Tıbbi Hastalıklarda Depresyon Fenomenolojisi ve Nörobiyolojisi

Tıbbi Hastalıklarda Depresyon 

Fenomenolojisi ve Nörobiyolojisi 

Dr.M.Hamid Boztaş 

46.Ulusal Psikiyatri Kongresi 

İzmir 5‐9 Ekim 2010

İçindekiler 

• 1.Depresyon Klinik Özellikler 

• 2.Depresyon Nörobiyolojisi 

• 3.Depresyon ve Tıbbi Hastalıklar 

• 4.Depresyon Tıbbi Hastalıklar İlişkisinin 

Nörobiyolojisi ve Fenomenolojisi 

• 5.Sitokinlerin etkisinin nasıl bir zeminde 

oluştuğunu kavramaya çalışacağız

Depresyonu Anlamak Neden Zor ve 

Önemli? 

• Depresif duygudurumun çekirdek bulguları , anhedoni, irritabilite , 

konsantrasyon güçlüğü uyku ve iştahta kimi bozuklukları içerir 

• Suicid nedeniyle mortalite artışının yanı sıra tip 2 dm ve koroner 

arter hastalıkları da ölüme yatkınlık sağlar. 

• Depresyon diğer tıbbi hastalıkların kötüleşmesini sağlar. 

• Depresyon diyabete benzer bir hastalıktır ancak hakkında bilinenler 

diyabetten çok azdır.Bu farklılığın birkaç açıklaması olabilir ilki ve en 

önemlisi beyin diğer organlara göre araştırılması daha güç bir 

organdır.Beyinle ilgili çalışmalar post‐mortem veya beyin 

görüntüleme teknikleriyle yapılır. 

• Beyin devreleriyle ilgili bilgiler dolaylı yollarla elde edilebilmekte ve 

belli bölgelerde aktivite artışı yada azalması gibi açıklamalar 

depresyon gibi karmaşık devreleri olan hastalıkları 

açıklayamamaktadır.

Depresyonu anlamak neden zor ve 

önemli? 

• İkincisi depresyonların çoğu idyopatikir ve stresli yaşam olayları, 

hipotiroidizm ve hiperkortizolizm gibi endokrin anomaliler, pankreas 

ve meme kanseri gibi kanserler, hepatit c de kullanılan interferon 

alfa ve aknede kullanılan isoretinon gibi ilaçlara sekonder gelişen 

depresyonlar vakaların ancak küçük bir bölümünü açıklar. 

• Genetik çalışmalar henüz güçlü ve sürekli bir genetik yatkınlık 

sağlayıcı ortaya koyamamıştır (Depresyonda Alzheimer veya RETT 

sendromu kadar güçlü bir gen bulunamamıştır ve genetik 

etmenlerin stresli yaşam olaylarıyla beraber bir risk oluşturduğu 

düşünülmektedir). 

• Klinik depresyon tanısı bazı semptomlara bakarak konur ve bu 

semptomlar anksiyete bozukluklarıyla çakışabilmektedir. 

• İki depresyon hastası birbirinden çok farklı olabilmekte ve genom, 

beyin görüntüleme ve postmortem çalışmalar zorlaşır

Depresyon klinik özellikler 

• Depresyon kortikal seviyede bilgi işleme süreçlerinde 

bozukluklar oluşturur.Çoğu depresyonlu hasta olayları 

otomatik olarak olumsuz olarak yorumlar veya olumsuz 

olarak yanlı bir şeklide hatırlar. 

• Ciddi depresyonlarda soyutlama yapamama ve düşük 

konsantrasyon düşüklüğü sonucu bilişsel işlevler ve 

problem çözme belirti leri bozulur. 

• Olumsuz düşünceler canlı birer monolog halini alır VE 

uç vakalarda sanrı ve varsanılar gerçeği 

değerlendirmeyi bozar. 

• Nörobilişsel bozukluklar hipokaampus, prefrontal 

korteks ve diğer limbik yapılarla ilişkilidir

DUYGUDURUM BOZUKLUKLARINDA ETKİLENEN ANA 

BÖLGELER. A: Orbital prefrontal cortex and the ventromedial 

prefrontal cortex. B: Dorsolateral prefrontal cortex. C: Hippocampus 

and amygdala. D: Anterior cingulated cortex.

Depresyon klinik özellikler 

• İlgi kaybı ve duygulanımla ilgili spontan amaca 

yönelik etkinlikler azalır. 

• Ciddi depresyonlarda iştah ve libido azalır. 

• Anhedonia ve beklenti azlığının talamus, 

hipotalamus, nukleus akkumbens ve 

Prefrontal korteks (PFK) la ilgili nöral 

devrelerde bozuklukla ilişkili olduğu düşünülür

Depresyon‐Klinik Özellikler 

• Hareketleri başlatma, gösterme ve spontanite 

değişiklikleri 

• Duraklama, saç çekme , bazı stereotipik 

davranışlar 

• Talamus, basal ganglionlar ve striatum gibi 

subkortikal devrelerde bozukluklar 

• Sirkadyen ritm bozuklukları beyin sapı ve 

talamik çekirdeklerle ilişkilidir.

Depresyon Klinik Özellikler 

• Normal duygulanımla ilgili beyin bölgeleri PFK, 

anterior singulat, hipokampus ve amigdaladır. 

• PFK hedefler ve hedeflere uygun davranışları 

yönlendirir. 

• Örneğin sol PFK amaca yönelik etkinlikler ve 

iştahla ilgiliyken sağ PFK kaçınma davranışı ve 

iştahın inhibisyonuyla ve genel olarak alt 

bölümleri ödül ve cezalarla ilgilidir

Depresyon ve Klinik Özellikler 

• Anterior singulat korteks dikkat ve emosyonel girdilerin 

entegrasyonunu yapmaktadır. Amaca yönelik etkinlikler sırasında 

emosyonel kontrol sağlamaya çalışır 

• Hipokampus öğrenme ve bellekle ilgilidir 

• HPA aks ın inhibitör kontrolünü yapar.Nörogenezde önemli bir 

bölgedir.Emosyonel ve konteksli öğrenme direk hipokampus ve 

amigdalayla ilişkilidir 

• Amigdala emosyonel olarak belirgin uyaranlarla ilgili kritik bir 

istasyon görevi yapar ve kortikal yanıtları koordine ve organize eder. 

• Amigdala limbik sitemin işlevsel merkezi olarak bilinir, amigdalanın 

korkulu veya ağrılı uyaranlara yanıtta önemli rol oynamanın yanısıra 

yenilik arama davranışı ve belirsizlikte etkinleşir

Entegratif korteks 

Lateral orbital PFK 

Rostral PFK 

Medial PFK 

Depresyon nörobiyolojisi 

Bilişsel/Yürütücü 

korteks 

Dorsolateral PFK 

Dorsal ACC 

Emosyonel/Vissera 

l Korteks 

Ventral ACC, 

Ventral medial PFK 

Limbik yapılar 

Hipokampus,ami 

gdala, 

n.akkumbens 

Hipotalamus 

Depresyon duygudurum ve stresle 

ilgili yapıların bağlantısını etkiler, 

limbik ve paralimbik bölgeler 

arasında bozulan iletişim dorsal 

bilişsel yürütücü işlevlerde 

aktivite azalmasına yol açarken 

aşırı aktif limbik bölgeler 

nöroendokrin kontrol bozukluğu 

ve sempatik hiperaktiviteye yol 

açan hipotalamusu sürekli 

uyarırlar

DEPRESYONLU HASTALARLA SAĞLIKLI KONTROLLERİN PET 

GÖRÜNTÜLEME İLE AZALMIŞ GLUKOZ KULLANIMININ 

GÖSTERİLMESİ.. PFC, prefrontal cortex; VLPFC, ventrolateral 

prefrontal cortex. (From Wayne Drevets, M.D.; and from Annu Rev 

Med. 2002:49 by Annual Reviews, http://annualreviews.org, with 

permission.)

Stres 

ACTH 

Adrenal Bez 

CRF 

+ 

Sitokinler 

IL1, IL6, TNF 

+ İmmun 

Sistem 

Kortizol 

SNS 

Glukokortikoid Direnci 

Katekolaminler 

Enfeksiyon, 

İnflamasyon

Stres ve Nöral‐immun Etkileşim 

• a)Natural faktörün etkinleşmesi inflamatuvar yanıtı başlatır 

(b) proinflamatuvar sitokinler salınır ( TNF‐α, IL‐1, ve IL‐6) 

(c) Bu sitokinler sırasıyla kan beyin bariyerinin zayıf olduğu bölgelerden geçerek, 

aktif taşınma yoluyla ve nukleus traktus solitarustaki bilgilerin gecikmesine yol açan 

afferent sinir uçlarıyla (duyusal vagus yoluyla) beyne ulaşırlar. 

d) sitokinler beyinde depresyon gelişimine yol açan yollara katılırlar 

1)serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin metabolizmasını değiştiriler. 

2)paraventriküler nukleusta CRH ın aktivasyonuyla ACTH ve glukokortikoidlerin 

üretimi ve salınımına yol açarlar. 

3)BDNF gibi ilgili büyüme faktörlerinin değişimiyle sinaptik plastisite bozulur. 

(e) çevresel stresörlerin etkilemesiyle natural faktördeki proinflamatuvar sempatik 

sinir sistemi yanıtında artış olur ve nörepinefrin salınır salınan norepinefrin alfa ve 

beta adrenereseptörleri bağlar 

(f) stresörler inhibitör vagal uyaranları asetilkolin salınımı yoluyla geri çeker. 

(g) mitojen aktive edici protein kinaz yolu aktive olunca glukokortikoid reseptörleri 

inhibe olur ve salınan NF glukokortikoid salınımını negatif olarak kontrol ederek 

hipotalama pitüter adrenal aksın strese yanıtını oluşturur.

Depresyonda Nöral Devreler‐Krishnan 

Nature 2008

AMİGDALA DİZİNHİBİSYONUNUN İLİŞKİLİ LİMBİK YAPILARDAKİ FİZYOLOJİK 

ETKİLERİ

Depresyonda nöral devreler 

• Depresyon patofizyolojisinde bazı bölgeler işe karışır. a, Antidepresan tedaviye dirençli 

vakalarda subgenual singulat korteks yada Nucleus akkumbensin uyarılması antidepresan 

etki oluşturur.Bu etkinin oluşumu bu bölgelerdeki etkinliğin hem depolarizasyonarını 

engelleyerek hem de aksonal liflerden geçişi tetiklemek yoluyla engellediğini düşündürür. 

(Image courtesy of T. Schlaepfer and V. Sturm, University Hospital, Bonn, Germany.) 

• b, BDNF in mezolimbik dopamin halkasında (dopamin ventral tegmental alanda ve 

dopamin duyarlı nukleus akkumbenste üretilir) aktiviteyebağlı olarak artan salınımı belkide 

CREB in fosforilasyonu yoluylasosyal strese yatkınlığa aracılık eder. 

• c,Beyin görüntüleme çalışmaları amigdalanın korkulu yüzler gibi duygusal olarak göze 

çarpan uyaranlara yanıt verdiğini göstermektedir.(of D. Weinberger, National Institute of 

Mental Health, Bethesda, Maryland). 

• d, Stres BDNF gibi nörtrofinlerin salınımını azaltır. Buda nörogenezisi ve hipokampusta 

nöron oluşumunu etkilemektedir.Bu etkiye artan kortizeo etkinliği ve azalana CREB 

etkinliğiyle olur. 

• e, Kortizole ek olarak leptin ghrelin gibi periferden salınan hormaonlar hipotalamus ve belli 

limbik bölgelerdeki etkileriyle duygurumla ilgili değişiklikler oluştururlar. (he hippocampus, 

VTA and NAc). DR, dorsal raphe; LC, locus coeruleus; PFC, prefrontal cortex

Depreeyonlu hastalarla sağlıklı kontrollerin koronal ve sagittal kesitlerde PET 

görüntülerinin karşılaştırılması( Wayne Drevets, M.D.; and from Annu Rev Med. 2002:49 by 

Annual Reviews, http://annualreviews.org, )

Depresyonda model olarak limbik işlevler üzerindeprefrontal 

kontrolün kalkması

LİMBİK YAPILAR ÜZERİNDE HİPOKAMPAL KONTROLÜN BOZULMASI VE 

POTANSİYEL ETKİLERİ

PREFRONTAL KORTEKS VE BAZAL GANGLİONLAR ARASINDAKİ BAĞLANTININ KOPMASIYLA 

OLUŞAN BEYAZ MADDE LEZYONLARI VE HİPOTETİK PFK LİMBİK YAPILAR ÜZERİNDEKİ KONTROL 

KAYBI

Hipotalamus‐Pituiter Adrenal Eksen

Serotonin ve Noradrenalin

Depresyon 

• 5‐HT 

• NA 

• DA 

• Glutamat, glisin 

• Growth Hormon 

• Oksitosin,somatostatin 

• İkincil haberciler 

• Tiroid hastalıkları 

• İmmünolojik değişiklikler

BDNF ve depresyon 

a)Postmortem çalışmalarda depresyonda hipokampusta BDNF 

miktarında azalma gösterirken nukleus akkumbenste artış 

göstermiştir.Bu depresyonla ilişkili nörotropik değişikliklere bir örnektir. 

• b) BDNF in nöronal salınımı sekretuar yolları aktiviteye bağlı olarak 

kontrol eder veya oluşturur.Bu salınım Golgi aygıtında diğer proteinlerle 

etkileşerek prodominant BDNF ile tek nükleotid polimorfizmi (G196A) 

etkileşerek valin yerine metyonin gelir. 

• c) Met‐66‐içeren BDNF hüçre içi iletişimi bozar. Met‐66 BDNF hüçre içi 

yerleşime uygun değildir ve hücrenin yapısını bozar.Ek olarak sinir 

uçlarında daha az BDNF salınır. 

• d, Gen değişikliğiyle oluşan homozigot Met‐66 BDNF fareler zorunlu 

yüzme testine normal yanıt gösterirler ancak sosyal hayal kırıklığı 

yaratabilecek olaylara karşı da ha fazla anksiyeteli davranış gösterirler. 

BDNF polimorfizminin stresli yaşam olaylarına farklı yanıtlarla ilişkili 

olduğu görülmüştür.

Depresyonda hayvan modelleri‐ 

Krishnan‐Nestler Nature 2008

Depresyonda hayvan modelleri 

• Hayvan deneyleri depresyon etiyolojisi için açıklayıcı modeller sunar, davranışsal 

umutsuzluk olarak bilinen suda hareketsizliği gösteren zorunlu yüzme testi 

bunlardan biridir.Genel mantığı kaçınılamayan akut yada kronik strese maruz 

bırakmadır. 

• Diğer yöntemler ise sosyal etkileşimi ve daha çok iletişimden kaçınmayı ölçmeye 

çalışır kaçınılamayan ayağa verilen şokla ortaya çıkan öğrenilmiş çaresizlik testi ve 

intrakaraniyal self mutilasyon beyinde ödülle ilgili devrelerde koşullanma ortaya 

çıkarırı antidepresanların etki mekanizmalarının benzer şekilde çalıştığı ileri sürülür. 

• Zorunlu yüzme testi gibi akut strese maruz bırakılan testlerin daha geçerli olduğu 

düşünülmekle beraber depresyon gibi karmaşık bir durumu tam olarak ortaya 

koyamaz.Kronik strese maruz bırakılma sosyal geri çekilme ile daha ilişkili gibidir ve 

yüzey geçerliliğine sahiptir. 

• Hayvanlarda sükroz almama davranışıyla ortaya çıkan ve anhedoniye benzer bir 

mekanizmanın stres ve genetik manüplasyonla değiştirilebildiği ileri sürülmüştür.

Depresyonda hayvan modelleri 

• Bu testler moleküler nörobiyolojiye üç temel şekilde uygulanır.En populer 

yaklaşım kronik strese maruziyet sonrası oluşan nöroplastik değişiklikleri 

dokümente etmek ve belli beyin bölgelerinde oluşan yapısal, 

transkripsiyonel ve epigenetik değişikliklerdeki stresin rolünü ortaya 

koymaktır. 

• Bu modellerde bölgelere özgü genetik manüplasyonla ortaya çıkan 

davranış değişikliklerini ortaya koyma için farelerde genetik mutasyon 

yapılır veya virusler aracılığıyla gen transfer edilir. Sonuçta seçilmiş 

yavrularda strese yatkın veya strese dayanıklı türler ortaya çıkarılabilir. Bu 

yaklaşım özellikle kantitatif trait bölge analizlerinde ve stresin epigenetik 

mekanizmalarında işe yaramaktadır. 

• Bu davranışsal yöntemler stres yanıtına verilen fenotipik yanıtların altında 

yatan biyolojik mekanizmaları araştırmak için kullanılır.Örneğin olası bir 

sosyal yenilgi ventral tegmental alandaki dopaminle ilişkili nöronların 

ateşlenmesinin artışına aracılık edebilirken öğrenilmiş çaresizliğe direnç 

periaqeduectal bölgede ΔFOSB genin kodlayan bölgeyi tetikler.Bu gibi 

yollarla depresyon patofizyolojisi konusunda fikir verir.

Proinflamatuvar Sitokinlerin 

Tetiklediği Hastalık Davranışı 

• Yorgunluk 

• İştahsızlık Loss of appetite 

• Uyku bozukluğu 

• Sosyal Geri Çekilme 

• Libido Azalması 

• Depresif Duygudurum 

• Genel Halsizlik 

• Ağrı ve Acı

Depresyon ve Tıbbi Hastalıklar 

• Tıbbi hastalık ve depresyon bulguları birbirine benzeyebilir, 

farklı tanıların biri diğerinin bulgularını ve öyküsünü 

maskeleyebilir.(Sutor ve ark 1998) 

• Hastanelere yatan hastalar veya poliklinik hastalarının 

yaklaşık üçte biri ile dörtte birinde psikiyatrik bozukluklar 

bulunmaktadır. 

• Epidemiyolojik çalışmalarda depresyon sıklığı yaklaşık 

olarak toplumsal örneklemlerde (%2‐4), birinci basamakta 

(%5‐10) ve Depresyon hastalarında tıbbi tedaviye 

uyumsuzluk sıktır, hastanelerde tedavi maliyetlerini 

artırırlar ve yaşamı sürdürmek için zorunlu tedaviyi almama 

biçiminde ortaya çıkan örtülü özkıyım girişimleri olabilir.


• Tıbbi hastalıklar ve depresyon birlikteliği düşük gelirli, eğitime ulaşımı sınırlı, sosyal 

güvencesinde sorunlar olan, işsiz, boşanmış, zor sosyoekonomik koşullarda yaşayan 

insanlarda sıktır. Kişinin içerisinde bulunduğu depresif duygu durum sağlık 

hizmetine ulaşım istemini azaltabilir. Öte yandan bir biçimde tıbbi yardım arayan 

hastaların önemli bir kısmı sağlık çalışanları tarafından fark edilememektedir. Yates 

WR, Mitchell J, Rush AJ, Trivedi MH, Wisniewski SR, Warden D et al. Clinical features of depressed 

outpatients with and without co‐occurring general medical conditions in STAR*D. Gen Hosp Psychiatry 

2004; 26:421‐42 

• Depresyon hastalarının bilişsel şemaları fiziksel belirtilere yönelik olarak 

farklılaşmış olabilir. Hastalar kas geriliminin artışına duyarlı olabilirler, otonom 

aktivitenin artması ve hipotalamopitüiter eksenin farklı çalışması gibi etkenlerin 

katkısıyla fiziksel belirtilerinin daha çok farkına varabilir. Başka hastaların çok 

üzerinde durmadığı belirti ve bulgulara yönelik aşırı ilgi, kişinin ruhsal gerilimini 

dolayısıyla depresyon bulgularını ve fiziksel hastalık bulgularını artırabilir. 

• Depresyonda kimi davranış değişiklikleri tıbbi hastalıkların sıklığını artırabilir.( 

isteksizlik,tedaviye uymama,yeni hastalıklar oluşturma,morbidite ve mortalite 

artışı) (Katon W, Lin EH, Kroenke K. The association of depression and anxiety with medicalsymptom 

burden in patients with chronic medical illness. Gen Hosp Psychiatry 2007;29:147‐155.)


• Tanı süreçleri 

• Ortak belirtiler ve yaklaşım farklılıkları 

• Klinik olarak anlamlı ve tıbbi hastalık yada ilaç 

maddelerin sonucu olma kriterinin subjektifliği 

• Eşik sorunu (eşik altı depresyon bazen 

mortaliteyi artırıyor)


• Tanı sitemleri oparesyonel tipolojiye dayanıyor, 

ateorik ve hiyerarşik yıllar boyu değişiyor, 

standardize olmayan gruplarla çalışılmış 

• Tıbbi hastalıklarda depresyon sıklığı özbildirim 

ölçekleriyle %8‐60 arasında değişirken, 

yapılandırılmış görüşmelerde %10.8‐27 arasında 

değişir 

• Böbrek hastalarında yapılan çalışmalarda 

depresyon oranları %0 ile %100 arasında 

değişmektedir. (Kimmel PL. Depression with renal disease: What we know and what we need 

tov know. J Psychosom Res 2002; 53:951‐ 956.)


• Hasta olmak, hastanede yatmak, çalışamamak, işlev kaybı, 

sosyal rollerde bir değişim yapar ve bu yas sürecine benzer 

sorunlar ortaya koyar. Bu durumlardaki bulgular 

depresyondaki bulgulara çok benzer. 

• İkincisi major depresyon tanısı koymak için kullanılan 

vejetatif ya da somatik bulgular fiziksel hastalığın sonucu 

olabilir.Örneğin kilo kaybı, anoreksiya, enerjikaybı ya da 

yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerde genel 

yavaşlama(psikomotor retardasyon) en çok karışan 

belirtilerdir. 

• Holland ve arkadaşları ve Endicott kanser hastalarında, 

Cavanaugh tıbbi hastalarda fenomenolojik bulguların 

depresyon tanısı koymak için iyi bir araç olmadığını 

belirtmişlerdir


• Holland’ın kanser grubunun savunduğu dışlama yaklaşımına göre 9 

depresyonölçütü basitçe yorgunluk ve kilo kaybı çıkarılarak 7’ye 

indirilmelidir. Bu yaklaşımda yanlış pozitif oranı duyarlılığı azaltma 

pahasına düşürülmektedir 

• Endicot’un savunduğu yerine koyma yaklaşımına göre tıbbi 

hastalıklarla karışabilecek kilo kaybı, yorgunluk, psikomotor 

yavaşlama ve konsantrasyon bozukluğu belirtileri tanı ölçütlerinden 

çıkarılmalıdır. Bu ölçütlerin yerine irritabilite, ağlamaya yatkınlık, 

suçluluk duyguları ve sosyal içe çekilme gibi bilişsel ya da 

duygudurumla ilgili belirti ve bulguların değerlendirildiği ölçütler 

konmalıdır. 

• Bu yaklaşıma, bazı yönlerden doyurucu olmasına rağmen, yaygın 

kullanılan tanı ölçütlerinden farklı ölçütler önermesi ve buna bağlı 

olarak bu alandaki diğer çalışmalarla karşılaştırmasında güçlük 

yaratma olasılığı nedeniyle ihtiyatla yaklaşılmalıdır


• Major depresyon, minör depresyon ve distimi DSM’de farklı eşikleri olan depresyon 

grubu hastalıklardandır. Bu eşiklerin önemi tartışılmaktadır. Özellikle bazı 

hastalarda eşik altı depresyonların bile mortalite üzerine etkisi gösterildikten sonra 

bu tanımlamaların önemi ve gerekliliği daha çok tartışılmaktadır. 

• DSM’ye göre bir olguya major depresyon tanısını koyabilmek 5 ya da daha fazla 

depresyon bulgusunun bulunması gerekir. İlk aşamada eğer bulunması zorunlu iki 

depresyon bulgusundan en az biri yoksa tanı konamaz. Yaklaşık olarak 3‐4 bulgusu 

olduğu olduğu halde depresyon olarak değerlendirilmeyen hastaların bir kaç gün 

sonra yapılan değerlendirmesinde %30’nun depresyon tanısı aldığı görülmüştür. 

Tersine 5‐6 bulgusu olan hastaların birkaç gün sonra yapılan değerlendirmesinde 

de %20’sinin depresyon ölçütlerini karşılamadığı görülmüştür. 

• Akut myokard infarktı (MI) geçiren hastaların yaklaşık %15‐20’sinde süreç içerisinde 

depresyon görülür. MI sonrası gelişen depresyon hatta eşik altı depresyon bile 

önemli bir mortalite nedenidir. Depresyon, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu, yaş 

ve daha önce geçirilmiş MI öyküsü kontrol edildikten sonra bu hastaların 

sonlanımında bağımsız bir yordayıcıdır.


• Major depresyon tanısı koymak için tanı ölçütlerinin bir kısmı ya tıbbi 

hastalığın fizyolojik sonucu ya da tedavide kullanılan ilaçların etkisine bağlı 

değişikliklerdir. Örneğin kilo kaybı, anoreksiya, enerji kaybı ya da 

yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerde genel yavaşlama 

(psikomotor retardasyon) en çok karışan belirtilerdir. 

• Bu durum depresyonda olsun ya da olmasınlar hastaların kendilerini kötü 

hissetmelerine yol açar. DSM‐III‐R ve DSM‐IV’ye göre depresyon tanısı 

konarken, hastaların bulgularını etiyolojik olarak genel tıbbi duruma ya da 

ilaç ve maddelerin doğrudan sonuçlarına bağlı olmaması gerekmektedir. 

• Klinisyenin bulgunun tıbbi duruma ya da maddelerin ya da ilaçların 

etkilerine bağlı olup olmadığına karar vermesi gerekir. Bazı klinisyenler 

bulguları tıbbi duruma bağlı olarak (örneğin öksürüğe ya da nefeslerin 

süresinin kısalmasına bağlı uykusuzluk) değerlendirmezken, bazıları tıbbi 

durumun doğrudan etkilerine bağlamayı tercih edebilir. Bu durum DSM’nin 

B dışlama ölçütüdür. Beklenildiği gibi karar vermede standart bir yöntem 

sağlamayan bu uygulama düşük bir güvenilirliğe sahiptir.

Komorbid tıbbi hastalık Sıklık (%) 

Kardiyak hastalıklar 17–27 (Rudisch ve Nemeroff 2003) 

Serebrovasküler hastalıklar 14–19 (Robinson 2003) 

Alzheimer hastalığı 30–50 (Lee ve Lyketsos 2003) 

Parkinson hastalığı 4–75 (McDonald ve ark. 2003 

Epilepsi 

Rekürren 

Kontrol altında 

Diyabet 

Öz bildirim 

Tanısal görüşme 

20–55 (Kanner 2003) 

3–9 (Kanner 2003) 

26 (Anderson ve ark. 2001) 

9 (Anderson ve ark 2001) 

Kanser 22–29 (Raison ve Miller 2003) 

HIV/AIDS 5–20 (Cruess ve ark. 2003) 

Ağrı 30–54 (Campbell ve ark. 2003 

Obezite 20–30 (Stunkard ve ark. 2003) 

Genel toplum 10.3 (Kessler ve ark. 1994)

Depresyon ve Kardiyak Hastalıklar 

• Depresyon ve kardiyak hastalıkların komorbiditesinde hem davranışsal 

hemde fizyolojik mekanizmalar rol oynar. (Musselman et al 1998). 

• Depresyon un vasküler patolojilerle (Krishnan et al 1997; Steffens et al 

2002) ve inflamatuvar kalp hastalıklarıyla güçlü bir ilişkisi vardır. 

• Psikolojik stres miyokardiyal iskemi riskini artırır(Jiang et al 1996; Sheps et 

al 2002). 

• Depresyona ventriküler taşikardi (Carney et al 1993), artmış QT 

değişkenliği (Carney et al 2003; Yeragani et al 2000), ve azalmış kalp atım 

sayısı (Carney et al 2001; Watkins and Grossman 1999; Yeragani 2000)gibi 

otonom işlev değişiklikleri eşlik eder, bu değişiklikler kardiyak mortalite 

artışının açıklaması olabilir (Frasure‐Smith et al 1993, 1995). 

• Proinflamatuvar sitokinlerin artan seviyesi depresyonda ateroskleroz 

gelişimini başlatabilir ve sürdürebilir.(Kop et al 2002; Musselman 

• et al 2001b; Thomas et al 2000).

Depresyon ve Kardiyak Hastalıklar 

• Depresyon artmış trombosit aktivitesi ve hiperkoaguabiliteyle ilişkilidir 

(Kop et al 2002; Kuijpers et al 2002; Laghrissi‐Thode et al 1997; Lederboet 

al 2001; Musselman et al 1996, 2002; von Känel et al 2001). 

• Depresyonun hipotalamapituiteradrenal aksın hiperaktivitesi ve plazma 

kortizollünün artışı gibi nörohumoral mekanizmaları etkilediğine yönelik 

kanıtlarda artış vardır(Ehlert et al 2001; Maas et al 1994; Plotsky et al 

1998), bu etkinlik artışı koroner arter arter hastalığı riskini artırabilir 

(Francis et al 1993; Pepper and Lee1999). 

• Sigarayı bırakamama, diet değişikliği yapamama, günlük aspirin tedavisi, 

antihipertansif tedavi veya kardiyak rehabilitasyona uyum saqğlayamama 

gibi davranışsal faktörler koronr arter hastalığına doğrudan veya dolaylı 

katkıda bulunur. (Anda et al 1990; Blumenthal et al 1982; Carney et al 

1995; Glazer et al 2002; Wang et al 2002). (Rozanski et al 1999).

Depresyon ve serebravasküler 

hastalıklar 

• İnme sonrası depresyon veya mani (lezyonun yerine göre)serebral 

iskemi sonucu oluşabilir (Carson et al 2000; Gainotti et al 2001), 

depresyon daha çok sol yarımküre lezyonlarında 

yaygındır(Narushima et al 2003; Robinson 2003). 

• Sağ tarafta yerleşmiş subkortikal bölgelerde yerleşmiş lezyonlarla 

ilgili ön çalışmalar inme sonrası mani olabildiğini göstermiştir 

(Robinson 2003). 

• Depresyon trombosit hiperaktivitesine yol açtığı (Musselman et al 

1996, 2000), koroner arter hastalığı için risk faktörü 

olduğu(Ferketich et al 2000), ve adrenokortikal hiperaktiviteye yol 

açtığı için (Ehlert et al 2001), ateroskleroza ve inmeye yol 

açar(Rosmond and Bjorntorp 2000). 

• İki geniş ölçekli çalışmada depresyonu veya belirgin psikososyal 

stresi olan kimselerde 2,6 kat fazla inme geliştiği gözlenmiştir. 

(Larson et al 2001,May et al 2002)

Alzheimer Hastalığı, Parkinson 

Hastalığı, Epilepsi 

• Nörolojik hastalıklarla depresyon gelişimi iki yönlü bir 

ilişkiye sahiptir. 

• Nörolojik hastalıkların yol açtığı işlev kaybı ve üzüntü 

depresyona yol açabilir. 

• Depresyon altta yatan nörodejeneratif bir sürecin sonucu 

olabilir (Zubenko et al 2003), özellikle PH(Mössner et al 

2001), ve genetik olarak yatkın bireylerde AD da (Lee and 

Lyketsos 2003). 

• Depresyon öyküsünün olması AD gelişiminde ( odds ratio, 

2.13; 95% CI, 1.71–2.67;Green et al 2003) ve epilepsi riskini 

4‐6 kat artırması ortak bazı patogenetik mekanizmaların söz 

konusu olabileceğini düşündürmektedir(Forsgren and 

Nystrom 1990; Hesdorffer et al 2000)

Depresyon ve Diyabet 

• Depresyonun diyabet gelişimi için bağımsız bir risk faktörü olduğu 

gösterilmiştir (Eaton et al 1996; Kawakami et al1999) ve oral 

hipoglisemikler (Ciechanowski et al 2000), kötü glşsemik kontrol 

(de Groot et al 2001), ve sağlık maliyetlerinde artışla (Ciechanowski 

et al 2000), ve mikrovasküler, makrovasküler komplikasyonlar işlev 

kaybı ve ölümle ilişkli olduğu gösterilmiştir.(Black et al 2003; de 

Groot et al 2001). 

• Depresyon serum glukokortikoidlerin artışı, katekolaminlerin artışı 

ve growth hormonun artışıyla (insülin karşıtı etki gösterirler), 

insülün direnci ve inflamatuvar sitokinlerin salınımı gibi etmenlerle 

ilişkilidir.Bu etmenler diyabet gelilşimini kolaylaştırır(Musselman et 

al 2003). 

• Diyabet depresyon için kötü glisemik kontrol, sosyoeknomik 

güçlükler diyabet komplikasyonları için risk faktörüdür. (Fisher et al 

2001), (Lustman et al 2000a), (de Groot et al 2001)

Depresyon ve Kanser 

• Depresyon kanser hastalarında sıktır ve kötü prognozu ve artmış 

morbiditeyi gösterir 

• Kanser tanısı alan kimselerin fiziksel etkinlikleri azalır, ağrıları fazladır, 

yoğun onkolojik tedaviler alırlar (Hewitt and Rowland 2002). 

• Depresyon bazen antineoplastik ilaçların doğrudan sonucu olabilir (Brown 

et al 2003; Raison and Nemeroff 2000). 

• Kanser hastaları ağır tümör hücrelerinin yıkımı, radyasyon terapisi, 

kemoterapi spnucu aktive olan prinflamatuvar sitokinler yoluyla “hastalık 

davranışı geliştirbilirler(Newport and Nemeroff 1998; Raison and Miller 

2003). 

• Depresyonlu hastalar kanser tedavi rejimine tam olarak uymayabilirler 

veya davranış değişikliklerine uyumları zor olabilir (örnek sigara) 

• Emosyonel stres kanser hastalarının yaşam sürelerini kısaltır(Brown et al 

2003; Faller et al 1999),

Depresyon ve Kanser 

• Depresyon immun baskılanmaya yol açar 

(Evans et al 1992; Herbert and Cohen 1993; 

Newport and Nemeroff 1998; Spiegel and 

Giese‐Davis 2003), 

• Bu durumda belki kansere yatkın bireylerde 

kanser oluşumunu kolaylaştırabilir.Nedensel 

ilişkiye ait bu çalışmalar ilginç olmakla beraber 

daha ileri çalışmalarla nedensellik 

araştırılmalıdır

Sonuç 

• Duygudurum bozuklukları kronik tıbbi hastalıklarda yaygındır ve 

medikal komorbiditeye yol açarlar. 

• Depresyon varlığı prognozu kötüleştirir, çünkü tedaviye uyumu 

zorlaştırır, fiziksel ve bilişsel işlevleri bozar, yaşam kalitesini düşürür, 

morbiditeyi artırır ve bazı vakalarda yaşamı kısaltır 

• Depresyon kardiyak hastalıkları, inme, kanser ve epilepsi 

oluşturabilir bu hastalıklarda önleme ve erken tedavi çok önemlidir. 

• Kimi tıbbi hastalık ve depresyon komorbiditesinde oluşan 

değişiklikler DSM sisteminin mantığını zorlamaktadır. 

• Depresyonun patofizyolojisiyle kimi hastalıkların patofizyolojisinde 

oluşan değişiklikler benzerdir ve sitokinler, nörotropinler 

araştırılması gereken önemli moleküllerdir.

• Teşekkürler

Tıbbi Hastalıklarda Depresyon Fenomenolojisi ve Nörobiyolojisi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?