Ελληνική Αλλεργιολογία & Κλινική - ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις

66 Α. Μανίκαςκύριοι «τρόποι» εισόδου των αντιγόνων μέσω τουβλεννογόνου και φαίνεται ότι τελικά ο τρόπος εισόδουείναι ακριβώς αυτός που καθορίζει και την ανοσολογικήαπάντηση στο αντιγόνο αυτό. Η επιθυμητή απάντησηγια τα τροφικά αντιγόνα είναι φυσικά η ανοχή.Η από του στόματος ανοχή, όπως αποκαλείται, επιτυγχάνεταιμε δυο ανοσολογικούς μηχανισμούς: την επαγωγήρυθμιστικών Τ-κυττάρων και την κλωνική ανέργεια.Σε πειραματόζωα φαίνεται ότι μικρές δόσεις αντιγόνωναπό το στόμα οδηγεί σε ενεργή αντιγονοειδικήκαταστολή της ανοσίας, η οποία σε κάποια συστήματαμεταφέρεται από CD8+ T-κύτταρα και CD4+ T-κύτταρα.Αντίθετα η έκθεση σε μεγάλες δόσεις αντιγόνουοδηγεί στην παραγωγή ανεργικών Τ-κυττάρων, ταοποία δεν απορρίπτουν αλλά έχουν χάσει την ικανότητακλωνικής παραγωγής και έκκρισης κυτοκινών. 2,3Στην πραγματικότητα είναι πιθανόν και οι δύο μηχανισμοίνα λειτουργούν ανάλογα με τη φύση, τη μορφήκαι την ποσότητα του αντιγόνου. Βέβαια οι μηχανισμοίπου εμπλέκονται στην από του στόματος ανοχήείναι σαφώς πιο περίπλοκοι και το τελικό αποτέλεσμαεξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως η ηλικία,το γενετικό υπόστρωμα, το περιβάλλον αλλά και τηνκατάσταση του βλεννογονικού φραγμού. Η ωρίμανσητου ανοσολογικού ρυθμιστικού μηχανισμού σε επίπεδοΤ-ρυθμιστικών κυττάρων και αντιγονοπαρουσιαστικώνκυττάρων, που σχετίζεται με την ηλικία, είναισημαντικός παράγοντας για την επαγωγή της από τουστόματος ανοχής. Είναι επίσης γνωστό ότι γενετικοίπαράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνισηαλλεργικών παθήσεων, καθώς επηρεάζουν την πόλωσητης ανοσολογικής απάντησης αλλά και την ωρίμανσητου ρυθμιστικού μηχανισμού. Περιβαλλοντικοί παράγοντεςόπως το είδος της διατροφής, οι λοιμώξεις,τα εμβόλια, οι συνθήκες υγιεινής φαίνεται ότι εμπλέκονταιστην εμφάνιση τροφικής αλλεργίας, αν και δενυπάρχει ομοφωνία ως προς την ακριβή σημασία τους.Διαταραχή σε οποιοδήποτε επίπεδο στους πιο πάνωπαράγοντες οδηγεί στην αποτυχία της ανοχής καιστην εμφάνιση ανοσολογικής απάντησης. Η απάντησηαυτή μπορεί να είναι πολύ διαφορετική ακόμα καιγια το ίδιο αντιγόνο. Το γάλα, για παράδειγμα, μπορείνα προκαλέσει συστηματική αναφυλαξία αλλάκαι εντεροκολίτιδα. Η πιο συχνή ανοσολογική απάντηση,όταν έχουμε αποτυχία της από του στόματοςανοχής, είναι η παραγωγή ειδικών IgE αντισωμάτωνέναντι του αντιγόνου. Η πρώτη αυτή φάση, που λέγεταιευαισθητοποίηση, είναι πολυεπίπεδη και λαμβάνειχώρα τόσο σε τοπικό όσο και σε συστηματικόεπίπεδο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η δημιουργίαενός κλώνου Β-κυττάρων που παράγει την ειδική IgE.Σε περίπτωση επανεισόδου του αντιγόνου η σύνδεσηαντιγόνου αντισώματος στην επιφάνεια των σιτευτικώνκυττάρων θα οδηγήσει σε ένα καταρράκτηαντιδράσεων, που εκδηλώνεται κλινικά με τα σημείατης υπερευαισθησίας τύπου Ι. Η κλινική συμπτωματολογίαποικίλλει από άτομο σε άτομο. Η τροφικήαλλεργία αυτής της μορφής μπορεί να εμφανίζεταιως συστηματική αντίδραση (αναφυλαξία) ή με μεμονωμένασυμπτώματα από διάφορα όργανα (άσθμα,κνίδωση κ.λπ.), ενώ και ο χρόνος εμφάνισης των συμπτωμάτωνποικίλλει. Ωστόσο, δεν είναι σπάνιες καιοι μη IgE μεσολαβούμενες αντιδράσεις καθώς και οιμικτές. Σε αυτές τις περιπτώσεις τροφικής αλλεργίαςο υπεύθυνος παθοφυσιολογικός μηχανισμός δεν είναιαπόλυτα ξεκαθαρισμένος. Ξέρουμε ότι σε κάποιεςσυμμετέχουν τα Τ-λεμφοκύτταρα, ενώ σε πολλές περιπτώσειςενέχονται και τα ηωσινόφιλα. Σε αυτές τιςπεριπτώσεις οι βλάβες στο ΓΕΣ προέρχονται από τηδράση των κυτοκινών που απελευθερώνονται από ταενεργοποιημένα Τ-κύτταρα. Τα συμπτώματα τυπικάεμφανίζονται ώρες μετά την κατανάλωση του υπεύθυνουτροφίμου και η κλινική εικόνα εξαρτάται απότο σημείο του ΓΕΣ στο οποίο υπάρχει η φλεγμονή.Είναι προφανές από τα προηγούμενα ότι η τροφικήαλλεργία είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο πρόβλημα. Οιγνώσεις μας γύρω από την παθοφυσιολογία της είναισαφώς περισσότερες από ό,τι ήταν πριν μερικά χρόνια,έχουμε όμως ακόμα πολλά να μάθουμε στο επίπεδοαυτό.Βιβλιογραφία1. Johansson SG, Bieber T, Dahl R et al. Revised nomenclaturefor allergy for global use: Report of the Nomenclature ReviewCommittee of the World Allergy Organization, October 2003. JAllergy Clin Immunol 2004, 113:832–8362. Mowat AM. The role of antigen recognition and suppressor cellsin mice with oral tolerance to ovalbumin. Immunology 1985,56:253–2603. Mueller DL, Jenkins MK, Schwartz RH. Clonal expansion versusfunctional clonal inactivation: a costimulatory signallingpathwaydetermines the outcome of T cell antigen receptor occupancy.Annu Rev Immunol 1989, 7:745–780