Marilar Aleixandre - Tempos Dixital

Crítica
proPulsión
estorias breves, vida longa
O lapis do taberneiro é unha colección nacida á calor dun bar compostelán,
escenario e motor creativo das súas catro entregas // Bieito Iglesias
Vou ao conto e leo Acantinado, de Carlos Santiago,
transcrición dos pensamentos dun parroquiano
que estampa en cadernos o zanfoneo
dunha conciencia estimulada polo licorcafé
ou a crema de augardente, que reflexiona sobre a
morte estatística e a morte dun só individuo, sobre a
apocalipse en versión USA (temor a que un acelerador
de partículas xere un burato negro e engula o Universo)
ou contada polos rusos, que moito recean da muda
climática causada por fugas de metano escoadas entre
icebergs polares. Os propios clientes que entran e
saen do establecemento acarretan temas puntualmente
rexistrados polo narrador, que van das cimas filosóficas
ao enterro dunha gata nun cemiterio de mascotas.
Aínda que falta a técnica telefónica (diálogo do que só
se recollen as palabras dun interlocutor), estamos naquel
bar holandés d´O estranxeiro, no que Camus envía
ideas canda as bebidas. Certo que Carlos Santiago
non é un moralista, como o célebre porteiro de futebol
converso en literato (non foi o único, Nabokov tamén
gardou redes, en troques ninguén espera que Casillas
escriba un libreto pra Rameau, Fatal amour, cruel vainqueur,
ao afuciñar en Sara Carbonero), polo cuxo limítase
a lapexar no desasosego, no desacougo atroz e banal
a un tempo que te golpea e embaza nun bar ou nunha
tabacaría, como lle aconteceu a Pessoa.
Primavera, o seguinte opúsculo que mougo (non
sigo a orde de publicación senón o azar que chimpou
os catro textos ao chao e impuxo unha secuencia arbitraria
ao apañalos), da autoría de Carlos Meixide, non
chapuza tanto nos regueiros da conciencia e inclínase
máis cara o sketch dickesiano. Presenta un elenco
de personaxes recoñecibles dentro do nicho ecolóxico
compostelán: xornalistas amigos do xintónic, filósofo
parcial do uísque, mestra que envía cava, xogadores de
cartas ruidosos que arrastran (o cu polas pallas) e son a
contrafigura dos dignos e circunspectos xogantís pintados
por Cézanne, estadistas que queren gobernar o
mundo cunha revista escrita en reintegrado, hostaleiro
da competencia resolvido a enchufar unha filla nun
chope ben pago, etc. A estrutura do relato é teatral e o
palco que sofica a acción é O Trece, bar que pon algo de
comer –algo ben sabedeiro, por caso un centolo– pra
que as bebidas non caian de moi alto. O apuntamento
sociolóxico esténdese sobre o mundo das esplanadas
que inzan nos paseos ao chegar a primavera, tentando
mesmo unha taxonomía dos clientes e dos taberneiros.
O conto abeira cara ao esperpento ao presentárense
neste escenario un conselleiro de cultura pavesas e
un director xeral de promoción turística que lle atura a
leria alcólica. Unha xerra de auga fría cae sobre as dignísimas
autoridades coa noticia doutro barco de chapapote
entalado en Muxía, asegunda un novo Prestige e
o nihilismo nacional galaico ameaza con repetir como
a cebola. A pesar das esplanadas, dos pasantes que
alixeiran a roupa e descobren carnes embrancuxadas
sedentas de sol, da comicidade dos figurantes que pasan
polo bar, a lectura desta narrativa de Meixide causa
o mesmo efecto que lle produciu a Puxquin o humorismo
d´As almas mortas de Gogol. O mestre sentenciou:
“Que triste é a nosa Rusia!”.
As intenciós d´O decimoterceiro mês desvéndaas a
autora, Raquel Miragaia, na páxina quince: “Nom se
trata de fazer análise sociológica, nem sequer psicológica.
Na realidade trata-se do que fica de gregário, de
tribal”. Cunha prosa musculada, viciña da poesía, explora
a soidade no medio da multitude. O bar vén sendo
a rúa que paseaba o flâneur no París do dazanove,
ámbito onde se cruzan descoñecidos que non se falan
porque na urbe moderna triunfa a sensación sobre a
palabra, o espazo común sobre o tempo diverxente en
memorias persoais ocultas, que estorban na procura
da indiferenza. Miragaia inclúe neste libriño un poe-
ma de Charles Simic, pero tamén podería beneficialo
(encabezalo) coa augardente destilada por Baudelaire
en A unha transeúnte descoñecida. A partir do cuarto
mes ou capítulo, a estoria emerxe da chapacuña da
soidade e escorrega por camiños galantes. É perigoso
(como sinala a autora) pero verosímil ligar nos bares.
A voz que nos interpela ao principio desde o inferno
sartriano (desde a incomunicación cos outros)
preséntanos a Borges e, con esa aparición, lévanos ao
tema do amor, querse dicir, a esa subtil misantropía
consistente en elixir unha persoa pra excluír a tódalas
demais. A lírica intensifícase pola boa razón de que o
propio da poesía é tratar do que está por cima ou máis
alá do mundo. Contra o final, un finale in bellezza, lemos
versos de Pessoa sobre o misterio das cousas e
topamos coa metafísica. Era inevitable chegarmos aí
porque a cópula resulta tráxica e misteriosa (Pasolini
dixit) cando non se ve rebaixada pola sexualidade paroxística
inducida polo mercado.
Os Trece xogos, de Mingolo Alborés, non encoran na
auga durmida do costumismo malia que retratan un
hábito inveterado propio do folclore rural e urbano (da
urbe vai desaparecendo polos horarios produtivistas e
porque as mulleres xa non toleran o convivio con maridos
que ían xantar á casa e deixaban o coche acendi-
Dous homes no bar // norman Cornish
do pra saír a escape e xogar a partida inantes de reatar
a xornada laboral). “Ningunha causa mediante a que é
posible reflectir tódalas paixóns, esperanzas e insensateces
se pode considerar un xogo”, escribe Faulkner en
Knight´s gambit, aforismo que tanto se pode aplicar
ao xadrez como ao plebeísmo do balompé ou do tute
cabrón. Alborés sobarda a estampa de costumes introducindo
unha intriga que enlaza os distintos episodios
amenizados con cadaseu xogo e ponlle o ramo á narración
cunha volta de torniqueta. Botei a faltar na listaxe
dos lances de naipe o xogo do truco, unha versión simploria
do mus (este xogo vasco apenas seduciu aos galegos
que gustan de cartear) importada probablemente
de América polos emigrantes retornados. Pero si está
a berisca, divertimento máis propio do lar (seis xogadores
reunidos baixo un palio de fume de lareira nas
festas de pote dantes) que da tasca, e o modestísimo
enredo da escoba, no que ha de contarse por forza o
belo. Escríboo con be seguindo o dicionario Estravís e
porque intúo que esa denominación do sete de ouros
procede do italiano. Guíame nesta intuición a História
das cartas de jogar, do doutor Egas Moniz, que me informa
da orixe transalpina das primeiras barallas, nas
que os triunfos se chamaban attuti (algo a ver co tute?)
e o belo se cadra era bello.