FoliAgra 2018

Foron elas
MONTSE FAJARDO
“O das mulleres ten que quedar escrito
para a historia… Interésame que
quede o das mulleres porque o dos homes
escribiuse sempre” di a loitadora
antifranquista Trinidad Gallego no
documental Las sin sombrero. E así é.
O inxusto manto de silencio que fica
dende hai oito décadas sobre a xente
represaliada polo fascismo na Galiza é
especialmente abafante para elas.
Porque todas as mulleres foron vítimas,
mesmo as que apoiaban o bando vencedor.
Porque todas perderon os dereitos
de participación na vida pública que a
II República empezara a darlles, quedando
relegadas ao mero papel de nais
e esposas. E porque foron elas, as mulleres,
as que termaron da Galiza ferida
pola fame da posguerra e a represión
exercida sobre os homes.
Foron elas, as mulleres, as que quedaron
convivindo co represor, as que sacaron
adiante ás criaturas tras o asasinato
ou durante o agocho e o cárcere
deles. As sometidas a castigos sexistas
como a rapa do pelo, a inxestión
obrigada de aceite de rícino para que
fixesen as súas necesidades en público,
ou a tatuaxe da pel.
Brígida Muñiz, concelleira socialista
en Boiro, foi obrigada a pasear polas
rúas da vila despois de ser sometida
Juana Otero pediu que lle fixesen esta
foto tras ser rapada para que a historia
no esquecese o que lles fixeron
ao escarnio da tatuaxe e a rapa. Diante,
un home tocaba o tambor para que
ninguén perdese o espectáculo da súa
humillación.
O franquismo non só tomou represalias
contra as significadas política ou
sindicalmente, senón tamén contra as
compañeiras, nais, irmás ou fillas de
republicanos polo mero feito de selo.
En Pontevedra, Custodia Gama Casalderrey
foi retida durante corenta días e
obrigada a varrer as rúas coa cabeza ra-