Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy - Suecia Polonia

More documents

Recommendations

Info

heller behärskade hon språket. Redan 1917 engagerade hon sig i Polens oavhängighetssträvanden. Hon gav ut broschyren Polens rätt där hon presenterade Polens öde genom seklerna och underströk polackers rätt till en självständig tillvaro. Romans med kommunismen Trots sin polska bakgrund och sitt engagemang för Polen var hon inte allmänt känd i landet. Inte heller idag är det många som minns henne, vare sig i Polen eller i Sverige. I Sverige var hon även känd för sitt politiska engagemang som på fyrtiotalet knöt henne till vänsterrörelsen. Hon gav uttryck för sina ståndpunkter i sina romaner där hon uttryckte ett djupt behov av jämlikhet och rättvisa. Hon engagerade sig alltmer i socialt arbete och hjälp till behövande, i synnerhet barn. Med tiden kom även Aleksandra Kollontaj, sovjetiskt sändebud i Stockholm, att höra till hennes bekantskapskrets. Marika började bevista tillställningar på den sovjetiska ambassaden. Miljön hon rörde sig i bestod av människor från olika vänsterkretsar, även radikala. Även andra familjemedlemmar var påverkade av socialistiska idéer; hennes bror Georg Stiernstedt och hans hustru Ruth, dotter till Kata Dahlström, den kända suff ragetten och socialisten. Man bör minnas att socialism var populär i Europa under mellankrigstiden i unga intellektuella kretsar. Den utgjorde ett alternativ till den konservatism som representerades av den dåvarande politiska eliten. Unga intellektuella betonade att de var revolutionära, vilket ska förstås som ett behov av individuell utveckling och kollektiv rättssäkerhet. De förnekade nationalism och högervärderingar som låg prästerskapet nära. Att vara socialist var detsamma som att vara en modern människa med breda horisonter som inte lät sig begränsas av klassfördomar. Det var sådana människor Marika omgav sig med. År 1934 reste hon till Sovjet för att organisera hjälp till föräldralösa barn. Kanske var resan av sentimental karaktär, Marika var bekant med det förrevolutionära Ryssland där hennes föräldrar hade lärt känna varandra. Tveklöst var en av anledningarna till resan även att hon ville se hur det första kommunistiska landet fungerade. I en intervju som hon gav för pressen när hon kom tillbaka talade hon uppskattande om den stora entusiasmen hos människorna i Sovjet men hon hade också lagt märke till en rad begränsningar som banade vägen till ofrihet. I boken Ryskt. En resa utan sällskap som gavs ut i Stockholm 1935 redogjorde hon för sina intryck från vistelsen i Moskva och Jaroslavl, och i den avslutande delen fi nner vi några kritiska kommentarer beträff ande situationen i Sovjet. Hon skrev att hon inte kände sig trygg, hon hade märkt av spioneri i varje vrå, angiveri och tjänstemännens godtycke, men även att makthavarna utövade diktatoriska metoder. I slutet ställer hon frågan om dessa människor är fria. Svaret måste bli nekande. När hon kom tillbaka begränsade hon sina kontakter med Aleksandra Kollontaj, trots att det var hon som hade underlättat för Marika att resa till Sovjet och att få träff a Lenins hustru Nadezjda Krupska. Fördomande av Hitler Efter att andra världskriget brutit ut fördömde hon Hitler fl era gånger. Det var inte alls populärt i Sverige, där protyska sympatier varit tydliga under mellankrigsperioden. Under kriget reste hon till Frankrike där hon var krigskorrespondent. Som 12 sandra Kołłontaj. Marika zaczęła bywać na przyjęciach w am basadzie sowieckiej. Środowisko, w którym się obracała to ludzie z kręgów umiarkowanej i radykalnej lewicy. Również inni członkowie rodziny pozostawali pod wpływem poglądów socjalistycznych: jej brat adwokat Georg Stiernstedt i jego żona Ruth, córka Katariny Dalström, znanej szwedzkiej sufrażystki i komunistki. Należy pamiętać, że socjalizm był popularny w Eu ropie międzywojennej w środowiskach młodej inteligencji. Miał stano wić alternatywę dla konserwatywnych postaw reprezentowanych przez ówczesne elity polityczne. Młodzi intelektualiści podkreślali w ten sposób swoją rewolucyjność, rozumianą jako potrzebę walki o indywidualny rozwój i zbio rową praworządność. Negowali postawy nacjonalistyczne, pra wicowe, zbliżone do kręgów klerykalnych. Być socjalistą, było równoznaczne z określeniem człowieka nowoczesnego, posiadającego szerokie horyzonty, nie ograniczonego uprzedzeniami klasowymi. Takimi ludźmi otaczała się Marika. W 1934 roku odbyła podróż do ZSRR, w związku z organizacją pomocy dla tamtejszych sierocińców. Być może podróż miała charakter sentymentalny, Marika znała Rosję przedrewolucyjną, tam poznali się jej rodzice. Niewątpliwym powodem wyjazdu była też chęć przyjrzenia się, jak funkcjonuje pierwsze państwo komunistyczne. W wywiadzie, udzielonym prasie po powrocie, doceniła wielki entuzjazm ludzi mieszkających w Związku Radzieckim ale dostrzegła także szereg ograniczeń, które otwierały drogę do zniewolenia. W książce R yskt. En resa utan sällskap, wydanej w Sztokholmie w 1935 roku, przedstawiła swoje wrażenia z pobytu w Mosk wie i Jarosławiu, a w końcowej części tych wspomnień z podróży znajdziemy kilka krytycznych uwag o sytuacji w Związku Radzieckim. Napisała, że nie czuła się bezpiecznie, dostrzegała szpiegostwo w każdym zakątku, donosicielstwo i samowolę urzędników, a także dyktatorskie metody stosowane przez władzę. Na koniec postawiła pytanie, czy ci ludzie są wolni ? Odpowiedź musiała być przecząca. Po powrocie ograniczyła kontakty z A. Kołłontaj, mimo, że to ona ułatwiła Marice podróż po ZSRR i spotkanie z żoną Lenina Nadjeżdą Krupską. Potępienie Hitlera Od chwili wybuchu II wojny światowej wielokrotnie głośno i jed noznacznie potępiała Hitlera. Nie była to postawa wcale popularna w Szwecji, gdzie w okresie międzywojennym widoczne były silne sympatie proniemieckie. Podczas wojny wyjechała do Francji, gdzie pełniła rolę korespondenta wojennego. Jako obywatelka neutralnej Szwecji miała ułatwioną możliwość pod różowania po Europie. Jej zdecydowanie negatywne opinie na temat nazizmu drażniły wielu wpływowych polityków w Szwecji. Tym bardziej, że Szwecja współpracowała ekonomicznie z III Rzeszą. Gdy w 1944 roku ukazały się w Szwecji dwie głośne książki na temat działalności nazistów w okupowanej Europie: Stefana Norwida (własc. Tadeusz Nowacki) Landet utan Quisling ( Kraj bez Quislinga) i Stefana Szende Ost atni Ż yd z Polski, zwiększyło to jeszcze krytyczny stosunek Mariki do nazizmu. Tak jednoznaczne stanowisko mnożyło wrogów, którzy chętnie wytykali jej, jak mówiono, komunistyczne poglądy. Tymczasem, Marika krytykując Niemców, nie przeciwstawiała ich Rosjanom. Niewiele wiedziano wówczas
o skali prześladowań w ZSRR. Należy zauważyć, że sympatie Mariki wobec komunizmu miały jedynie charakter ideowy. Negatywnie odnosiła się do polityki międzynarodowej, realizowanej przez Związek Radziecki. Z tego powodu potępiła agresję na Finlandię. Również w późniejszych latach potrafi ła jednoznacznie krytykować błędy polityczne popełnione przez przywódców radzieckich. Również w okresie II wojny światowej starała się nieść pomoc Polakom znajdującym się pod okupacją niemiecką. W 1943 założyła Komitet Pomocy Polskim Dzieciom (Komitté Hjälp Polens Barn), organizując zbiórki z myślą o wysłaniu ich do okupowanej Polski. Pomocą służył brat Georg, który współpracował ze Szwedzkim Czerwonym Krzyżem. Marika była wówczas w Szwecji znaną pisarką, co ułatwiało rozpropagowanie akcji pomocy polskim dzieciom. Zebrała 150 tys. koron i 10 tysięcy kg ubrań z zamiarem przesłania do Polski. W tym celu przedstawiciele organizacji pomagających potrzebującym dzieciom zwrócili się do władz radzieckich o wydanie stosownych wiz wjazdowych do ZSRR dla wysłannika komitetu. Pod wpływem akcji informacyjnej pracownicy fi rmy ASEA zobowiązali się do dobrowolnego opodatkowania na rzecz dzieci w Polsce. Przekazano na ręce przedstawicielstwa PKWN czyli polskiego rządu komunistycznego, znajdującego się pod kontrolą sowiecką, żywność i leki. Transport został wysłany do Lublina, ale prawdopodobnie nigdy tam nie dotarł, pozostał gdzieś w ZSRR. Akcja podjęta przez Marikę spotkała się z krytyką ówczesnego posła polskiego w Sztokholmie Henryka Sokolnickiego, który był oburzony próbą nawiązania łączności z Lublinem przez Marikę Stiernstedt. Twierdził, że posyłać dary przez ZSRR oznaczało wy rz u canie rzeczy i pieniędzy na stracenie. Marika negatywnie oceniała Polskę przedwojenną, kilkakrotnie w swoich tekstach używała, w odniesieniu do okresu międzywojennego, terminu „dyktatura wojskowa Piłsudskiego”, nazywając go nawet rządem półfaszystowskim. Rząd emigracyjny w Londynie i jego przedstawicielstwa dyplomatyczne nie budziły jej zaufania. Widziała w nich przedłużenie Polski sanacyjnej. ❖ c.d. w następnym numerze Arnold Kłonczyński 13 medborgare i det neutrala Sverige var det lätt att resa i Europa. Hennes avgjort negativa uppfattning om nazismen förargade många infl ytelserika politiker i Sverige. I synnerhet som Sverige samarbetade ekonomiskt med Tredje riket. När två omtalade böcker om tyskarnas agerande i det ockuperade Europa, Landet utan Quisling av Stefan Norwid (pseudonym för Tadeusz Nowacki) och Den siste juden från Polen av Stefan Szende, kom ut 1944 blev Marika ännu mer kritisk mot nazismen. En så entydig ståndpunkt gjorde att hon fi ck fl er fi ender som gärna anklagade henne för att ha kommunistiska åsikter, som det sades. Men att Marika kritiserade tyskarna betydde inte att hon var okritisk mot ryssarna. På den tiden visste man inte mycket om omfattningen av Sovjets förföljelser. Tilläggas bör att Marikas sympatier för kommunismen endast var av ideologisk karaktär. Hon förhöll sig negativ till den internationella politik som Sovjetunionen bedrev. Av den anledningen fördömde hon Sovjets aggression mot Finland. Även senare kritiserade hon skarpt politiska misstag som de sovjetiska ledarna begick. Även under andra världskriget försökte hon hjälpa polacker som befann sig under tysk ockupation. År 1943 grundade hon Hjälpkommittén för Polens barn och organiserade insamlingar. Hon fi ck hjälp av sin bror Georg som samarbetade med svenska Röda Korset. Marika var vid den här tiden en känd författare i Sverige, vilket gjorde det lättare att propagera för hjälp till polska barn. Hon samlade in 150 000 kronor och 10 000 kg kläder som skulle skickas till Polen. Företrädare för Hjälpkommittén vände sig till de sovjetiska makthavarna för att de skulle utfärda de nödvändiga inresevisumen till Sovjet för kommitténs sändebud. En informationsaktion ledde till att anställda på företaget ASEA frivilligt åtog sig att bidra till förmån för barnen i Polen. Man överlämnade livsmedel och läkemedel till en företrädare för PKWN, den polska kommunistiska regeringen som befann sig under sovjetisk kontroll. Marikas aktion möttes av kritik av från det dåvarande polska diplomatiska sändebudet i Stockholm, Henryk Sokolnicki som var trogen exilregeringen i London. Att skicka gåvorna via Sovjet var detsamma som att kasta dem i sjön, ansåg han. Marika hade en negativ uppfattning om förkrigs-Polen, hon hade fl era gånger kallat mellankrigsperioden för ”Piłsudskis militärdiktatur”, till och med för en halvfascistisk regering. Exilregeringen i London och dess diplomatiska företrädare väckte inte hennes förtroende. Hon såg dem som en förlängning av förkrigsregeringen. ❖ fortsättning följer i nästa nummer Arnold Kłonczyński
Page 1 and 2: 5 N≗5(26) 2008 årgång/rok VII P
Page 3 and 4: Suecia Polonia 5/2008 Innehåll / S
Page 5 and 6: Prof. Władysław Duczko och kan d
Page 7 and 8: var ju bara aristokratin som kunde
Page 9 and 10: Marika Stiernstedt (1875-1954) jest
Page 11: za jed ną z najpiękniejszych kobi
Page 15 and 16: Dla mnie pisanie kreatywne oznacza
Page 17 and 18: Koncert polsko-szwedzki rozmowa z M
Page 19 and 20: Polens ambassadör i Stockholm/Amba
Page 21 and 22: ande, vilket mycket tydligt framgå
Page 23 and 24: akom ryggen på de godtrogna polack
Page 25 and 26: de verkligen att frihetshjälten Le
Page 27 and 28: życie codzienne i artystyczne Y va
Page 29 and 30: życie codzienne i artystyczne Y va
Page 31 and 32: Nanas krönika Nanafelieton Od koń
Page 33: życie codzienne i artystyczne Y va

Symbol Polski, wolności i zjednoczonej Europy - Suecia Polonia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?