Guds Gjøglar - Den kulturelle skolesekken Hordaland

for vanlege folk og besøkte konge og adel, slik som kjelder fortel at dei gjorde hjå Harald
Hårfagre på 900-talet. At kunstane deira ikkje alltid vart aksepterte av leiarane, viser ei anna
kjelde som fortel om ein islandsk biskop på 1300-talet. Han forbaud to- og trestemt song, fordi
han rekna "leikarskap" som noko negativt.
Dansane deira var grunnlag for akrobatikk og sjonglering. Dei som hadde framsyningar for små
grupper måtte ha fleire kunstar på programmet for å halde på tilskodarane, enn dei som opptredde
for mange på ein gong. Gjøglarane hadde framsyningar i gater, på marknadsplassar og andre
stadar der folk samla seg.
Omreisande gjøglarar kunne formidle nyhende frå andre stadar. Makta var ikkje alltid interesserte
i å opplyse folket, fordi opprør kunne spreie seg. For å halde kontroll, regulerte makthavarane
med lov innhaldet i gjøglarane sine framsyningar og korleis dei kunne reise. Som eit mottrekk,
utvikla gjøglarane eit kodespråk, kjent mellom anna under nemninga ”gramelot”. Då kunne dei
uttrykkje seg til folket, slik at folk forsto meininga, utan at gjøglarane braut sensuren direkte.
Sirkus. Gjøglarframsyning
Oppgåve for alle:
Gjøglarane som opptrer i forteljinga, gjer noko som liknar det me i dag kan sjå på eit sirkus, ei
framsyning med trylling eller eit gateteater. Mange elevar har sett slike framsyningar, anten "live"
eller på fjernsyn. La dei fortelje munnleg om opplevinga.
Elevane kan lage ei forestilling der dei gjere kunstar og viser akrobatikk. Om det høver, kan dei
bruke rekvisitar som rocke-ringar og tryllekunstnar-materiale. Dersom de har sjonglørballar, kan
læraren, eldre elevar eller andre personar lære vekk kunsten å sjonglere. Nokre kan synge og lage
rytmeorkester.
Mange elevar liker å kle seg ut som på karneval. Elevane kan lage hattar i papir og pynte dei med
stoff og remser. Dei kan lage masker og sminke seg med klovnesminke. I litteraturlista står nokre
bøker med døme på masker og klovnefjes.
Det er viktig at alle som har lyst til å gjere ein "kunst", kan finne det dei har lyst til å vise. Hugs å
få til ein generalprøve om kunstane skal visast for andre klassar.
Oppgåve for alle: Julebukkar frå våre dagar kan seiast å vere ein norsk vidareføring av ein
gjøglartradisjon. La elevane fortelje i klassa om å gå julebukk.
Legender
Ei legende er ei munnleg overlevert forteljing. Alle legender har eit snev av sanning ved seg. I
nokre tilfelle berre eit namn eller ein stad, andre gongar vert det fortald ei historie som ligg nært
opp til røyndomen. Dette er eit døme på ei legende om dei bibelske personane jomfru Maria og
Jesusbarnet, og kan kallast ei Maria-legende.
Ei anna slik forteljing vert gjengive av Egil Bakka i "Ei fransk legende om ein akrobat”:
Side 4 av 12