan!
som kunne knase i seg eit måltid med
omtrent 1500 kilos kraft. Men knusebitet
til Dunkleosteus er meir enn
dobbelt så kraftig som bitet til hyenen
som lever i dag. For hyenen er det inga
sak å pulverisere bein med kjeven.
Beinharde offer
Kva skulle så rovfisken med eit så kraftig
bit? Forskarane som har studert
fossil frå havdyr frå devontida, meiner
Dunkleosteus trong krafta fordi offera
hadde beinhard «innpakning». Dette
var symjande, raske dyr som også
gjerne var kledde i panserdrakt, og
muslingar og skjel – som ein måtte ha
kraftige kjevemusklar for å fortære.
Nysgjerrigper 4-2007 byr på artikler om satellitter, om liv på fremmede kloder og en frekk slange som snylter paddegift. Vi
fortsetter artikkelserien med stoff om polarforskning. Vi har dessuten tatt turen til sumpen og nasjonalparken Everglades i
Florida og støtt på alligatorer og andre eksotiske dyr. Bladet sendes deg midt i november.