PARASOMNĠLER
PARASOMNĠLER
PARASOMNĠLER
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
Doç.Dr.Nalan Kayrak<br />
Göztepe Medical Park Hastanesi<br />
Nöroloji Uzmanı
Parasomniler<br />
Genel Özellikler<br />
• Parasomniler, uykuya dalarken, uyku<br />
sırasında veya uyanırken ortaya çıkan<br />
istenmeyen olay veya deneyimlerdir<br />
• Yunanca “para” (yanında, birlikte,<br />
sırasında) ve Latince “somnos” (uyku)<br />
kelimelerinden meydana gelir<br />
• Klinikte uykuya eşlik eden istenmeyen<br />
olaylar anlamında kullanılır
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
Sınıflama (ICSD 2005)<br />
• NREM’den Uyanmayla ĠliĢkili Parasomniler<br />
• REM’le ĠliĢkili Parasomniler<br />
• Diğer Parasomniler
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
• NREM’den Uyanmayla ĠliĢkili<br />
– Konfüzyonel Uyanmalar<br />
– Uyurgezerlik<br />
– Uyku terörleri<br />
• REM’le ĠliĢkili<br />
• Diğer parasomniler
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
• Uyanmayla ĠliĢkili (NREM’den)<br />
• REM’le ĠliĢkili<br />
– REM İlişkili Davranış Bozukluğu (RDB)<br />
– Reküren İzole Uyku Paralizisi<br />
– Kabuslar<br />
• Diğer parasomniler
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
• NREM’den Uyanmayla ĠliĢkili<br />
• REM’le ĠliĢkili<br />
• Diğer<br />
– Uykuyla İlişkili Dissosiyatif Bozukluklar<br />
– Uyku Enürezisi<br />
– Uykuyla İlişkili İnleme (Catathrenia)<br />
– Patlayan Kafa Sendromu<br />
– Uykuyla İlişkili Halusinasyonlar<br />
– Uykuyla İlişkili Yeme Bozukluğu<br />
– Parasomni (Özelleşmemiş)<br />
– Madde ve İlaca bağlı Parasomniler<br />
– Medikal Duruma Bağlı Parasomniler
Uyku başlangıcı ritmik hareket bozukluğu<br />
Nokturnal bacak krampları<br />
UYANIK<br />
REM<br />
NREM1<br />
NREM2<br />
NREM3<br />
NREM4<br />
Uyurgezerlik<br />
Konfüzyonel uyanmalar<br />
Uyku terörleri<br />
Uyku enürezisi<br />
Uyurgezerlik<br />
Uyku bruksizmi<br />
Gece bacak krampları<br />
Uyku enürezisi<br />
RDB<br />
Kabuslar<br />
Uyku enürezisi<br />
Uyku bruksizmi<br />
0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 7.00 8.00<br />
Uyku paralizisi
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
• NREM’den Uyanmayla ĠliĢkili<br />
– Konfüzyonel Uyanmalar<br />
– Uyurgezerlik<br />
– Uyku terörleri<br />
• REM’le ĠliĢkili<br />
• Diğer
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
Tanı Kriterleri (ICSD 2005)<br />
• Gece uykusu veya gündüz uyuklamasını izleyen arousal<br />
veya uyanma sırasında ortaya çıkan tekrarlayan mental<br />
konfüzyon hali veya konfüzyonel davranış<br />
• Bozukluk başka uyku bozukluğu, medikal, nörolojik<br />
bozukluk, mental bozukluk, ilaç kullanımı, ilaç kötüye<br />
kullanımı ile açıklanmamalı
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
Epidemiyoloji<br />
• Konfüzyonel Uyanmalar<br />
– Cins farkı yok<br />
– Çocuk ve
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
KLĠNĠK<br />
• Uyanma sonrası mental konfüzyon veya konfüzyonel davranış<br />
• Zaman ve yer dezoryantasyonu<br />
• Anterograd ve retrograd bellek bozukluğu<br />
• Uygunsuz davranış<br />
• Epizodun genellikle dakikalarca sürmesi<br />
• Uyanık görünüm var ancak canlılık durumunda ve bilişsel<br />
fonksiyonlarda bozulma<br />
• Zorla uyandırılma tabloyu kötüleştirir<br />
• Uykuda konuşma veya bağırma, bruksizm eşlik edebilir<br />
• Epizodlar sıklıkla 5-15 dk sürer, bazen 30-40 dakika sürebilir
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
PREDĠSPOZAN FAKTÖRLER<br />
• Genetik faktörler<br />
• Çalışma saat değişiklikleri, şift değişmeleri,<br />
• Diğer uyku bozuklukları: hipersomni, insomni, sirkadiyen ritm<br />
bozuklukları<br />
• Yetersiz uyku, stres, anksiyete, bipolar ve depresif bozukluklar<br />
• Uyku deprivasyonu sonrasındaki dönem<br />
• Alkol kullanımı<br />
• OSAS, PLMD<br />
• Psikotrop ilaç kullanımı<br />
• İlaç kötüye kullanımı<br />
• Zorla uyandırmalar
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
BAġLANGIÇ, GĠDĠġ VE KOMPLĠKASYONLAR<br />
• Çocukluk çağında başlar ve iyi gidişlidir<br />
• 5 yaşından sonra görülme sıklığı giderek azalır<br />
• Daha sonra adolesan dönemde uyurgezerlik olarak<br />
izlenebilir.<br />
PATOLOJĠ VE PATOFĠZYOLOJĠ<br />
• Çoğunlukla spesifik bulgu yok<br />
• Uyanmayla ilişkili merkezlerde lezyonlar ( posterior<br />
hipotalamus, orta beyin retiküler alan, periventriküler gri<br />
madde)
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
PSG VE DĠĞER OBJEKTĠF BULGULAR<br />
• Derin uykudan uyanma<br />
• Nadiren REM’den uyanma ile<br />
• Gecenin ilk 1/3’ünde izlenir<br />
• EEG’de kısa delta aktivite epizodları, evre 1 teta paterni,<br />
tekrarlayan mikro uykular, diffüz ve zayıf reaktif alfa ritmi<br />
• Normal PSG ile tanı dışlanmaz, tanı için eşzamanlı video çekimi<br />
gerekli<br />
• Derin uykudan sık uyanmalar ve davranışların görülmesi<br />
• Bozukluğun başka uyku bozukluğu, medikal, nörolojik bozukluk,<br />
mental bozukluk, ilaç kullanımı, ilaç kötüye kullanımı ile<br />
açıklanamaması<br />
KLĠNĠK VE PATOLOJĠK SUBTĠPLER<br />
• Uyku Sarhoşluğu (Şiddetli Sabah Uyku İnertiası)<br />
• Uykuyla İlişkili Anormal Cinsel Davranışlar
AYIRICI TANI<br />
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
• Fokal noktürnal nöbetler<br />
• Diğer uyanma bozuklukları
Uyurgezerlik<br />
Tanı Kriterleri (ICSD 2005)<br />
• Uyku sırasında yer değiştirme (ambulasyon)<br />
• Ambulasyon sırasında aşağıdakilerden en az birisiyle<br />
demonstre edilmiş uykunun sürmesi, bilinç düzeyinin<br />
değişikliği veya muhakeme yeteneğinin bozukluğu<br />
halleri:<br />
– Kişiyi uyandırmakta zorluk<br />
– Epizoddan uyandırıldığında mental konfüzyon hali<br />
– Epizod anı için amnezi<br />
– Uygunsuz zamanlarda oluşabilen rutin davranışlar<br />
– Tehlikeli veya potansiyel tehlikeli davranışlar<br />
• Bozukluk başka uyku bozukluğu, medikal, nörolojik<br />
bozukluk, mental bozukluk, ilaç kullanımı, suistimali ile<br />
açıklanmamalı
Uyurgezerlik<br />
Epidemiyoloji<br />
• Çocuklukta cins farkı yok<br />
• Erişkin dönemde yaralanmalı uyurgezerlik,<br />
erkeklerde daha sık<br />
• Çocuklukta prevalans %17, 12 yaşta en fazla.<br />
Daha küçük yaşta bu çocuklarda konfüzyonel<br />
uyanma öyküsü mevcut.<br />
• Erişkinlerin %4’ünde uyurgezerlik var<br />
• 54 yaralanmalı uyurgezerliği olan erişkinde<br />
(gece terörü olan veya olmayan) uyurgezerlik 16<br />
yaş sonrası başlamış
KLĠNĠK<br />
Uyurgezerlik<br />
• Adolesan dönemde kaybolur<br />
• Arka arkaya gecelerde çok sayıda izlenebilir<br />
• Yaralanmalara neden olabilir<br />
• Epizodda amnezi vardır<br />
• Bazen rüya da görülür<br />
• RDB’den farkı gözlerin açık olmasıdır<br />
• Uyandırmak zordur, uyandırılırsa konfüzyon hali<br />
• Epizod aniden veya yavaş yavaş başlayabilir<br />
• Epizod aniden bitebilir veya hasta yatağına dönebilir<br />
• Sıklıkla yavaş dalga uykusunda, gecenin ilk 1/3-1/2’sinde<br />
meydana gelir
Uyku Terörleri<br />
Tanı Kriterleri (ICSD 2005)<br />
• Şiddetli korkunun göstergesi olarak çığlık veya bağırmayı izleyen<br />
davranışlar ve otonom sinir sistem bulguları ile birlikte gözlenen<br />
uyku sırasındaki ani korku epizodu<br />
• Aşağıdakilerden en az birinin bulunması<br />
– Kişiyi uyandırmakta zorluk<br />
– Epizoddan uyandırıldığında kişide mental konfüzyon hali<br />
– Epizod anı için amnezi<br />
– Tehlikeli veya potansiyel olarak tehlikeli davranışlar<br />
• Bozukluğun başka uyku bozukluğu, medikal, nörolojik bozukluk,<br />
mental bozukluk, ilaç kullanımı, suistimali ile açıklanmaması
• Cins farkı yok<br />
• Çocuklarda %1-6.5<br />
Uyku Terörleri<br />
Epidemiyoloji<br />
• En sık 5-7 yaşlarda görülür<br />
• Erişkinde %1<br />
• 15-64 yaşlarında %2.3-%2.6<br />
• 65 yaş sonrası %1<br />
• Adolesan dönemde kaybolur
Uyku Terörleri<br />
KLĠNĠK<br />
• Yaralanmalara yol açabilir<br />
• Yavaş dalga uykusunda bağırma, çığlık ile gözlenir<br />
• Otonomik bulgular ön plandadır<br />
– Terleme, taşikardi, midriazis<br />
• Amnezi vardır<br />
• Uykunun ilk 1/3 döneminde ortaya çıkar<br />
– Özellikle ilk veya 2. yavaş dalga dönemi sonuna doğru<br />
• Geçmişte bipolar bozukluk veya non-psikotik depresif<br />
bozukluk, anksiyete bozukluğu olan erişkinlerde de<br />
görülebilir
Uyku terörü ve Kabuslar<br />
Uyku Terörü (NREM)<br />
• 3-8 yaş<br />
• NREM<br />
• Erkek<br />
• Bellek bozuk<br />
• Uyanma yok<br />
• Stresle artar<br />
Ayırıcı Tanı<br />
Kabuslar (REM)<br />
• Her yaş<br />
• REM<br />
• Fark yok<br />
• Olay hatırlanır<br />
• Uyanır<br />
• Artar
Uyanma Bozukluklarında<br />
Kaçınılması veya Önlenmesi Gerekenler<br />
• Çevresel faktörlerde bozukluklar ( gürültü, ışık, yatak partneri, çocuklar, ev<br />
hayvanları)<br />
• Alışılmadık koşullarda uyumak<br />
• Uyku deprivasyonu<br />
• OSAS<br />
• PLMD<br />
• Başağrıları<br />
• Gastroesafogeal reflü<br />
• Nörolojik defisitler (kafa travmaları, inme, nöbetler)<br />
• Hipertiroidizm<br />
• Alkol<br />
• SSS depresan ilaçlar<br />
• Stres<br />
• Akşam egzersizleri
Uyanma Bozuklukları<br />
Tedavi<br />
• Uyku ortamı daha uygun hale getirilmeli<br />
• Uyanma veya arousal’lar azaltılmalı<br />
• Diğer uyku bozuklukları tedavi edilmeli<br />
• Diazepam / Clonazepam / Temazepam<br />
• Imipramine<br />
• Paroksetin<br />
• Davranış terapisi, stresle başa çıkma, Hipnoz
<strong>PARASOMNĠLER</strong><br />
• NREM’den Uyanmayla ĠliĢkili<br />
• REM ĠliĢkili<br />
• Diğer<br />
– Uyku İlişkili Dissosiyatif Bozukluklar<br />
– Uyku Enürezisi<br />
– Uyku İlişkili İnleme (Catathrenia)<br />
– Exploding Head (patlayan kafa) Sendromu<br />
– Uyku İlişkili Halusinasyonlar<br />
– Uyku İlişkili Yeme Bozukluğu<br />
– Parasomni (özel tanımlanmamış)<br />
– Madde ve İlaca bağlı Parasomniler<br />
– Medikal Duruma Bağlı Parasomniler
Uykuyla ĠliĢkili Yeme Bozukluğu<br />
Tanı Kriterleri (ICSD 2005)<br />
• Uykunun esas döneminde tekrarlayan epizodlar halinde ortaya<br />
çıkan istemsiz yeme ve içme durumu<br />
• İstemsiz yeme ve içme durumuyla birlikte aşağıdakilerden en az<br />
birinin bulunması<br />
– Yemeğin, yenilmez yiyeceklerin veya toksik maddelerin değişik şekillerde veya<br />
kombinasyonlarda tüketilmesi,<br />
– Dinlendirmeyen uyku, gün boyu uykululuk veya yorgunluk yakınmaları ile birlikte<br />
yemek yeme epizodları nedeniyle uykunun bozulmuş olması<br />
– Yiyecek ararken veya pişirirken tehlikeli davranışların ortaya çıkması<br />
– Sabah anoreksisi<br />
– Tekrarlayan yüksek kalorili yeme içme nedeniyle kötü sağlık koşulları<br />
• Bozukluğun başka uyku bozukluğu, medikal, nörolojik bozukluk,<br />
mental bozukluk, ilaç kullanımı, suistimali ile açıklanamaması
Uykuyla ĠliĢkili Yeme Bozukluğu<br />
Epidemiyoloji<br />
• Yeme bozukluğu olan yatan hastalarda %16.7<br />
• Yeme bozukluğu olan ayaktan gelen hastalarda % 8.7<br />
• Seçilmemiş popülasyonda % 4.6<br />
• Hastaların %66-83’ü kadın<br />
• Ortalama başlama yaşı 22-29<br />
• Klinik olarak hastalık süresi ilk gözlemden sonra yaklaşık<br />
11-15 yıl
Uykuyla ĠliĢkili Yeme Bozukluğu<br />
Tedavi<br />
SRED VE NES<br />
• D-denfluramin<br />
• Sertralin<br />
• nCPAP<br />
• Hipnoterapi<br />
• Psikoterapi<br />
• Davranış terapileri, stratejileri<br />
• Dopaminerjikler<br />
• Bupropion, trazodone<br />
• Topiramat, Zonisamide
• M.B<br />
• 35 y, k<br />
• 10 yıl önce başlayıp, son 1 yıldır hemen her<br />
gece en az 2-3 kez yeme hali<br />
• Genellikle mantıklı yiyor, 1 kez banyoya gidip<br />
deterjan yemiş<br />
• Tok olsa da yiyor<br />
• Premenstruel dönemde artıyor<br />
• Gündüz yakınması yok
Tedavi<br />
• Çok sayıda antidepresan ve nöroleptik<br />
kullanımına yanıtsız<br />
• İki aylık izlem sonucu: Topiramat 150<br />
mg/gün ile %80 düzelme
Noktürnal Olaylar<br />
zaman bellek Stereotipik<br />
hareketler<br />
RDB REM rüyalar<br />
hatırlanır<br />
Nokturnal<br />
nöbetler<br />
Psikojen<br />
Ritmik<br />
hareket boz<br />
NREM<br />
parasomni<br />
PSG bulguları<br />
yok REM de EMG<br />
artışı<br />
herhangi Sıklıkla bozuk var EEG<br />
epileptiform akt<br />
herhangi bozuk yok Uyanıklık EEG<br />
si<br />
Uyku<br />
başlangıcı<br />
değişken var Hareket<br />
artefaktı<br />
Gecenin ilk 1/3 Sıklıkla bozuk yok Delta<br />
uykusundan<br />
uyanma
TEŞEKKÜR EDERİM…
Change language