Unikum september 2018

TEKST: SIGNE SEIM VESTRHEIM
Skal rektor
verta tilsett
eller vald
demokratisk
i 2019?
ME SPØR TRE STUDENTAR: SKAL
REKTOR VERTA TILSETT
ELLER VALD DEMOKRATISK?
ABEL ABERRA (25), STUDERER
ØKONOMISTYRING PÅ UIA.
– Eg tenkjer det må vera best å tilsetta
eksternt? Studentar skal ikkje ha noko
å seia for kven som er rektor. Det veit
avdelinga på skulen betre enn oss. Men
mogelegheita for at interne kan søkje
på stillinga bør sjølvsagt vera til stades.
KRISTIAN KRANSVIK (20), STU-
DERER RETTSVITSKAP PÅ UIA
– Det har eg ikkje så sterke meiningar
om. Eg har ikkje så mykje peiling på
kva som er ein bra rektor, det trur eg
andre har betre peiling på enn meg. Eg
tenkjer ikkje mykje over kven som er
rektor, eigentleg.
SIGRUN KÅSA (21), STUDERER
GRUNNSKULELÆRER PÅ UIA
– Eg trur det er viktig at studentane
har noko å seia, så eg trur det beste er
å velja demokratisk med eit val. Då har
me studentar ei stemme. Men eigentleg
tenkjer eg så mykje over kven som er
rektor, og eg har ikkje snøring på kven
som er rektor på UiA no.
Noverande rektorperiode ved UiA vert avslutta 1. august 2019, noko som inneber at
universitetsstyret allereie har byrja å ta stilling til om rektor framleis skal utpeikast ved
val, eller tilsettast av universitetsstyret.
Avgjersla om rektor skal tilsettast eller verta vald kan seinast takast under septembermøtet,
som vert halde 12. september 2018. Ei slik avgjersle vil medføra tydelege skilnader
ved ansvarsfordelinga i leiinga på UiA, ettersom vald rektor og tilsett rektor har
ulike fullmakter og ansvarsområder.
STYRINGSFORMENE
Ein vald rektor vil seie ein rektor som er vald på premissar som studentar og tilsette kan
vera med på å bestemma. Ved vald rektor sit rektor i styret, og representerer demokratiet
som ein leiar, medan det vert tilsett ein administrerande direktør (universitetsdirektør)
som skal vera sekretær for styret, og som i samråd med rektor kan gjeva tilråding i saker
som vert lagt fram. Dette kallar ein ei todelt leiing, der rektor har fullmakt til å avgjera
saker som ikkje kan utsettast til styret kan koma saman. Når rektor er tilsett er rektor sekretær
for styret, og stillinga som administrerande direktør fell bort. Ein kallar dette for
ei einheitleg leiing. Leiar av styret vert utpeikt av departementet, og ein kan difor seie at
rektor vert ein ekstern leiar.
NOKRE ARGUMENT
Dersom rektor vert tilsett vert det også eit eksternt rekrutteringsgrunnlag, som kan vera
med på å sikra eit breiare rekrutteringsgrunnlag og ein grundigare rekrutteringsprosess,
samt sikra ei profesjonalisering av leiinga. Nokre bekymringar rundt ei einheitleg leiing
er blant anna at rektorkandidatane må vinna ein popularitetskonkurranse for å få rektorstillinga,
og at det stort sett er internt tilsette som melder seg som kandidatar. Får UiA
dermed dei beste kandidatane?
På den andre sida vert lojaliteten i større grad retta mot universitetssamfunnet ved vald
rektor, då universitetssamfunnet deltek i vurderinga av kandidatane. Dette er nokre av
argumenta som er lyfta fram i drøftingsnotatet om styringsforma ved UiA.
Leiar av Studentorganisasjonen i Agder (STA), Benedicte Nordlie, har mange tankar om
denne debatten, og meiner at eit hovudargument for å halda fram med vald rektor i staden
for tilsett, er at ein ved val også kan bidra til å sikra universitetsdemokratiet;
– Me ynskjer at alle skal få ein sjølvstendig rett til å bestemma kven dei meiner er eigna
til å styra universitetet vårt vidare, og kva retning universitetet skal ta. Når ein går frå
vald til tilsett rektor kan prinsippa om eit universitetsdemokrati verta svekka, då det ikkje
lengre er opp til kvar enkelt kven dei ynskjer som sin øvste leiar. Den som sit på toppen
skal ha tillit nedover i organisasjonen, og for å sikra dette meiner me at medbestemmelse
til kvar enkelt er vegen å gå.
Somme uroar seg for at det fort kan koma kjensler av press og stress for ein vald rektor
på å gjennomføra kjernesakene den har vorte vald for, og at desse sakene vil oftare verta
prioritert enn andre viktige saker som dukkar opp. Andre meiner likevel at rektor i større
grad får moglegheiter til strategisk leiing og planlegging ved ei todelt leiing, då det daglege
administrative ansvaret er lagt til universitetsdirektøren.
SEPTEMBERMØTE
Under Eilerts salong i mai i vår vart det presentert synspunkt frå akademia og næringslivet
om rektor på UiA skal tilsettast eller veljast, der dei som uttalte seg i størst grad viste
tendens til at dei ynskjer vald rektor. Det er få i universitetsstyret som ynskjer å uttala seg
om korleis valet ser ut til no, men seier dei er spente på den endelege avgjersla som vil
takast under septembermøtet 12. september.
SEPTEMBER 2018 UNIKUM NR 7 25