Warszawabo i Stockholm Warszawianka w ... - Suecia Polonia

Kiedy ojciec ożenił się powtórnie, ściągnął wszystkich
z powrotem do domu. macocha była wykształconą guwernantką
znającą perfekt język niemiecki. Właśnie od niej Olek
nauczył się tego języka. Jak się później okazało, w jego życiu
miało to kapitalne znaczenie.
Nie tylko dlatego wspominał macochę jak najlepiej. To ona
dbała o nich, troszczyła się, by byli dobrze ubrani, nienagannie
prowadziła dom, pilnowała dzieci, przy odrabianiu lekcji...
Brakowało mu jednak matyczynego ciepła.
– Wiedzieliśmy bowiem ze starszą siostrą, że nie jest naszą rodzoną
matką. Nic dziwnego więc, że odczuwaliśmy wobec niej
chłód. Nie dało się już tego zauważyć w relacji między nią a
moją najmłodszą siostrą.
Ojciec – sceptyk religijny – nie chodził do bóżnicy czy
synagogi; nie modlił się również w domu. Nie przestrzegał też
tradycji żydowskiej. Pewnie dlatego Aleksander został niemal
zupełnie spolonizowany. Nie mogła się z tym pogodzić babcia,
która w 1938 r. znów zamieszkała w ich domu. Próbowała
nawet uczyć go hebrajskiego. Jednak tuż przed wybuchem
wojny wyjechała z powrotem do Wiednia. Prawdziwa szkoła
życi amiała nadejść wkrótce.
W kwietniu 1941 roku aresztowani ojca. Jakiś czas później
więzienie odmówiło przyjmowania przeznaczonych dla niego
paczek. To mogło oznaczać tylko jedno. Został wywieziony
i prawdopodobnie stracony. Faktyczną głową rodziny stał się
Olek, którego w tym czasie wychowywała żywa jak iskra
lwowska ulica.
Dla pozostałych na wolności Żydów Niemcy utworzyli
getto. Jego zamknięcie nastąpiło z początkiem 1942 r. już
po wywiezieniu ogromnej rzeszy Żydów do obozu zagłady
w Bełżcu.
– Nasz dom pozostał na zewnątrz getta, chociaż część ulicy
znalazła się w środku. Oddzielał nas jedynie parkan, w którym
można było wybić deskę i niepostrzeżenie wejść do getta. W
ten sposób kilka razy odwiedziłem moich krewnych niosą im
cebulę i owoce.
Między Lublinem a Lizboną – ciąg dalszy ➔ ❘ Mellan Lublin och Lissabon – fortsättning ➔
w pamięci następnych pokoleń, na umowę powoływano
się jeszcze w XVI w., ukazuje szeroki horyzont polityczny
ówczesnych elit władzy po obu stronach Bałtyku. Świadczy też
o tym, jak nieznaczną rolę odgrywały w późnym średniowieczu
podziały narodowościowe, etniczne, które, parę wieków później,
stały się tak ważne, że dawały pretekst do krwawych wojen.
Słowiańscy Polacy i Litwini sprzymierzali się z germańskimi Branderburczykami,
zaś germańscy Szwedzi dbali o słowiańskie
księstwa pomorskie. Ważniejsza była widać ideologia lub/i interesy
niż mityczne krew i ziemia (blut und boden).
Idea jednoczenia Europy, albo chociaż jej fragmentów, po
upadku cesarstwa rzymskiego, żyła podskórnie, życiem utajonym
przez cały czas dając o sobie znać od czasu do czasu
jawnie. Nie brakowało projektów pokojowych, jak np. projekt
Ottona III, cesarza niemieckiego, który przedstawił w roku 1000
na zjeździe gnieźnieńskim w Polsce koncepcję powołania
uniwersalistycznego cesarstwa chrześcijańskiego, które mia-
21
Foto: www.holocaustresearchproject.org
Lwów/Lviv
– Jag och min äldre syster visste att hon inte var vår riktiga
mor. Det är inte så konstigt att vi kände en viss kyla gentemot
henne. Detta märktes dock inte i relationen mellan henne och
den yngsta systern.
Fadern som hade en skeptisk inställning till religionen
gick aldrig i synagogan. Han bad inte heller hemma eller
upprätthöll några religiösa traditioner. Det är nog därför som
Alexander blev så gott som helt polsk. Mormodern som från
1938 bodde med dem igen, kunde inte förlika sig med detta.
Hon försökte till och med lära Alexander hebreiska. Strax före
krigsutbrottet flyttade hon dock tillbaka till Wien. Livets riktiga
skola skulle snart börja …
I april 1941 blev fadern arresterad. Efter en tid nekade man
i fängelset att ta emot paket till honom. Detta kunde bara
betyda att han blev bortförd och förmodligen avrättad. Alexander
som på tiden levde större delen av sitt liv ute på gatan
blev nu familjens överhuvud. De judar som fortfarande var
fria förpassades till ghettot. Detta stängdes 1942, strax efter
repressionen mot en stor mängd judar som deporterades till
utrotningslägret Belzec.
–Vårt hus befann sig utanför ghettot, fastän en del av gatan
hamnade innanför området. Gatan delades av ett träplank.
Man kunde lossa en bräda och obemärkt smyga in i ghettot.
Jag besökte några av mina släktingar på det sättet och hade
med mig lök och frukt.
germanska svenskarna tog omsorg om de slaviska furstendömena
i Pommern. Ideologin och realintressena vägde till synes
tyngre än de mytiska blut und boden. Samma skiljelinjer skulle
ett par århundraden senare ha blivit tillräckligt viktiga för att ge
upphov till blodiga krig.
Idén om att förena Europa eller åtminstone dess fragment
levde efter det romerska imperiets fall ett undanskymt liv men
kom med jämna mellanrum upp till ytan. Det rådde ingen brist
på fredsprojekt, t.ex. när den tyske kejsaren Otto III vid mötet
i polska Gniezno år 1000 presenterade ett utkast av ett universalistiskt
kristet kejsarrike som skulle bestå av Gallien, Germanien,
Rom (dvs. Italien) och Sclavinia (dvs. de västslaviska domänerna).
Den moderna europeiska integrationens fäder skulle
tusen år senare åberopa just denna plan för Europastaternas
förbund.
Inte sällan tog dock integrationen formen av brutala erövringar
(Englands förening med Skottland) eller rentav mordiska
☛ cd. str.22 ☛ fort. sid. 22