Warszawabo i Stockholm Warszawianka w ... - Suecia Polonia

More documents

Recommendations

Info

Marika Stiernstedt, Paris 1927 stworzyła obraz państwa, które zmieniło się z jednego z najbardziej zacofanych Europie w bardzo postępowe i nowoczesne. Zestawienie Polski przedwojennej z sytuacją powojenną miało wytworzyć przekonanie o ogromnym rozwoju, który właśnie się rozpoczyna. W reformie rolnej i nacjonalizacji dostrzegała szansę na wprowadzenie prawdziwego, sprawiedliwego systemu socjalistycznego. Jeden z rozdziałów zatytułowała Czas panów się skończył. Krytycznie oceniła postępowanie rządu emigracyjnego, który jej zdaniem był grupą uzurpatorów, którzy objęli władzę w oparciu o faszystowską konstytucję z 1935 roku. Książka ta wzbudziła mieszane odczucia. Szwedzi odnosili się do niej z dystansem, gdyż reportaże dziennikarzy Między Lublinem a Lizboną – ciąg dalszy ➔ ❘ Mellan Lublin och Lissabon – fortsättning ➔ jednak nie ustały. Powszechne było przeświadczenie, że, mimo kłopotów z ustaleniem wspólnego stanowiska w niektórych sprawach, nie ma alternatywy dla zawarcia Unii. Po wyjeździe Litwinów, zaniepokojeni rozwojem sytuacji posłowie ruscy, tj. przedstawiciele województw wchodzących dotąd w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego, m. in. województwa kijowskiego, zażądali od polskiego króla, przebywającego cały czas na miejscu rokowań włączenia ich ziem w skład Korony, czyli królestwa polskiego. Król Zygmunt II August natychmiast uczynił zadość tym żądaniom. O zdecydowaniu króla, przezywanego skądinąd „dojutrek”, bo wszystkie sprawy odkładał do jutra, mówiono o z podziwem: posłowie ruscy przybyli do Lublina jako poddani Wielkiego Księcia, w ciągu jednej nocy stali się poddanymi króla Polski. W ten sposób Wielkie Księstwo utraciło 1/3 obszaru skutkiem czego Polska wzięła na swoje barki zapewnienie prawa i porządku na pograniczu tatarsko-tureckim (tj. na południu) oraz na granicy z księstwem moskiewskim na wschodzie. Ten zwrot sytuacji zaniepokoił z kolei Litwinów, 14 rubriken Härskarnas tid är förbi. Hon var kritisk till exilregering, de var enligt henne en grupp usurpatorer som tagit makten med stöd i en fascistisk konstitution från 1935. Boken väckte blandade känslor. Svenskarna förhöll sig avvaktande, då svenska journalister visade en annan bild av situationen i Polen. I exilkretsar tog man bestämt avstånd från den bild av Polen som Marika förmedlade. De polska makthavarna försökte däremot utnyttja boken som ett slags politiskt manifest, men utan större engagemang. Den blev inte översatt till polska, makthavarna hade inget behov av att söka stöd i sitt eget land. Men boken var användbar för regeringen i Warszawa eftersom den hjälpte till att befästa bilden av ett demokratiskt Polen i utlandet. Den kunde göra bra intryck på svenskar och underlätta vid förhandlingar. Efter återkomsten från Polen fortsatte Marika att engagera sig för att hjälpa polska barn. Hon höll kontakt med välgörenhetsinstitut i Polen. Den polska premiärministerns hustru, Wisła Osóbka-Morawska, kom till Sverige 1949 för att tacka för det svenska samhällets offervillighet. Efter hemkomsten förklarade hon: ”… jag är tacksam gentemot svenskarna, i synnerhet Hjälpkommittén för Polens barn och dess ordförande Marika Stiernstedt.” Marika åkte ytterligare två gånger till Polen och med tiden upptäckte hon allt fler mörka sidor av det kommunistiska styret. År 1948 märkte hon av tydliga sovjetiska påtryckningar, konflikter inom partiet och hotet mot premiärminister Władysław Gomułkas ställning. Hon var medveten om att många medborgare var lojala eftersom de inte kunde sätta sig upp mot de regerande. Anledningen till hennes besök 1948 var en fredskongress som organiserades i Polen. Kongresserna hade starkt stöd hos kommunistpartiet, inte bara i östblocket, och samlade intellektuella från många länder, som stödde kampen för fred i världen. Under sina resor genom Polen såg Marika resultat av återuppbyggnaden och var förtjust över hur snabbt förändringarna kom detta. Den allmänna övertygelsen var att det trots svårigheterna med att hitta gemensamma ståndpunkter i enstaka frågor inte fanns något alternativ till att ingå en union. Företrädarna för de ruska län som dittills hade ingått i det litauiska storfurstendömet, däribland även det kievska länet, blev efter litauernas uttåg oroliga över utvecklingen och begärde av den ständigt närvarande polske kungen att deras landsdelar skulle inlemmas i Kronan, dvs. i det polska kungadömet. Kung Sigismund II August tillmötesgick omedelbart denna begäran. Kungen, annars kallad för ”till i morgon“ då han tenderade att skjuta upp allt till morgondagen, uppvisade den här gången en beundransvärd beslutsamhet. Det sades att de ruska delegaterna hade kommit till Lublin som storfurstens undersåtar för att över en natt förvandlas till den polske kungens undersåtar. Storfurstendömet hade på så vis förlorat en tredjedel av sitt territorium medan Polen tog på sig ansvaret för att upprätthålla lag och ordning vid de tatariska och turkiska gränstrakterna i syd och vid gränsen mot det moskovitiska furstendömet i öst. Litauerna, oroade ☛ cd. str. 15 ☛ fort. sid. 15
till stånd. Senare, när hon mindes resan, saknade hon Polen och den sista kärleken i hennes liv. Kärleken till en ung, trettioårig officer som gjorde henne sällskap på resorna genom Polen. Marika planerade ytterligare en resa till Polen 1950 men hennes försämrade hälsa gjorde det omöjligt att åka. Även om besöket i det kommunistiska Polen gjorde henne positivt inställd till förändringarna märkte hon också systemets mörka sidor, sidor som exempelvis begränsad frihet. Marika blev allt mer skeptisk till kommunisternas agerande. Under denna period uppdagades en rad olika affärer: de oklara omständigheterna kring utrikesminister Jan Masaryks död i Tjeckoslovakien, utnämningen av ryssen Konstantin Rokossovskij till polsk överbefälhavare samt den skarpa kritiken från Moskva gentemot Tito i Jugoslavien. Allt detta fjärmade henne från kommunismen. Dessutom uppmärksammade återigen Katyńmorden. De första uppgifterna om händelsen nådde henne under kriget och hon bedömde dem som icke trovärdiga, hon accepterade inte att Sovjet kunde ha legat bakom massakern, vilket polska patrioter inte kunde förlåta henne. Det var förmodligen under inflytande av dessa händelser och de personliga iakttagelser hon gjort under sin andra vistelse i Polen som hon beslutade sig för att en gång för alla ta avstånd från kommunismen. Den svenska pressen kallade beslutet för ”avhopp”. Hon gav fullt uttryck för förändringen i boken Bolsjevism ingen exportvara (<strong>Stockholm</strong> 1950). I Polen är Marika glömd. Kommunisterna drog inte nytta av vare sig hennes dåvarande popularitet i Sverige eller hennes entusiasm för förändringarna i Polen. De hade inget behov av en ”socialist i pärlhalsband”. Inte många av hennes böcker finns översatta till polska. Bland dem som gavs ut i Polen finns en roman om de hjältemodiga striderna i september 1939, Indiansommar 39, som gavs ut i <strong>Stockholm</strong> 1944. Men man kan hitta polska inslag i några andra böcker, till exempel i kriminalromanen Attentat i Paris (polsk utgåva 1947) där handlingen utspelar sig i det ockuperade Frankrike och en av de positiva huvudpersonerna är en tapper polsk flygare. Między Lublinem a Lizboną – ciąg dalszy ➔ ❘ Mellan Lublin och Lissabon – fortsättning ➔ av denna vändning och rädda att marginaliseras, återvände till Lublin och signerade unionsfördraget. Vid tiden då man i Lublin formaliserade och rustade upp för framtiden den polsk-litauisk-ruska union som hade tagit sin början med fördraget i Krewo 1385, hade den nästan jämngamla Kalmarunionen upphört att existera. Stiftad 1397, hade den överlevt i nästan 130 år även om den luckrades upp redan efter 15 år i och med dess initiativtagerska drottning Margaretas död. Så småningom, i och med försvagningen av den tyska expansion mot norr som unionen hade grundats för att motverka, förtvinade Kalmarunionen helt. Innan detta hände, hade det varit nära till förening eller i varje fall strikt samverkan mellan de två unionerna – den nordiska och den polsk-litauiska. Margareta, den yngsta dottern till den danske kungen Valdemar IV Atterdag och Helvig av Slesvig, blev vid en ålder av tio år maka till den norske kungen Håkan VI och därmed Norges och titulärt även Sveriges drottning. Deras son Olof blev redan som femåring Danmarks konung och snart därefter även Norges ☛ fort. sid. 16 15 szwedzkich odmiennie przedstawiały sytuację w Polsce. Środowiska emigracyjne zdecydowanie odcięły się od wizerunku Polski, promowanego przez Marikę. Natomiast władze polskie próbowały wykorzystać tę książkę jako rodzaj manifestu politycznego, jednak bez większego zaangażowania. Nie została ona przetłumaczona na język polski, nie było takiej potrzeby, władza nie szukała poparcia dla siebie w kraju, gdyż nie było to potrzebne. Książka była przydatna dla rządu warszawskiego, gdyż pomagała utrwalić obraz demokratycznej Polski za granicą. Mogła wywrzeć dobre wrażenie na Szwedach i ułatwić rozmowy gospodarcze. Po powrocie z Polski, Marika nadal angażowała się w niesienie pomocy polskim dzieciom. Utrzymywała kontakt z instytucjami charytatywnymi w Polsce. Małżonka polskiego premiera Wisła Osóbka-Morawska udała się do Szwecji w 1949 roku, aby podziękować za ofiarność społeczeństwa szwedzkiego. Po powrocie oświadczyła: „/.../ Wdzięczna jestem Szwedom, zwłaszcza Komitetowi „Pomocy Dzieciom Polskim” i jego przewodniczącej Marice Stiernstedt. /.../ ”. Marika przyjeżdżała do Polski jeszcze dwukrotnie i z czasem dostrzegała coraz więcej ciemnych stron rządów komunistycznych. W 1948 roku zauważyła już widoczne naciski radzieckie, konflikt wewnątrz partii i zagrożenie stanowiska Gomułki. Miała świadomość, że wielu obywateli było lojalnych, bo nie mogło się przeciwstawić rządzącym. Jej pobyt w 1948 roku związany był z Kongresem Pokoju zorganizowanym w Polsce. Kongresy, silnie wspierane przez partie komunistyczne, nie tylko bloku wschodniego, skupiały intelektualistów wielu krajów, którzy popierali działania na rzecz ratowania pokoju na świecie. Podczas podróży przez Polskę Marika dostrzegła efekty odbudowy, zachwycała się tempem zmian. Później, wspominając tę podróż, tęskniła za Polską i za ostatnią miłością w jej życiu. Był nią młody, trzydziestoletni oficer, który towarzyszył jej w podróży po Polsce. Marika którzy, obawiając się marginalizacji, powrócili do Lublina i akt Unii podpisali. W tym czasie, kiedy w Lublinie formalizowano i przedłużano na kolejne wieki unię polsko-litewsko-ruską, zapoczątkowaną układem w Krewie z 1385 roku, unia kalmarska, zawarta niemal w tym samym czasie, w roku 1397, już nie istniała. Przetrwała prawie 130 lat, chociaż właściwie już po 15 latach, po śmierci inicjatorki, królowej Małgorzaty, wyraźnie się rozluźniła. Później, na skutek osłabnięcia naporu niemieckiego, przeciwko któremu została w pewnym sensie zawarta, zamarła zupełnie. Zanim jednak do tego doszło ... o mało co nie doszło do połączenia, a w każdym razie ścisłego współdziałania obu unii, tzn. skandynawskiej i polsko-litewskiej. Małgorzata, najmłodsza córka duńskiego króla Waldemara IV Atterdaga i księżniczki szlezwickiej Jadwigi, w wieku 10 lat została żoną króla norweskiego Haakona VI, czyli królową norweską i, tytularnie, szwedzką. Syn z tego małżeństwa, Olaf, już w wieku 5 lat, został królem Danii, a niedługo potem – także ☛ cd. str. 16
Page 1 and 2: 2 N≗2(28) 2009 årgång/rok VIII
Page 3 and 4: Foto: arrowfilms.co.uk Suecia Polon
Page 5 and 6: Szkic z dobrej dzielnicy To że nie
Page 7 and 8: Warszawianka w Sztokholmie Miasto p
Page 9 and 10: den tiden inte fanns på Europakart
Page 11 and 12: Moniuszko för ungdomar Fotoi: www.
Page 13: Men Marika som var medlem i sällsk
Page 17 and 18: Jozef Baran Foto: commons.wikimedia
Page 19 and 20: ukryć, że istnieje. Z tą jednak
Page 21 and 22: Kiedy ojciec ożenił się powtórn
Page 23 and 24: oddano mu puste mieszkanie niedalek
Page 25 and 26: Foto: arrowfilms.co.uk do zapalnicz
Page 27 and 28: przesłuchanie. Siedzieliśmy tam d
Page 29 and 30: Bogislav Erik Małgorzata, panując
Page 31 and 32: życie codzienne i artystyczne Y va
Page 33 and 34: Nanas krönika Nanafelieton Det bor

Warszawabo i Stockholm Warszawianka w ... - Suecia Polonia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?