Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy - Suecia Polonia

5 

N≗5(26) 2008 

årgång/rok VII 

Polonia 

för kultur och information kwartalnik kulturalno-informacyjny 

Sueciatidskriften 

|

Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy 

En symbol för Polen, friheten och ett enat Europa 

Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy powiedział 

6 grudnia w Gdańsku prezydent Francji Nicolas Sarkozy 

a José Manuel Barroso dodał: symbol pokoju, wolności, 

sprawiedliwości i solidarności. Mówili o Lechu Wałęsie. 

Kilka dni temu odbyły się w Gdańsku uroczysta dwu- 

dniowa Konferencja Solidarność dla przyszłości dla uczczenia 

dwudziestej piątej rocznicy Pokojowej Nagrody Nobla dla 

Lecha Wałęsy z udziałem obu wspomnianych polityków i wielu 

innych osobistości. (Przeczytać o tym można na stronie 29, a na 

stronie 26, także komentarz Artura Sehna do bardzo osobliwego 

arty kułu jakim Dagens Nyheter uczcił zbliżającą się rocznicę 

Nobla dla Wałęsy.) José Manuel Barroso, jakby wzorując się 

na papieżu Benedykcie XVI, nauczył się tych kilku słów po 

polsku. Lechowi Wałęsie płynęły łzy. Nastrój był wzruszający, 

podniosły, poważny i radosny. Polscy uczestnicy konferencji 

podkreślali ogromne znaczenie nagrody Nobla dla całej Polski. 

Był rok 1983, w Polsce panował stan wojenny, czołowi działacze 

Solidarności Solidarnoś , w tym sam Wałęsa, byli w obozach internowania 

lub w więzieniach, niektórzy, ścigani przez komunistyczną 

służbę bezpieczeństwa, działali w oraz trudniejszych warunkach 

w podziemiu, społeczeństwo było zmęczone, nadzieja na zmianę 

nikła. W tej sytuacji nagroda Nobla dla Lecha Wałęsy była 

mocnym impulsem, była świadect wem, że świat rolę Wałęsy 

i Solidarności docenił i o Polsce nie zapomniał. Społeczeństwo 

przebudziło się. 

Komunistyczna policja bezpieczeństwa przewidywała, że 

taki właśnie będzie efekt tej nagrody i usiłowała do niej nie 

dopuścić. Wałęsa miał być wyróżniony już w roku 1982, 

ale bezpieka podrzuciła do Oslo swoją fałszywkę, z której 

wynikało, że Wałęsa był agentem tajnej policji. Komitet 

noblowski w 1982 r. nie zdążył już sprawy zbadać i Wałęsa 

otrzymał nagrodę dopiero w roku następnym. 

Dzisiaj tą samą fałszywką posługują się młodzi polscy 

historycy pracujący w państwowej instytucji, jaką jest IPN 

(Instytut Pamięci Narodowej), by w wydanej przez IPN książce 

dowodzić, że Wałęsa był agentem, co miało wpływ na jego 

późniejszą działalność, kiedy był prezydentem wolnej Polski. 

Wyobraźmy sobie, że szwedzka państwowa instytucja jaką jest 

Forum för Levande Hist oria, wydaje książkę, w której dowodzi, 

że Olof Palme był sowieckim agentem i będąc premierem działał 

nie w interesie Szwecji lecz wykonywał dyrektywy KGB! 

Zbliżają się święta Bożego Narodzenia więc życzymy wszystkim 

nadziei, ufności i pogody ducha a oszczercom przeba cz amy. A w 

Nowym Roku życzymy naszym czytelnikom samych sukcesów 

i żeby dalej chciało im się czytać Suecię Polonię. A za ten rok 

pięknie dziękujemy! 

En symbol för Polen, friheten och ett enat Europa, sade den 

franska presidenten Nicolas Sarkozy den 6 december i Gdansk, 

och José Manuel Barroso tillade: en symbol för fred, frihet, rättvisa 

och solidaritet. De talade om Lech Walesa. 

För några dagar sedan ägde en konferens rum i Gdansk för 

att fi ra att det var tjugofem år sedan Lech Walesa fi ck Nobels 

fredspris. Med på den högtidliga konferensen, som kallades 

Solidaritet för framtiden och pågick under två dagar, var nämnda 

politiker och en rad andra framstående personligheter (Mer 

om det på sid. 29, på sid. 26 hittar läsaren Arthur Sehns kommentar 

till uppseendeväckande artikel i Dagens N yheter inför 

årsdagen för Walesas Nobelpris). José Manuela Barroso hade 

tagit efter påven Benediktus XVI och lärt sig dessa ord på polska. 

Lech Walesa var rörd till tårar. Stämningen var gripande, högtidlig, 

allvarsam och munter. De polska deltagarna betonade vilken 

stor betydelse Nobelpriset fi ck för hela Polen. Året var 1983, i 

Polen rådde krigstillstånd, Solidaritets främsta ledare, däribland 

Lech Walesa själv, satt i interneringsläger eller i fängelse, andra 

jagades av den kommunistiska säkerhetstjänsten men fortsatte 

att verka underjordisk under allt svårare omständigheter, folk 

var trötta och hoppet om förändring var ringa. I den situationen 

var ett Nobelpris till Lech Walesa en stark impuls, ett bevis på 

att världen satte värde på Walesa och Solidaritet och att man 

inte hade glömt Polen. Samhället väcktes till liv. 

Den kommunistiska säkerhetspolisen förutsåg att priset 

skulle få just den eff ekten och försökte förhindra att Walesa 

fi ck priset. Det var tänkt att han skulle få utmärkelsen redan 

1982 men säkerhetstjänsten spred ut ryktet att Walesa hade varit 

säkerhetsagent. Nobelkommittén hann inte utreda saken och 

Walesa fi ck priset först nästföljande år. 

Av samma falska rykte använder sig idag unga polska historiker 

på det statliga institutet IPN (Instytut Pamieci Narodowej, 

Institutet för nationellt minne). I en bok som IPN gett ut 

påvisar de att Walesa varit agent, vilket påverkade hans senare 

verksamhet som president i det fria Polen. Föreställ er att det 

svenska statliga institutet Forum för levande hist oria ger ut en 

bok där man bevisar att Olof Palme var sovjetisk agent och som 

statsminister inte agerade i Sveriges intresse utan verkställde 

direktiv från KGB! 

Julen närmar sig så vi önskar alla hopp, förtröstan och sinnesro, 

och förlåter belackarna. Och inför det nya året önskar 

vi våra läsare lycka till och att ni ska fortsätta vilja läsa Suecia 

Polonia. Vi tackar för det gångna året!

Suecia Polonia 5/2008 

Innehåll / Spis treści 

4 Var det polackerna som kristnade svenskarna? – Samtal med professor Władysław Duczko 

Czy Polacy ochrzcili Szwedów? – Rozmowa z prof. Władysławem Duczką 

9 

14 

17 

Polsk-svensk konsert | Samtal med Michał Czyż 

Koncert polsko-szwedzki – Rozmowa z Michałem Czyżem, Ambasadorem RP w Sztokholmie 

22 Agent Bolek eller konsten att förgöra Lech Walesa – | Arthur Sehn 

Agent Bolek, czyli sztuka niszczenia Lecha Wałęsy | Arthur Sehn 

25 

26 

31 

„Przez te 25 lat zmienił się świat i Europa, moja Ojczyzna odzys kała Wolność, ale 

potrzeba solidarności i dobrej współ pracy między ludźmi i państwami nie wygasła, 

a w glo balizującym się świecie jest jeszcze bardziej potrzebna” – pisze Lech Wałęsa. 

Läs sid. 29 

”Under de här 25 åren har världen och Europa förändrats, mitt Fädernesland har 

återfått sin Frihet, men behovet av solidaritet och ett bra samarbete människor och 

stater emellan har inte minskat, utan är ännu större i en globaliserande värld” skriver 

Lech Wałęsa. Zob. str. 29 

Marika Stiernstedt och hennes band till Polen | Arnold Kłonczyński 

Marika Stiernstedt i jej związki z Polską | Arnold Kłonczyński 

Va, författarskola, vad är det? | Agnes Franzén 

Co, szkoła pisarzy, co to jest? | Agnes Franzén 

Lech Wałęsas jubileum | Andrzej Jonas 

Jubileusz Wałęsy | Andrzej Jonas 

vardag & kulturevenemang: Internationella Dokumentärfi lmdagar 

życie codzienne i artystyczne: Perły światowego dokumentu - Między narodowy festiwal fi lmów dokumentalnych 

Nanas krönika | Nana Håkansson 

Nanafelieton | Nana Håkansson 

Omslaget/Okładka: Joanna Ocias 

Prenumeration / Prenumerata 

Vill du prenumerera på de följande 4 numren av Suecia Polonia så sätt in 100 SEK på plusgiro 194626-8. 

Glöm inte ange namn och adress på inbetalnigskortet. 

Jeśli chcesz zaprenumerować kolejne 4 numery Suecii Polonii wpłać 100 SEK na plusgiro 194626-8. 

Nie zapomnij podać imienia, nazwiska i adresu.

Intervju/wywiad 

Czy Polacy ochrzcili Szwedów? 

Rozmowa z prof. Władysławem Duczką 

Var det polackerna som 

kristnade svenskarna? 

Zbigniew Bidakowski: Czy to Polacy ochrzcili Szwe dów? 

Władysław Duczko: Trwa ciągła dyskusja, kto tego dokonał. 

Miał to zrobić misjonarz z Anglii, czy też biskup niemiecki, 

były tu jeszcze inne pomysły, i do dzisiaj zgody nie ma. Według 

mnie zostało to załatwione przez pośrednictwo Bole sława 

Chrobrego. Prośba o misję wyszła od króla Olofa, wnuka Mieszka 

I, no i siostrzeńca Bole sława. Olof nie chciał, aby chrzest przyszedł 

od Duńczyków albo od Niemców, bo szłaby za tym zależność 

polityczna. Z Polską nie było tego problemu. A chrzcił biskup, 

którego wysłał Bruno z Kwer furtu, rezydujący wtedy na dworze 

Chrobrego, w roku 1008. Ochrzczono króla, jego dwóch synów 

i z tysiąc osób; królowej nie chrzczono, bo żoną Olofa była wtedy 

Estrid, księżniczka obodrycka (czyli Słowianka) – ochrzczona już 

wcześniej. 

Bruno z Kwerfurtu był jedną z bardziej fascynujących postaci 

tego czasu: saksoński arystokrata, misjonarz i intelektualista. 

Był przyjacielem Chrobrego i przy jego pomocy udał się z misją 

do Jadźwingów, gdzie zginął, podobnie jak jego przyjaciel, Św. 

Wojciech, którego, trochę wcześniej, zabili Prusi. 

Teza, że misja, która ochrzciła króla Olofa, przybyła z 

Polski spotkała się z mieszanym przyjęciem w Szwecji. 

Niektórzy bada cze zaakceptowali ją, natomiast ze strony 

historyków religii została mocno zaatakowana. Przy tej 

okazji użyto tak fatalnych argumentów, że nie można tego 

brać poważnie. W 1912 r. po wstała praca proboszcza katedry 

w Uppsali, który prezentował typowe naówczas podejście, że 

Słowianie to są podludzie, a więc w ogóle nie można mówić, 

że córka Mieszka I była królową szwedzką i matką naszego 

Olofa i oczywiście nie ma mowy, żeby ten brutalny i okrutny 

Bolesław Chrobry miał cokolwiek do czynienia z wysłaniem 

misji do nas. Te argumenty z początku XX wieku, naznacz- 

one rasistowską ideologią tych czasów, zostają przejęte przez 

współczesnego badacza! Nie chodzi tu, jak mi się wydaje, o złą 

wolę, raczej o dość typową sprawę: szwedzcy historycy nie 

znają wczesnej polskiej historii, i przez to nie mogą zrozumieć, 

jak bliskie związki istniały między Polską a Szwecją we wczesnym 

średniowieczu. 

Samtal med professor Władysław Duczko 

4 

Zbigniew Bidakowski: Och så var det polackerna som kristnade 

svenskarna. 

Władysław Duczko: Det pågår en ständig diskussion om vem 

som gjorde det. Det skulle vara en missionär från England eller 

en tysk biskop, även andra förslag förekom och än i dag råder 

ingen enighet i detta. Enligt mig var det via Boleslav den dristige 

som den saken ordnades. Det var kung Olof, barnbarnet till 

Mieszko I och systerson till Boleslav, som önskade en mission. 

Olof ville inte att kristnandet skulle komma från danskarna eller 

tyskarna, för med det skulle ett politiskt beroende följa. Med 

Polen skulle det problemet inte uppstå. Den som döpte var en 

biskop utsänd av Bruno av Querfurt som då uppehöll sig vid 

Boleslavs hov. Kungen, hans två söner och cirka tusen personer 

döptes, men inte drottningen, för Olofs dåvarande hustru, den 

obotritiska (det vill säga slaviska) hertiginnan Estrid var redan 

döpt sedan tidigare. 

Bruno av Querfurt var en av den här tidens mest fascinerande 

gestalter: en sachsisk aristokrat, missionär och intellektuell. 

Han var vän med Boleslav och med dennes hjälp begav han 

sig med missionen till folkstammen jatvingerna; där avslutade 

Bruno sitt liv på liknande sätt som sin vän, den helige Vojtêch, 

vilken tidigare hade dödats av pruserna. 

Teorin om att det var en mission från Polen som döpte kung 

Olof mottogs med blandade känslor i Sverige. En del forskare 

accepterade den, däremot attackerades den starkt av religionshistorikerna. 

Vid det tillfället använde man sig av så fatala argument 

att man inte kan ta det på allvar. 1912 skrev domprosten i 

Uppsala domkyrka en avhandling i vilken han presenterade ett 

för den tiden typiskt förhållningssätt; att slaverna är undermänniskor, 

således kan man överhuvudtaget inte säga att Mieszko I: 

s dotter var svensk drottning och mor till vår Olof och självklart 

är det inte tal om att denne brutale och grymme Boleslav den 

dristige hade något att göra med att sända missionen till oss. 

Dessa argument från 1900-talets början, präglade av tidens rasistiska 

ideologi antas av nutida forskare! Jag tror inte att det här 

handlar om en illvilja, utan snarare om ett rätt typiskt fenomen: 

svenska historiker känner inte till Polens tidiga historia

Prof. Władysław Duczko 

och kan därför inte förstå hur nära banden mellan Polen och 

Sverige var under den tidiga medeltiden. 

ZB: Varför lämnade du Sverige efter 30 år? 

WD: På grund av situationen som uppstått inom arkeologin på 

universitetet i Uppsala. Liksom på de fl esta svenska universitet, 

har arkeologin slutat fungera och trätt in i en period av stagnation. 

Och eftersom detta stagnerande tillstånd kommer att 

vara länge och jag inte längre är ung, insåg jag att jag måste 

bege mig dit arkeologin ännu är vital och där det händer spännande 

saker. 

Det var tråkigt att lämna Uppsala, eftersom min institution 

där en gång varit en bra institution. Allt började ju just här, när 

Oscar Almgren och Oscar Montelius initierade den systematiska, 

vetenskapliga och europeiska arkeologin. Så sent som på 

1960- och 70-talet hade svenska arkeologer nära kontakter med 

Europa, de samarbetade med polska vetenskapmän; de hade 

till och med en station i Bory Tucholskie (ett av Polens största 

skogsområden) där man grävde ut goternas forntida begravningsplatser. 

Och sedan plötsligt på 80-talet började intresset 

för de slaviska grannarna att sjunka, detta ledde fram till dagens 

isolering, vilken som bekant alltid leder till stagnation. 

ZB: Vilken var orsaken till att man började isolera sig och åsidosätta 

vissa geografi ska områden? 

WD: Beslutsfattarna på den tiden gav arkeologin en ödesdiger 

inriktning. Afrikanistik anslöts till institutionen och Europa 

kopplades bort, i synnerhet Östeuropa, som har en särskild 

5 

Foto: Ignacy Skwarcan 

ZB: Dlaczego opuścił Pan Szwecję po 30 latach pracy? 

WD: Z powodu sytuacji w archeologii na moim uppsalskim 

uni wersytecie. Podobnie jak na większości szwedzkich 

uniwersytetów archeologia przestała funkcjonowac i weszła 

w okres stagnacji. A ponieważ ten stan będzie trwał długo, a ja 

już nie jestem młody, to uznałem że trzeba pojechać tam gdzie 

archeologia jest nadal witalna i gdzie dzieją się ciekawe rzeczy. 

Opusciłem Uppsalę z żalem, bo mój instytut byl kiedyś 

dobrym instytutem. Przecież wszystko zaczęło się właśnie 

tutaj, gdzie Oskar Almgren i Oskar Montellius zapoczątkowali 

systematyczną naukową archeologię europejską. Jeszcze w 60- 

tych i 70-tych latach XX wieku archeologia szwedzka miała 

bliskie kontakty z Europą, współpracowała z uczonymi 

polskimi, nawet miała swoją stację w Borach Tucholskich – tam 

kopano cmentarzyska Gotów – i potem nagle, w 80-tych latach, 

zainteresowanie słowiańskimi sąsiadami zaczęło zanikać aż 

doszło do obecnego stanu izolacji który, jak wiadomo, zawsze 

prowadzi do stagnacji. 

ZB: Jaki był powód, że zaczęto się izolować i lekceważyć pewne 

kierunki badań? 

WD: Ludzie, którzy wówczas decydowali, nadali archeologii 

uppsalskiej fatalny kierunek. Dołączono do instytutu afrykanistykę 

a odłączono Europę, zwłaszcza wschodnią, która dla 

Szwecji ma specjalne znaczenie. Przez jakiś czas miałem wykłady z 

archeologii Polski i mimo wielkiego zainteresowania studentów 

uznano, że młodzież powinna się zajmować archeologią Afryki i 

czytać tylko książki archeologów anglosaskich.

Archeologia jest częścią 

społeczeństwa. To, co się 

dzieje na uniwersytetach 

jest odbiciem tego, co się 

dzieje w społeczeństwie. 

Lata 70-te były okresem 

ostatniego wielkiego 

lewicowego szaleństwa w 

Szwecji, a wczesne lata 

90 to ogromny kryzys, 

który również odbił się 

na funkcjonowaniu uniwersytetów. 

Zaczęto 

się zastanawiać, czy 

stare formy, jakie 

miały uniwersytety 

są nadal aktu alne, czy 

powinno się je zmieniać. 

Z jednej strony było to 

dobre, z dru giej zaczęto 

stosować karygodne 

uproszcze nia, 

polityczną popra wność, 

promowanie przeciętniaków, 

mechaniczną 

równo wagę płci. Wszystko 

to spowodowało, że 

humanistyka szwedzka, 

która była na bardzo wysokim 

poziomie, zaczęła 

tracić swoją prężność 

i wchodzić w stan maraz 

mu. Zwłaszcza 

dotyczy to archeologii, gdzie nau cza nie studentów to kursy dla 

amatorów a jedna na 10 dysertacji doktorskich jest coś warta, 

reszta to makulatura. 

ZB: Jak się to odbiło na Pańskiej sytuacji? 

WD: Dla mnie prawdziwy problem pojawił się, gdy rozpocząłem 

wykopaliska w Starej Uppsali. Wpuszczono mnie w to wyjąt kowe 

miejsce ponieważ uważano, że tam już nic nie ma do odkrycia. 

No i po pierwszych odkryciach, których nikt się nie spodziewał, 

sprawy zaczęły się komplikować. 

ZB: Dlaczego? 

WD: Zacząłem kopać w miejscu, na które nikt nie zwracał 

uwagi, m. in. dlatego, że niedaleko szła granica tego zabytkowego 

terenu, poniżej królewskiego dworu (Kungsgården), na równinie 

przy rzece. Nikomu nie przyszło do głowy, że coś tam może być. 

Okazało się, że był tam wał, konstrukcja z początku VII w., który 

otaczał dwór królewski. Znaleźliśmy też kultowe budynki, jedne 

z najstarszych inskrypcji runicznych w Szwecji, najstarsze świece 

woskowe i masę różnych rzeczy, najczęściej kultowych. Poza tym 

kości prosiaków – ulubione danie arystokracji skandynawskiej, 

bo przecież tylko arystokracja mogła sobie pozwolić, by jeść 

małe świnki, chłop nigdy przecież prosiaków nie je, tylko 

czeka, aż podrośnie porządnie. Także 

6 

Foto: wikipedia.org 

Fresk z opactwa Św. Krzyża przedstawiający śmierć Brunona z Kwerfurtu 

Fresk från abbotskloster Heliga korset: Brunos af Querfurt död 

betydelse för Sverige. Under 

en viss tid föreläste jag om 

Polens arkeologi och trots ett 

stort intresse från studenternas 

sida, bestämdes det att 

ungdomarna borde ägna sig 

åt Afrikas arkeologi och enbart 

läsa litteratur skriven av 

anglosaxiska arkeologer. 

Arkeologin är en del av 

samhället. Det som sker 

på universiteten är en återspegling 

av det som händer 

i samhället. Under 1970-talet 

pågick den sista otyglade 

vänsterstormen i Sverige, och 

det tidiga 90-talet präglades 

av en allvarlig kris, som också 

återspeglade sig i hur universiteten 

fungerade. Man började 

fundera över om universitetens 

gamla strukturer fortfarande 

var aktuella, eller om 

man borde förändra dem. Å 

ena sidan var det bra, å andra 

sidan började man tillämpa 

klandervärda förenklingar, 

politisk korrekthet och promovera 

medelmåttor samt en 

mekanisk könskvotering. Allt 

detta orsakade att den svenska 

humanioran, som befann sig 

på en väldigt hög nivå, började 

tappa sin spänst och förtvina. Särskilt gäller detta arkeologin, 

där undervisningen av studenterna är amatörkurser och 

en av tio doktorsavhandlingar är värd någonting, resten är makulatur. 

ZB: Hur påverkades din situation av det här? 

WD: För mig personligen blev det ett problem först när jag 

började utgrävningarna i det Gamla Uppsala. Jag släpptes in 

till denna unika plats, eftersom man ansåg att det där inte 

fanns mer att upptäcka. Och så efter de första upptäckterna, 

som ingen hade väntat sig, började saker och ting kompliceras. 

ZB: Varför då? 

WD: Jag började gräva på en plats som ingen hade fäst något 

avseende vid, bland annat på grund av att gränsen till det här 

kulturhistoriska området gick inte långt därifrån, nedanför 

Kungsgården, på platån vid fl oden. Ingen hade kommit på 

tanken att det skulle fi nnas något där. Det visade sig att där 

fanns en vall, en konstruktion från början av 600-talet, som 

omringade Kungsgården. Vi fann också kultbyggnader, några 

av Sveriges äldsta runskrifter, de äldsta vaxljusen och en massa 

olika föremål, oftast kultföremål. Dessutom ben av spädgris 

– en av den skandinaviska aristokratins favoriträtter, för det

var ju bara aristokratin som kunde tillåta sig att äta spädgrisar, 

en bonde skulle aldrig ha gjort det, utan väntat till att grisen 

växt till sig ordentligt. Vi fann även hästben – hästkött var 

ett av de viktigaste medlen i kommunionen med gudarna. 

Kyrkan, som under 1000- och 1100-talen slutligen lyckades 

med att omvända svenskarna till kristendomen, kämpade ju 

under århundraden bara mot en endaste sak: att svenskarna 

inte skulle äta hästkött. Och till slut lyckades det. Det fi nns 

härliga historier från 1600-talet, när de svenska förbanden i 

Mecklenburg då de var omringade av katoliker gav sig, eftersom 

soldaterna vägrade att äta hästar. Men för att återgå till 

utgrävningarna. Efter de här upptäckterna och efter att jag givit 

ut resultaten av mina studier i två volymer, tillät man mig 

inte längre att leda utgrävningarna. Först i början av 2000talet 

började Vitterhetsakademien fi nansiera utgrävningar på 

några utvalda platser i Gamla Uppsala och dessa tillförde än 

en gång alldeles nytt material till den här ovanliga platsens 

historia. 

ZB: Just det, Sveriges historia. Det fi nns där en kontinuitet 

som Polens tidiga historia saknar? 

WD: Själva idén med ett kungligt styrelseskick är väldigt tidig 

där. Åtminstone från och med romartiden. Om det uppkom 

några försök att förändra något så var det dynastin, eliten, den 

gruppen som höll i makten som ändrades och inte systemet. 

Detta skedde under slutet av 400-talet och i början av 500-talet. 

Gamla Uppsala var mellersta Sveriges centrum och runtomkring 

fanns många elitgravar. Dessa gravar var väldigt speciella, 

de byggdes som kammare, med rum av trä och allt detta täcktes 

av stenar och jord. De här gravarna öppnades och ibland stals 

något från dem, men oftast öppnade man dem bara, troligen 

i syfte att förstöra förutsättningarna för en förfäderskult – vilken 

var en av de viktigaste elementen i de stora ätternas identitet. 

Det är ett klassiskt fall, detta att undanröja samhällselitens 

ideologiska grund: när förfädernas gravar – den ideologiska legitimiteten 

för att regera – förstörs, förstör man också möjligheten 

att regera. Samma sak ser vi hos dåtidens Merovinger, 

den frankiska dynastin i Västeuropa, där de tidigare härskarnas 

gravar också förstördes. 

Någon tid efter att de äldre eliternas gravar i Gamla Uppsalas 

centrum har förstörts förändras allt. Man börjar bygga 

stora hallbyggnader med takbärande stolprader och de avlidna 

härskarna begravs, kremerade, i gravhögar. 

På det gamla gravfältet i Valsgärde, inte långt från Gamla 

Uppsala, börjar man med nya begravningsritualer: begravningar 

i båtar. Båtarna drogs upp på en höjd, grävdes ner i marken, 

fylldes med vapen, hjälmar, sköldar, svärd, köksredskap och 

spel (vilka aristokratin manifesterade sig med). Utanför off rade 

man hästar, ibland fem sex stycken. 

På 500-talet inleder dessa nya härskare ett styre som hade stor 

betydelse för Sveriges historia. Framför allt inför de ett stabilt 

maktsystem, där kungafamiljen visserligen spelar en viktig roll, 

men dess möjlighet att styra är samtidigt begränsad av tinget 

som institution och den lokala aristokratin. Den här strukturen 

bevaras ända fram till mitten av 1200-talet, men kungens makt 

fortsätter att vara svag ända fram till början av 1500-talet när 

Gustav Vasa (farfar till Sigismund, svensk kung 

7 

kości końskie – mięso końskie było jednym z najważniejszych 

środków komunii z bogami. Kościół, któremu wreszcie w XI, 

XII wieku udało się przerobić Szwedów na chrześcijan, przez 

stulecia walczył z jedną jedyną rzeczą: żeby Szwedzi nie jedli 

mięsa końskiego. I to się w końcu udało. Są wspaniałe historie 

z XVII w., kiedy okrążane przez katolików oddziały szwedzkie 

w Meklemburgii, poddawały się, bo żołnierze odmawiali jedze 

nia koni. Ale wracając do wykopalisk. Po tych odkryciach 

i wydaniu dwóch tomów studiów nie pozwolono mi wiecej 

prowadzic wykopalisk. Dopiero na poczatku XXI wieku Vitterhetsakademien 

zaczęła fi nansować badania paru wybranych 

miejsc w Starej Uppsali, które znowu dostarczyły zupełnie 

nowego materiału do historii tego niezwykłego miejsca. 

ZB:, Właśnie, historia Szwecjii. Jest tu ciągłość, której brak 

wczesnej historii Polski? 

WD: Sama idea władztwa typu królewskiego jest tam bardzo 

wczesna. Co najmniej z okresu rzymskiego. Jeśli dochodziło do 

jakiejś próby zmian to była to zmiana dynastii, elity, grupy trzymającej 

władzę, a nie systemu. Tak się stało pod koniec V i na 

początku VI w. W środkowej Szwecji centrum istniało w Sta rej 

Uppsali, dookoła której było wiele grobów należących do elit. 

Te groby były bardzo specjalne, budowane tak jakby to były 

komory, izby z drewna, przykrywano to wszystko kamieniami 

i ziemią.Groby te otwierano i czasami coś się z nich zabierało, ale 

najczęściej tylko otwierało, prawdopodobnie w celu zniszczenia 

podstawy do kultu przodkow, jednego z ważniejszych elementów 

tożsamości wielkich rodów. Jest to klasyczny przypadek 

usuwania podstawy ideologicznej elity społecznej: kiedy groby 

przodków – legitymacja ideologiczna do rządzenia – zostaną 

zniszczone, zniszczy się również możliwość rządzenia. To 

samo widzimy u ówczesnych Merowingów, dynastii Franków, 

w Europie zachodniej, gdzie groby tych, którzy panowali 

wcześniej, też były niszczone. 

W jakiś czas po zniszczeniu grobów starszych elit w centrum 

Starej Uppsali wszystko się zmienia. Pojawiają się wielkie hale 

stawiane na wysokich fundamentach, a zmarłych władców chowa 

się spalonych w wielkich kopcach. 

Niedaleko od Starej Uppsali, w Valsgärde, na starej 

nekropolii, zaczyna się nowy obrządek pogrzebowy: pochówki 

w łodziach. Łodzie były wciągane na wzgórze, wkopywane w zie mię, 

wypełniano je bronią, hełmami, tarczami, mieczami, wyposa że niem 

kuchni, grami (które były manifestacją arystokratycznego życia). 

Na zewnątrz składano ofi ary z koni, nieraz 5-6. 

Ci nowi władcy, w VI w. rozpoczynaja rządy mające wielkie 

znaczenie dla historii Szwecji. Przede wszystkim wprowadzają 

stabilny system władzy, w której rodzina królewska ma co 

prawda wielkie znaczenie, ale jednocześnie jej możliwości 

rządzenia są ograniczane przez instytucję wiecu i lokalną 

arystokrację. Ta struktura utrzymuje się aż do połowy XIII w., 

ale władza królewska, ta słaba, istnieje aż do początku XVI, gdy 

Gustaw Waza, dziad naszego Zygmunta, przeprowadza swoją 

rewolucję. 

ZB: Jakie znaczenie ma Stara Uppsala w późniejszych czasach? 

WD: W Starej Uppsali umiejscowiono siedzibę swieżo 

stworzonego, w 1164, arcybiskupstwa. Wbrew prawu 

kanonicznemu, które nakazuje umieszczać je tylko w miastach, 

a Stara Uppsala

nigdy nie była miastem, była wsią. Ale umieszczono tu 

siedzibę dlatego, że to miejsce było centrum Szwedów, i było 

jedynym miejscem z niesłychanie wielkim prestiżem. Siedziba 

arcybiskupstwa musiała znaleźć się w kraju Szwedów, a nie 

u Gotów, w Götaland. Pierwotna Szwecja to tylko obecna 

Upplandia, ten obszar nazywał się Svetjud. Ta nazwa oznacza 

„lud Szwedów” i stąd późniejsza nazwa kraju (Szwecja). Bo 

dzisiejsze Sverige, która oznacza królestwo szwedzkie (Svearike) 

jest nazwą duń ską, która powstała w kancelarii królewskiej za 

czasów unijnych w XV w. 

ZB: Zadziwiające, że archeologia pozwala na tak precyzyjne 

pisanie historii. 

WD: Historycy zajmujący się epokami, do których jest dużo 

źródeł pisanych mówią do nas, archeologów, wy to ze swoimi 

źródłami możecie robić, co chcecie. Ale przecież to samo 

robią oni. Nieraz przez stulecia trwa dyskusja na temat znaczenia 

jednego słowa w jakimś dokumencie. Tak to jest z tymi 

najwcześniejszymi źródłami pisanymi. Archeologiczne źródła 

mają to do siebie, że ich liczba rośnie ciągle i czasami można 

się dokopać do rozwiązania problemu. Na przykład w Polsce, 

gdzie głównie przy pomocy archeologii bada się początki państwa 

polskiego, państwa Piastów. Kiedy organizacja polityczna 

Szwedów, o charakterze królewskim, istniała już tysiąc lat, w 

obecnej Wielkopolsce, w 40-tych latach X wieku dopiero tworzyło 

się wśród żyjących tam plemion, prywatne państwo należące do 

ludzi potem nazwanych Piastami, mających centrum, taką swoją 

Starą Uppsalę, w Gnieźnie. Na tym polega najbardziej widoczna 

różnica: Szwecja ma niesłychanie długą ciągłość swojej wczesnej 

historii, podczas gdy w Polsce, po dramatycznych zmianach 

w VI wieku, kiedy nastąpiła wymiana bogatej kultury okresu 

rzymskiego na przaśną, rolniczą okresu słowiańskiego, państwo 

powstaje dopiero po czterystu latach. 

Dziękuję za rozmowę. 

Foto: Anna Bidakowska 

Władysław Duczko (1946), studia archeologiczne w Warszawie i 

Uppsali; docent na uniwersytecie uppsalskim i profesor Akademii 

Humanistycznej w Pultusku. Za książkę Ruś wikingów otrzymal w 

roku 2007 nagrodę Przeglądu Wschodniego i Nagrode Klio. 

8 

1592-1599 och kung av Polen, samt storfurste av Litauen 1587- 

1632), genomför sin revolution. 

ZB:Vilken betydelse har Gamla Uppsala under senare tider? 

WD: I Gamla Uppsala förlades det då nyligen bildade – 1164 – ärkebiskopsdömet. 

Detta stod i strid med den kanoniska rätten, 

som påbjuder att ett ärkebiskopsdöme bara ska förläggas i städer, 

och Gamla Uppsala var aldrig en stad, utan landsbygd. Men ärkebiskopsdömet 

förlades här, därför att det var svenskarnas centrum, 

och den enda platsen med till den grad höga status. Man 

var tvungen att förlägga ärkebiskopsdömet i svenskarnas land och 

inte hos goterna i Götaland. På ett första stadium bestod Sverige 

bara av det nuvarande Uppsala, och det området hette Svetljud. 

Namnet betyder ”svenskarnas folk” och härifrån kommer landets 

senare namn – Sverige. För dagens ”Sverige”, vilket betyder 

svenska kungariket (Svearike) är en dansk benämning som uppkom 

i kungakansliet under unionstiden på 1400-talet. 

ZB: Det är ju häpnadsväckande, att arkeologin tillåter en så 

exakt historieskrivning? 

WD: Historiker som sysslar med perioder, från vilka det fi nns 

många skriftliga källor, säger till oss arkeologer, att ni kan göra 

vad ni vill med era källor. Men de gör ju samma sak. Diskussionen 

om ett visst ords betydelse i något dokument kan ibland 

pågå i århundraden. Så är det med de här allra tidigast skrivna 

källorna. Arkeologiska källor har den egenheten att deras antal 

ständigt ökar och ibland kan man ”gräva sig fram” till en lösning 

av problemet. Till exempel i Polen, där man huvudsakligen 

med hjälp av arkeologin forskar kring den polska statens 

början, Piastidernas stat. 

När svenskarnas politiska organisation, som påminde om 

kungastyre, redan hade existerat i tusen år, så höll det på att 

i nuvarande Storpolen (Wielkopolska, idag en administrativ 

provins och landskap i Polen) först på 940-talet bildas en privat 

stat bland de stammar som levde där. Denna stat tillhörde 

de som senare kallades piastiderna och vilka hade sitt centrum, 

sitt Gamla Uppsala, i Gniezno. Här fi nns den tydligaste skillnaden: 

Sverige har en oerhört lång kontinuitet i sin tidiga historia, 

medan staten i Polen bildas först efter 400 år, efter dramatiska 

förändringar under 500-talet, när den rika kulturen 

från romartiden ersättes med den slaviska folkvandringstidens 

rudimentära jordbrukskultur. 

Tack för samtalet. 

Władysław Duczko (1946), arkeologistudier vid Warszawas- 

och Lunds Universitet; docent vid Uppsala universitet och 

professor vid Humanistiska Akademien i Pultusk. För boken 

Vikingarnas Rus erhöll han 2007 priset Przegląd Wschodni 

och priset Klio. 

Przegląd Wschodni är en kvartalsskrift som delar ut detta 

prestigefyllda pris för de bästa vetenskapliga publikationerna 

om Östeuropa som kultur-politisk region, dess historia 

från medeltid till nutid med fokus på relationer östeuropeiska 

länder emellan. 

Klio har delats ut sedan 1996 och är en utmärkelse som 

tilldelas polska författare och förläggare som ägnar sig åt 

historisk litteratur och för deras insatser att sprida historia 

och historisk litteratur i Polen.

Marika Stiernstedt (1875-1954) jest już nieco zapomnianą szwedzką pisarką, autorką kilkudziesięciu powieści, artykułów 

i książek wspomnieniowych. Ze względu na poruszaną tematykę i kontrowersyjne decyzje, które podejmowała w życiu 

prywatnym, zyskała opinię niezwykle odważnej działaczki upominającej się o prawa kobiet. Przez szereg lat należała do 

Samfundet Nio, fundacji pełniącej funkcję szwedzkiej akademii literatury, a w okresie II wojny światowej przewodniczyła 

tej instytucji. Wielokrotnie podkreślała, że czuje się pół Polką, co udowodniła angażując się na rzecz Polski w okresie I i II 

wojny światowej. Mimo, że dzisiaj już trochę zapomniana, odegrała ważną rolę w popieraniu spraw polskich w Szwecji. 

Niektóre jej działania wzbudzały dużo emocji i nawet współcześnie oceniane są krytycznie. 

Marika Stiernstedt (1875-1954) är en något bortglömd svensk författare som skrivit ett tjugotal romaner, artiklar och en 

självbiografi sk svit. Tack vare sina ämnesval och de kontroversiella beslut som hon fattade i sitt privatliv fi ck hon rykte om 

sig att vara en sällsynt modig kvinnosakskvinna. Hon var under många år medlem av Samfundet De Nio, där hon även var 

ordförande under andra världskriget. Hon betonade ofta att hon känner sig till hälften som polska, vilket hon gav prov på 

genom att engagera sig för Polen under andra världskriget. Trots att hon idag är lite bortglömd spelade hon en viktig roll 

när det gällde att vinna stöd för Polen i Sverige. En del av det hon gjorde väckte starka känslor och kritiseras till och med 

idag. 

Od Wyborga do Raguzy. Koligacje rodzinne 

Była córką generała Wilhema Stiernstedta i Marii 

Ciechanowieckiej. Ojciec Mariki, Wilhelm Leonard (1841- 

1919), wywodził się z jednej z bardziej znaczących rodzin 

szwedzkich Th esleff , od końca XVII wieku używającej nazwiska 

Stiernstedt, właścicieli majątku Risberga. Protoplastą rodu 

był Hans Th esleff , kupiec z Wyborga, żyjący na początku XVII 

wieku. Następne pokolenia wykazały się dużą operatywnością 

9 

Marika Stiernstedt, Paris 1927 

Marika Stiernstedt i jej związki z Polską 

Marika Stiernstedt och hennes band till Polen 

Från Viborg till Raguza. Adelsfamiljer 

Marika Stiernstedt var dotter till generallöjtnant Wilhelm Stiernstedt 

och Maria Ciechanowiecka. Marikas far, Wilhelm Leonard 

(1841–1919), kom från den friherreliga adelsätten Th esleff som 

ägde egendomen Risberg och som i slutet på 1600-talet tog 

namnet Stiernstedt. Ättens stamfader var Hans Th esleff , köpman 

från Viborg, som levde i början av 1600-talet. De följande 

generationerna visade stor företagsamhet och knappt hundra 

år

senare var ätten betydelsefull i Sveriges off entliga liv. Till det 

bidrog friherre Johan Stiernstedt, statstjänsteman under Karl 

XII. Hans son Karl Johan (1686–1753) var till och med i Polen 

under stora nordiska kriget och deltog i slaget vid Poltava 

år 1709. Medlemmar ur familjen fyllde olika funktioner inom 

statlig administration och inom armén. Wilhelm Leonard 

Stiernstedt, son till Johan Wilhelm och Zofi a Uggla, slog in på 

samma bana när han efter avslutade universitetsstudier i Uppsala 

tillträde en tjänst som adjutant åt blivande kung Oscar II. 

Maria Ciechanowiecka lärde han känna i Sankt Petersburg där 

han var militärattaché hos den svenska ministern, generalmajor 

Oscar Björnstjerna. Wilhelm berättar färgrikt i sina memoarer, 

Några minnesblad ur mitt lif (Stockholm 1912), om sin bekantskap 

med förtjusande adelsdamer och den polska kolonin 

i Sankt Petersburg. 

Släkten Ciechowiecki hade sitt säte i Bochejkovo i närheten 

av Minsk, nuvarande Vitryssland. Där föddes Marikas mor 

Maria Anna år 1850 som den femte av nio syskon. Mest framgångsrik 

i den generationen var Marias bror Bolesław, guvernör 

i Ufa i Basjkirien. Marias mest förtrogna var hennes systrar 

Paulina (1859 –1911) och Jadwiga (f. 1852). I synnerhet Jadwiga, 

som sedan tog hand om Marika under skoltiden som hon tillbringade 

i Paris. Jadwiga och Maria gifte sig samma dag, 15 

augusti 1872 i Erasmuskapellet i Bochejkovo. Jadwiga gifte sig 

med vicomte Raoul Camille de Forsanz (1845–1914), general 

och vän till Wilhelm Stiernstedt. Det är värt att nämna att den 

berömda generalen Maxime Weygand (1867–1965), som ledde 

en fransk hjälpstyrka till Polen under polsk-sovjetiska kriget 

1920, blev svärson till Jadwiga när han gifte sig med hennes 

dotter Reneé 1910. 

Ätten Ciechanowiecki var besläktad med många kända polska 

och utländska adelsfamiljer. Marikas morfar hette Paweł 

Józef Ciechanowiecki (1815–1888) och hans hustru Aleksandra 

Aleksandryna Riznič (1831–1884). Paret gifte sig i Kiev år 1849. 

Släkten Riznič kom från Dubrovnik och började klättra på den 

sociala stegen på 1700-talet när Stefan Riznič gifte sig med 

en prinsessa ur släkten Mavrokordato. Deras son, Jan Riznič, 

var en känd skeppsredare i Trieste. Han förlänades titeln baron 

av Napoleon. Efter kejsarens fall fl yttade han till Ryssland 

och grundade banker i Odessa och Kiev. Där lärde han känna 

sin första hustru, Amalia Ripp (1801–1825) som var Aleksandr 

Pusjkins musa och känd för sin skönhet. Efter hennes död gifte 

han om sig med Paulina Beydo-Rzewuska (1808–1866), syster 

till Ewelina Hanska, gift med Honoré de Balzac. Jan Riznič 

och Paulina Rzewuska var föräldrar till Aleksandra, Marikas 

mormor. 

en av sin tids vackraste kvinnor 

Med så många skönheter i släkten var det inte konstigt att Maria, 

Marikas mor, ansågs vara en av sin tids vackraste kvinnor. 

När paret kom till Sverige blev Maria hovdam hos drottning 

Josefi na, Oscar I:s gemål, som i likhet med Maria var katolik. 

Men det blev ett kort äktenskap. Marika föddes i januari 1875 

och ett år senare kom hennes bror Georg till världen. Maria 

Stiernstedt dog vid förlossningen. Änklingen Wilhelm tog 

barnen till Bochejkovo där de togs omhand av Marias syster 

Paulina. Kort därefter blev hon Stiernstedts andra hustru. I 

det 

10 

i niespełna sto lat później znaczenie rodu było już widoczne 

w życiu publicznym Szwecji. Przyczynił się do tego baron Johan 

Stiernstedt, urzędnik państwowy za czasów Karola XII. Jego syn 

Karl Johan (1686-1753), był nawet w Polsce podczas Wielkiej 

Wojny Północnej i brał udział w bitwie pod Połtawą w 1709 

roku. Członkowie rodziny pełnili różne funkcje w administracji 

państwowej i w armii. Podobną drogę objął Wilhelm Leonard 

Stiernstedt, syn Johana Wilhelma (1806-1965) i Zofi i Uggla, 

kiedy po ukończeniu Uniwersytetu w Uppsali podjął służbę 

na dworze jako adiutant późniejszego króla Oskara II. Marię 

Ciechanowiecką poznał w Petersburgu, gdzie pełnił funkcję 

attaché wojskowego przy pośle szwedzkim w Rosji, generale 

Oskarze Björnstjernie. Wilhelm barwnie opowiada w swoich 

wspomnieniach pt Några minnesblad ur mitt lif (Stockholm 

1912) o znajomości z uroczymi, polskimi hrabiankami i kolonią 

polską w Petersburgu. 

Ciechanowieccy to rodzina pochodząca z obszarów białoruskich, 

siedzibą rodu był Boczejków. Tam urodziła się w 1850 

roku matka Mariki, Maria Anna, jako piąta z dziewięciorga 

rodzeństwa. Największą karierę w tym pokoleniu zrobił brat Marii 

Bolesław, który pełnił funkcję gubernatora w Ufi e. Najbliższymi 

powierniczkami Marii były jej siostry Paulina(1859-1911) i 

Jadwiga (ur. 1852). Szczególnie Jadwiga, która potem opiekowała 

się Mariką w czasie jej szkolnych lat, spędzonych w Paryżu. 

Jadwiga i Maria wyszły za mąż tego samego dnia, 15 sierpnia 

1872 roku, w kaplicy św. Erazma w Boczejkowie. Jadwiga 

została małżonką wicehrabiego Raoula Camille de Forsanz 

(1845-1914), generała, przyjaciela Wilhelma Stiernstedta. Warto 

wspomnieć, że zięciem Jadwigi, mężem jej córki Reneé, został w 

1910 roku słynny generał Maxime Weygand (1867-1965), który 

odegrał ważną rolę w bitwie warszawskiej w 1920 roku. 

Ród Ciechanowieckich herbu Dąbrowa był skoligacony z 

wie loma znanymi polskimi i obcymi rodzinami arystokra tycznymi. 

Ciotka Marii, Paulina była żoną hrabiego Konstantego 

Tyszkiewicza, Ciechanowieccy wchodzili w związki z Chra powickimi, 

Zdziechowskimi i innymi rodami arystokracji kresowej. Ojcem 

sióstr: Marii, Pauliny i Jadwigi, a dziadkiem Mariki, był Paweł 

Józef Ciechanowiecki (1815-1888) a jego żoną Aleksandra 

Aleksandryna Riznič (1831-1884). Ślub małżonków odbył 

się w 1849 roku w Kijowie, a świadkiem został książę serbski 

Miłosz Obrenowič, spokrewniony z rodziną Aleksandry. Rizničowie 

pochodzili z Raguzy. Awans rodziny rozpoczął się w XVIII 

wieku od małżeństwa Stefana Rizniča i księżniczki Agnieszką 

Mavrocordato. Urodzony z tego związku Jan Riznič, znany 

był jako armator w Trieście. To właśnie wówczas uzyskał od 

Napoleona tytuł barona. Po upadku imperatora przeniósł się do 

Rosji i założył banki w Odessie i Kijowie. Tam poznał pierwszą 

żonę Amalię Ripp (1801-1825), słynną z urody muzę Puszkina. 

Po jej śmierci ożenił się z Pauliną Beydo-Rzewuską (1808-1866), 

siostrą Eweliny Hańskiej, małżonką Honoriusza de Balzaca. Jan 

Riznič i Paulina Rzewuska to rodzice Aleksandry, pradziadowie 

Mariki. 

Najpiękniejsza kobieta epoki 

Mając w rodzinie Ewelinę Hańską, czy Marię hr. Keller, 

siostrę babki Aleksandry, słynną z urody żonę gubernatora 

Mińska, nie bez powodu matka Mariki Maria uchodziła

za jed ną z najpiękniejszych kobiet epoki. Gdy małżonko wie 

przybyli do Szwecji Maria została damą dworu królowej Józefi ny, 

żony Oskara I, która podobnie jak Maria, była katoliczką. 

Małżeństwo jednak nie trwało długo, po urodzinach Mariki, 

w styczniu 1875 roku, w rok później przyszedł na świat jej brat 

Georg. Maria Stiernstedt zmarła przy porodzie. Owdowiały 

Wilhelm zawiózł dzieci do Boczejkowa, gdzie opieką otoczyła 

je siostra Marii Paulina. Niedługo potem została drugą panią 

Stiernstedt, wychodząc za Wilhelma. Z tego związku na świat 

przyszło przyrodnie rodzeństwo Mariki; Erik, Sven, Wilhelm 

i Marta. 

Rodzina pielęgnowała pamięć o wcześniejszych pokoleniach. 

Marika sporo słyszała o krewnych w odległym Boczejkowie, 

o przygodach czarującego Jana Rizniča. Po latach zebrała te 

opowieści i zamieściła w książce wspomnieniowej pt. Mitt 

och de mina (Stockholm 1928). Przy wielu okazjach mówiła, 

że jej pierwszą ojczyzną jest Szwecja, drugą – Polska, podobnie 

traktowała bliską sercu Francję, z sympatią odnosiła się do 

Rosji, podziw wywoływały w niej Serbia i Wielka Brytania, 

przyjaznym miejscem były dla niej Włochy, a wstręt budziły 

Niemcy. 

Pierwsza powieść, rozwód i romans 

Marika należała do osób niezależnych i zdecydowanych. Pierwszą 

powieść wydała mając zaledwie 19 lat, co było wówczas 

rzadkością. Często postępowała wbrew zwyczajom panującym 

w jej środowisku. Skandalem był rozwód z pierwszym mężem 

baronem Carlem Cederströmem (1867-1918), znanym 

szwedzkim lotnikiem, pionierem w tej dziedzinie. Małżeństwo 

prze trwało zaledwie sześć lat. Marika postanowiła samotnie 

wychowywać córkę Lenę (późniejszą aktorkę Lenę Wallengren, 

1901-1974). Już wówczas była osobą znaną i popularną. Szeroko 

komentowano jej romans, a następnie małżeństwo z młodszym 

od niej pisarzem i dziennikarzem Ludvigiem (Lubbe) Nordstömem 

(1882-1942). Związek ten przetrwał aż do śmierci Ludviga, a 

Marika poświęciła ich wspólnemu życiu tom wspomnień pt. 

Kring ett äktenskap (Stockholm 1953) 

Zawsze żywiła sentyment do Polski. Wielokrotnie dawała 

temu wyraz popierając sprawy polskie mimo, że właściwie 

Polski nie znała. Nie posługiwała się również językiem polskim. 

Już w 1917 roku zaangażowała się na rzecz odzyskania przez 

Polskę niepodległości. W tym celu opublikowała broszurę pt. 

Polens rätt, w której przedstawiła losy Polski na przestrzeni 

wieków i podkreślała prawo Polaków do suwerennego bytu. 

Romans z komunizmem 

Mimo swojego polskiego pochodzenia i działalności na rzecz 

Polski, nie była w Polsce szerzej znana. Również dzisiaj, niewielu 

o niej pamięta nie tylko w Polsce, ale również w Szwecji. 

Jedną z bardziej znanych sfer jej działalności była aktywność 

polityczna, która w latach czterdziestych XX wieku związała 

Marikę z ruchem lewicowym. Dawała temu wyraz w swoich 

powieściach, w których wyrażała głęboką potrzebę równości 

i sprawiedliwości. Od tej pory coraz częściej angażowała się 

w działalność społeczną, pomoc dla biednych, szczególnie dla 

potrzebujących dzieci. Z czasem, do grona jej znajomych należała 

także przedstawicielka Związku Radzieckiego w Szwecji Alek 

11 

Marika Sriernstedt, Ludvig Nordström, 1909 

äktenskapet kom Marikas halvsyskon till världen; Erik, Sven, 

Wilhelm och Marta. 

Familjen vårdade minnet av sina tidigare generationer. Marika 

fi ck höra mycket om sina släktingar i det avlägsna Bochejkovo 

och om den charmerande Jan Riznič äventyr. Senare samlade 

hon berättelserna i den självbiografi ska boken Mitt och de 

mina (Stockholm 1928). Hon sade vid fl era tillfällen att Sverige 

var hennes första fosterland och Polen hennes andra. 

Frankrike låg henne varmt om hjärtat, hon kände sympati 

för Ryssland, Serbien och Storbritannien väckte hennes beundran, 

hon vurmade för Italien, och Tyskland väckte hennes 

avsky. 

Första roman, skilmässa och romans 

Marika var en självständig och beslutsam individ. Hon gav ut 

sin första roman när hon var knappt nitton år, vilket på den 

tiden var ovanligt. Hon gick ofta på tvärs mot vad som var 

kutym i hennes kretsar. Skilsmässan från hennes första man, 

den kände svenske fl ygarpionjären friherre Carl Cederström 

(1867–1918), blev en skandal. Äktenskapet varade i knappt sex 

år. Marika beslutade sig för att ensam uppfostra dottern Lena 

(senare skådespelerskan Lena Wallengren, 1901–1974). Hon var 

redan då en känd och populär person. Hennes romans, och sedermera 

äktenskap med den yngre författaren och journalisten 

Ludvig (Lubbe) Nordström (1882–1942) blev omtalat. Äktenskapet 

varade till Ludvigs bortgång, och Marika tillägnade deras 

gemensamma liv den självbiografi ska Kring ett äktenskap 

(Stockholm 1953). 

Marika Stiernstedt hyste alltid sympati för Polen. Det gav 

hon uttryck för ett fl ertal gånger genom att stödja Polen i olika 

sammanhang, trots att hon inte var bekant med landet. Inte

heller behärskade hon språket. Redan 1917 engagerade hon 

sig i Polens oavhängighetssträvanden. Hon gav ut broschyren 

Polens rätt där hon presenterade Polens öde genom seklerna och 

underströk polackers rätt till en självständig tillvaro. 

Romans med kommunismen 

Trots sin polska bakgrund och sitt engagemang för Polen var 

hon inte allmänt känd i landet. Inte heller idag är det många 

som minns henne, vare sig i Polen eller i Sverige. I Sverige var 

hon även känd för sitt politiska engagemang som på fyrtiotalet 

knöt henne till vänsterrörelsen. Hon gav uttryck för sina ståndpunkter 

i sina romaner där hon uttryckte ett djupt behov av 

jämlikhet och rättvisa. Hon engagerade sig alltmer i socialt arbete 

och hjälp till behövande, i synnerhet barn. Med tiden kom 

även Aleksandra Kollontaj, sovjetiskt sändebud i Stockholm, att 

höra till hennes bekantskapskrets. Marika började bevista tillställningar 

på den sovjetiska ambassaden. Miljön hon rörde sig 

i bestod av människor från olika vänsterkretsar, även radikala. 

Även andra familjemedlemmar var påverkade av socialistiska 

idéer; hennes bror Georg Stiernstedt och hans hustru Ruth, 

dotter till Kata Dahlström, den kända suff ragetten och socialisten. 

Man bör minnas att socialism var populär i Europa under 

mellankrigstiden i unga intellektuella kretsar. Den utgjorde 

ett alternativ till den konservatism som representerades av den 

dåvarande politiska eliten. Unga intellektuella betonade att de 

var revolutionära, vilket ska förstås som ett behov av individuell 

utveckling och kollektiv rättssäkerhet. De förnekade nationalism 

och högervärderingar som låg prästerskapet nära. Att vara 

socialist var detsamma som att vara en modern människa med 

breda horisonter som inte lät sig begränsas av klassfördomar. 

Det var sådana människor Marika omgav sig med. 

År 1934 reste hon till Sovjet för att organisera hjälp till föräldralösa 

barn. Kanske var resan av sentimental karaktär, Marika 

var bekant med det förrevolutionära Ryssland där hennes föräldrar 

hade lärt känna varandra. Tveklöst var en av anledningarna 

till resan även att hon ville se hur det första kommunistiska 

landet fungerade. I en intervju som hon gav för pressen när hon 

kom tillbaka talade hon uppskattande om den stora entusiasmen 

hos människorna i Sovjet men hon hade också lagt märke 

till en rad begränsningar som banade vägen till ofrihet. I boken 

Ryskt. En resa utan sällskap som gavs ut i Stockholm 1935 redogjorde 

hon för sina intryck från vistelsen i Moskva och Jaroslavl, 

och i den avslutande delen fi nner vi några kritiska kommentarer 

beträff ande situationen i Sovjet. Hon skrev att hon inte kände 

sig trygg, hon hade märkt av spioneri i varje vrå, angiveri och 

tjänstemännens godtycke, men även att makthavarna utövade 

diktatoriska metoder. I slutet ställer hon frågan om dessa människor 

är fria. Svaret måste bli nekande. När hon kom tillbaka 

begränsade hon sina kontakter med Aleksandra Kollontaj, trots 

att det var hon som hade underlättat för Marika att resa till Sovjet 

och att få träff a Lenins hustru Nadezjda Krupska. 

Fördomande av Hitler 

Efter att andra världskriget brutit ut fördömde hon Hitler fl era 

gånger. Det var inte alls populärt i Sverige, där protyska sympatier 

varit tydliga under mellankrigsperioden. Under kriget reste 

hon till Frankrike där hon var krigskorrespondent. Som 

12 

sandra Kołłontaj. Marika zaczęła bywać na przyjęciach 

w am basadzie sowieckiej. Środowisko, w którym się obracała 

to ludzie z kręgów umiarkowanej i radykalnej lewicy. Również 

inni członkowie rodziny pozostawali pod wpływem poglądów 

socjalistycznych: jej brat adwokat Georg Stiernstedt i jego żona 

Ruth, córka Katariny Dalström, znanej szwedzkiej sufrażystki 

i komunistki. Należy pamiętać, że socjalizm był popularny w Eu ropie 

międzywojennej w środowiskach młodej inteligencji. Miał stano wić 

alternatywę dla konserwatywnych postaw reprezentowanych 

przez ówczesne elity polityczne. Młodzi intelektualiści 

podkreślali w ten sposób swoją rewolucyjność, rozumianą jako 

potrzebę walki o indywidualny rozwój i zbio rową praworządność. 

Negowali postawy nacjonalistyczne, pra wicowe, zbliżone do 

kręgów klerykalnych. Być socjalistą, było równoznaczne z 

określeniem człowieka nowoczesnego, posiadającego szerokie 

horyzonty, nie ograniczonego uprzedzeniami klasowymi. 

Takimi ludźmi otaczała się Marika. 

W 1934 roku odbyła podróż do ZSRR, w związku z organizacją 

pomocy dla tamtejszych sierocińców. Być może 

podróż miała charakter sentymentalny, Marika znała Rosję 

przedrewolucyjną, tam poznali się jej rodzice. Niewątpliwym 

powodem wyjazdu była też chęć przyjrzenia się, jak funkcjonuje 

pierwsze państwo komunistyczne. W wywiadzie, 

udzielonym prasie po powrocie, doceniła wielki entuzjazm ludzi 

mieszkających w Związku Radzieckim ale dostrzegła także 

szereg ograniczeń, które otwierały drogę do zniewolenia. 

W książce R yskt. En resa utan sällskap, wydanej w Sztokholmie 

w 1935 roku, przedstawiła swoje wrażenia z pobytu w Mosk wie 

i Jarosławiu, a w końcowej części tych wspomnień z podróży 

znajdziemy kilka krytycznych uwag o sytuacji w Związku 

Radzieckim. Napisała, że nie czuła się bezpiecznie, dostrzegała 

szpiegostwo w każdym zakątku, donosicielstwo i samowolę 

urzędników, a także dyktatorskie metody stosowane przez 

władzę. Na koniec postawiła pytanie, czy ci ludzie są wolni ? 

Odpowiedź musiała być przecząca. Po powrocie ograniczyła 

kontakty z A. Kołłontaj, mimo, że to ona ułatwiła Marice podróż 

po ZSRR i spotkanie z żoną Lenina Nadjeżdą Krupską. 

Potępienie Hitlera 

Od chwili wybuchu II wojny światowej wielokrotnie głośno i jed noznacznie 

potępiała Hitlera. Nie była to postawa wcale popularna 

w Szwecji, gdzie w okresie międzywojennym widoczne były silne 

sympatie proniemieckie. Podczas wojny wyjechała do Francji, 

gdzie pełniła rolę korespondenta wojennego. Jako obywatelka 

neutralnej Szwecji miała ułatwioną możliwość pod różowania po 

Europie. Jej zdecydowanie negatywne opinie na temat nazizmu 

drażniły wielu wpływowych polityków w Szwecji. Tym bardziej, 

że Szwecja współpracowała ekonomicznie z III Rzeszą. Gdy w 

1944 roku ukazały się w Szwecji dwie głośne książki na temat 

działalności nazistów w okupowanej Europie: Stefana Norwida 

(własc. Tadeusz Nowacki) Landet utan Quisling ( 

Kraj bez Quislinga) 

i Stefana Szende Ost atni Ż yd z Polski, zwiększyło to jeszcze 

krytyczny stosunek Mariki do nazizmu. Tak jednoznaczne 

stanowisko mnożyło wrogów, którzy chętnie wytykali jej, 

jak mówiono, komunistyczne poglądy. Tymczasem, Marika 

krytykując Niemców, nie przeciwstawiała ich Rosjanom. 

Niewiele wiedziano wówczas

o skali prześladowań w ZSRR. Należy zauważyć, że sympatie 

Mariki wobec komunizmu miały jedynie charakter ideowy. 

Negatywnie odnosiła się do polityki międzynarodowej, 

realizowanej przez Związek Radziecki. Z tego powodu potępiła 

agresję na Finlandię. Również w późniejszych latach potrafi ła 

jednoznacznie krytykować błędy polityczne popełnione przez 

przywódców radzieckich. 

Również w okresie II wojny światowej starała się nieść pomoc 

Polakom znajdującym się pod okupacją niemiecką. W 1943 założyła 

Komitet Pomocy Polskim Dzieciom (Komitté Hjälp Polens Barn), 

organizując zbiórki z myślą o wysłaniu ich do okupowanej Polski. 

Pomocą służył brat Georg, który współpracował ze Szwedzkim 

Czerwonym Krzyżem. Marika była wówczas w Szwecji znaną 

pisarką, co ułatwiało rozpropagowanie akcji pomocy polskim 

dzieciom. Zebrała 150 tys. koron i 10 tysięcy kg ubrań z zamiarem 

przesłania do Polski. W tym celu przedstawiciele organizacji 

pomagających potrzebującym dzieciom zwrócili się do władz 

radzieckich o wydanie stosownych wiz wjazdowych do ZSRR 

dla wysłannika komitetu. Pod wpływem akcji informacyjnej 

pracownicy fi rmy ASEA zobowiązali się do dobrowolnego 

opodatkowania na rzecz dzieci w Polsce. Przekazano na ręce 

przedstawicielstwa PKWN czyli polskiego rządu komunistycznego, 

znajdującego się pod kontrolą sowiecką, żywność i leki. 

Transport został wysłany do Lublina, ale prawdopodobnie 

nigdy tam nie dotarł, pozostał gdzieś w ZSRR. Akcja podjęta 

przez Marikę spotkała się z krytyką ówczesnego posła polskiego 

w Sztokholmie Henryka Sokolnickiego, który był oburzony 

próbą nawiązania łączności z Lublinem przez Marikę 

Stiernstedt. Twierdził, że posyłać dary przez ZSRR oznaczało 

wy rz u canie rzeczy i pieniędzy na stracenie. Marika negatywnie 

oceniała Polskę przedwojenną, kilkakrotnie w swoich tekstach 

używała, w odniesieniu do okresu międzywojennego, terminu 

„dyktatura wojskowa Piłsudskiego”, nazywając go nawet 

rządem półfaszystowskim. Rząd emigracyjny w Londynie i 

jego przedstawicielstwa dyplomatyczne nie budziły jej zaufania. 

Widziała w nich przedłużenie Polski sanacyjnej. ❖ 

c.d. w następnym numerze 

Arnold Kłonczyński 

13 

medborgare i det neutrala Sverige var det lätt att resa i Europa. 

Hennes avgjort negativa uppfattning om nazismen förargade 

många infl ytelserika politiker i Sverige. I synnerhet som Sverige 

samarbetade ekonomiskt med Tredje riket. När två omtalade 

böcker om tyskarnas agerande i det ockuperade Europa, Landet 

utan Quisling av Stefan Norwid (pseudonym för Tadeusz Nowacki) 

och Den siste juden från Polen av Stefan Szende, kom 

ut 1944 blev Marika ännu mer kritisk mot nazismen. En så entydig 

ståndpunkt gjorde att hon fi ck fl er fi ender som gärna anklagade 

henne för att ha kommunistiska åsikter, som det sades. 

Men att Marika kritiserade tyskarna betydde inte att hon var 

okritisk mot ryssarna. På den tiden visste man inte mycket om 

omfattningen av Sovjets förföljelser. Tilläggas bör att Marikas 

sympatier för kommunismen endast var av ideologisk karaktär. 

Hon förhöll sig negativ till den internationella politik som Sovjetunionen 

bedrev. Av den anledningen fördömde hon Sovjets 

aggression mot Finland. Även senare kritiserade hon skarpt politiska 

misstag som de sovjetiska ledarna begick. 

Även under andra världskriget försökte hon hjälpa polacker 

som befann sig under tysk ockupation. År 1943 grundade hon 

Hjälpkommittén för Polens barn och organiserade insamlingar. 

Hon fi ck hjälp av sin bror Georg som samarbetade med svenska 

Röda Korset. Marika var vid den här tiden en känd författare 

i Sverige, vilket gjorde det lättare att propagera för hjälp till 

polska barn. Hon samlade in 150 000 kronor och 10 000 kg 

kläder som skulle skickas till Polen. Företrädare för Hjälpkommittén 

vände sig till de sovjetiska makthavarna för att de skulle 

utfärda de nödvändiga inresevisumen till Sovjet för kommitténs 

sändebud. En informationsaktion ledde till att anställda på 

företaget ASEA frivilligt åtog sig att bidra till förmån för barnen 

i Polen. Man överlämnade livsmedel och läkemedel till en företrädare 

för PKWN, den polska kommunistiska regeringen som 

befann sig under sovjetisk kontroll. Marikas aktion möttes av 

kritik av från det dåvarande polska diplomatiska sändebudet i 

Stockholm, Henryk Sokolnicki som var trogen exilregeringen 

i London. Att skicka gåvorna via Sovjet var detsamma som att 

kasta dem i sjön, ansåg han. Marika hade en negativ uppfattning 

om förkrigs-Polen, hon hade fl era gånger kallat mellankrigsperioden 

för ”Piłsudskis militärdiktatur”, till och med för 

en halvfascistisk regering. Exilregeringen i London och dess 

diplomatiska företrädare väckte inte hennes förtroende. Hon 

såg dem som en förlängning av förkrigsregeringen. ❖ 

fortsättning följer i nästa nummer 

Arnold Kłonczyński

Va, författarskola, vad är det? 

Är skrivandet ett hantverk? 

Co, szkoła pisarzy, co to jest? 

Czy pisanie jest rzemiosłem? 

Zawsze awsze ciągnęło mnie do pisania. Pisanie było by czymś, 

czym chciałam zajmować się zawodowo. Chciałam być 

pisarką, dziennikarką albo tłumaczką. Studiowałam 

dziennikarstwo jak i przekład i w tych dziedzinach 

posługiwałam się pisa niem. Po wielu latach w szkole wyższej 

i takiego pisania zaczęłam odczuwać potrzebę, by pisać inaczej. 

Pragnęłam poś więcić się własnej twórczości a kurs „pisania 

kreatywnego” miał dać mi impuls, żeby rozpocząć. Wiosną 

2007 roku rozpoczęłam taki kurs w szkole, w której wiele lat 

studiowałam t. zn. w Södertörns högskola. 

Zanim zaczęłam kurs wydawało mi się, że być pisarzem to 

coś dane nielicznym i że chodzi tu o posiadanie daru, który 

najczęściej określamy słowem „talent”. Jedni go mają, inni nie. 

Oczywiście można wprawiać się w pisaniu, ale sztuka pisarska 

to coś przekazanego w genach, jak wszystkie inne talenty. 

Dopiero na kursie „pisanie kreatywnego” nauczyłam się podważać 

te prawdy. Oddawaliśmy się zabawnym, spontanicznym 

wprawkom, które miały na celu likwidację zahamowań, znajdowanie 

inspiracji i uczynienie z pisania czegoś mniej nastawionego 

na wykonanie zadanej pracy a za to zabawniejszego. Inspiracja 

to coś, co można uruchomić własną wolą i ćwiczeniami, nie 

można siedzieć i czekać aż sama przyjdzie. Pisanie wymaga 

dużej dozy samodyscypliny i ćwiczeń. Pisać, pisać i jeszcze 

raz pisać. Kreatywność to przede wszystkim praca i w bardzo 

małym stopniu natchnienie. Mity o twórczym artyście, 

pisarzu, który, dzięki iluminacji i rozżarzonej boskiej inspiracji, 

siedzi i pisze arcydzieła – tak, takie myśli zaczęłam odrzucać. 

Kreatywność to coś, z czym się wszyscy rodzimy a jej rozwój 

zależy w dużym stopniu od tego, jak otoczenie traktuje dziecko 

i zachęca, podtrzymuje albo jego kreatywność ogranicza. Zaczęłam 

widzieć coraz wyraźniej zależność między czerwonym 

ołówkiem nauczycielki – tak się nie pisze – a tępieniem dziecięcej 

kreatywności. 

Na kursie wiele czytaliśmy i pisaliśmy w różnych stylach 

i manierach. Jednym z najważniejszych ćwiczeń były dyskusje 

o tekstach, prowadzone w czteroosobowych grupach bez nauczyciela. 

Nacisk kładziony był na konstruktywną krytykę, każda 

wypowiedź powinna zaczynać się od czegoś pozytywnego 

o tekście. Dla niektórych czytanie swoich tekstów i poddawanie 

ich osądowi było czymś strasznym, ale była to ważna część 

procesu pisania. 

Moje pisanie wkroczyło w nową fazę. Zaczęłam je traktować 

jako rzemiosło, które można opanować dzięki dyscyplinie, 

intensywnym ćwiczeniom i zapałowi. Oczywiście, trzeba mieć 

doświadczenia i pewne skłonności, może nie wszyscy mogą 

opanować pisanie wierszy i artystycznej prozy, ale każdy może 

nauczyć się pisać lepiej. 

14 

Jag har alltid dragits till skrivandet. Skrivande var något jag 

ville ägna mig professionellt åt. Jag tänkte bli författare, 

journalist och översättare. Jag studerade såväl journalistik 

som översättning och har ägnat mig åt att skriva inom de områdena. 

Efter fl era år på högskola och skrivande i de genrerna 

började dock behovet att skriva annat pocka på allt mer. Jag ville 

satsa på mitt eget skrivande och en skrivarkurs skulle ge mig 

en spark i ändan för att komma igång. Våren 2007 började jag 

på kursen Kreativt skrivande vid den skola där jag läst i fl era år, 

nämligen Södertörns högskola. 

När jag ser tillbaka på hur jag betraktade skrivandet innan 

jag började kursen, tror jag mig minnas att jag bar på tankar 

som att författare var ett kall få förunnat och att det handlade 

om den gåva som vi oftast klär i ordet ”begåvning”. Vissa har 

det, andra inte. Visst kunde man öva sig i att skriva men skrivandets 

konst var ändå något genetiskt nedärvt, som alla andra 

talanger. 

Först på Kreativt skrivande började jag lära mig att ifrågasätta 

dessa ”sanningar”. Här fi ck vi släppa loss med roliga, spontana 

skrivövningar som syftade till att släppa hämningar, sporra inspirationen 

och göra skrivandet till något mindre prestationsladdat 

och än mer lustfyllt. Inspiration var något man kunde få 

igång tack vare egen vilja och övningar, den skulle man inte sitta 

och vänta på. Det skrivandet krävde av en var en rejäl dos självdisciplin 

och övning. Skriva, skriva om och skriva. Kreativitet 

handlar framför allt om arbete och ytterst lite inspiration. Myten 

om den skapande konstnären, författaren som med bara en 

ljusstump och glödande, gudomlig inspiration sitter och skriver 

mästerverk- ja, dessa tankar började jag förkasta. Kreativitet är 

något som alla föds med och utvecklingen av den beror i hög 

grad på hur omvärlden betraktar barnet och uppmuntrar, bejakar 

eller låser dess kreativitet. Jag såg allt tydligare kopplingen 

mellan skolfrökens röda penna – ”så här kan du inte skriva” 

– och barns stympade kreativitet. 

På kursen läste vi mycket och provade på att skriva inom 

olika genrer. Ett av kursens viktigaste moment var textsamtalen 

som fördes i grupper om cirka fyra personer och utan lärare. 

Tonvikten lades vid att ge konstruktiv kritik och att varje 

respons skulle inledas med något positivt omdöme om texten. 

Att läsa sina texter och lämna ut sig var för vissa något läskigt, 

men en viktig del i skrivandeprocessen. 

Mitt eget skrivande gick in i en ny fas. Jag började betrakta 

skrivandet som ett hantverk som man kan lära sig behärska genom 

disciplin, hård träning och en lustfylld inställning. Visst 

handlar det om erfarenheter och viss fallenhet, alla kanske inte 

kan lära sig att behärska det poetiska eller skönlitterära ordet, 

men alla kan lära sig att skriva bättre.

Dla mnie pisanie kreatywne oznaczało także radość uczynienia 

z pisania czegoś kolektywnego. Poznajemy nawzajem swoje 

teksty, aby wzajemnie pomagać sobie te teksty ulepszać. Ale 

był to jednak kurs na poziomie uniwersyteckim i miałam 

coraz większą chęć na kursy w szkołach dla dorosłych. Do 

takiej można się starać na podstawie próbek twórczości a nie 

świadect w. Złożyłam więc podanie do szkoły dla dorosłych w 

Jakobsbergu, o której Warsztacie Pisarskim słyszałam wiele 

dobrego, i zostałam, ku mojemu zadowoleniu, przyjęta. 

Było nas osiemnaścioro uczniów z różnych regionów kraju 

i w różnym wieku (przeciętna 23 lata, mężczyźni w wyraźnej 

mniejszości). Ukończenie kursu wymagało zaangażowania i 

obec ności. Cztery dni w tygodniu mieliśmy zajęcia a jeden 

dzień przeznaczony był na indywidualne pisanie. Byliśmy 

zachęcani do próbowania różnych rodzajów literackich, jedni 

nauczyciele znali się bardziej na liryce a inni na dramacie. Część 

zajęć mieliśmy wspólnych z grupą Pisanie dramatu, np. ćwiczenia 

w improwizacji i tworzeniu roli. 

Poza pisaniem mieliśmy zajęcia teoretyczne: analiza stylu, 

historia teatru i literatury, chodziliśmy do teatru, na spotkania 

z pisarzami i odwiedzaliśmy wydawnict wa. I cały czas czy taliśmy. 

Jeśli chce się pisać trzeba dużo czytać i czerpać inspirację od 

innych pisarzy. Najwięcej czytaliśmy prozę, ale również poezję 

i dramat a nawet poradniki, jak pisać. Jako dodatkowe zajęcia 

wybrałam Odważ się ę mówić, mówić które bardzo się przydały, kiedy 

urządzaliśmy kafejki poetyckie. 

Również w Warsztacie pisarskim najważniejszym elementem 

była dyskusja o tekście. Podobnie jak na Pisaniu kreatywnym 

chodziło o to, by krytykować konstruktywnie i posługiwać się 

przykładami. Kiedy jest się ze sobą blisko przez dwa semestry i 

uczestnicy zapoznają się nawzajem ze swoimi tekstami, emocje 

biorą niekiedy górę a bywało, że polały się łzy. 

Dyskusje nad tekstem były bardzo różne w zależności od 

prowadzącego, ale zawsze chodziło o interpretację tekstu po przez 

zdefi niowanie fabuły, charakterystykę postaci, o próbę ustalenia 

gatunku, analizę stylu, wskazanie niejasności, nadmiaru 

słów, zbytniego dopowiadania, a nawet językowych i gramatycznych 

błędów itd. Ważną regułą było, by nie mieszać 

narratora z samym autorem – człowiek nie jest swoim tekstem. 

To nie jest łatwe, bo przecież tekst jest zawsze produktem autora. 

Mieliśmy również współpracę ponad granicami klasowymi, 

np. pisaliśmy wiersze, na podstawie których klasa fi lmowa 

robiła później fi lmy. Pisaliśmy podpisy pod ilustracje, a same 

ilustracje robili uczniowie z klasy plastycznej. Uwieńczeniem 

roku była antologia prac różnych klas, którą wydrukowaliśmy w 

150 egzemplarzach, z towarzyszącym jej wydaniu bankietem. 

Nauka w Warsztacie pisarskim to był najlepszy wybór, 

jakiego dokonałam w życiu. Bardzo intensywny i bardzo 

pouczający rok. Rozwijać swoje własne pisanie i jednocześnie 

pracować w kolektywie, w którym pomaga się sobie nawzajem 

poprawiać teksty było czymś fantastycznym. Doszłam do 

wniosku, że chcę pisać nowele, poezje i dramat. Dla mnie 

pisaniem jest to, co powstaje w momencie pisania, że od 

jakiegoś słowa mogę zacząć historię, o której nie mam pojęcia, 

jak się potoczy. Często właśnie wprawki mogą być początkiem 

czegoś wielkiego, dzięki temu, że powstają w krótkim czasie i 

bez żadnych oczekiwań. Lubię pracować nad formą i bawić się 

słowami a nie 

15 

För mig innebar Kreativt skrivande också glädjen i att göra skrivandet 

till något kollektivt. Att man tar del av varandras texter 

för att hjälpa varandra att göra texterna ännu bättre. Men det 

var trots allt en kurs på högskolenivå och jag kände allt starkare 

att jag borde söka mig till en av alla de skrivarkurser som fi nns 

på folkhögskolor. Dit man söker med arbetsprover och inte betyg 

eller högskolepoäng och utan det akademiska upplägget. Så 

jag sökte till Jakobsberg folkhögskola, vars Skrivarverkstad jag 

hört en del gott om, och kom till min glädje in. 

Vi var 18 elever från olika ställen i landet och i olika åldrar 

(snittåldern var cirka 23 år och killarna i klar minoritet). För att 

klara kursen krävdes engagemang och närvaro. Under hösten 

hade vi mycket skrivövningar och bundna uppgifter. Fyra dagar 

i veckan hade vi lektioner och en dag var avsedd för fri skrivtid. 

Vi uppmuntrades till att prova på nya genrer och handledarna 

hade olika slags kompetens, vissa kunde mer om lyrik, andra 

mer om dramatik. Vi hade en hel del undervisning tillsammans 

med vår parallellklass Skriva dramatik, till exempel improvisations- 

och gestaltningsövningar. 

Förutom att skriva gjorde vi annat: vi hade teoretiska lektioner 

med stilanalys, teater- och litteraturhistoria och vi gick på teater, 

författarsamtal samt förlagsbesök. Och vi läste hela tiden. Bakom 

läsandet fanns idén att ska man skriva ska man läsa mycket och 

hämta inspiration från andra författare. Mest var det skönlitteratur, 

men också dramatik och lyrik samt skrivhandledningsböcker. 

Vi hade även tillval, jag valde bland annat kursen Våga tala 

vilken kom väl till pass de gånger vår klass ordnade poesicaféer. 

Även Skrivarverkst adens kanske viktigaste moment var textsamtalen 

varje torsdag. Liksom på Kreativt skrivande var det 

noga med att ge konstruktiv kritik och att kunna exemplifi era 

det man kritiserade. När man går så här nära varandra under 

två terminer och tar del av varandras texter kan känslorna ibland 

ta överhanden, det hände vid några enstaka tillfällen att 

tårar spilldes under samtalen. 

Textsamtalen såg olika ut beroende på texthandledare, men 

gemensamt för dem alla var att det handlade om att greppa texten 

genom att sammanfatta handlingen, personbeskrivningen 

och försöka bestämma genre, samt uppmärksamma stil, oklarheter, 

överfl ödighet och övertydlighet, men också rent språkliga 

grammatiska synpunkter etcetera. En regel som också fanns var 

att inte blanda ihop författarjaget med författaren i fråga - man 

är inte sin text. Det här är svårt, eftersom en text alltid är en 

produkt av sin författare. 

Vår klass hade också samarbeten över ”klassgränser” vi fi ck 

till exempel skriva dikter som fi lmklassen gjorde fi lmer av. Vi 

skrev även bilderbokstexter som eleverna på konstlinjen gjorde 

illustrationer till. Kulmen på året var antologin som vi gjorde, 

den trycktes upp i 150 exemplar och vi ordnade en lyckad releasefest 

med uppläsningar. 

Att gå Skrivarverkst aden är förmodligen det bästa val jag 

har gjort i mitt liv. Ett intensivt och så in i skogen lärorikt år. 

Att få utveckla sitt eget skrivande och ändå verka i ett kollektiv 

där man hjälper varandra att förbättra texter är något helt 

fantastiskt. Jag har nu kommit fram till att jag vill skriva prosa 

(noveller), lyrik och dramatik. För mig handlar skrivandet (för 

närvarande) om det som uppstår i det skrivande ögonblicket,

att jag utifrån ett ord kan börja en historia som jag inte har 

en aning om var den kommer ta vägen. Ofta kan just skrivövningar 

vara början på något stort, vilket beror på att de görs 

under kort tid och utan prestation. Jag tycker om att arbeta med 

formen och leka med orden, inte bara fokusera på historien i 

sig. Dessa form- och ordlekar har jag förkovrat mig mer i under 

kursens gång. Jag har även fått upp ögonen för att spela in 

texter, tack vare de radiodikter som vi spelade in med klassen 

och tillvalet Radioteater som jag hade. 

När jag har lyssnat på författare och talat med andra skrivande 

människor har jag förstått att det är ett relativt vanligt 

fenomen att just hitta på ursäkter för att inte sätta sig framför 

datorn. Men ibland kommer det där kraftiga behovet över mig 

att jag bara måste skriva av mig orden och då kan jag sätta mig 

ner och skriva. Det är oftast trevligare än att tvinga sig själv 

till att skriva, vilket man ändå måste då och då. När jag väl 

gör det brukar fl ödet (om man inte drabbas av skrivkramp) 

komma igång efter en stund. Och när orden myllrar fram är 

det mest underbart. Det föds en text som sedan ska skrivas om 

och skrivas om tills den blir allt bättre. Detta kan vara en jobbig 

process, men en lärorik sådan. Ur textmassan som jag skapar 

är det kanske bara en liten del som senare är värd att behålla. 

Svårigheten är att veta när en text är helt klar. 

Flera etablerade svenska författare är barn av olika skrivarskolor 

(men de fl esta levande är säkert autodidakter). Vad gäller frågan 

om att lära sig skriva upplever jag, och många andra skrivande 

med mig, att det fi nns en förlegad syn på detta. Skådespelare 

kan utbilda sig vid scenskolor, konstnärer vid konsthögskolor, 

men författare, poeter och ibland även dramatiker förväntas bara 

kunna skriva av sig själva. Va, författarskola, vad är det. Ska man 

lära sig att skriva? är en vanlig fråga. Det är som om tanken med 

medfödda anlag håller sig kvar mer envetet beträff ande skrivandet 

än andra konstnärliga områden. 

Skrivarverkst aden som jag har gått handlar inte om att lära 

sig att bli författare, utan om att utveckla sitt skrivande. Under 

de författarsamtal som vi varit på har jag lyssnat till en del 

författare vilka talat om skapandet av litteratur som vilket yrke 

som helst. Och efter det som jag lärt mig under de senaste 18 

månaderna väljer jag att åtminstone försöka betrakta skrivandet 

som ett hantverk som jag hela tiden kan förbättra. ❖ 

Agnes Franzén 

Agnes Franzén är född i Stockholm 1980. Hon har en polsk mamma och en svensk pappa. 

Hon har studerat bl a polska och översättning vid Stockholms universitetet samt religionsvetenskap och 

journalistik vid Södertörns högskola. För närvarande går hon Skönlitterär Projekttermin på Jakobsbergs 

folkhögskola och skriver mest prosa och lyrik, samt sysslar med översättningar från polska till svenska i till 

exempel Suecia-Polonia. 

16 

nastawiać się wyłącznie na historię. W takich zabawach 

bardzo się wyrobiłam w czasie kursu. Nagrywaliśmy również 

teksty w kla sie oraz na wybranych przeze mnie dodatkowych 

zajęciach Teatr radiowy. 

Kiedy rozmawiałam z pisarzami i innymi ludźmi zajmującymi 

się pisaniem, zorientowałam się, że dość powszechnym 

zjawiskiem jest wynajdowanie sobie usprawiedliwień i pretekstów 

by nie usiąść przed komputerem. Ale czasami przychodzi 

bardzo mocna potrzeba, żeby wyrzucić z siebie słowa, żeby po 

prostu usiąść i pisać. To jest przyjemniejsze niż zmuszanie się 

do pisania, co się zresztą i tak robi od czasu do czasu. Kiedy 

siadam do pisania strumień słów zaczyna po chwili wypływać. 

Najcudowniejsze jest, gdy słowa zaczynają się mrowić. Rodzi 

się tekst, który później trzeba przepisywać i przepisywać. 

To może być bardzo żmudny proces, ale pouczający. Z masy 

tekstowej, którą tworzę, na ogół tylko niewielka część jest warta 

zachowania. Najtrudniej jest ocenić, kiedy tekst jest całkiem 

gotowy. 

Wielu uznanych szwedzkich pisarzy jest adeptami różnych 

szkół pisania (chociaż większość żyjących to samoucy). Jeśli 

chodzi o uczenie się pisania to wydaje mi się, i podziela to wielu 

piszących, że mamy na co dzień do czynienia z przestarzałym 

podejściem. Aktorzy uczą się w szkołach dramatycznych, malarze 

w akademiach sztuk pięknych, ale pisarze, poeci i dramaturdzy 

mają umieć pisać sami z siebie. Co, szkoła pisarzy, co to jest? 

Czy trzeba uczyć się, jak pisać? To powszechnie zadawane 

pytania. Teoria wrodzonych skłonności jest bardziej trwała 

w literaturze niż w innych dziedzinach artystycznych. 

Warsztaty Pisarskie, w których uczestniczyłam, nie uczą, jak 

być pisarzem, lecz jak rozwijać umiejętność pisania. Słyszałam 

wielu pisarzy mówiących o tworzeniu literatury jak o zawodzie 

jak każdy inny. I po tym, czego się nauczyłam przez ostatnie 

półtora roku, chcę przynajmniej próbować traktować pisanie 

jako rzemiosło, które ciągle mogę poprawiać. ❖ 

Agnes Franzén 

Agnes Franzén urodziła się w Sztokholmie w 1980 r. Ma polską mamę i szwedzkiego tatę. Studiowała 

polonistykę i sztukę przekładu w Uniwersytecie Sztokholmskim oraz religiozna wstwo i dziennikarstwo 

w Södertörns högskola. Obecnie uczy się w „szkole pisania” w Jakobsbergs folk hög skola, pisze nowele i 

poezje a także tłumaczy z polskiego np. dla Suecii Polonii.

Koncert polsko-szwedzki 

rozmowa z Michałem Czyżem, Ambasadorem RP w Sztokholmie 

Polsk-svensk konsert 

Zbigniew Bidakowski: Jakie oczekiwania wiąże Pan i polska 

polityka zagraniczna z prezydencją szwedzką w UE w drugiej 

połowie przyszłego roku? 

Michał Czyż: Podczas wizyty w Szwecji Pana Premiera D. 

Tuska we wrześniu br. podjęto ustalenie, że Polska i Szwecja 

będą współpracować zarówno w okresie przygotowań do 

prezydencji szwedzkiej, w czasie prezydencji szwedzkiej oraz 

w okresie przygotowań do prezydencji polskiej w drugiej 

połowie 2011, samej prezydencji polskiej i po niej. Została 

więc określona szeroka klamra czasowa bardzo bliskiej 

współ pracy polsko- szwedzkiej na poziomie europejskim. 

Premierzy określili również tematy, które będą najistotniejsze 

w programowaniu prezydencji. 

Przede wszystkim mówimy tu o wspólnej polsko-szwedzkiej 

inicjatywie partnerstwa wschodniego. Chodzi o ustanowienie 

zupełnie nowej, bardziej efektywnej płaszczyzny współpracy 

UE ze wschodnimi partnerami, tj. Armenią, Azerbejdżanem, 

Białorusią, Gruzją, Mołdową i Ukrainą. Partnerstwo wschodnie 

jako polsko-szwedzka inicjatywa europejska zyskały bardzo 

silne poparcie państw członkowskich UE i jest duża szansa, że 

na posiedzeniu Rady Europejskiej w grudniu 2008 zostanie ona 

formalnie przyjęta i będzie realizowana w oparciu o konkretne 

projekty. 

Kolejnym obszarem współpracy o priorytetowym znaczeniu 

jest region Morza Bałtyckiego tak bliski Szwecji i Polsce. 

Premierzy podjęli decyzję o ustanowieniu wspólnej grupy 

roboczej, 

17 

Foto: Bogusław Rawiński 

Samtal med Polens ambassadör i Stockholm Michał Czyż 

Zbigniew Bidakowski: Vilka förväntningar har ambassadören 

och polsk utrikespolitik på Sveriges EU-ordförandeskap 

under andra delen av nästa år? 

Michał Czyż: Under premiärminister Donald Tusks besök i september 

i Sverige kom man överens om polsk-svenskt samarbete 

före, under och efter såväl det svenska som det polska ordförandeskapet 

som infaller under andra delen av 2011. Man fastställde 

därmed ett tidsmässigt långsträckt nära polsk-svenskt 

samarbete på Europanivå. Regeringscheferna defi nierade också 

de viktigaste frågorna inför respektive ordförandeskap. 

Det handlar i första hand om det gemensamma polsk-svenska 

initiativet om EU-östpartnerskap. Det gäller att bilda en ny 

och eff ektivare samarbetsplattform mellan EU och våra östliga 

partners, dvs. Armenien, Azerbajdzjan, Vitryssland, Georgien, 

Moldavien och Ukraina. Det polsk-svenska initiativet om EUöstpartnerskap 

har fått ett mycket starkt stöd i EU:s medlemsländer 

och det fi nns stor chans att förslaget formellt antas på 

ministerrådets möte i december för att sedan förverkligas inom 

ramen för olika konkreta projekt. 

Nästa prioriterade samarbetsområde är den för både Sverige 

och Polen så närliggande Östersjöregionen. Regeringscheferna 

fattade beslut om att bilda en gemensam arbetsgrupp med uppgift 

att utarbeta ett polsk-svenskt bidrag till EU:s strategi för 

Östersjöregionen. Under mina år i Bryssel hade jag tillfälle att 

övertyga mig om att Östersjöregionens betydelse i EU-tjänstemännens 

medvetande är underskattad. Men så var också

måttet av europeiskt medvetande liksom självuppfattningen 

som en integrerad del av en gemenskap lägre i länderna kring 

Östersjön. I Sverige ser man i den delen en positiv förändring. 

En spirande medvetenhet om en Östersjöländernas samfällighet. 

Man upptäcker regionens tillväxtpotential. På många 

områden ligger Östersjöländerna i täten. Några av dem ligger 

på mycket hög samhällsutvecklingsnivå, t.ex. Sverige, Danmark, 

Tyskland. Också tack vare de nya medlemsländerna har 

Östersjöregionen till nyligen haft den högsta tillväxten av alla 

europeiska regioner. Den har chansen att i framtiden bli EU: 

s mest innovativa och dynamiska region. Regionen förtjänar 

desto större uppmärksamhet tack vare sin allmäneuropeiska dimension: 

erfarenheterna från Östersjösamarbetet kan komma 

att bli mycket användbara i andra regioner, t.ex. i samarbetet 

i Svartahavsregionen. EU:s strategi för Östersjöregionen kommer 

att fastställas under Sveriges ordförandeskap och den första 

uppföljningen kommer att infalla under Polens ordförandeskap 

under senare delen av 2011. 

För det tredje: båda länderna strävar efter att fortsätta arbetet 

med EU:s utvidgning. Vi är för att ta emot länder som redan 

deltar i utvidgningsprocessen. Vi vill så fort som möjligt slutföra 

förhandlingarna med Kroatien, vilket kanske lyckas under Sveriges 

ordförandeskap, och vi vill sätta fart på förhandlingarna 

med Turkiet som efter att ha uppfyllt uppställda kriterier bör 

antas som fullvärdigt medlem av EU. 

En mycket viktig fråga för EU och därmed för Polen och 

Sverige är Europakommissionens klimat- och energipaket som 

ska antas av ministerrådet i december. Det är ett av områden 

där Polen och Sverige av uppenbara skäl intar olika ståndpunkter: 

skillnader i vägval, traditioner och inhemska betingelser i 

energipolitiken och olika utvecklingsnivå. Vicepremiärministern 

Waldemar Pawlaks senaste besök i Sverige i november i 

år ägnades bl.a. åt frågor kring klimat- och energipaketet. På 

områden där våra länders synpunkter går isär för vi intensiva 

samtal i syfte att uppnå kompromiss. Det är vårt intryck att 

den svenska sidan hyser en djup förståelse för det specifi ka i 

våra omständigheter. Även i frågor som skiljer oss åt kan vi 

tillsammans komma fram till gemensam hållning och arbeta 

fram gemensamma lösningar. Ett exempel är den polsk-svenska 

energiplattformen för hållbar utveckling, vars främsta syfte 

är erfarenhetsutbyte, utbildning och främjande av samarbetet 

kring nya energiteknologier. 

Det svenska ordförandeskapets mest prioriterade fråga blir 

att uppnå global överenskommelse om åtgärder mot klimatförändring. 

Konferensen i Köpenhamn, s.k. COP 15, som kommer 

att äga rum under det svenska ordförandeskapet i december 

2009, har en nyckelroll i den processen. Polen spelar en 

mycket viktig roll i förberedelserna. Den 1 december började 

i staden Poznan konferensen COP 14 som föregår mötet i Köpenhamn. 

Både för Polen och Sverige är det av största vikt att 

man lyckas uppnå en klimatöverenskommelse. Konferensen i 

Poznan är den största internationella konferensen som anordnats 

av Polen. 

ZB: De polsk-svenska relationerna är mycket bra för närvarande. 

En betydelsefull faktor är god personlig kontakt mellan 

utrikesministrarna Radoslaw Sikorski och Carl Bildt, 

18 

która zajmie się wypracowaniem polsko-szwedzkiego wkładu 

do strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego. 

Podczas mojej kilkuletniej pracy w Brukseli miałem możność 

przekonać się, że waga regionu Morza Bałtyckiego w świadomości 

urzędników UE jest niedoceniana. Bo też stopień świadomości 

europejskiej społeczeństw bałtyckich i postrzegania 

samych siebie jako członków zintegrowanej wspólnoty był nad 

Bałtykiem niższy. W Szwecji zaczyna się to pozytywnie zmieniać. 

Rodzi się świadomość wspólnej bałtyckości. Odkrywa się, że ten 

region ma ogromny potencjał wzrostu. Kraje regionu w wielu 

dziedzinach przodują. Niektóre z nich są na niezwykle wysokim 

poziomie rozwoju społecznego, np. Szwecja, Dania, Niemcy. 

Dzięki także nowym krajom Unii, region bałtycki rozwijał 

się do niedawna najszybciej ze wszystkich regionów Europy. 

W przyszłości ma szansę stać się najbardziej innowacyjnym 

i dynamicznym regionem UE. Tym bardziej zasługuje na 

większą uwagę, że ma wymiar ogólnoeuropejski: doświadczenia 

współpracy bałtyckiej mogą być bardzo pożyteczne dla innych 

regionów, np. współpracy w regionie Morza Czarnego. Podczas 

prezydencji szwedzkiej ma być przyjęta strategia UE dla regionu 

M. Bałtyckiego, a jej pierwszy przegląd nastąpi za prezydencji 

polskiej, w drugiej połowie 2011 r. 

Po trzecie: oba kraje dążą do kontynuacji procesu rozszerzenia 

Unii. Jesteśmy za przyjęciem krajów, które już uczestniczą w 

procesie rozszerzenia. Jesteśmy za jak najszybszym zakończeniem 

negocjacji z Chorwacją, może uda się to podczas 

szwedzkiej prezydencji oraz za dynamizowaniem negocjacji z 

Turcją, która powinna stać się pełnoprawnym członkiem UE po 

spełnieniu wymaganych kryteriów. 

Bardzo istotną kwestią dla UE, w tym dla Polski i Szwecji, jest 

pakiet energetyczno – klimatyczny przygotowany przez Komisję 

Europejską, który ma być przyjęty przez Radę Europejską 

w grudniu. Jest to jeden z tych obszarów, gdzie stanowiska 

Szwecji i Polski różnią się ze względów oczywistych: inna droga 

rozwojowa, inne tradycje, uwarunkowania wewnętrzne, jeśli 

chodzi o politykę energetyczną oraz nierówny stopień rozwoju. 

Ostatnia wizyta Pana Wicepremiera Waldemara Pawlaka w Szwecji 

w listopadzie br. poświęcona była m. in. kwestii pakietu energetyczno-klimatycznego. 

W obszarach, w których Polska i Szwe cja 

mają odmienne poglądy, prowadzimy intensywne rozmowy w celu 

doprowadzenia do kompromisu. Odnosimy wrażenie, że strona 

szwedzka z ogromnym zrozumieniem odnosi się do polskiej 

specyfi ki. Również w sprawach, w których się różnimy, możemy 

wypracowywać wspólne podejście i roz wiązania. Przykładem 

jest utworzona ostatnio pod auspicjami Wicepremierów obu 

państw Polsko-Szwedzka Platforma Zrównoważonej Energii, 

której głównym celem jest wymiana doświadczeń, edukacja 

społeczna i promowanie współpracy w dziedzinie nowych 

technologii energetycznych. 

Priorytetem szwedzkiej prezydencji będzie osiągnięcie 

globalnego porozumienia w sferze przeciwdziałania 

zmianom klimatu. Kluczowa w tym procesie będzie 

konferencja w Kopenhadze, tzw. COP 15, która odbędzie się 

za prezydencji szwedzkiej w grudniu 2009r. Polska odgrywa 

bardzo ważną rolę w przygotowaniach. 1 grudnia br. rozpoczęła 

się w Polsce, w Poznaniu, konferencja tzw. COP 14, poprzedzająca 

spotkanie w Kopenhadze. Polsce i Szwecji ogromnie zależy, aby 

udało się

Polens ambassadör i Stockholm/Ambasador RP Michał Czyż 

porozumienie klimatyczne osiągnąć. Konferencja w Poznaniu 

jest największą międzynarodową konferencją, jaką Polska dotąd 

organizowała. 

ZB: Stosunki polsko-szwedzkie są obecnie bardzo dobre. 

Jednym z elementów, które na to wpływają jest dobry 

osobisty kontakt między ministrami spraw zagranicznych R. 

Sikorskim i C. Bildtem, ale również specjalna rola Ambasady 

w Szwecji. Jaka jest w ogóle rola osobistych kontaktów 

w dyplomacji? 

MC: W ostatnich latach, po przystąpieniu Polski do UE, 

zachodzą bardzo dynamiczne zmiany w stosunkach polskoszwedzkich. 

Wychodzimy z fazy kraju rozwijającego się, tzn. 

z układu mentor-uczeń do fazy pełnego równoprawnego 

partnerstwa opartego na silnych podstawach: bliskości 

geografi cznej, historycznej i kulturowej, związkach 

gospodarczych i politycznych, coraz lepiej defi niowanych 

obszarów wspólnoty interesów oraz obszarów, gdzie ta 

wspólnota jest częściowa. 

Obecnie budujemy stosunki ze Szwecją przy wykorzystaniu 

bardzo bliskich kontaktów między społeczeństwami obu 

krajów, które są uzupełniane coraz częstszymi i bliższymi 

kontaktami elity politycznej. Są doskonałe stosunki między 

ministrami spraw zagranicznych. Po wizycie Pana Premiera 

Donalda Tuska w Sztokholmie w październiku 2008 mamy 

bardzo dobre, bliskie i pełne zrozumienie kontakty między 

premierami obu państw. A kilka dni temu był w Sztokholmie, po 

raz drugi, wicepremier polskiego rządu i minister gospodarki Pan 

Waldemar Pawlak, który spotkał się ze swoim odpowiednikiem 

Panią Maud Olofsson, również wicepremierem i ministrem 

gospodarki. Został nawiązany między nimi bardzo bliski, 

roboczy kontakt. To jest nowy jakościowo etap rozwoju polskoszwedzkich 

stosunków. 

Rola ministrów spraw zagranicznych jest tu jednak klu czowa. 

Impuls wysyłany przez obu ministrów jest tak silny i czytelny, 

19 

men också polska ambassadens speciella roll i Sverige. Vad 

kan man allmänt säga om personliga kontakter inom diplomatin? 

MC: Sedan Polens inträde i EU har det under senare år skett 

mycket dynamiska förändringar i de polsk-svenska relationerna. 

Vi håller på att lämna fasen som utvecklingsland, dvs. förhållandet 

mentor-elev, och inträder i en fas av fullt och jämbördigt 

partnerskap som vilar på stark grund: geografi sk, historisk och 

kulturell närhet, ekonomiska och politiska band, allt bättre förmåga 

att avgränsa områden där våra intressen sammanfaller helt 

och de där de endast sammanfaller till en del. 

För närvarande bygger vi upp relationen med Sverige genom 

att dra nytta av mycket nära kontakter mellan våra samhällen 

och kompletterar dem med allt mera frekventa och nära 

kontakter mellan våra politiska eliter. Det råder utmärkta relationer 

mellan våra utrikesministrar. Sedan premiärminister 

Donald Tusks besök i Stockholm i oktober 2008 har vi haft 

mycket goda och nära relationer mellan våra regeringschefer 

som kännetecknas av full ömsesidig förståelse. Och för några 

dagar sedan besökte för andra gången viceregeringschefen, 

tillika näringsministern, Waldemar Pawlak Stockholm för att 

träff a sin kollega Maud Olofsson, också hon viceregeringschef 

och näringsminister. De etablerade mycket nära arbetsinriktad 

kontakt. Det är en kvalitativt ny etapp i utvecklingen av polsksvenska 

relationer. 

Utrikesministrarna har här emellertid en nyckelroll. Båda 

ministrarna utstrålar en stark och tydlig dådkraft som påverkar 

det allmänna klimatet i våra ömsesidiga relationer. På verkställighetsnivån, 

dvs. den polska beskickningen i Sverige och den 

svenska i Warszawa har vi en liknande och välutarbetat system 

för samarbete och intressegemenskap. Vår verksamhet kallar 

vi för polsk-svensk strukturdialog. 

Genom att introducera den här dialogen vill vi ge de polsksvenska 

relationerna en strategisk inriktning som sträcker sig 

över fl era decennier. Vi strävar också efter att koncentrera rela 

Foto: Bogusław Rawiński

światowej. Jedną z tych rocznic traktuje Pan, o ile wiem, 

bardzo osobiście. 

MC: Mam emocjonalny stosunek do procesu rozszerzenia UE i przyjęcia 

Polski. Uczestniczyłem w tym procesie od początku, tzn. 

od złożenia przez Polskę wniosku akcesyjnego w1994 r. aż do 

Rady Europejskiej w Kopenhadze, w grudniu 2002 roku, kiedy 

Polska i 9 innych pastw została przyjęta do UE. Moim zdaniem 

to jedno z najważniejszych wydarzeń, jakich Europa była świadkiem 

na przestrzeni ostatnich kilkaset lat. 

ZB: I w którym, jako zastępca ambasadora RP przy UE w Brukseli, 

brał Pan udział … 

MC: …jako jeden z wielu. Założyłem sobie, że każdego roku, w maju, 

pełniąc funkcję ambasadora będę upamiętniał to wydarzenie. W ma ju 

tego roku zorganizowaliśmy dużą konferencję w Sztokholmie, 

razem z Uniwersytetem Södertörn, Uniwersytetem Jagiellońskim 

oraz Centrum Strategii Europejskiej DemosEuropa, pod hasłem 

From borders in space to borders in the minds. Zamiarem było 

pokazanie, że Europa jednoczy się gospodarczo i politycznie, ale 

podziały w umysłach znikają wolniej. 

Poprzednio robiliśmy konferencje na temat implikacji 

rozszerzenia UE, bardzo pozytywnych, także dla starych państw 

członkowskich UE. Pamięć generuje impuls integracyjny. Gdyby 

go zabrakło Europa zaczęłaby się cofać. 

ZB: Jeśli można powiedzieć, że nastąpiła w Szwecji pewna 

ekspansja polityczna Polski, to czy towarzyszyła jej też 

kulturalna. Symboliczne dla mnie było Pańskie wystąpienie 

w Nybrokajen, na koncercie z okazji dziewięćdziesiątej 

rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, gdy 

zapowiedział Pan występ polsko-szwedzkiego duetu prezentującego 

muzykę progresywną, nie graną na ogół na 

oficjalnych państwowych imprezach, chociaż opartą na 

klasyce, bo przecież to był głównie Chopin. Czy to symbol 

nowego podejścia w dziedzinie wymiany kulturalnej? 

MC: Zastanawialiśmy się nad częścią artystyczną imprezy i miałem, 

przyznam, pewne wątpliwości, ale postanowiliśmy zmienić 

konwencję i pokazać, że, mimo przywiązania do tradycji, 

Polska patrzy w przyszłość, że jesteśmy otwarci na nowe, że 

nowa Polska jest też w muzyce a przy okazji, symbolicznie, 

pokazaliśmy polsko-szwedzką wspólnotę artystyczną, jeśli tak 

można powiedzieć, w osobach panów Leszka Możdżera i Larsa 

Danielssona grających w duecie. 

Reformujemy promocję kultury polskiej w Szwecji. Wiąże 

się to z metamorfozą, jaką przechodzi Instytut Polski w 

Sztokholmie, aby w inny sposób, bardziej bezpośredni, dotrzeć 

do publiczności szwedzkiej. Odchodzimy natomiast od 

koncepcji polskiego domu. Jest to związane między innymi z 

faktem, że nowi imigranci polscy przybyli do Szwecji już po 

przystąpieniu Polski do UE mają inne oczekiwania i potrzeby. 

ZB: Co jest najważniejsze w gospodarczych stosunkach 

polsko-szwedzkich? 

MC: Najważniejsze dzisiaj jest wykorzystanie szwedzkiego potencjału 

w modernizacji naszego kraju. W Polsce nie ma jeszcze 

świadomości, jak wiele moglibyśmy skorzystać w tym zakresie. 

W sektorze energetycznym, na przykład, Szwecja jest na 

20 

ZB: En händelse i vilken ambassadören deltog i egenskap av biträdande 

ambassadör i polska EU-representationen i Bryssel… 

MC: …som en av fl era. Jag har ålagt mig själv att under min tid 

som ambassadör varje år i maj högtidlighålla minnet av denna händelse. 

I maj detta år organiserade vi tillsammans med Södertörns 

Universitet, Jagiellonska Universitetet och Europeiska Strategicentrum 

DemosEuropa en stor konferens i Stockholm under 

titeln From borders in space to borders in the minds. Avsikten 

var att visa att Europa visserligen enas politiskt och ekonomiskt 

men att de mentala gränsdragningarna inte försvinner 

lika fort. 

Tidigare organiserade vi konferenser om EU-utvidgningens 

implikationer som var mycket givande även för gamla EU-medlemmar. 

Minnet genererar integrationsimpulser. Om de uteblir 

börjar Europa gå tillbaka. 

ZB: Om man skulle drista sig att tala om en viss polsk politisk 

expansion i Sverige, har den i så fall även följts av en kulturell 

dito? Det fanns för mig något symboliskt i ambassadörens 

framträdande under konserten till minnet av 90:e årsdagen 

av Polens självständighet vid påannonseringen av den polsksvenska 

duon som spelar musik i modern tappning även om 

den baseras på klassisk musik, i det här fallet huvudsakligen 

Chopin. Är det ett tecken på ett nytt förhållningssätt inom 

kulturutbytet? 

MC: Vi funderade mycket över den konstnärliga delen av ceremonin 

och jag erkänner att jag hade vissa betänkligheter, men 

vi bestämde oss för att bryta konventionen och visa att vi trots 

att vi är trogna våra traditioner också kan öppna oss för det 

nya, att det nya Polen också fi nns i musiken, och passade på 

att bildligt visa på polsk-svensk gemenskap i konsten, om man 

så får säga, i egenskap av duon bestående av herrarna Leszek 

Mozdzer och Lars Danielsson. 

Vi håller på att reformera lanseringen av polsk kultur i Sverige. 

Det hör samman med Polska Kulturinstitutets pågående omvandling 

i Stockolm, som syftar till att hitta en annan och mera 

direkt väg till den svenska publiken. Men vi håller på att överge 

iden om ett polskt kulturhus. Det sammanfaller med det faktum 

att polska immigranter i Sverige efter EU-inträdet har andra 

behov och förväntningar. 

ZB: Vad är viktigast när det gäller de ekonomiska relationerna 

mellan Polen och Sverige? 

MC: Viktigast idag är att dra nytta av Sveriges potential i moderniseringen 

av vårt land. I Polen saknas ännu insikten om hur mycket 

vi kan vinna på detta område. Till exempel inom energisektorn 

befi nner sig Sverige på en helt annan nivå, här fi nns fungerande 

systemlösningar som vi inte har i Polen, och som vi inte har varit 

mogna att införa, inte heller mentalt: jag menar att förutom nya 

teknologier fi nns också energisparande och energieff ektivitet. 

Jak tänker också på något större och viktigare som går utöver 

det ekonomiska samarbetet: om att i Polen bygga ett samhälle 

som vilar på konsensus. Här kan man lära av svenska erfarenheter 

av att skapa konsensus i samhället kring för landet mest angelägna 

frågor. I Polen befi nner vi oss fortfarande i en tidig fas 

av medborgarsamhälle. Vår demokrati är bara 19 år gammal. Vi 

är som en tonåring som genomgår en stormig period av väx

ande, vilket mycket tydligt framgår av vårt lands utveckling, 

men vi tvingas förklara för svenskarna att det är en normal fas i 

utvecklingen och inte något negativt eller tecken på destruktivitet. 

Det är istället konstruktivt att vi i Polen har olika framtidsvisioner 

som nöts och blöts mot varandra. I en kokande kittel 

uppstår nya värden. Och det är just i det här skedet, när vi är i 

färd med att bygga den nya polska verkligheten som vi ska dra 

nytta av allt det som Sverige sedan årtionden, för att inte säga 

århundraden, så framgångsrikt lyckats mejsla fram – förmågan 

att skapa konsensus, att respektera andra, att ingå kompromisser 

i ofta mycket besvärliga frågor. 

Tack så mycket för samtalet. 

zupełnie innym poziomie, tu są funkcjonujące systemowe 

rozwiązania, jakich w Polsce jeszcze nie ma, bo nie dojrzeliśmy 

do ich wprowadzenia, w tym mentalnie: poza nowymi 

technologiami mam tu na uwadze oszczędzanie energii oraz 

efekty wność energetyczną. 

Myślę jednak również o czymś szerszym i ważniejszym, co 

wykracza poza sferę współpracy gospodarczej: o budowaniu 

w Polsce społeczeństwa konsensusu. Tu można skorzystać 

z doś wiadczeń szwedzkich, jak budować społeczny konsensus 

wokół spraw dla kraju najistotniejszych. My w Polsce jesteśmy 

w dalszym ciągu na wczesnym etapie budowy społeczeństwa 

obywatelskiego. Nasza demokracja ma dopiero 19 lat. Jesteśmy 

jak nastolatek, który przeżywa burzliwy okres rozwoju, co 

w naszym kraju doskonale widać, ale musimy Szwedom 

tłumaczyć, że to jest naturalny etap rozwoju, że to nie jest nic 

negatywnego, to nie są symptomy destrukcji. Przeciwnie, to 

jest konstruktywne, bo w Polsce mamy różne wizje przyszłości, 

które się ścierają. We wrzącym kotle rodzi się zupełnie nowa 

wartość. I właśnie w tym procesie budowy nowej polskiej 

rzeczy wistości należy wykorzystywać to, co Szwedzi mają 

doskonale ukształtowane od dziesięcioleci czy wręcz od stuleci 

- umiejętność budowania konsensusu, szacunku dla drugiego 

człowieka, umiejętność dochodzenia do kompromisu, często w 

bardzo trudnych sprawach. 

Dziękuję bardzo za rozmowę.

Foto: www.kair.polemb.net 

Obaj panowie posługują się argumentacją jakby wziętą prosto od SB 

– jeśli brakuje dokumentu, który potwierdza ich głębokie przekonanie 

to oznacza to, że dokument został zniszczony. Jeśli jest dokument, który 

nie pasuje do ich tezy – oznacza to, że ten, kto ten dokument stworzył 

popełnił błąd albo właściwie miał co innego na myśli. 

komentarz w Internecie do książki o Wałęsie 

Od kilku lat toczy się w Polsce jadowita debata, której 

wzburzone fale dotarły nawet do Szwecji. Z jakiegoś 

niezgłębionego powodu Dagens Nyheter postanowiła 

opublikować szczególny tekst Wojtka Kalinowskiego Przy- 

padek Wałęsy dzieli Polskę ( 

Fallet Walesa delar Polen, DN 

Kultur den 18 november 2008). Zadziwiające w tekście jest, 

że udaje on rzeczową relację z toczącej się w Polsce debaty, podczas 

gdy w rzeczy wistości jest wysoce stronniczym głosem w tej debacie, 

wypełnionym ponadto uszczypliwościami, insynuacjami i 

prostymi kłamstwami. Ten tekst jest dobrą ilustracją, jak 

debata, o której mowa jest prowadzona w Polsce. 

Bezpośrednim powodem ostatniego rozdziału (będzie ich 

pewnie więcej) rozognionej debaty stała się publikacja książki 

o Lechu Wałęsie i jego rzekomej współpracy z komunistyczną 

Służbą Bezpieczeństwa. Teza o współpracy (która miała mieć 

miejsce na początku lat 70-tych) opiera się na poszlakach i 

jest interpretacją dostępnego, niepełnego materiału. Autorzy 

książki opierają się wyłącznie na zachowanych pisanych 

źródłach z fragmentarycznego archiwum bezpieki. Są 

młodzi, są gniewni i zdecydowani udowodnić swoją tezę. 

„Poważni historycy, którzy się wypowiadali” byli, przeciwnie 

niż twierdzi Wojtek Kalinowski w DN, zgodni w swojej krytyce 

„rzemiosła historycznego” młodych autorów i ich „metody 

wykorzystywania źródeł”. Zarzuca się im zdecydowanie brak 

krytyki źródeł, i – jeszcze gorzej – dowolną krytykę. Dokument 

nie potwierdzający ich tez odrzuca się jako niewiarygodny itp. 

Autorzy krytykowani są też za nadinterpretację dostępnych 

źródeł i zawsze na niekorzyść Wałęsy. 

„Układ” 

Braciom Kaczyńskim i ich partii PIS udało się wygrać wybory 

w 2005 roku nie tylko dzięki antyliberalnemu programowi, ale 

może przede wszystkim dlatego, że udało im się przedstawić PIS 

jako sensowną alternatywę dla rzekomej rozpasanej korupcji 

Agent Bolek 

eller konsten att förgöra Lech Walesa 

albo sztuka niszczenia Lecha Wałęsy 

22 

De båda herrarna använder sig av argumentation som hämtad direkt från 

SB – om det inte fi nns något dokument som bekräftar deras djupaste 

övertygelse så betyder det att det har blivit förstörd. Om det fi nns något 

dokument som inte passar in i deras tes – så betyder det att den som 

skrev det gjorde fel eller egentligen tänkte på något annat. 

– en nätkommentar till Walesa-boken. 

Sedan några år tillbaka pågår i Polen en infekterad debatt 

vars svallvågor nu även har nått Sverige. Av någon outgrundlig 

anledning valde Dagens N yheter att publicera 

en märklig text av Wojtek Kalinowski: Fallet Walesa delar 

Polen (DN, 18 nov. 2008). Det anmärkningsvärda med artikeln 

är att den utger sig för att vara en saklig redogörelse för den i 

Polen pågående debatten medan den i själva verket utgör ett 

högst partiskt inlägg i själva debatten dessutom späckad med 

spydigheter, insinuationer, och en rad direkta felaktigheter. Det 

märkliga är att texten i sig utgör ett bra exempel på hur den 

aktuella debatten förs i Polen. 

Den direkta orsaken till den hetsiga debattens senaste omgång 

(det lär komma fl er) var publiceringen av boken om Lech 

Walesa och hans påstådda samarbete med den polska, säkerhetstjänsten 

SB, under kommunistregimen. Bokens tes om samarbetet 

(som skulle ha ägt rum under en period i början av 

1970-talet) bygger på indicier och är en tolkning av det tillgängliga, 

knapphändiga materialet. Författarna grundar sitt arbete 

enbart på bevarade skrivna källor från säkerhetstjänstens fragmentariska 

arkiv. De är unga, de är arga och de är fast beslutna 

att bevisa sin tes. Tvärtemot Wojteks Kalinowskis påståenden 

i DN var ”de seriösa yrkeshistorikerna som har uttalat sig” eniga 

i sin kritik av författarnas ”historiska hantverk” och ”källmetod”. 

De anklagas konsekvent för bristande källkritik, och 

– ännu värre – godtycklig källkritik. Dokument som motsäger 

författarnas tes avfärdas som opålitliga etc. Författarna kritiseras 

för att övertolka de tillgängliga källorna: och dessutom 

alltid till Walesas nackdel. 

"Uklad" 

Tvillingbröderna Kaczynski och deras parti Lag och ordning 

(PIS) lyckades vinna valet 2005 inte bara på sitt antiliberala 

program men kanske främst tack vare att man lyckades framställa 

sig som ett vettigt alternativ till den påstådda utbredda 

korruptionen och nepotismen. Som sin huvudfi ende utmålade 

man ”uklad” – ett postkommunistiskt informell och korrupt 

avtal mellan kommunister och delar av den forna oppositionen 

– de förhatliga liberalerna. Det lömska avtalet slöts

akom ryggen på de godtrogna polackerna och framställdes 

i liberalkontrollerade media som en demokratisk utveckling. 

Huvudbudskapet var alltså – tvärtemot vad Kalinowski skriver 

i DN – själva ifrågasättandet av ”marknadsekonomins och 

demokratins landvinningar”. 

Denna konspirationsteori har lanserats hårt och behövde 

snarast bevis i form av avslöjanden om”vänsterliberalernas” 

och deras vapendragares skumma förfl utna. Och det var här 

de unga arga historikerna kommer in bilden. Anställda av det 

statliga, PIS-infl uerade IPN (Nationellt Minnesinstitut) satte de 

resolut igång med att plöja igenom säkerhetstjänstens arkiv på 

jakt efter graverande uppgifter. Resultaten kom i form av avslöjanden, 

artiklar och läckor till pressen. Media vädrar förstås 

sensation och tacksamt publicerar smaskiga detaljer ur olika 

mer eller mindre kända personers förfl utna. 

Det kommer knappast som en överraskning att detta korståg 

riktas främst mot ”liberalerna” och deras verkliga eller imaginära 

bundsförvanter. Dokument som skulle kunna belasta de egna 

avfärdas helt enkelt som säkerhetstjänstens falsifi kat. Så gjorde 

man t. ex. med ett lojalitetsförklaring mot kommunistregimen 

som hittats i Jaroslaw Kaczynskis akter. Hemliga akter, eller 

”mappar” som de kallas i folkmun, har i händerna på Kaczynski 

och deras män helt enkelt blivit ett politiskt vapen. 

När en stor auktoritet bland polska historiker, professorn 

Henryk Samsonowicz skrev i Gazeta Wyborcza att en författarna 

till boken ”är en skam för historieforskningen” faxade 

denne som svar inskannade kopior av dokument – bevis på att 

Samsonowicz har på 60-talet varit medlem i partiet. (Gazeta 

Wyborcza, 21/6 2008) 

Sparka på de svaga 

I sin iver att bevisa konspirationsteorin om ”uklad” ger man 

sig i första hand på personer aktiva i oppositionen mot regimen 

före 1989. Enligt en förvriden logik låter man i regel bli 

att ge sig på själva före detta kommunister (numera omvända 

socialdemokrater) som t. ex. Kwasniewski, Miller eller andra 

snarlika fi gurer. Lika konsekvent lämnar man ifred före detta 

säkerhetstjänsten SB och dess funktionärer – den polska 

motsvarigheten till Stasi. Man låter alltså vara de som drog i 

trådarna, utövade utpressning, de som förhörde och trakasserade 

oliktänkande. Istället hänger man ut deras off er, personer 

som inte stod emot trycket, lät sig skrämmas och tvingas till 

någon form av motvilligt samarbete. Ett samarbete som dessutom 

ofta var ”på låtsas” - man lämnade till sin plågoande rätt 

värdelösa, ofullständiga och felaktiga uppgifter. 

Jus större namn på personer i avslöjandena desto fagrare fj äder 

i hatten för jägarna och ytterligare ett ”bevis” på teorin den 

svekfulla sammansvärjningen – ”uklad”. Förmodligen just däri 

ligger en förklaring till varför man låter de riktiga skurkarna 

vara och ger sig på de felande oppositionella. 

Resultat av forskning presenteras off entligt, gärna med full mediebevakning 

och innebär för den berörde i praktiken en medial avrättning 

utan några egentliga möjligheter till att få sin sak sakligt provad 

av någon oberoende instans. IPN har kritiserats för att agera dubbla och 

motstridiga roller som både åklagare och – i praktiken – domare. 

Många historiker har dessutom ställts sig mycket tveksamma 

och kritiska till själva modellen som, menar man, är svårfören 

23 

i nepotyzmu. Jako główny wróg odmalowany został „układ”: 

postkomunistyczna, nieformalna i korupcyjna umowa między 

komunistami i częścią dawnej opozycji – znienawidzonymi liberałami. 

Złowrogą umowę zawarto za plecami uczciwych Polaków 

i przedstawiono w kontrolowanych przez liberałów mediach 

jako demokratyczny proces. Głównym hasłem kampanii było – 

wbrew twierdzeniom Kalinowskiego – podważanie „ekonomii 

rynkowej i zdobyczy demokracji”. 

Tę spiskową teorię intensywnie lansowano i szybko trzeba 

było znaleźć na nią dowody w postaci zdemaskowania ciemnej 

przeszłości lewicowych liberałów i ich sojuszników. Tutaj 

okazali się przydatni młodzi gniewni historycy. Zatrudnieni w 

państwowym Instytucie Pamięci Narodowej (IPN), poddanym 

wpływom PISu, wzięli się ostro do roboty przekopując archiwa 

Służby Bezpieczeństwa w poszukiwaniu obciążających 

informacji. Resultaty poszukiwań prezentowano w formie 

demaskatorskich tekstów albo przecieków do prasy. Media lubią 

oczywiście sensację i wdzięcznie publikują smakowite szczegóły 

z przeszłości mniej lub bardziej znanych osób. 

Nie było dla nikogo zaskoczeniem, że ta krucjata skierowana 

była przede wszystkim przeciwko „liberałom” i ich rzeczywistym 

i wyimaginowanym sojusznikom. Dokumenty, 

które mogłyby obciążać swoich po prostu odrzuca się jako 

falsyfi katy SB. Tak zrobiono np. z deklaracją lojalności wobec 

reżimu komunistycznego, którą znaleziono w aktach Jarosława 

Kaczyńskiego. Tajne akta, czyli, jak mówi vox populi, teczki, 

stały się w rękach Jarosława Kaczyńkiego i jego ludzi polityczną 

bronią. 

Kiedy profesor Henryk Samsonowicz, wielki autorytet wśród 

polskich historyków, napisał w Gazecie Wyborczej, że autorzy 

książki o Wałęsie „przynoszą wstyd badaniom historycznym”, 

jeden z autorów przysłał faksem w odpowiedzi kopie 

dokumentów, z których wynikało, że Samsonowicz był w 

latach 60-tych członkiem partii komunistycznej. 

Kopać słabych 

Usiłując udowodnić spiskową teorię o „układzie” atakuje się 

przede wszystkim osoby aktywnie działające w opozycji przed 

rokiem 1989. Według tej pokrętnej logiki nie prześwietla się 

samych byłych komunistów (teraz socjaldemokratów) jak 

np. Aleksandra Kwaśniewskiego czy Leszka Millera. Równie 

konsekwentnie nie zajmowano się SB i jej funkcjonariuszami, 

czyli polskim odpowiednikiem Stasi. Zostawia się więc w spo - 

ko ju tych, co pociągali nici, szantażowali, przesłuchiwali i 

prześladowali ina czej myślących. W zamian piętnuje się ich 

ofi ary, osoby, które, być może, nie wytrzymały nacisku, dały 

się zastraszyć i które zmuszono do jakiejś formy niechętnej 

współpracy. Współpracy, która najczęściej była na niby – 

przekazywano prześladowcom bezwartościowe, niekompletne 

i nieprawdziwe informacje. 

Im większe nazwiska opozycjonistów wśród demaskowanych 

osób tym większy sukces dla łowców i dodatkowy „dowód” 

prawdziwości teorii o zdradzieckiej konspiracji – „układzie”. To 

jest prawdopodobnie wytłumaczenie, dlaczego prawdziwym 

złoczyńcom nic się nie dzieje a ściga się byłych opozycjonistów. 

Rezultaty poszukiwań prezentowane są publicznie, często w 

świetle jupiterów i dla zainteresowanego oznacza to w praktyce 

medialną egzekucję bez żadnych rzeczywistych możliwości

odwołania się od „wyroku” do jakiejś niezależnej instancji. IPN 

krytykowano za odgrywanie podwójnej i powodującej konfl ikt 

sumienia roli oskarżyciela i – w praktyce – sędziego. 

Wielu historyków ma spore wątpliwości, co do samego modelu IPN, 

który narusza integralność badacza. Krytykuje się nieszczęśliwe 

połączenie politycznej publicystyki i badań historycznych, w którym 

zawsze cierpią badania. Inni, np. Norman Davies, wskazują, że 

niewłaściwe jest badanie tak niedawnych wydarzeń. 

Jednakże znani byli dysydenci i inne obiekty ataków 

przysparzają kłopotów: w papierach bezpieki często nie daje 

się znaleźć przeciw nim niczego obciążającego. Ale młodzi 

gniewni nie poddają się i kopią w teczkach dalej. W ten sposób 

kolej przyszła na samego Lecha Wałęsę. 

Dlaczego właśnie na niego – ludowego trybuna, elektryka, 

który został przywódcą Solidarności – masowego ruchu, co 

wstrząsnął reżimem nie tylko w Polsce, ale całym sowieckim 

imperium. Rozwalenie muru berlińskiego było przecież w istocie 

wtórnym wstrząsem po wolnościowym trzęsieniu ziemi z 

epi centrum w stoczni Lenina w Gdańsku, gdzie przywódcą był 

Wałęsa. No więc właśnie: dlaczego napadać na Wałęsę? 

Dlaczego Wałęsa? 

Częściowo może on obwiniać samego siebie. Wałęsa wszedł 

mianowicie w konfl ikt z braćmi Kaczyńskimi. W czasie swojej 

prezydentury wyrzucił ich ze swojego sztabu zmęczony 

niekończącymi się intrygami. Potem wiele razy krytykował 

braci podczas stosunkowo krótkiego okresu rządów PISu w kraju. 

Jak to ma w zwyczaju, walnął nawet raz obraźliwym słowem. 

Przewidujący bracia wielokrotnie grozili, że „mają coś” na Wałęsę. 

Nie tylko to coś mieli, ale postarali się, by puścić za nim w pościg 

dwóch zapalczywych i krwiożerczych jakobinów. 

Według poszlak (bezpośrednich dowodów w dalszym ciągu 

nie ma) Wałęsa miał współpracować z SB na początku lat 70tych, 

czyli bezpośrednio po robotniczych protestach i masakrze 

w grudniu 1970 roku i represjach, które potem nastąpiły. Wydaje 

się, że Wałęsa próbował wyślizgnąć się i po paru latach udało mu 

się zerwać kontakty. Jeśli jest to zgodne z prawdą to uważam, 

że Wałęsa wykazał jeszcze większą odwagę i zdecydowanie 

niż wynikało to z naszej dotychczasowej wiedzy. Po tym 

okresie przyszedł wielki czas Wałęsy: strajk w sierpniu 1980 

roku, Solidarność, później internowanie, nagroda Nobla, i w 

końcu klęska komunizmu i wolność. Później został pierwszym 

pochodzącym z wyborów prezydentem wolnej Polski – mniej 

udany okres, który zakończył się porażką wyborczą w ry walizacji 

z postkomunistą Kwaśniewskim. W czasie swojej prezydentury 

miał podobno usunąć jakieś dokumenty ze swojej teczki. To 

jest, oczywiście, możliwe. Przy wielu okazjach mówił też, że na 

początku lat 1970-tych miał wymuszone kontakty z SB, z których 

się wykręcał. To też, oczywiście, prawdopodobne. 

Jednak teza, że Lech Wałęsa był wtedy agentem SB – i w pewnym 

sensie pozostał nim jeszcze długo po upadku komunizmu – co 

właśnie autorzy książki chcą nam udowodnić, jest kompletnie 

absurdalna. Cała historia wzbudzałaby rozbawienie, gdyby 

nie szkody, które wyrządza krajowi, pamięci Solidarności i 

w końcu Wałęsie jako człowiekowi. Jakie właściwie motywy 

kierują atakującymi? Czy rzeczywiście wierzą w spiskowe teorie? 

Czy naprawdę sądzą, że wolnościowy bojownik był w istocie ko 

24 

lig med forskarens integritet. Man kritiserar den olyckliga 

sammanblandningen av politisk publicistik och historisk forskning 

i vilken forskningen alltid blir lidande. Andra, som till 

exempel Norman Davies, påpekar det felaktiga i att ägna historieforskningen 

åt så pass nya händelser. 

Emellertid ställer forna dissidenter och andra tänkbara mål 

till det för alla dessa forskande publicister: man kan inte hitta 

några graverande uppgifter om dem i säkerhetstjänstens papper. 

Med de unga arga männen ger inte upp och gräver i mapparna. 

Och nu har alltså turen kommit till självaste Walesa. 

Varför just han – folktribunen av folket, elektrikern som blev 

ledare för Solidaritet – en massrörelse som satte inte bara regimen 

i Polen men hela Sovjetimperiet i gungning. När muren 

i Berlin föll 1989 var det faktisk ett efterskalv av den frihetens 

jordbävning med epicentrum i Leninvarvet i Gdansk. Och ledaren 

där var just Lech Walesa. Alltså varför just Walesa? Varför 

ge sig på honom? 

Varför Walesa? 

Delvis har han sig själv att skylla. Walesa har nämligen gått 

och blivit ovän med tvillingbröderna Kaczynski. Inte nog 

med att han under sin presidentperiod gav de sparken från 

sin stab, trött som han var på deras evinnerliga intrigerande. 

Dessutom hade han upprepade gånger kritiserat de båda bröderna 

under deras relativt korta perioden vid makten i landet. 

Som Lech Walesa brukar göra drämde han till med att kalla 

de båda bröderna för klantskallar. För att travestera fotbollslaget 

Cracovias hejarklack och deras ramsa: Herren Gud må 

förlåta – Kaczynski aldrig. De långsinta tvillingarna har upprepade 

gånger hotat med att de ”har någonting” på Walesa. 

Inte nog med att de hade någonting, så såg de till att man 

satte två ivriga och blodtörstiga jakobiner på spåret. 

Enligt de avslöjande indicierna (direkta bevis saknas fortfarande) 

skulle Walesa ha samarbetat med SB under en period i 

början av 1970-talet. En period som följde direkt efter arbetarprotesterna 

i december 1970, massakern och de efterföljande av 

repressalierna. Han verkade försöka slingra sig ur och lyckades 

efter några år bryta kontakten. Om detta skulle stämma tycker 

jag faktiskt att Walesa lyckades visa ännu större mod och 

beslutsamhet än det hade framgått tidigare. Och det är efter 

den perioden som Walesas stora tid har kommit, strejken 1980, 

Solidaritet, sedan internering, Nobelpris, och slutligen kommunismens 

kollaps och frihet. Sedan blev han det fria Polens 

första valda president – en mindre lyckad period som slutade 

i ett politiskt nederlag mot postkommunisten Kwasniewski. 

Under sin period som president uppges han även avlägsna en 

hel del dokument från sin mapp. Och visst är det möjligt. Han 

har även vid fl era tillfällen sagt att han i början av 1970-talet 

haft påtvingade kontakter med SB, och försökt snacka sig ur 

det. Visst är det sannolikt. 

Men tesen att Lech Walesa hela tiden hade varit agent för säkerhetstjänsten 

– och på sätt och visst förblivit det ännu in våra 

dagar – vilket författarna vill göra gällande är helt absurd. Hela 

historien vore löjeväckande om det inte vore för den skada den 

åsamkar landet, Solidaritetsrörelsens minne och – inte minst 

– människan Walesa. Vad har alla dessa ivriga herrar för motiv? 

Tror de verkligen på sina konspirationsteorier? Tror

de verkligen att frihetshjälten Lech Walesa var i verkligheten 

en kommunistisk agent? Eller är det bara spel för gallerierna, 

ett cyniskt sätt att skaff a sig politisk infl yttande och massmedial 

närvaro? Egentligen spelar det ingen större roll. Historien 

– som Wojtek Kalinowski åberopar så gärna i sin artikel i DN 

– kommer så sakteligen att fälla sin dom även över dessa herrar 

och deras framfarter. Varför han skrivit själv hade skrivit denna 

partinlaga kan vi (lätt) gissa själva. Men vad i hela fridens namn 

fi ck Dagens N yheter att publicera den? ❖ 

Lech Wałęsas jubileum 

Arthur Sehn 

”Under de här 25 åren har världen och Europa förändrats, 

mitt Fädernesland har återfått sin Frihet, men behovet av 

solidaritet och ett bra samarbete människor och stater emellan 

har inte minskat, utan är ännu större i en globaliserande 

värld” skriver Lech Wałęsa i inbjudan till sitt jubileumsfi rande 

av dagen när Nobels fredspris överräcktes till honom. Egentligen 

var det inte honom som Nobelmedaljen överräcktes till utan 

hans fru och son. Wałęsa själv var rädd för att aldrig få återvända 

till Polen om han åkte iväg för att hämta priset. 

I samband med 25årsdagen av den prestigefulla utmärkelsens 

överlämnande, organiserades en internationell konferens Solidaritet 

för framtiden i Gdańsk. 

”Syftet med konferensen, skriver Lech Wałęsa, är att börja 

refl ektera över den moderna världens samhälls-politiska verklighet 

och att konferensdeltagarna ska peka på de största hoten 

mot den världen. Jag är övertygad om att mötet i Gdańsk 

kommer att skriva in sig i det universella behovet av att bygga 

en Övernationell solidaritet i den stora Solidaritets anda, vilken 

på fredlig väg, efter år av kamp och svåra erfarenheter, har lett 

oss fram mot den efterlängtade Friheten”. 

Sju av Nobels fredspristagare har meddelat sitt deltagande 

i mötet, bland dem Dalai Lama och Kofi Annan. Även topppolitiker 

− presidenter, premiärministrar och ministrar − såväl 

före detta som nu aktuella, polska och utländska, kommer 

att delta, däribland Frankrikes president Nicolas Sarkozy och 

Europakommissionens ordförande José Manuel Barroso,Israels 

president Simon Peres, före detta Sydafrikas president Willem 

de Klerk, före detta Spaniens statsminister Jose Maria Aznar. 

Konferensens arrangörer var Lech Wałęsa Institute Foundation, 

European Solidarity Center, Nationell Kulturcentrum och Gdańsk 

stad. ❖ 

Jubileusz Wałęsy 

Andrzej Jonas 

25 

munistycznym agentem? Czy jest to może tylko perfi dna 

gra, cyniczny sposób na zdobycie wpływów politycznych i 

zapewnienie sobie obecności w mediach? Właściwie nie ma to 

znaczenia. Historia, na którą Wojtek Kalinowski tak chętnie 

powołuje się w swoim artykule w DN, nieodwołalnie wyda swój 

werdykt w sprawie tych ludzi i ich wyczynów. 

Dlaczego Kalinowski napisał swój, wierny partyjnej linii, 

artykuł, możemy domyślić się łatwo sami. Ale co, na litość 

boską, skłoniło Dagens N yheter do jego opublikowania? ❖ 

Arthur Sehn 

„Przez Przez te 25 lat zmienił się świat 

i Europa, moja Ojczyzna odzyskała 

Wolność, ale potrzeba 

solidarności i dobrej współ pracy 

między ludźmi i państwami nie 

wygasła, a w glo balizującym się 

świecie jest jeszcze bardziej potrzebna” – pisze Lech Wałęsa w zaproszeniu 

na uroczystość jubileuszu wręczenia mu Pokojowej 

Nagrody Nobla. A właściwie nie jemu, tylko żonie, która wraz 

z synem odbierała noblowski medal, gdyż jej mąż obawiał się, 

że jeśli opuści Polskę, by odebrać nagrodę, już nigdy nie będzie 

mógł do nie wrócić. 

W 25 rocznicę wręczenia tego prestiżowego wyróżnienia 

w Gdań sku zorganizowano międzynarodową konferencję 

Solidarność dla przyszłości. „Celem konferencji, pisze Lech Wałęsa, 

jest podjęcie refl eksji nad rzeczywistością spo łeczno-polityczną 

współczesnego świata i wskazanie przez jej uczestników najważniejszych 

w tej sferze zagrożeń. Jestem przekonany, że spotkanie 

w Gdańsku wpisze się w uniwersalną potrzebę budowy 

ponadnarodowej solidarności w duchu idei wielkiej Solidarności, 

która doprowadziła nas pokojowo przez lata walki i trudnych 

doświadczeń ku upragnionej Wolności.” Udział w spotkaniu 

zapowiedziało siedmiu laureatów Pokojowej Nagrody Nobla, 

wśród nich Dalajlama i Kofi Annan, byli i aktualni polscy i zagraniczni 

politycy najwyższej rangi, w tym prezydenci, premierzy 

i ministrowie, między innymi prezydent Francji Nicolas 

Sarkozy i Przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Manuel 

Barroso prezydent Izraela Szymon Peres, Willem de Klerk, były 

prezydent RPA, były premier Hiszpanii Jose Maria Aznar. 

Organizatorem konferencji były: Fundacja Instytutu Lecha 

Wałęsy, Europejskie Centrum Soli darności, Narodowe Centrum 

Kultury, miasto Gdańsk. ❖ 

Andrzej Jonas 

Foto: wikipedia.org

życie codzienne i artystyczne Y vardag & kulturevenemang 

W dniach 2 – 5 kwietnia 2009 roku odbędzie się Międzynarodowy 

festiwal fi lmów dokumentalnych organizowany 

przez Międzynarodowe Forum Kul tury i Leo Leszka Kantora, 

Etnografi ska Museet, Uniwersytet Sztokholmski Instytut 

Nauk o Filmie i Suecię Polonię. 

Imprezą towarzyszacą festiwalu będzie spotkanie na temat Roli 

fi lmu i serialu telewizyjnego w kształtowaniu wrażliwości społecznej. 

Będzie to dyskusja z aktorem Teatru Narodowego Jerzym 

Radziwiłowiczem (Człowiek z marmuru), scenarzystką i pisarką 

Ewą Markowską-Radziwiłowicz i Janem Purzyckim (sce narzysty 

tysiącodcinkowego serialu Złotopolscy). Złotopolscy Spotkanie zaplanowane 

jest na 3 kwietnia 2009 o godz. 18.00 w Teatrze Studio Jurija 

Ledermana we współpracy z Konsulatem Gene ralnym RP w 

Sztokholmie. 

Festiwal otworzy fi lm Pol-In będący koprodukcją polsko-niemiecką 

oraz najnowszy fi lm dokumentalny, według scenariusza 

wybitnego pisarza polskiego Andrzeja Barta, w reżyserii Borysa 

Lankosza Radegast niebywały dokument o Getcie Łódzkim i roli 

Chaima Rumkowskiego – prezesa Rady Żydów w Łodzi. Jest to 

jedno z najbardziej wstrząsających oskarżeń pod adresem Europy 

za Zagładę dokonaną na Żydach polskich i europejskich. 

W 1492 roku Żydzi zostali wygnani z Hiszpanii, Portugalii i kra jów 

niemieckich. Legenda żydowska głosi, że, gdy dotarli do ziem 

polskich, nazwę kraju odczytali jako Polin biorąc to za dobry 

omen, bo po hebrajsku znaczy ona: tutaj spocznij. Coraz więcej 

Żydów osiedlało się na polskiej ziemi. Krakowski rabin Mosze 

Isserles pisał o Polsce: „W tym kraju nie ma zawziętej nie nawiści 

do nas, jak w Niemczech. Oby zostało tak nadal, aż do nadejścia 

Mesjasza”. 

Piękny, ciepły film Po-lin Jolanty Dylewskiej opowiada o życiu 

małomiasteczkowych Żydów w Polsce przed wojną, bo po 

wojnie sztetla – żydowskiego miasteczka nigdzie już w Polsce 

nie było. Wykorzystuje kilkadziesiąt – kręconych przed wojną 

– amatorskich filmów robionych przez Żydów o nich samych. 

Filmy pochodzą z wielu różnych miasteczek, głównie w centralnej 

i wschodniej Polsce. Jest to rewelacyjny materiał przez 

nikogo dotąd nie wykorzystany. Film jest wyjątkowo atrakcyjnie 

zrobiony – to majstersztyk dokumentu. I nie ma w nim żadnych 

inscenizowanych scenek; nie jest to tzw. dokument kreowany, o 

którym wielu dokumentalistów sądzi, że jest dla widza atrak cyjny, 

podczas gdy jest tylko niewiarygodny. 

Perły światowego dokumentu 

26 

Den Internationella Dokumentärfi lmfestivalen går av stapeln 

2-5 april 2009. Festivalen arrangeras av Internationellt 

kulturforum och Leo Kantor samt Etnografi ska museet, Filmvetenskapliga 

institutionen vid Stockholms universitet och 

Suecia Polonia. 

Bland festivalens kringarrangemang kommer ett möte med 

rubriken: Hur bidrar fi lmen och teveserien till socialt engagemang? 

I samtalet deltar skådespelaren Jerzy Radziwiłowicz 

(Marmormannen), Teatr Narodowy, manusförfattarinnan Ewa Markowska-Radziwiłowicz 

samt Jan Purzycki, manusförfattare till bl. 

a. tv-serien Złotopolscy, med över 1000 avsnitt inspelade. Mötet 

planeras till den 3 april 2009, kl. 18.00 i Jurij Ledermans Teaterstudio 

och arrangeras i samarbete med Republiken Polens General 

Konsulat i Stockholm.


Världens dokumentära klenoder 

Andrzej Bart 

Festivalen öppnas med Pol-in (som berättar om judiska samhällen 

i före krigets Polen) – en polsk-tysk samproduktion och den 

senaste dokumentären Radegast med manus av den polske 

författaren Andrzej Bart och i regi av Borys Lankosz. Radegast är 

en unik dokumentär om Łódź getto och Juderåtes ledare Chaim 

Rumkowski. Filmen är en av de mest omskakande anklagelserna 

mot Europa för dess roll i Förintelsen av polska och europeiska 

judar. 

Ukrainska The living berättar om en relativt mindre känd, tragisk 

episod i Ukrainas historia – 1930-talets stora svältkatastrof. För 

en kort tid sedan uppmärksammades i Ukraina 75-årsminnet av 

dessa tragiska händelser, vilket föranledde arga reaktioner från 

Moskva. 

Wiktar Daszuk Femida 

27 

Sergiey Bukovsky The living 

Utalentowana reżyserka Jolanta Dylewska potrafiła prostymi 

zabiegami wspaniale ożywić statyczne obrazy, na przykład: 

pokazuje dawne domy żydowskie w Kałuszynie, jak wyglądają 

one dzisiaj, jest ładny słoneczny dzień, widzimy rytmicznie 

kolejne okiennice, drzwi a zza kadru Piotr Fronczewski czyta 

pogodnym głosem, kto tam przed wojną mieszkał (w wersji 

niemieckiej robi to Hanna Schygulla). 

W Polinie są więc owe archiwalne amatorskie filmy, zdjęcia 

żydowskich miasteczek z dnia dzisiejszego i rozmowy z ich 

mieszkańcami – Polakami, którzy dobrze pamietają swoich 

sąsiadów sprzed sześćdziesięciu lat. 

Któregoś dnia Żydzi zniknęli – opowiada starszy mężczyzna z 

Kałuszyna – pomyślałem sobie wtedy: Jezus, Maria, kto będzie 

teraz konie kuł, szył ubrania, piekł chleb, grał na weselach, kto 

będzie to wszystko robił? Wiedział, że jakiś świat właśnie się 

skończył i wyraził swoje uczucie pustki tak, jak umiał. Kobiety 

opowiadają o żalu po wywiezionych żydowskich sąsiadach 

bardziej bezpośrednio, wspominając raczej zabawy i wspólne 

lekcje w szkole niż więzy gospodarcze. W Kałuszynie i wielu 

innych miasteczkach, zamieszkałych przed wojną często w 

kilkudziesięciu procentach przez Żydów, jest do dzisiaj sporo 

ludzi rozpamiętujących los wymordowanych sąsiadów. Na 

wspomnienie o ofi arach wciąż płyną łzy. Film jest ilustracją 

wspomnianej na wstępie legendy. Ilustracją przejmującą ze 

względu na naszą wiedzę, co stało się później. Realizatorzy 

pokazują roześmianą rodzinę żydowską, głos zza kadru


przedstawia ją i dodaje: zostało im jeszcze 9 lat. W latach Zagłady 

Polin umarł. Ale istniał naprawdę. 

Ukraiński fi lm The living opowiada o stosunkowo mniej znanym, 

tragicznym epizodzie historii Ukrainy – wielkim głodzie w latach 

trzydziestych. Niedawno na Ukrainie obchodzono 75 lecie tych 

tragicznych wydarzeń, co wywołało gniewne pomruki Moskwy. 

Głód wywołany był celowo przez władzę sowiecką, przez Stalina, 

by wyniszczyć warstwę chłopską na Ukrainie, jako najbardziej 

opo rnie poddającą się sowietyzacji i kolektywizacji. Nie mógł być 

spowodowany klęską żywiołową. Jest ponurym paradoksem, że 

ludzie umierali z głodu i uprawiali kanibalizm na czarnoziemnej 

Ukrainie, która mogłaby wyżywić całą Europę z przyległościami. 

Film otwiera epizod z udziałem prezydenta Ukrainy Wiktora 

Juszczenki, którego rodzina również ucierpiała w czasach 

głodu. Realizatorzy mieszają zakłamane filmy propogandowe 

z czasów sowieckich z bardzo nielicznymi fotografiami z miejsc 

najbardziej dotkniętych klęską głodu. Najbardziej wstrząsające 

są jednak relacje ludzi, głównie kobiet, którzy przeżyli te czasy. 

Sowieci zadbali, żeby nie było dokumentów, postarali się też, 

żeby nie powstały statystyki obrazujące rozmiar tragedii. 

Szacuje się jednak, że umarło z głodu od pięciu do dziesięciu 

milionów ludzi. Nad niektórymi źródłami sowiecka cenzura nie 

miała jednak władzy, poza ludzką pamięcią były to materiały 

dyplomatyczne. W filmie wykorzystane są bardzo przejmujące, 

chociaż napisane zwyczajnym w dyplomacji, beznamiętnym 

językiem, raporty włoskiego dyplomaty i polskiego konsula 

w Charkowie. Znany ukraiński reżyser, autor filmu Sergiey 

Bukovsky będzie gościem festiwalu. 

Film miał światową prapremierę w Kijowie w ostatnich dniach 

listopada. Po raz pierwszy za granicą film będzie pokazany 

właśnie na naszym festiwalu. W krótkim seminarium po projekcji 

weźmie udział Katarina Juszczenko, żona prezydenta 

Ukrainy. 

System Putina to niezwykle sugestywny francuski dokument-fresk 

mający ambicje pokazania tego fenomenu geopolitycznego, 

jakim jest dzisiejsza Rosja. Państwo autorytarne, ale zachowujące 

instytucje demokratyczne, które przekształcają się, niestety, w 

puste skorupy. Państwo dławiące wolność wypowiedzi, a nawet 

mordujące niepokornych dziennikarzy, w którym jednak istnieje 

resztka wolnej prasy. Państwo burzliwego rozwoju, szerokiej rzeki 

nafto- i gazodolarów i ogromnej biedy na prowincji. I w końcu 

28 

Filmen hade världspremiär i Kijev i slutet av november. Första 

visningen utomlands kommer alltså att ske på vår festival. Efter 

fi lmvisningen följer ett kort seminarium med Katarina Jusjtjenko, 

Ukrainas fi rst lady. 

Putins system är en oerhört suggestiv och bred fransk dokumentär 

med ambition att visa det geopolitiska fenomen som dagens 

Ryssland utgör. En auktoritär stat med demokratiska institutioner 

som visserligen bibehålls men – tyvärr – omvandlas till tomma 

skal. 

Den vitryska fi lmen Femida (Themis) är en stark och kompromisslös 

skildring av det vitryska rättsystemets förfall under Lukasjenkos regim. 

Efter visningen av Putins system kommer ett seminarium med 

professor Adam D Rotfeld, f.d. utrikesminister i Polen, för närva


rande den polska premiärministerns rådgivare i Rysslandsfrågor 

och medlem av FN Generalsekreterares The Advisory Board on 

Disarmament Matters. 

I anslutning till fi lmvisningen Radegast planeras dessutom möte 

med Dagmar Havlova, fru till Tjeckiens f.d. president. Andrzej 

Barts och Borys Lankoszs fi lm berättar om judar från Prag som 

förintats i Lodz. Bland off ren fanns Franz Kafkas bägge systrar. 

Festivalen kommer dessutom att gästas av den briljante polske 

dokumentärfi lmaren Andrzej Fidyk som kommer att presentera 

sin nyaste fi lm Yodok, om koncentrationsläger i Nordkorea.❖ 

ZB. 

29 

państwo bizantyjskiego przepychu. Widzimy prezydenta Putina 

przez wiele minut przemierzającego kilometrowe korytarze albo 

schody pokryte czerwonym dywanem: po bokach stoi w nabożnym 

milczeniu tłum gości i wyprężeni żołnierze. 

Białoruś jest państwem mniejszym więc korytarze są krótsze 

i schody niższe, ale przepych ten sam, zwłaszcza, że ostatni 

dyktator Europy – prezydent Aleksandr Łukaszenka – przebrany 

jest w jakiś kapiący złotem marszałkowski mundur. Film Femida 

(tj. Temida), zrealizowany przez twórców białoruskich (reż. Wiktar 

Daszuk), w bardzo bezkompromisowy i dosadny sposób pokazuje 

degrengoladę białoruskiego wymiaru sprawiedliwości pod 

rządami Łukaszenki. 

Po projekcji Systemu Putina odbedzie sie seminarium na temat 

Rosja i świat dzisiaj z udzialem Profesora Adama D. Rotfelda, byłego 

ministra spraw zagranicznych RP obecnie doradcy premiera Polski 

ds. Rosji oraz członka grupy doradców Sekretarza Generalnego 

ONZ ds światowego rozbrojenia. 

Spodziewana jest również wizyta Pani Dagmar Havlovej, żony 

byłego Prezydenta Czech, Film Andrzeja Barta i Borysa Lankosza 

Radegast opowiada o zagł 

adzie Żydow przywiezionych do getta 

w Łodzi z Pragi. Były tam również obie siostry Franza Kafki. Na 

festiwal przybędzie również znakomity polski dokumentalista 

Andrzej Fidyk, który pokaże swój najnowszy fi lm Yodok o obozach 

koncentracyjnych w Korei Północnej. ❖ 

ZB.


Inna jasność Ett annorlunda ljus 

Polska na Targach książki w Göteborgu 

Inna jasność 

Zygmunta Barczyka 

zaczyna się w Sztokholmie, 

a kończy na 

Lofotach, gdy już 

dalej toyotą jechać 

się nie da. I zdaje 

rzetelnie, z pasją 

i polotem sprawę 

z tej podróży. Nie 

jest to jednak tylko podróż w przestrzeni, 

ale także w czasie: Barczyk potrafi ze 

swadą opowiedzieć historię pogranicza 

szwedzko-fi ńskiego, szwedzko-norweskiego 

i w pełni norweskiego. I na 

tym jednak się nie kończy, bo w tej 

podróży napotyka ludzi pogranicza, 

ludzi bez przydziału poszukujących światła 

w sensie nie tyle fi zycznym – choć 

białe noce przyświecają tej podróży 

– ile metafi zycznym, spragnionych 

Sensu istnienia, lub przekonanych, że 

ten Sens posiedli i spełnić muszą misję 

przekazania (lub odebrania) go innym. 

A towarzyszy temu wpisana w historię 

i w krajobraz mitologia nordycka. 

Równocześnie jednak jest to książka o 

nie mocy słów, niemocy komunikowania: 

jest to książka o świetle (Świetle) i przepełniającej 

go, nas, świat muzyce. 

✸ 

Leonard Neuger 

Ett annorlunda ljus av Zygmunt Barczyk 

börjar i Stockholm och slutar på Lofoten, 

när det inte går att komma längre 

med Toyotan. Och han återger den här 

resan på ett gediget, passionerat och 

fantasirikt sätt. Det är dock inte bara 

en resa i rummet utan också i tiden: 

Barczyk kan lätt och ledigt berätta de 

svensk-fi nska, svensk-norska och norska 

gränsområdenas historia. Men det slutar 

dock inte med det, för under resans 

gång träff ar han på människor från 

gränsområdena, människor utan känsla 

av tillhörighet som söker efter ljuset, inte 

Zygmunt Barczyk 

så mycket i fysisk bemärkelse – fastän 

vita nätter vägleder dem på resan – som 

i en metafysisk sådan, törstande efter 

tillvarons Mening, eller övertygade om 

att de tillägnat sig denna Mening och 

att de måste fullgöra uppdraget med 

att förmedla den till (eller ta den ifrån) 

andra. Och detta sökande åtföljs av den 

i historien och i landskapet inskrivna 

nordiska mytologin. Samtidigt är det 

likväl en bok om ordens maktlöshet, om 

kommunikationens maktlöshet: det är en 

bok om ljuset och musiken som svämmar 

över det (Ljuset) oss och världen. 

30 

Leonard Neuger 

Z udziałem 950 wystawców z 20 krajów 

odbyły się w Göteborgu Targi Książki, 

druga co do wielkości wEuropie taka 

impreza po targach frankfurckich. Targi 

trwały 4 dni. Stoiska odwiedziło ponad 

100 tys. osób. 

Polskę reprezentowały poetki Urszula 

Kozioł oraz Marta Grunwald. Ich wiersze 

znalazły się obok utworów 18 innych 

autorek w wydanej wkwietniu antologii 

polskiej poezji pisanej przez kobie 

ty Ja w pierwszej i ostatniej osobie. 

Niektóre z tych wierszy były czytane 

publiczności podczas imprez na polskim 

stoisku przez autorów przekładów. 

Natomiast obie poetki zaprezentowały 

swoje utwory w polskim oryginale. 

W Szwecji, w odróżnieniu od innych 

krajów, jest przyjęte i popularne, że 

publiczność słucha poezji w obcym, 

niezrozumiałymjęzyku, by po chwili 

usłyszeć ją po szwedzku.Polska poezja 

cieszy się w Szwecji sporą popularnością. 

Pierwszy program szwedzkiego radia 

tradycyjnie wybierający jakiegoś poetę 

na twórcę miesiąca, ogłosił nim we 

wrześniu br. Annę Świrszczyńską.Dzięki 

temu codziennie można było usłyszeć 

jej poezję na radiowej antenie. Wiersze 

Świrszczyńskiej znajdują się również na 

kartach wspomnianej antologii poezji 

kobiet. 

Szczególnie popularna w Szwecji jest 

Wisława Szymborska. Dlatego na targach 

nie mogło zabraknąć jej utworów. Prezentował 

je Anders Bodegård, tłumacz 

twórczości polskiej noblistki. Wiersze 

te pochodzą zwydanego w maju br. w 

Sztokholmie najnowszego tomiku poetki. 

W Göteborgu prezentowane też były 

fragmenty przygotowanych do wydania: 

antologii wierszy Zbigniewa Herberta 

oraz wspomnień Joanny Olczak–Roniker 

Ogród Pamięci. Oba prze kłady są dziełem 

Ireny Grönberg. Problemom związanym z 

tłumaczeniem 

☛ cd. na str.33

Nanas krönika 

Nanafelieton 

Od końca drugiej wojny światowej Niemcy dźwigają 

ciężkie brzemię winy. Potrzeba rozliczenia się z 

Holocaustu przenika całe niemieckie społeczeństwo. 

Władze niemieckie, podobnie jak reszta świata, koncentrowały 

się na ludobójstwie, którego ofi arą padło 6 milionów 

Żydów, którzy byli prześladowani, torturowani i mordowani. 

Ponad pięć milionów ludzi innej narodowości również spotkał 

ten tragiczny los. Jedną z grup, która do dzisiaj nie doczekała się 

żadnych ofi cjalnych przeprosin są Romowie. 

Według koncepcji panującej w nazistowskich Niemczech, 

że tzw. rasa panów ma panować nad Europą, nie było miejsca 

dla ludzi gorszych ras, jak na przykład – według poglądu 

Adolfa Hitlera – Żydów i Romów. Jeśli nawet Żydzi określani 

są jako Żydzi ze względu na religię, naziści traktowali ich jako 

rasę. Romowie, podobnie jak Żydzi, byli ludem wędrownym, 

którego historia składała się z prześladowań. W wielu krajach 

europejskich obu grupom odmawiano praw, które mieli inni 

obywatele. 

Na tym kończą się podobieństwa. Wedł 

ug nazistowskiej typo - 

logii rasowej Żydzi nie byli aryjczykami. Byli nimi Romowie. 

To, co stało się udziałem Romów w czasie Holocaustu jest pełne 

sprzeczności. Z jednej strony byli aryjczykami, z drugiej 

– stali niżej od innych aryjczyków. To prawdopodobnie jest 

odpowiedź na pytanie, dlaczego Romowie nie zostali od razu 

wysłani do obozów koncentracyjnych, kiedy Hitler rozpoczął 

akcję czyszczenia Europy. Antysemickie ustawy norymberskie 

z 1935 roku były wymierzone wyłącznie przeciwko Żydom. 

W 1937 roku Romowie zostali uznani za obywateli drugiej 

kategorii. Uważani byli za aspołecznych czy wręcz wrogich 

społeczeństwu i władze postanowiły zamknąć ich w obozach 

koncentracyjnych. Na konferencji NSDAP w Berlinie w 1940 

roku ostatecznie zdecydowano, że 30 tys. Romów z Niemiec 

i krajów okupowanych zostanie przewiezionych do obozów 

koncentracyjnych położonych w Polsce. 

Jest wiele poglądów na temat, jak Hitler właściwie traktował 

Romów. Historyk Guenther Lewy, autor książki e Nazi 

Persecution of the Gypses, sądzi, że ludobójstwo na Romach z 

początku nie leżało w zamiarach Hitlera. W Niemczech w tym 

czasie było wielu Romów mający niemieckich małżonków i byli 

uważani za część społeczeństwa. Czeski historyk Petr Lhotka 

z Muzeum Kultury Romskiej w Brnie twierdzi z kolei, że jego 

badania źródeł nazistowskich wskazują, iż „zasymilowani” 

Romowie byli szczególnie narażeni na prześladowania ze strony 

reżimu hitlerowskiego, bo Hitler obawiał się, że mogą oni łatwiej 

„zanieczyścić” „aryjską krew”. Romowie mający niemieckich 

małżonków nie zostali zamordowani, ale oni i ich dzieci starsze 

niż 12 lat zostali wysterylizowani. 

31 

Porrajimo – zapomniana Zagłada 

Ända sedan Andra världskrigets slut har tyskarna fått bära 

en tung börda av skuld. Ett behov av att göra upp med 

vad som hände under förintelsen genomsyrar det tyska 

samhället. 

De tyska myndigheterna har, precis som resten världen, koncentrerat 

på massfolkmordet av de cirka sex miljoner judar som 

blev förföljda, torterade och dödade. Men det var också mer 

än fem miljoner icke-judar som mötte samma grymma öde. 

Romerna är en grupp som fortfarande inte fått någon offi ciell 

ursäkt från den tyska staten. 

I Nazitysklands vision om att en så kallad mästarras av arier 

skulle styra Europa fanns det inte plats för människor av någon 

underlägsen ras, som till exempel – enligt Adolf Hitlers sätt 

att se på saken – judar och romer. Även om judar principiellt 

är defi nierade av sin religion, såg nazisterna det judiska folket 

som en ras. Romerna, liksom judarna, var ett nomadiskt folk 

som hade en historia av att ha blivit förföljda. I många europeiska 

länder var de två grupperna nekade privilegier som andra 

medborgar hade. 

Men likheterna slutar här. Enligt den nazistiska rastypologin 

var judarna inte ariska. Det var romerna. Det som hände 

romerna under förintelsen är motsägandefullt. Å ena sidan var 

romerna ariska, men å andra sidan ansågs romerna var lägre 

stående än andra arier. Det är förmodligen svaret på varför 

gruppen inte omedelbart skickades till koncentrationsläger när 

Hitler började sin utrensningsaktion i Europa. De antisemitiska 

Nürnberglagarna från 1935 var endast riktade mot judarna. 

1937 var romerna klassifi cerades som andraklassens medborgare. 

Romerna ansågs asociala och samhällsfi entliga och borde 

enligt den tyska staten låsas in i koncentrationsläger. På en 

partikonferens i Berlin januari 1940 bestämde slutligen Nazistparitet 

att 30 000 romer, från Tyskand och från av Tyskland 

ockuperade territorier, skulle transporteras till olika koncentrationsläger 

i Polen. 

Det fi nns många åsikter om hur Hitler såg på romerna. Historikern 

Guenther Lewy, författaren till boken Th e Nazi Persecution 

of the Gypsies, tillhör till exempel en av dem som menar 

att folkmord på romer från början inte ingick i Hitlers planer. 

I Tyskland fanns det på den tiden många romer som var gifta 

med tyskar och som ansågs som en del av samhället. Den tjeckiska 

historiken Petr Lhotka vid Museum of Romany Culture i 

Brno menar emellertid att hans studier av nazistdokument visar 

att de ”assimilerade” romerna var särskilt utsatta av nazistregimen 

eftersom Hitler var rädd att de lättare än andra romer 

kunde ”förorena” det ”ariska blodet”. De romer som var gifta 

med tyskar blev inte dödade, men de och deras barn som var 

äldre än 12 år steriliserades.

Nanas krönika 

Nanafelieton 

Porrajimo - den glömda förintelsen 

Vilka anledningar nazisterna än hade till att försöka utrota romerna 

så dog hundratusentals romer under Porrajimo – det 

romska ordet för förintelsen. Exakt hur många som dog är 

oklart. Enligt Petr Lhotka var en majoritet av romerna aldrig 

deporterad till koncentrationsläger. De alla fl esta blev helt enkelt 

skjutna till döds i sina hembyar. Historikerna tror att mellan 

250 000 och 500 000 dog, vilket på den tiden motsvarade i 

princip hela Central- och Östeuropas romska befolkning. 

Det faktum att tyskarna har varit väldigt måna om att försöka 

gottgöra för det som hände förintelsens off er motsäger det 

faktum att romerna aldrig har fått någon offi ciell ursäkt. Den 

största delen av de romer som dödades under kriget var ifrån 

central- och östeuropeiska länder och västvärlden hade förmodligen 

inte samma intresse för romerna som de hade för judarna. 

Det fanns aldrig heller någon internationell press på Tyskland 

att kompensera de romer som trots allt överlevde Porrajimo. 

Och romerna själva hade inte något organ som kunde föra gruppens 

talan. 

En komplicerande faktor var att de kommunistiska starterna i 

efterkrigstidens Europa gjorde det mer eller mindre omöjligt för 

romerna att organisera sig. De kommunistiska regimerna vägrade 

att erkänna romerna som en etnisk grupp utan menade i stället 

att de var en socioekonomisk grupp. Under 1950-talet började 

romer i Västtyskland att organisera sig i försök att få krigsskadestånd 

för det som hände under Andra världskriget, dock utan 

någon framgång. Men organiseringen fortsatte. Under 1960-talet 

bildades romska organisationer i såväl Frankrike som Storbrittanninen. 

Det ökade antalet av nationella romska organisationer resulterade 

i att behovet av ett internationellt romskt organ växte 

och i Storbritannien 1971 hölls slutligen det första internationella 

romska mötet med representanter från hela världen. 

Under de senaste decennierna har det varit många minneshögtider 

för romer, men alla har varit på initiativ av folkgruppen 

själva. Hur som helst har den romska förintelsen under de 

senaste åren fått ett större erkännande i Europa. För några år 

sedan hyllade den före detta tyska presidenten Johannes Rau 

en grupp, bestående av 6000 romer som hade suttit i Auschwitz, 

för att ha satt sig upp mot barbarism under ”Tysklands 

mörkaste tid”. Vidare sa Johannes Rau att romerna borde vara 

bättre ihågkomna för deras heroism. 

Men romerna fortsätter att vänta på en ursäkt och skadestånd 

som andra förintelseoff er har fått. Och än i dag, mer än 

60 år efter Andra världskrigets slut, blir romer diskriminerade. 

Också i Sverige och i Polen. ❖ 

Nana Håkansson 

32 

Jakiekolwiek powody mieli naziści, żeby próbować wyni szczyć 

Romów zginęło ich w czasie Porrajimo – romskie słowo na 

Holocaust – kilkaset tysięcy. Ilu dokładnie – nie wia domo. Według 

Petra Lhotki większość Romów nie została nigdy deportowana 

do obozów koncentracyjnych. Zostali po prostu zastrzeleni 

w swoich taborach i wioskach. Historycy przypuszczają, że 

zginęło między 250 tys. a 500 tys. osób. Ta liczba odpowiada 

w zasadzie całej romskiej ludności w tamtym czasie w Europie 

środkowej i wschodniej. 

Fakt, że Niemcom bardzo zależało na zadośćuczynieniu za 

zagładę stoi w sprzeczności z innym faktem, że Romowie nigdy nie 

otrzymali ofi cjalnych przeprosin. Większość zamordowa nych 

Romów pochodziła z krajów Europy środkowej i wschodniej 

więc świat zachodni nie był zainteresowany ich losem w takim 

samym stopniu jak losem Żydów. Nikt nie wywierał też presji na 

Niemcy, by zrekompensowaly cierpienia tym Romom, którzy, 

mimo wszystko, przeżyli Porrajimo. A sami Romowie nie 

mieli żadnego własnego organu, przez który mogliby zbiorowo 

dochodzić swoich praw. 

Państwa komunistyczne w powojennej Europie unie możliwiały 

Romom zorganizowanie się, co było dodatkowym 

czyn nikiem komplikującym sytuację. Reżimy komunistyczne 

odmawiały uznania Romów za mniejszość etniczną, bo uwa żały, 

że Romowie są tylko grupą społeczną. W latach pięćdziesiątych 

zachodnioniemieccy Romowie zaczęli organizować się, by uzys kać 

odszkodowanie za drugą wojnę światową, ale bez powodzenia. 

Starania o powołanie własnych zrzeszeń jednak nie ustawały. W latach 

sześćdziesiątych powstały organizacje romskie we Francji 

i Wielkiej Brytanii. W rezultacie rosnącej liczby narodowych 

organizacji romskich rosła potrzeba powołania romskiej 

organizacji międzynarodowej. W 1971 roku w Wielkiej Brytanii 

odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja Romów z 

całego świata. 

W ostatnich dziesięcioleciach odbyło się wiele uroczystych 

obchodów upamiętniających wojenny los Romów, ale wszystkie 

odbyły się z inicjatywy samych zainteresowanych. Tak czy 

inaczej Zagłada Romów została jednak w Europie uznana. 

Kilka lat temu prezydent Niemiec Johannes Rau złożył hołd 

sześciotysięcznej grupie Romów osadzonych w Oświęcimiu za 

przeciwstawienie się barbarzyństwu w „najmroczniejszym 

okresie historii Niemiec”. Powinniśmy pamiętać o heroizmie 

Romów – powiedział prezydent. 

Ale Romowie dalej czekają na przeprosiny i odszkodowanie, 

jakie otrzymały inne ofi ary Zagłady. I jeszcze dzisiaj, ponad 60 lat 

po wojnie, są dyskryminowani. Również w Szwecji i w Polsce.❖ Polsce. 

Nana Håkansson


☛ cd. ze str.30 

poezji Herberta poświecono jedną z 

pla nowanych dyskusji. 

Najnowszą polską prozę repre zen towała 

książka Michała Witko wskiego Lubiewo 

przełożona przez Stefana Ingvarssona, 

która zdobyła uznanie szwedzkiej krytyki 

i czytelników. Czasami nazywa 

się ją w recenzjach „Dekameronem 

kochających inaczej". Odbyło się nawet 

na jej temat seminarium z udziałem 

tłumacza i szwedzkich dziennikarzy. 

Polskim akcentem targów była też prezentacja 

książki Andrzeja Olkiewicza 

mieszkającego w Szwecji od kilkudziesięciu 

lat. W 1957 roku, w wieku 19 

lat, przybył tu na pokładzie polskiego 

jachtu i uzyskał azyl. Olkiewicz w książce 

napisanej i wydanej po szwedzku Sztuka 

bycia cudzoziemcem zastanawia się nad 

problemami i kosztami łączącymi się 

z wrastaniem w społeczeństwo oraz 

kulturę nowego kraju. 

Trud zorganizowania polskiego udziału 

w Targach Książki w Göteborgu wziął 

na siebie Instytut Polski w Sztokholmie, 

wspierany przez miasto Wrocław, 

Konsulat Generalny RP w Malmö oraz 

sztokholmską fi rmę OrbisResor. 

✸ 

Michał Haykowski 

Polen på bokmässan i Göteborg 

Den 25 september öppnade den efter 

Frankfurt andra största bokmässan 

i Europa – Bok & Biblioteksmässan i 

Göteborg med 950 deltagare från 20 

länder. Mässan som pågick i 4 dagar 

samlade över 100 000 besökare. 

Polen representerades av poeterna 

Urszula Kozioł och Marta Grunwald, vars 

dikter tillsammans med 18 andra polska 

kvinnliga poeter ingår i antologin och 

Marta Grunwald, vars dikter tillsammans 

med 18 andra polska kvinnliga poeter 

ingår i antologin och Marta Grunwald, 

vars dikter tillsammans med 18 andra 

polska kvinnliga poeter ingår i antologin 

riginalspråket. Det är till skillnad mot 

många andra länder både brukligt och 

populärt i Sverige att låta publiken först 

lyssna på verket på det för de fl esta 

obegripliga originalspråket för att senare 

presentera det i svensk tolkning. Polsk 

poesi åtnjuter stor popularitet i Sverige. 

Månadens diktare i P1:s Dagens dikt för 

september blev Anna Świrszczyńska vars 

dikter också ingår i antologin. Tack vare 

detta kunde man höra hennes dikter 

varje dag i radion. 

På bokmässan fanns förstås verk av 

den i Sverige mycket populära Wisława 

Szymborska som presenterades av 

den polska nobelpristagarens svenska 

översättare Anders Bodegård. Dikterna 

är hämtade från hennes senaste 

diktsamling som kom ut på svenska i 

maj detta år i Stockholm. I Göteborg 

presenterade man även stycken ur 

ännu inte utgiven diktsamling av 

Zbigniew Herbert och Joanna Olczak 

– Ronikers släktkrönika Minnets trädgård. 

Båda översatta av Irena Grönberg. En 

av paneldiskussionerna tillägnades 

svårigheterna förknippade med 

översättning av Herberts dikter. 

Den senaste polska prosan 

representerades av Michal Witkowskis 

roman Lubiewo. Boken som är översatt av 

Stefan Ingvarsson och blivit väl mottagen 

av svenska kritiker och läsare har i de 

svenska recensionerna inte sällan kallats 

”bögarnas Decamerone”. Ett seminarium 

om boken hölls med deltagande av 

svenska journalister och översättaren. 

Ett annat polskt inslag var Andrzej 

Olkiewiczs bok Konsten att vara invandrare. 

1957 hoppade den då nittonårige 

författaren av från en polsk yacht och 

begärde asyl i Sverige. I sin bok funderar 

han över priset man får betala för och 

svårigheterna som är förknippade med 

assimilationen i ett nytt lands samhälle 

och kultur. 

För det polska deltagandet i 

bokmässan i Göteborg stod Polska 

Institutet i Stock holm med stöd av staden 

Wroclaw, Polska generalkonsulatet i 

Malmö och fi rman Orbis Resor. 

33 

Michał Haykowski 

Suecia Polonia 

nr 5(26)/2008 

”Suecia Polonia” utges av Föreningen Forum 

Suecia-Polonia/„Suecia Polonia” jest pismem 

wydawanym przez Stowarzyszenie Forum 

Suecia-Polonia 

Ansvarig utgivare/ Wydawca odpowiedzialny: 

Zbigniew Bidakowski 

Redaktör/Redaktor: 

Zbigniew Bidakowski 

Översättningar/Tłumaczenia: Jarema 

Bielawski, Agnes Franzén, Tomas 

Håkansson, Lisa Mendoza Åsberg 

Grafi sk form/Opracowanie grafi czne: 

Anna Bidakowska. 

Foto: Anna Bidakowska, Bogusław 

Rawiński, Ignacy Skwarcan, Wikipedia.org, 

www.kair.polemb.net 

Adress/Adres:”Suecia Polonia”, 

Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Tel/fax:+46-(0)8-85 72 62, 

+46-(0)704 868 225 

e-mail: 

info@sueciapolnia.se 

Alla inbetalningar till Postgiro/ 

Wszystkie wpłaty na Postgiro: 

194 626-8 

Föreningen Forum Suecia-Polonia 

Redaktionen tar inget ansvar för innehåll 

i annonser, återsänder inte obeställd 

materiall och har inga möjligheter att svara 

på alla insända brev. Vi förbehåller oss 

rätter att förkorta och redigera texter samt 

ändra rubriker/ Redakcja nie odpowiada 

za treść ogłoszeń, nie zwraca materiałów 

nie zamówionych i nie ma możliwości 

odpowiadania na wszystkie nadsyłane listy. 

Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji 

tekstów oraz zmiany ich tytułów. 

ISSN 1651-0658 

REDAKTIONSRÅDET/RADA REDAKCYJNA: 

ORDFÖRANDE/PRZEWODNICZĄCY: 

LEO KANTOR, PUBLICIST, ORDFÖRANDE 

I INTERNATIONELLT KULTURFORUM I 

SVERIGE/ PUBLICYSTA, PRZEWODNICZĄCY 

MIĘDZYNARODOWEGO FORUM KULTURY W 

SZWECJI 

LEDAMÖTER/CZŁONKOWIE: 

KJELL ALBIN ABRAHAMSON, PUBLICIST OCH 

FÖRFATTARE, UTRIKES KORRESPONDENT 

FÖR SVERIGES RADIO I WARSZAWA, WIEN 

OCH MOSKVA/PUBLICYSTA I PISARZ, 

KORESPONDENT SZWEDZKIEGO RADIA 

W WARSZAWIE, WIEDNIU I MOSKWIE 

PIOTR CEGIELSKI, JOURNALIST OCH F.D 

DIREKTÖR FÖR POLSKA INSTITUTET I 

STOCKHOLM/DZIENNIKARZ, BYŁY DYREKTOR 

INSTYTUTU POLSKIEGO W SZTOKHOLMIE 

KATARZYNA JANOWSKA, JOURNALIST 

VID VECKOTIDNINGEN POLITYKA, 

PROGRAMLEDARE I POLSK TV/DZIENNIKARKA 

TYGODNIKA „POLITYKA” I TVP 

ANNA M. PACKALÉN, PROFESSOR I POLSKA VID 

UPPSALA UNIVERSITET/ PROFESOR FILOLOGII 

POLSKIEJ UNIWERSYTETU W UPPSALI

Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy - Suecia Polonia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?